Davlat tushunchasi va uning mohiyati - Huquqshunoslik - Referatlar

Davlat tushunchasi va uning mohiyati

Yuklangan vaqt:

17.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

99.5 KB

Ko'chirib olish

Davlat tushunchasi va uning mohiyati Reja: 1. Davlat va h uquqning kelib chiqishi va rivojlanishi. 2. Davlatning paydo bo’lishi to’g’risidagi nazariyalar. 3. Davlatning mohiyati va belgilari.

1.Davlat va xuquqning kelib chiqishi va rivojlanishi . Jamiyat - bu insonlarning manfaatlari va ehtiyojlarini hondirish maqsadida, ularning o’zara birlashuvi va kishilar o’rtasida iqtisodiy, ahloqiy, diniy va ma'naviy va boshqa ijtimoiy munosabatlarning yig’indisidir. Kishilik jamiyatining taraqqiyotiga ta'sir qiluvchi kuchlar quyidagilardan iborat; 1. Iqtisodiy kuch - bunga jamiyatdagi ishlab chiqarish hurollari, ishlab chiqarish kuchlari va ishlab chiqarish munosabatlari kiradi. Siyosiy kuch - bunga jamiyatdagi siyosiy, huquqiy va ma'naviy asoslar kiradi. 3. Mafku’raviy kuch - jamiyatdagi barcha hoyalar, harashlar yig’indisidir. Jamiyatning sub' e kti bo’lib fuqarolik, millat, elatlar, sinflar,guruhlar va tabaqalarlar qatnashadi. Jamiyatda biologik qonunlar emas, ijtimoiy qonunlar harakat qiladi. Jamiyatning asosini kishilarning ma'lum jamiyatga birlashtiruvchi uning iqtisodiy tuzilishi (moddiy) asosimni tashkil etadi. Bundan quyidagi 3 ta holat kelib chiqadi. Birinchidan kishilik jamiyati turli ijtimoiy iqtisodiy bosqichlarga (quldorlik, feodal, kapitalistik, sotsialistikka) bo’linadi. Ikkinchidan ijtimoiy turmush iqtisodiy, siyosiy va ma'naviy kabi muhim sohalarga bo’linadi. Uchinchidan ijtimoiy munosabatning sub' e ktlari shahs, oila, millat, elatlar, sinf va turli tabaqalar unda ishtirok etadi. Jamiyatda ijtimoiy va siyosiy hokimiyat mavjud. Ijtimoiy hokimiyat bu ibtidoiy jamoa tuzimi davlatsiz jamiyatga taalluqlidir. Ibtidoiy jamoa tuzimining tuzilish tarqibini urug’ fratriya va qabila tashkil qilgan. Uruh bu kishilarning uon va til jihatidanhh yaqin bo’lgan ittifoqidir. Bir necha urug’ birlashib fratriyani (lotincha uyushma), bir necha fratriya birlashib qabilani tashkil qilidi. Bularning urug’, fratriya va qabilani umumiy yigilishida saylab qo’yilgan, hayot tajribasiga

