Qonuniylik tushunchasi, mohiyati va vazifalari - Huquqshunoslik - Referatlar

Qonuniylik tushunchasi, mohiyati va vazifalari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

91.5 KB

Ko'chirib olish

Qonuniylik tushunchasi, mohiyati va vazifalari R eja: 1. Qonuniylik tushunchasi, mohiyati va vazifalari. 2. Qonuniylik prinsiplari va kafolatlari. 3. Huquqiy tartibot tushunchasi. Jamoat tartiboti. Intizom.

Demokratik davlat qonunning yuksak va mustahkam nufuzisiz biror ma`no kasb etmaydi. Mazkur haqiqatni О `zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimov mamlakatdagi yangilanish va taraqqiyot siyosatining negiziga kiritdi. «Qonunning ustuvorligi - huquqiy davlat faoliyat k о `rsatishining zaruriy shartidir» 1 [29] . Haqiqatan ham qonun ustuvorligisiz bunyodkorlik y о `liga kirgan shaxsiy va iqtisodiy erkinlikka asoslangan jamiyatni barpo etib b о `lmaydi, Qonunning chinakam ustuvorligini amalda ta`minlash uchun nimalar qilish zarur? О `zbekistonda k о `rilgan amaliy tadbirlar natijasida, jamiyatda qonunchilikni ta`minlashning barqarorligiga davlat mexanizmi k о `proq umidvorlik tu ђ dirmoqda. Oddiy kishilarning qonunlar qudratiga ishonishlariga kafolat ham ana shunda. Bobomiz Amir Temur о `zining mashhur "Tuzuklari"da – davlatni boshqarish qoidalari majmuida bunday bashorat qilgan edi: "Zaruriy tartibot va qonunlarga rioya qilish taqdirim va muvaffaqiyatlarimning negizi b о `ldi" 2 [30] . Chindan ham qonunlarni q о `llashning buzilishi joylarda ijroiya hokimiyatining, undan s о `ng huquq tartibot idoralari xodimlarining huquqiy nochorligini keltirib chiqaradi. Qonuniylik uchun kurash muhim ahamiyatga ega. Qonun va sudlov tartibiga qat`iy rioya qilingan holda ijtimoiy tartibni buzuvchilar jinoiy javobgar shaxslar yoxud siyosiy nomas`ul kishilar, kim b о `lishlaridan qat`i nazar, (ya`ni qaysi mavqeini egallab turganlariga qaramay) birday muayyan jazoga tortilmoqdalar. Basharti, qonun amal qilmasa, davlat va uning hokimiyatlarida nufuz, xalqda esa ishonch va sabr-toqat qolmaydi. Qonun buzilishining manbai – ђ arazli maqsadlar, kasbiy va ishga oid malakasizlik, xizmat burchiga rioya qilmaslik, davlat tuzumi va jamiyatga dushmanlik munosabati, huquqiy savodsizlik, bezorilik va axloqsizlikka asoslangan turmush tarzi, xalq va davlat mabla ђ i hisobidan birovlarga hotamtoylik 1 [29] Каримов И.А. Њзбекистон: бозор муносабатларига њтишнинг њз йњли. Т., Њзбекистон, 1993, 63-б. 2 [30] Амир Темур. Темур тузуклари. Т., Фан., 1992, 9-б.