ega bo’lgan va jamoa a'zolarining hurmatiga loyik bo’lgan oksoqollar kengashi boshqaorgan. Ibtidoiy jamoa tuzimida kishilarning tenglik , ozodlik va kardolik, demokratik qoidalari mavjud bo’lib, ular tenglik, ozodlik va kardoshlik demokratik qoidalari mavjud bo’lib, ular tenglik, ozodlik va birodorlik asosida tartibga solinar edi. Bu turmush qoidalari barcha jamiyat a'zolarining manfaatiga mos bo’lib, ular tomonidan ongli ravishda bajarilgan. Jamiyatda ijtimoiy ishlab chiqarishning taraqqiyoti, hususiy mulkchilikning paydo bo’lishi va bu bilan bo’g’liq byuulgan jamiyatning qarama -qarshi sinflarga bo’linishi jamiyatni davlat orqali boshqarish-siyosiy hokimiyat shakliga olib keladi.. Kishilik amiyatning taraqqiyotining keyingi bosqichi bu davlati jamiyatdir. quldorlik davlat ekspulatatsiyaga asoslangan birinchi davlatdir. Bu davlat hukmron sinf quldorlar sinfini manfaatlarini imoya qiladigan siyosiy hokimiyatdir. quldorlar ishlab chiqarish vositalar, ishlab chiqarish mahsulotlari va ishlab chiqaruvchi kuch hisoblangan mazlum sinf qo’llairga hususiy mulk tarikasida egalik qilgan. Jamiyatning ma'lum tarixiy sharoitida quldorlik ishlab chiqarish usuli taraqqiyot talablariga javob bermay qoldi, u feodal ishlab chiqarish usuli bilan almashdi. quldorlar davlati o’rniga feodal davlati paydo bo’ldi. F e odal jamiyatining asosiy sinflari hukmron sinf f e odallar, haram sinf kr e postnoy d e hhonlardir. Feodallar ishlab chiqarish hurol va vositalariga to’la , ishlab chiqarash kuch hisoblangan krepostnoy dehkonlar esa kiman egalik qilgan. Demak feodal yerini tekinga ishlab berishga, o’z yerida yetishtirilgan hosildan soliq to’lashga majbur bo’lgan. Kishilik jamiyatnin ma'lum tarixiy sharoitda f e odal ishlab chiqarish usuli kapitalistik ishlab chiqarish usuli bilan bu usul esa sotsialistik usul bilan almashadi. Demak kishilik jamiyati 5 ta ijtimoiy iqtisodiy bosqichlarga bo’linadi (ibtidoiy jamoa tuzimi, quldorlik, fedal, kapitalistik va sotsialistik). Shulardan davlatsiz jamiyat(quldorlik, feodal, kapitalistik va sotsialistik) dir.

Davlat ibtidoiy jamoa tuzimida ishlab chiqarish qurollari rivojlanib mehnat taqsimotini paydo bo’lish ya'ni ovchilik, chorvachilik, hunarmandchilik va sovdagarchilikni ajralishiga olib keladi. Bu hol avval hukm surib kelgan ko’p oilalikka barham berib, jamiyatda ayollar hukmronligi inkirozga uchrab yakka oylalikka erkaklar hukmronligigiga olib keldi. Bu oilalar qo’lida ishlab chiqarish qurollari va mahsulotlar tuplanadi. Natijada ibtidoiy jamo tuzimidagi umumiy mulk o’rnida hususiy mulk paydo bo’lib bu bilan jamiyat qarama - qarshi sinflarga bo’linib davlat paydo bo’ldi. Davlat jamiyatdan paydo bo’lib, u ishtimoiy hodisa bo’lib, ob'ektiv qonuniyatdir. Davlat jamiyatdagi barcha sinf, millat, elat, tabora va xalqning iqtisodiy siyosiy va goyaviy jihatdan hukumronlik qiluvchi siyosiy tashkilotdir. Fanda dastlabki davlatlar Yvropa kitasida paydo bo’lgan d e gan fikrlar mavjud. Aslida esa dastlabgi davlatlar bizning eramizga qadar bo’lgan 4-3 ming yillarda sharqda Messonotomiya, qadimgi Misrda, Hindiston, Hitoy va Markaziy Osiyoda paydo bo’lgan. Q uldorlik va feodal tipdagi davlatlar faqat yevropada amal qilgan (Z.I.Islamov) bo’lib, qolgan dunyoda esa – Osiyo, Afrika, Amerikada ahamiyatan boshqa ko’rinishdagi davlatlar bo’lgan, bu o’z navbatida davlatlar tipiga sinfiy yondashuvdan farqli sharqiy yondashuvni ham borligini bilish imkoniyatini beradi. x aqiqatan, ularni bunday ajratib kursatishga asos bo’lgan. Sababi qadimgi davlatlar (Egipet, Vavilon, Xindiston, Xitoy va b.) sug’oriladigan yerlar zonasida bundan 5 ming yil oldin paydo bo’lishgan. Ularning paydo bo’lish sabablaridan bittasi sug’orish tizimlarining qurilishi natijasida ishlab chiqarishning birdaniga o’sishi bo’ladi. Ishlab chiqarish yoki qishloq xo’jaligining bunday harakteri qabilalarning saqlanib holishini belgilab beradi, chunki bitta oila sug’orish inshootlarining qurilishini va ekspluatatsiyasini boshqara ololmas edi. Shuning uchun ham ularda yerga nisbatan xususiy mulkchilik vujudga kelmadi, ishlab chiqarish qurollariga nisbatan sinfiylik bo’lmadi.

Davlatning paydo bo’lish jaraenida piramida na’muna ko’rinishidagi jamiyat yo’zaga keldi: tepa g a – yakkahokim monarx (podsho, faraon, shox va b.) pasta uning yaqin kishilari, maslaxatchilari (vazirlar). Keyin nisbatan past poqonadagi amaldorlar, piramidaning asosida esa – qishloq xo’jalik jamoa (qabila) lari. Oxirgilari ekspluatatsiyaning ob'ektlari bo’lib xisoblangan. qanchalik davlat sug’orish inshoatlarini qurishda jamoalarning kollektiv meqnatini boshqarib to’rganligi uchun ham yerga nisbatan o’zini oliy egalik qiluvchi deb hisobladi. Natijada jamoa (qabilalar) davlatga boqliq bo’lib qoldilar. qisqasi, "Osiyo yoki sharqiy" tipdagi davlatning iqtisodiy asosi bo’lib yerga va suvga nisbatan mulkchilik bo’lib qoldi. Sharqiy davlatlar bir necha funktsiyalarni bajarganlar: - Jamoat ishlarini tashkilini (sug’orish inshoatlarini tashkil etish va ekspluatatsiya etish; - moliyaviy-soliq yi g ’ish; - o’z xududining g ’arbiy mudofaasi va boshqalarni bosib olish; - qabila (jamoa) va qullarning qarshiliklarini bostirish. Davlat hokimiyatining tashkil etilishi qadimgi sharqda "sharqiy dispotiya" shaklida ko’proq ko’zga tashlanib, x ech kim tomonidan cheklanmagan hokimiyat bitta qukmdorga –merosxo’r monarxga tegishli bo’lgan, u davlatni kuchli g ’ ar biy byurokratik apparat yordami bilan boshqar il gan. Q uldorlik tipidagi davlatlar erta sharqiy davlatlardan ancha keyinroq paydo bo’ldi. Ular xususiy mulkchilikning paydo bo’lishi, mulkiy qatlamlarga va jamiyatni sinflarga bo’linishi natijasida yo’zaga keldi. Klassik harakterga ega bo’lgan davlatlar Gretsiyada (VIII-VII asrlarda b.e.gacha) va Rimda (VI asr b.e.gacha) tashkil topgan.quldorlik davlatlarining iqtisodiy bazisi bo’lib quldorlarning nafaqat ishlab chiqarish qurollari nisbatan qukmronligi, balki ularning xizmatkorlari, ya'ni qullarga xususiy mulkchiligi hisoblangan. Moddiy boyliklarni yaratuvchi qullar ququq sub'ekti statusiga ega bo’lmaganlar, balki ular narsa, x uquq va ekspluatatsiya ob'ekti kabi qaralgan.