k о `rsatishdadir. Aksariyat hollarda qonunni buzishning ilk qadamlari umumiy savodsizlik va madaniyatsizlik bilan bo ђ liq, ya`ni ba`zilarning soddaligi yoki jazolanmaslikka umidvorligi qonuning buzilishiga olib kelishi mumkin. Shu asnoda fuqaroni nima erkin qiladi, degan savol tu ђ iladi. Nazarimizda, mazkur savolga fuqaroni qonunning mohiyatini mukammal tushunib yetishi chinakam erkin qiladi, deb javob bersa b о `ladi. Zero qonunning mohiyatini tushunib olish, unga ixtiyoriy rioya qilishga va uning asosida faoliyat yuritishga yordam beradi. Ba`zan qonun omma ongining rivojidan jadalroq harakat qilishi ham mumkin. Ammo shu bilan birga qonun ommaning yashirin manfaatlari in`ikosi ham b о `lishi lozim. Bizning mustaqil davlatimizda qonun erkinlikning, ma`naviylikning, x о `jalik yuritishning, maorifning harakatlanti- ruvchi kuchi sifatida namoyon b о `lmoqda. Har bir qonun matniga hozirga kun uchun о `ta zarur, lekin unga erishish vositalari yetishmaydigan erkinliklarning imkoniyati, zaxiralari kiritilgan. Bunday tamoyil bozor munosabatlarining huquqiy negizini shakllantirishga y о `naltirilgan qonunchilikni belgilaydi. Qonunni amalga oshirishning y о `li – qonunda ifodalangan huquq va erkinliklarni mas`uliyat bilan muvofiqlashtirish mezonidir. Shaxsning huquqlarini jamiyat va xalq huquqlariga qarama-qarshi q о `yish bizning qadimiy ma`rifiyligimiz va madaniyatimiz uchun yot narsa. Zero SHA rq ma`rifiyligiga nafaqat О `zbekiston, balki Yaponiyadek rivojlangan davlat ham mansubdir. Mazkur ma`rifiylik shaxsning hayoti va о `z qadr-qimmatini asrab-avaylab saqlash imkonini taqozo etadi. Bunday qadriyatlar ma`naviy-axloqiy jihatdan butun xalq tomonidan q о `llab-quvvatlangan taqdirdagina shaxsda barkamol inson b о `lishning salohiyati tu ђ iladi. Chunonchi, Alisher Navoiydek shoir va vazir uchun uning о `ziga emas, balki xalqiga sadoqat bilan xizmat qilish ulu ђ sharaf va behad quvonch ba ђ ishlagan. Qonuniylik tushunchasi, mohiyati va vazifalari.

Ijtimoiy munosabatlarni tartibga solish, ijtimoiy va davlat tuzumini mustahkamlash va rivojlantirish, fuqarolarning huquq va erkinliklarini qo`riqlash qonuniylikning eng muhim vazifasidir. Qonuniylik - bu huquqning mavjudligi, jamiyatda chinakam demokratik muhit va huquqiy rejimning o`rnatilganligidan dalolat beradi. Buyuk bobomiz Amir Temur shunday deganlar: “Qayerda qonun hukmronlik qilsa, shu yerda erkinlik bo`ladi”. Huquqiy adabiyotlarda qonuniylik deganda mavjud qonun va huquqiy aktlar talablarning barcha davlat organlari, jamoat tashkilotlari, mansabdor shaxslar va fuqarolar tomonidan aniq va oђishmay bajarilishi tushuniladi. Biroq, bu yerda qonuniylik tushunchasi torroq, bir taraflama faqat qrnunlarning amalga oshirilishi ma`nosida talqin qilinmoqda. Qonuniylikning kengroq ma`noda olib qaralganda, unga davlatning qonuniylik faoliyatining mavjud qonunlar va huquqiy aktlar tizimini ham qo`shish lozim. Qonunlar va huquqiy normalarning yuqori saviyada ijod etish ishini tashkil etmasdan, qonunlar jamiyat taraqqiyoti darajasiga moslashtirib borishga qaratilgan faoliyatini qo`ymasdan va so`ngra ularning holatiga ko`p jixatdan boђliqdir. Shuning uchun hayot talablariga javob beradigan yangi qonunlarni qabul qilish, yangi shart-sharoitga va talablarga javob berolmaydigan eski qonunlarning bekor qilish zaruryati ham tuђiladi. Qonun chiqarishni takomillashtirish qonuniyliikni mustaxkamlashdagi eng muhim shartlardandir. Bundan tashqari, xamma normativ aktlar qonunlarga muvofiq bo`lishi va ularga zid bo`lmasligi, xuquqiy normalar qonunga muvofiq qabul qilinishi, huquqiy normalar kimga qaratilgan bo`lsa, ularning hammasi bu normalarga oђishmay to`la rioya qilishlari va amalga oshirishlari lozim. Qonunlar qanchalik takomilashsa, ijtimoiy hayot talablariga, qanchalik to`la aks ettirilsa, ular kishilar ongiga shunchalik chuqur ta`sir etadi, kishilar bu huquqiy normalarni o`z ixtiyorlari bilan amalga oshiradilar. Qonuniylik demokratiyaning muhim elementlaridan biridir. Qonuniylik demokratiya bo`lishi mumkin emas.

Qonuniylik demokratik tartiblarga rioya etishni ta`minlaydi, demokratik tartiblar esa o`z navbatida, qonuniylikni mustahkamlash va rivojlantirishning zarur shartlaridan biri bo`lib xizmat qiladi. Њ zbekiston Respublikasi qonunlari bilan o`rnatilgan demokratik tartiblarning har qanday turda buzilishi qonuniylikning buzilishidir. Davlatning fuqoralar bilan munosabati qonuniylik asosida amalga oshadi, fuqarolarning huquqiga qilingan har qanday tajovuz qonuniylikning buzilishidir. Mamlakatda huquqiy normalarga qat`iy rioya etish hokimiyatining to`la halqchiligini, jamiyat ishlarini boshqarishga keng fuqarolar ommasining jalb etilishini, davlat ishlarini xaqiqiy demokratik hal qilinishini ta`minlab beradi.

2. Qonuniylik prinsiplari va kafolatlari. Birinchi prinsip .Davlatning butun xududida qonuniylikning yagonaligi. U qonunlarni mamlakatning hamma qisimlarida bir hil qo`llanishni, hammaning qonun oldida tengligini, aholining biron-bir guruhlari uchun imtiyoz va cheklashlar yo`qligini bildiradi. Ikkinchi prinsip . Konunning ustivorligi prinsipi. Jamiyatda qonunlar yuqori yuridik kuchga ega, boshqa huquqiy normalarning hammasi ega qonun asosida chiqarilishi bildiradi. Biron bir huquqiy norma qonunga zid bo`la olmaydi, maboda qonun bilan boshqa huquqiy norma o`rtasida shunday nomuvofiqlik paydo bo`lgundek bo`lsa, bunday holda qonun amal qiladi. Uchinchi prinsip . Qonuniylik xalq idorasini o`ziga mujasamlantiradi va fuqarolarning huquq va burchlarini amalga oshirish uchun eng qulay sharoit yaratadi. To`rtinchi prinsip . Qonuniylik o`z axloqiy asosiga ega, u doimo maqsadga qaratilgan va adolatli bo`lib, uning negizida iqtisodiy ehtiyoj va xalq manfaati ko`zda tutiladi. Beshinchi prinsip . Qonuniylik aholining madaniyatliligi bilan mahkam bo ђ liqdir. Qonuniylik madaniyatni oshirishga, madaniyatning rivojlanishi esa qonuniylikni mustahkamlashga yordam beradi. Qonuniylik kafolatlari - bu huquqlardan foydalanish va yuridik burchlarni amalga oshirishga imkon beradigan ijtimoiy taraqqiyotning obyektiv shart- sharoitlari va davlat hamda jamoat tashkilotlari tomonidan maxsus ishlab chiqilgan turli-tuman usul va vositalar tushuniladi. Qonuniylikni qo`riqlash va mustahkamlashni ta`minlovchi iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy, huquqiy va boshqa omillar qonuniylik kafolatlari tizimini tashkil etadi. Qonuniylik kafolatlari - bu obyektiv va subyektiv shart-sharoitlari orqali yuridik vositalar va usullar yordamida qonuniylikni ta`minlashdir. Qonuniylikni kafolatlash quyidagi yo`nalishlarda amalga oshiriladi: 1) Iqtisodiy kafoltlar.