Q uldorlik davlati sinfiy harakterga ega bo’lgan. Mohiyati jiqatdan diktatura quroli bo’lib quldorlar hisoblangan. Uning sinfiylik Mohiyati quyidagi funktsiyalarda namoyon bo’ladi: Qu ldorlarning xususiy mulkini qo’riqlash, hamda qullar va erkin x ech narsasi yo’qlarni ekspluatatsiya qilish uchun; Q ullar yoki erkin – x ech narsasi yo’qlarning qarshiliklarini bostirish uchun, qo’rqitish uchun va b.; T artib intizomni qo’llab-quvvatlash maqsadida g’oyaviy ta'sir kursatish uchun Q uldorlik davlati hokimiyatining tashiliy shakli unitar monarxiya yoki respublikadir. Masalan, III asrda Rimda – cheklanmagan monarxiya; Afrikada – demokratik respublika (bir demokratik respublika bo’lib, davlat oliy organlariga saylovlarda hamma erkin fuqarolar (aholi) ishtirok etadilar); Spartada – aristokratik respublika shakli (davlat oliy organiga saylovlarda yirik qarbiylar aristokratiya vaqillari ishtirok etadilar) va q. Davlat ibtidoiy tuzimidagi ijtimoiy hokimiyatdan quyidagi b e lgilar bilan farq qiladi . 1) Davlat fukoralarning hududiy b e lgisiga qarab bo ’ linadi . Ibtidoiy jamoa tuzimida kishilarning uruh yoki qabilaga mansubligi kon - korindoshligiga qarab aniqlanar edi . Davlat paydo bo ’ lgandan k e yin fukoralar hududiy b e lgiga qarab ya ' ni qaysi davlat hududida yashashiga qarab huquq va burchlarini amalga oshiradi . 2) Siyosiy hokimiyatning ta ' sis etilishi . Bunga davlatning zo ’ rlik kuchi bilan uning vazifalarini amalga oshiradigan zo ’ rlash apparati barcha davlat organlari , armiya , polittsiya , turma va boshqa muassasalar mavjud . Bular ibtidoiy jamoa tuzimida yoq edi . 3) Davlat siyosiy hokimiyatni saqlash uchun fuqarolardan soliq oladi . a ' zolarining izzat - hurmatiga asoslangan bo ’ lsa , endi davlatning zo ’ lik Ibtidoiy jamoa tuzimida uruh a ' zolarining obro ’- e ' tiboriga , jamiyat kuchiga tayanadi . 4) Davlat suv e rinit e ti ( mustaqilligi ) mavjudligi . Har bir davlat mustaqil holda o ’ zining ichki va tashqi vazifalarini amalga oshiradi .

5) Ibtidoiy 3. Davlatning paydo bo ’ lishi haqida turli nazariyalar . 1. T e ologik nazariya – bunda davlatning hudo tomonidan yaratilganligini uktiradilar davlat va hokimiyat hudoniki d e gan qoidani ilgari suradilar . Masalan : Abdulkodir Uda yozishicha , shariat uch nuqtai nazardan qonundan farqlanadi : Birinchidan , qonun inson tafaqko ’ ri va ijodining mahsuli bo ’ lsa , shariat yaratuvchi tomonidan yuborilgan . qonun har doim o ’ zgarib tursa , shariat o ’ zgarish va zavoldan o ’ zohdir . Ikkinchidan , qonun jamiyat tomonidan uning hayotini tartibga solish va ehtiyojlarini qondirish uchun yaratilgan bir qator qoidalar sifatida jamiyat o ’ zgarishi bilan o ’ zgarib turadi . L e kin shar ' iy qonunlar umumiy mohiyatga ega bo ’ lgani uchun o ’ zgarishni qabul qilmaydi . Uchinchidan , qonun jamiyat tomonidan uning urf - odatlari , rasmu - rusumlari va tarixiga muvofiq yaratiladi . Shuning uchun qonun jamiyatdan k e yin yo ’ zaga k e lib , uning taraqqiyotiga bog ’ liq bo ’ ladi . qonunni jamiyat yaratadi , jamiyatni qonun emas . Ammo islom qonunchiligi jamiyat mahsuli bo ’ lmay , jamiyatni shariat yaratadi , ya ' ni jamiyat shariatning mahsulidir . Udaning ushbu hulosasi k e ng munozarali va bahsli masala hisoblanadi _. Bu nazariya qadimda paydo bo ’ lgan va o ’ rta asrlarda k e ng tarqalib hozirgi kunda ham t e ologik nazariya Islom davlatlarida qo ’ llainiladi . 2. Patriarhal nazariya tarafdorlari davlat kattalashib k e tgan oiladan b e vosita k e lib chiqkan , monarx hokimiyati esa oilaning barcha a ' zolariga rahbarlik qiladigan otadan m e ros bo ’ lib o ’ tgan d e b hisoblaydilar . Bu nazariya Yunonistonda ( qadimgi Rim davlatida paydo bo ’ lgan Aristot e l asarlarida asoslab b e rilgan . Bu nazariyani ingliz sotsiologi , tarixchisi va Huquqshunos G e nri M e n sist e maga solib ishlab chiqkan . Patriarhal nazariyada « Ota rozi – hudo rozi » zaylida ish tutadi .