2) Siyosiy kafolatlar. 3) Jamoat kafolatlari. 4) Yuridik kafolatlar. 5) Ma`naviy kafolatlar. Iqtisodiy kafolatlar - bunda qonuniylik iqtisodning yuqori va bir xildagi po ђ onasi hisoblanib, xar xil shakldagi mulk shakllari, monopoliyaning cheklanishi, ijtimoiy inqirozning yo`qligi, fuqarolarni yuqori darajada ijtimoiy va moddiy ta`minlanishi. Siyosiy kafolatlar - demokratizmning mustahkamlanishi davlat va jamiyat qurilishi, oshkoralik tarzida jamoatchilik tomonidan ma`muriy organlar faoliyatini nazorat kilishni kengayishi, ochik siyesiy tizimning rivojlanishi va shakllanishi tushuniladi. Mafkuraviy kafolatlar - bunda mafkura asosan insonni jamiyatning buyuk bir oliy kadriyati sifatida talkin etadi. Huquqiy kafolatlar - huquhiy normalarning takomillashuvi, nazoratni kuchayishi, shuningdek xukukiy normalarning buzishning oldini olishda mansabdor shaxslarning faoliyati va javobgarligi katta urin egallaydi. Jamiyatda qonuniylik va xukukiy tartibotni ta`minlash va kuriklashda ikki usulni, ishontirish va majburlash usuli kullaniladi. Majburlash uz yo`lida davlat majburlovi va jamoat majburloviga bulinadi . Ishontirish - asosiy usullardan bulib, uning yerdami bilan xukukiy davlatda konuniylikva xukukiy tartibot keng amalga oshiriladi. Umuman konunchilikni rivojlantirishda avvalon bor majburlash emas, balki ishontirishimiz kerak. Bu demak kachonki ishontirish istagan natijani bermasa, xukukiy nomarni buzuvchi amaldagi xukukiy tartibotga va ijtimoiy axlokiy normalarga karshi uz xarakatini davom ettirsa, shu vaktdagina majburlash usulini kullanishga tugri keladi. Majburlash xamma vakt ishontirishga asoslanadi. Ishontirish usuli xukukda kursatilgan yurish-turish koidalarini ta`minlash uchun jamiyat a`zolarining ongiga davlat va jamoat tashkilotlarining faol, maksadga muvofik ta`sir kilishiga

erishishdir. Qonuniylik va xukukiy tartibotni kuriklashda jamoat tashkilotlarining roli kuyidagicha tavsiflanadi: a) jamoat tashkilotlari davlat organlari bilan birga xamkorlikda, kelishib uzaro ish olib boradi; b) jamoat tashkiltlarining asosiy vazifasi xukuk buzilishlarining oldini olish uchun ishontirish, tarbiyalash, oldini olish ishlarini olib borish; v) xukukiy tartibotni buzuvchilarga nisbatan jamoat tashkilotlari turli ijtimoiy ta`sir choralarini kullaydilar. Qonuniylik va xukukiy tartibotni ta`minldash uchun kurashda jamoatchilik rolining yanada oshishi xukukiy davlatning xakikiy bir belgisidir. Qonuniylikni bajarishda Konstitusiyani ahamiyati. Konstitusiyamiz-monumental asar, u barcha qonunlarning, huquqiy tizimning o`zagidir. U xalq manfaatini ifoda qiladi, xalq xokimyatchiligini ta`minlaydi. Unda xalqning asosiy, hal qiluvchi ahamiyati har tomonlama to`laqonli ifodasini topgan. О` zbekiston Respublikasining Konstitusiyasining 1-16-moddalarida o`z aksini topgan. О` zbekiston Respublikasida Konstitusiya va qonunlarning ustunligi so`zsiz tan olinadi. Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqarolar Konstitusiya va qonunlarga muoviq ish ko`radilar. Mazkur Konstitusiyaning birorta qoidasi Њ zbekiston Њ zbekiston Respublikasi huquq manfaatlariga zarar yetkazadigan tarzda talqin etilishi mumkin emas. Birorta ham qonun yoki boshqa normativ-huquqiy xujjatlar Konstitusiya normalariga va qoidalariga zid kelishi mumkin emas. Haqiqiy demokratik huquqiy davlat qurish yo`lidan borayotgan mamlakatimizda qonun ustivorligiga, shu sharoitda jamiyat a`zolarining ahilligiga, tinch-totuvligiga, o`zaro madaniy fikr almashuviga xizmat qilishdek oliy janob maqsadni ko`zlagan.