3. Shartnoma nazariyasi . Bu nazariya XVII - XVIII asrlarda paydo bo ’ lgan . Gollandiyada ushbu nazariyani Gugo Grotsiy va Spinoza , Angliyada – Lokk va Gobbs , frantsiyada – Russo , Rossiyada Radishch e v rivojlantiorgan . Shartnomani nazariyasiga ko ’ ra , dalat – ongli ijod mahsuli , odamlar k e lishgan ahd natijasi . « Shartnoma nazariyasi » ga muvofiq davlat hokimiyati kishilarning o ’ zaro birlashib ihtiyoriy shartlashganligining ifodasidir . Davlat – o ’ zaro k e lishuv asosida va ongli tarzda birlashgan kishilar tashkiloti bo ’ lib , ana shu shartnoma asosida lar o ’ zlarining erkinliklari va hokimiyatning bir qismini davlatga b e radilar . 4. Zo ’ ravonlik nazariyasi . Buning vakillari avstraliyalik yurist olim L . Gumplovich , n e mis nazariyotchisi ye. Dyuring , rossiyalik K . Kautskiydir . Bu nazariyaga asosan davlat bir qabila ikkinchi qabilaga urishib bosib olish natijasida paydo bo ’ lgan . 5. Psihologiya nazariyasi . Bunda davlat k e lib chiqishida , insonlar o ’ z tabiatiga , biologik instinkt hususiyatlariga ko ’ ra boshqarilish , itoat etishga intilar emishlar . Ulardagi bu ehtiyoj faqat davlat mavjud bo ’ lgan takdirdagina qondirilarmish . 6. Irrigatsiya nazariyasiga ko ’ ra , davlatlarning k e lib chiqishi , ularning shakllari Sharqda ulkan irrigatsiya inshootlarini ko ’ rish va ulardan foydalanish bilan bog ’ liq . 7. Sinfiy nazariyasi namoyandalari ( K . Marks , F . Eng e ls , V . I . L e nin ) fikricha , davlat iqtisodiy sabablar – ijtimoiy m e hnat taksimoti , kushimcha mahsulot va hususiy mulkning paydo bo ’ lishi , jamiyatning qarama - qarshi sinflarga ajrilishi tufayli k e lib chiqkan . V . I . L e nin « Davlat va r e volyutsiya » asarida davlatni sinflarni k e ltirish organi emas , balki sinfiy hukmronlik organi , bir sinfning boshqa sinfni bostirish quroli , bir sinfning boshqa sinf ustidan hukmronlikni ta ' minlash mashinasi d e b hisoblangan . Bu nazariyaning natijasida sinfiy hukmronlik urnatish maqsadida r e pr e tsiyalar bo ’ lib ziyolilarni yo ’ q qilgan . Bu nazariyalardan biri patriarhal nazariyadir . Uning vaqillari Aristot e l , ingliz yurist olimi G e nri m e n , rus sotsiologi N . Mihaylovskiy va boshqalar . Bu nazariyaga asosan , davlat jamiyatda oilaning taraqqiy etishi natijasida paydo bo ’ lgan , Oiladan uruh qabila - davlat paydo