Qonuniylikning belgilaridan biri bo`lgan hamma huquq subyektlari uchun qonuniylik talablarining istisnosiz majburiyligini jamiyatdagi demokratik teng huquqlilik prinsipidan ajratib bo`lmaydi. Qonun hamma uchun joriy qilinadi. Qonun oldida hamma teng. Qonunni bajarmaslik yoki buzish, uning kimligidan qat`iy nazar, javobgarlikka tortiladi. Jamiyatda davlat organlari va jamiyat tashkilotlari, shuningdek, mansabdor shaxslar va fuqarolar uchun huquqiy talablarga rioya etish majburiyati tengdir. Fuqarolarning umumiy madaniy saviyasi, davlat apparati xizmatchilarining huquqiy madaniyati qanchalik yuqori bo`lsa qonuniylikka rioya etish shunchalik mustahkamlanadi. Qonuniylik o`z navbatida madaniyatning rivojlanishiga ko`maklashadi. Madaniyatning rivojlanishi esa qonuniylikni mustahkamlash uchun yangi imkoniyatlar yaratib beradi. Bir vaqtning o`zida esa huquqiy madaniyat degan tushuncha yuzaga keladi. Huquqiy madaniyat- bu jamiyatda o`rnatilgan huquq tizimining darajasi, fuqarolarning ushbu o`rnatilgan huquq tizimidan xabardorligi va unga bulgan xurmati va o`rnatilgan huquq normalarini bajarilish darajasi tushiniladi. Huquqiy tartibot tushunchasi, jamoat tartiboti. Intiz om i. Huquqni amalga oshirish va huquqiy normani bajarish qonuniylikning asosiy talabidir. Bu talabning amalga oshirilishi, erkin ijtimoiy munosabatlarda shunday tartibni o`rnatishga olib kelishi kerakki, bunda subyektiv huquq qarshiliksiz amalga oshirilishi, huquqiy burch esa o ђ ishmay bajarilishi lozim bo`ladi. Qonuniylik asosida o`rnatilagn bunday tartibot, huquqiy-tartibot deyiladi. De mak, huquqiy-tartibot talablarini amalga oshirish asosida vjudga kelgan ijtimoiy munosabatlarning ma`lum tuzilishidir. Qonuniylik bilan huquqiy-tartibot bir-biridan farq qiladi: qonuniylikning mazmuni huquqiy normalarga qat`iy va o ђ ishmay rioya etishlariida ifodalansa, huquqiy-tartibot esa, ijtimoiy

munosabatlarda qatnashuvchilarining yurish-turishlari ularning subyektiv huquq va burchlariga muvofiq kelishida ifodalanadi. Shunday qidib, huquqiy-tartibot huquqiy munosabatlar doirasida shu munosabatlarning ishtirokchilari o`z subyektiv huquqlarini amalga oshirishlari va huquqiy burchlarini bajarishlari natijasida vjudga keladi. Qonuniylikni amalga oshirish huquqiy-tartibotni ta`minlash vositalaridan biri bo`lsa, huquqiy-tartibotni mustahkamlash esa, o`z navbatida qonuniylikni mustahkamlashga yordam beradi. Huquqiy - tartibot huquqiy normalar bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munasabat tartiblarini o`zida ifodalaydi. Bu tartiblar qonunlarning aniq amalga oshirilishi vositasi bilan o`rnatiladi va uning ifodalanishi shundaki fuqarolar va tashkilotlarining huquqiy holati saqlanadi va ularning huquqiy layoqati qarshiliksiz amalga oshirilishi mumkin bo`ladi. Qonunlarsiz qonuniylik bo`lmaganidek, huquqiy munosabatlarsiz huquqiy - tartibot ham bo`lishi mumkin emas. Shu bilan birga, huquqiy - tartibot bilan huquqiy munosabatlarning yi ђ indisini tenglashtirib bo`lmaydi. Ma`lum ijtimoiy munosabatlarning huquq bilan tartibga solinishi huquqiy munosabatlar yi ђ indisini tashkil qiladi, ya`ni shu munosabat ishtirokchilari uchun qonunda aniq huquq va burchlar ko`rsatilgan bo`ladi. Ammo huquqiy - tartibot uchun bu yetarli emas, buning uchun subyektiv huquqlarning amalga oshirilishini, huquqiy burchlarning qat`iy bajarilishinita`minlovchi kafolatlangan imkoniyatlar bo`lishi zarurdir. huquqiy - tartibot huquq bo`lgan joyda, davlat huquqiy normalarining amalga oshirilishi ta`minlangan joyda bo`ladi. huquqiy-tartibot va jamoat tartiboti xar-xil tushunchalardir. huquqiy-tartibot jamoat tartibotining bir qismidir. Jamoat tartibi - huquqiy normalarning amalga oshirishini va jamiyat turmush qoidalarini va jamiyat trmush qoidalarini (shu jumladan, ahloq, odob va boshqa huquqiy bo`lmagan ijtimoiy yurish turish qoidalarini) xurmatlashni talab qiladi.

Jamoat tartibini buzish faqat huquqiy normalarni emas, balki turmush qoidalarini xurmat qilmaslik natijasida ham kelib qiqishi mumkin, bunda javobgarlik albatta qonun chiqaruvchi tomonidan ko`rsatilgan bo`lishi shart. Jamoat tartibi tushunchasi huquq-tartibot tushunchasiga teng kelmaydi, u kengroq ma`noda ishlatiladi. Ijtimoiy munosabatlarning huquqiy tartibga solish ma`lum tartibini joriy qilish, kishilarning o`zaro munosabatlarida mustahkam intizomni qullab- quvvatlashni ko`zda tutadi. Intizom - bu jamoatlarning va har bir kishining munosabatini belgilovchi hatti-harakatning qat`iy tartibidir. Intizomning turlari: 1) Mehnat intizomi. 2) Xizmat intizomi. 3) Ijroiya intizomi. 4) Texnologik intizom. 5) Tadbirkorlik intizomi. 6) Tijorat intizomi va boshqalar. Mazkur ulutuvor axloqiy va huquqiy qadriyat shaxs mutlaq huquqi ustuvorligining mustahkam negiziga qurilgan. Biroq mohiyat e`tiboriga k о `ra, bu holatlarda ham, basharti davlat va jamiyatga xavf tu ђ ilgan taqdirda amalda boshqa huquq, ya`ni sharqona huquqning tarixiy tajribalarda ming martalab sinalgan qoidalariga murojaat qilinadi, ya`ni mazkur muammolarni yechish uchun jamiyat huquqi ustuvorligiga asoslangan an`anaviy qoidalar q о `llanadi. Davlatda kishilarning о `z mustaqilligini ixtiyoriy belgilab olgan erkinligi va mas`uliyati aksariyat hollarda fuqarolarning huquq tartibot xodimlariga nisbatan b о `lgan yuksak ishonch bilan ham uzviy bo ђ langan. A ksariyat xorijiy mamlakatlarda huquq tartibot tizimlarining saflari nomunosib xodimlardan tozalanib turiladi. Chunonchi, Italiyada magistraturaning Oliy Kengashi mavjud b о `lib, u prokuratura va sudlarning qabul qiladigan huquqiy