bo ’ lgan . Oilada boshlik ota bo ’ lsa , davlatda boshlik monarxdir . Monarx hokimiyati ch e klanmagan hokimiyatdir . Shunday qilib ko ’ ramizki davlatning paydo bo ’ lishi haqida turli nazariyalar mavjud bo ’ lib , bu masalani turlicha talhin qiladi . 3. Davlatning tushunchasi va mohiyati . Sho ’ ro davrida Markscha - L e nincha ta ' limot davlatni hukmron sinf mazlum sinfni ekspluatatsiya qiluvchi - zo ’ ravonlik diktaturasi d e b k e linadi . Hozirgi vahtda davlat zo ’ ravonlik diktaturasi bo ’ lmasdan jamiyatdagi barcha sinf , millat va ellatlarning umuminsoniy va milliy b e lgilari - diniy , kasbi va boshqa ijtimoiy chiqishlardan qatiy nazar ularning manfaatlarini ifodalaydi . Davlatning mohiyati bu jamiyatdagi barcha sinf , siyosiy partiya , tabaqalar guruh , millatlar va elatlar uchun hizmat qilishdir . Bundan chiqadigan hulosa shuki , davlat zo ’ ravonlik siyosati bo ’ lmasdan uning asosiy umuminsoniy vazifalarini amalga oshirish birinchi o ’ ringa chiqadi . Davlat sinfiy mohiyatini yo ’ qotgani yo ’ q , u faqat ikkinchi o ’ ringa chiqdi . Davlat jamiyatdagi barcha kishilarning siyosiy uyushmasidir. Davlat hokimiyati umuminsoniy va milliy manfaatlarga asoslangan siyosiy hokimyatdir. Bu siyosiy hokimyat davlat apparati yoki davlat mehanizmi deb ataluvchi – davlat organlari- qonun chiqaruvchi organ parlament, ijro yetuvchi organ- hukumat, qurolli kuchlar, polittsya. Milliy hovsizlik va huquqni muhofaza etuvchi organlar sud, prokatura va ichki ishlar organlari orqali amalga oshiriladi. Davlat jamiyat ustko’rmasining siyosat, din, falsafa va boshqalari bilan o’zviy bo’g’liqdir. Davlat huquq bilan ham bo’g’liqdir, chunki huquq davlatning oldida to’rgan iqtisodiy, siyosiy va madaniy vazifalarni amalga oshirishda qurol bo’lib hizmat qiladi. Huquq jamiyatning iqtisodiy tuzimini mustahkamlab turli mulk shakllarini qo’riqlaydi. Huquq kishilarning goyaviy jihatdan tarbiyalab, ijtimoiy ongni shakllaridan, san'at, din, falsafa, ahloq va boshqalar bilan bo’g’liq bolib, aholini ma'naviy jihatdan tarbiyalaydi.

Davlat siyosiy vazifalarni bajaruvchi jamiyatdagi boshqa muassasalarni va tashkilotlar (siyosiy partiyalar, kasaba uyushmalar, tashkilotlar, jamoa birlashmalari bilan bo’g’liq va ulardan farq qiladi). Davlat keng ma'noli tushuncha bo’lib, uning mohiyatini tushunishda 3 asosiy nazariy yondoshuv mavjud: 1) ijtimoiy – bunda umumiy muammolar va ishlarni hal etish vositasi, u hukmdorlar va halkning o’zaro munosabatini tartibga soladi; 2) sinfiy – bunda davlat sinflarning paydo bo’lishi bilan yo’zaga k e lgan va sinfiy ko’rash bir sinfning boshqasini bostirish quroli; 3) siyosiy – huquqiy – bunda davlat jamiyatning va davlatning o’zining hayotini tashkil etuvchi huquq manbaidir. Davlatning mohiyatida uchala yondoshuvda ham muayyan asos bor. Lekin, bir nazariy qarashni, ikkinchisidan ustun qo’yilganda yanglishuv (hukmronlik) bo’ladi. Davlat – butun mamlakat miqyosidagi hokimiyatning mahsus boshqaruv va majburlov apparatiga ega bo’lgan, barcha uchun majburiy qonunlar chiqaradigan va suverentetga ega bo’lgan tashkilotdir. Davlat – bu butun jamiyatni birlashtirib turuvchi, boshqaruvning hamda fuqarolar huquq va erkinliklarini himoya qilishning mahsus apparatiga ega bo’lgan, shuningdek huquq normalarini yaratishga kodir bo’lgan hokimiyatning hududiy tashkilot. Yurtboshimiz I.A. Karimov ta'biri bilan aytganda, har bir davlat – b e takror ijtimoiy hodisadir. U har haysi halk tarixiy va ma'naviy taraqqiyotning hosilasidir, uning o’ziga hos, o’ziga mos madaniyati rivojining natijasidir. O’zbekiston uchun fuqarolik jamiyati – ijtimoiy makon. Bu maqonda qonun ustuvor bo’lib, u insonning o’z-o’zini kamol toptirishga monelik hilmaydi, aksincha yordam beradi. Shahs manfaatlari, uning huquq va erkinliklari to’la darajada ruyobga chiqishiga ko’maklashadi.

Davlat – bu butun jamiyatni birlashtirib turuvchi, uning bir me'yorda ishlashini ta'minlaydigan, jamiyat nomidan ish ko’radigan mahsus boshqaruv, majburlov apparatiga ega bo’lgan tashkilotdir. Davlatning asosiy b e lgilari quyidagilardan iborat: 1. O’ziga hos ommaviy hokimiyat – davlat hokimiyatining mavjudligi, ya'ni hokimiyat va boshqaruv apparatining, majburlash apparatining borligi; 2. Aholining hududlar bo’yicha uyushganligi (fuqarolarning davlat chegaralari doirasida, muayyan ma'muriy-hududiy birliklarda yashashi). 3.Suv e r e nit e t (mustaqil bo’lishi). 4.Huquqning mavjudligi. 5.Soliqlarning mavjudligi. 6.Umuminsoniy funktsiyalarni bajarish (mudofaa, jinoyatchilikka qarshi ko’rash, umumiy faravonlik). Jamiyat siyosiy tizimida davlatning o’rni. Jamiyatning siyosiy tizimi – bu davlat organlari, muassasalari, korhonalar, turli siyosiy partiyalar, kasaba uyushmalari, jamoa birlashmalari, milliy jamoalari va huquqiy normalar yig’indisidir. Davlatninghuquqni muhofaza qiluvchi sud, proko’ratura, adliya, ichki ishlar, milliy havfsizlik organlari jamiyatning siyosiy tizimi ichida ososiy ornini egallaydi. U mahsus zo’rlik hokimiyatga ega bo’lgan siyosiy tashkilot bo’lib, uning hududidagi barcha fukoralarga davlat tilida ish olib borib, siyosiy hukmronligini o’rynatadi. Davlat zo’rlik kuchi bilan mustaqil holda ichki va tashqi sohada vazifalarni amalga oshiradi. Davlat jamiyatning boshqa siyosiy tashkilotlardan quyidagi b e lgilar bilan farq qiladi. 1.Davlat jamiyatdagi barcha sinf, millat, ellat va tabaqalarlarning siyosiy tashkilotidir. Ammo davlat ularning yagona siyosiy tashkiloti emas. Jamiyatda davlatdan tashkari turli siyosiy partiyalar, kasaba uyushmalar, birlashmalar mavjud. Agar davlat jamiyatdagi kishilarning siyosiy tashkiloti bo’lsa, boshqa tashkilotlar ayrim guruhlarni kasbi, diniy qarashi, siyosiy- ijtimoiy qarashlari bo’yicha birlashtiradi va ularga hizmat qiladi.

2.Davlat aholini ma'muriy hududiy birliklarga bo’lib, o’z hokimiyatini ma'muriy-huudiy printsipi asosida amalga oshiriladi. Masalan; O’zbekiston Respublikasi ma'muriy-hududiy tuzilishi jihatidan viloyatlar, tumanlar, shaharlar, shaharchalar, qishloqlar, ovullar va Qaraqolpogiston Respublikasidan iborat. Jamiyatdagi boshqa siyosiy tashkilotlar kishilarning turar joylaridan qat’iy nazar, e'tihodiga, kasbiga va boshqa ijtimiy belgilariga qarab birlashtiradi. Masalan; siyosiy partiyalar fuqarolarni e'tihodiga qarab, kasaba uyushmalari kasbiga qarab birlashtiradi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz – jamiyatni demokratlashtirish va yangilash mamlaqatni modernizatsiya va isloh etishdir. T., «O’zb e kiston», 2005y 2. Muham e dov H. Horijiy mamlakatlar davlati va huquqi tarixi. T.,”Adolat” 1999. 3. Muhimov Z. Ch e t mamalakatlar davlati va huquqi tarixi. T., Yangi asr avlodi, 2001 y. 4 .Islomov Z. Davlat va huquq nazariyasi. Ma'ru’zalar matni. T.Univ e rsit e t.2000 y. 5. Karimova O., G’afforov Z. Davlat va huquq asoslari T.,O’qituvchi.1995 y. 6. Saidov A.Tajihonov U. Davlat va huquq nazariyasi. T.1 “Adolat” 2001. 7. Saidov A.Tajihonov U. Davlat va huquq asoslari T.IIV. 1999, 8.www.akadmvd.uz

O'xshashlar

Davlat tushunchasi, belgilari, mohiyati va tiplari

Jinoyat protsessining tushunchasi va mohiyati

Qonuniylik tushunchasi, mohiyati va vazifalari

Odob-axloqning tushunchasi va mohiyati

Huquqning tushunchasi, mohiyati va qiymati