qarorlari qonuniyligini, boshqacha aytganda, ularning malakasi va xizmat burchiga sadoqatini aniqlab beradi. Mazkur idoralarning qaroriga muvofiq, prokuror va sudyalar о `z egallab turgan xizmat lavozimlaridan chetlashtirishlari ham mumkin. Magistratura Oliy sudi sobiq adliya xodimlariga nisbatan jinoiy jazo q о `llamaydi, balki u xodimning bugungi kunda о `z ishiga muvofiqligi va uning bundan keyin huquqiy faoliyatga jalb qilinishi mumkinligi masalasiga oid tegishli qaror chiqaradi. Mazkur qarorni hech kim bekor qilolmaydi. Xalq ma`naviyligi, keng jamoatchilik fikri – qonunchilikning mavjud huquqiy an`analaridan foydalanish borasida muayyan fikrlar uy ђ otadi. Gap mahallalarda qadimdan mavjud b о `lgan oila, turmush tamoyili kelishmovchiliklarini oqilona yechish masalasi bilan an`anaviy shu ђ ullanib kelgan vijdon sudlari haqida bormoqda. Biror sababga k о `ra, о `zaro janjallashib qolgan qarindosh-uru ђ larni, q о `ni-q о `shnilarni davlat xodimlariga nisbatan katta hayot tajribasiga ega b о `lgan mahallaning obr о `li oqsoqollari tezroq va qulayroq murosaga keltirishlari mumkin. Davlatdagi qonunchilik – jonli va rivojlanadigan hodisadir. Qonunchilik davlatning buyukligini chashmaday su ђ orib turadi. Shu bois О `zbekistonning buyuk kelajagini xalqimiz chinakam qonunchilik asosida qurmoqda. Konstitusiya va qonunlar davlatchilikning muhim belgilari sirasiga kiradi. Shu boisdan ham О `zbekistonda demokratik huquqiy davlatni barpo etish uning negiziga, xalq oldida davlatning mas`uliyatiga, inson va fuqaro huquqining ustuvorligiga rioya qilishdek huquqiy va qonunchilik tamoyillari q о `yiladi. Qonunchilikning bosh mezoni – Konstitusiya qoidalariga asosan qabul qilingan qonunlarning, farmonlarning, Vazirlar Mahkamasi, vazirliklar, mahkamalar, hokimlar va boshqa mansabdor shaxslar, shuningdek, yuridik shaxslarning qabul qiladigan qonun hujjatlari va harakatlariga muvofiq kelishidir. Qonunchilik bunday huquqni amalda ta`minlashdan о `zga narsa, ya`ni u davlat, jamiyat, fuqaroning hayotiga chinakamiga kirib borgan qonundir.

Adabiyotlar: 1. Тихомиров Й. А. Правовая сфера обшества и правовая система // Журнал российского права. – 1998. – № 4–5. – С. 9. 2. Xayitboyev F. P. Jamiyat huquqiy tizimi tushunchasining ayrim nazariy muammolari. // J. Huquq-Pravo-Law. – 2000. – 1-son. – B. 28-31. 3. Xayitboyev F. P. Jamiyatning huquqiy tizimida huquqiy amaliyotning о`rni. // J. О`zbekistonda ijtimoiy fanlar. – 2001. – 1-son. – B. 25-29. 4. Xayitboyev F. P. Milliy huquqiy tizim elementlari tо`g`risida. // J. О`zbekistonda ijtimoiy fanlar. – 2000. – 2-son.– B. 25-26. 5. Xayitboyev F. P. О`zbekiston Respublikasi milliy huquqiy tizimini shakllantirishda ikki palatali parlamentning о`rni. // Ilmiy-amaliy anjuman ma`ruza matn. T.: TDYUI, 2002. –B.122-126. 6. Xayitboyev F. P. О`zbekiston Respublikasining Konstitusiyasi – milliy huquqiy tizim о`zagi. // “О`zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi – Davlat va jamiyat islohotining huquqiy asosi” mavzusidagi ilmiy-amaliy anjuman ma`ruza matn. – T.: TDYUI, 2002. – B.189-192. 7. Xayitboyev F. P. Yuridik texnika milliy huquqiy tizimning tarkibiy qismi sifatida. // J. О`zbekistonda demokratlashtirish va inson huquqlari. – 2003. – 4-son. – B. 18-22. 8. Xayitboyev F. P. Umumiy integrativ jarayen: milliy huquqiy tizim va halqaro huquq. // J. Hayot va qonun. – 2003. – 5-son. – B. 66-67. 9. Xayitboyev F. P. О`zbekiston milliy huquqiy tizimini о`rganishning dolzarb muammolari. // J. Ijtimoiy fikr. – 2004. – 4-son. – B. 23-24. 10. Xayitboyev F. P. Fuqarolik jamiyatini shakllantirish jarayonida milliy huquqiy tizimni takomillashtirishning ayrim nazariy muammolari. // Ilmiy- amaliy seminar ma`ruza matn. 8 oktabr 2005. – T.: TDYUI, 2005. – B. 2-3.

O'xshashlar

Prokuror nazorati fanining tushunchasi, mohiyati va vazifalari

Jinoyat protsessining tushunchasi va mohiyati

Odob-axloqning tushunchasi va mohiyati

Huquqning tushunchasi, mohiyati va qiymati

Davlat tushunchasi va uning mohiyati