O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyatining tashkiliy-huquqiy asoslari - Huquqshunoslik - Referatlar

O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyatining tashkiliy-huquqiy asoslari

Yuklangan vaqt:

28.10.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

91.763671875 KB

Ko'chirib olish

O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyatining tashkiliy-huquqiy asoslari Reja: 1. O’zbekistonda advokatura institutining rivojlanish tarixi va advokatura to’g’risidagi qonunchilikning shakllanishi 2. O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati 3. to’g’risidagi qonunchilik 4. Malaka komissiyalari va 5. advokatlarning intizomiy javobgarligi 6. Advokat maqomini olish, litsenziya berish, advokat maqomini to’xtatib turish, litsenziyani amal qilishini to’xtatib turish 7. Advokatlik faoliyatining tashkiliy 8. shakllari va advokatlarning kasbiy birlashmalari 9. Advokatlik faoliyatining standartlari

1. O’zbekistonda advokatura institutining rivojlanish tarixi va advokatura to’g’risidagi qonunchilikning shakllanishi. O’zbekiston hududida yuridik yordam institutining paydo bo’lishi. O’zbekistonda eng qadimiy yuridik institutlardan biri - advokaturaning rivojlanishiga, boshqa davlatlarda bo’lgani singari, oila vakilligi jiddiy ta’sir ko’rsatgan. Oila boshlig’i uning har bir a’zosi manfaatlarini, shuningdek, oila boshlig’iga himoya qilishni so’rab murojaat etgan boshqa shaxslarning manfaatlarini himoya qilgan. Har bir odamni nohaqlikdan himoya qilish va haqiqat uchun kurash hamma asrlarda hayot faoliyatining negizini tashkil etgan. Haqiqatga va huquqiy ma’rifatga qiziqishning kuchliligi shu bilan izohlanadi. Bu masala tarixi O’zbekistonga ham xosdir. O’rta Osiyolik ulug’ allomalarning barchasi - Abu Ali ibn Sino, Abu Rayhon Beruniy, Abu Nasr Forobiy, Abu Mansur al-Moturidiy, Imom al-Buxoriy, Alisher Navoiy, Mirzo Ulug’bek va boshqalar islom huquqshunosligi - fiqhni o’rganganlar, shariat qoidalariga asoslangan qonunga rioya qilganlar, qonunga hurmatsizlikning zararini ommaga tushuntirganlar. Shu bilan birga Turkiston o’lkasida, shuningdek, Buxoro amirligida, Xorazm xonligida shariat (musulmon huquqi) va odat (odat huquqi) asoslarida faoliyat ko’rsatgan qozilar va biy feodal sudlari jinoyat va fuqarolik ishlarini advokatlarning ishtirokisiz ko’rganlar. Shunga qaramasdan, o’rta asrlardayoq Sharqda qozilar huzurida islom huquqi - shariat bilimdoni bo’lgan maxsus xizmatchilar - muftiylar va a’lamlar xizmat qilgan. Ular qozi topshirig’iga yoki da’vogarlar, jabrlanuvchilar, ayblovchilar, javobgarlar (sudlanuvchilar) iltimosiga ko’ra, arznomalar, shikoyatlar, ish hujjatlarini tuzganlar. Masalan, Buxoro amirligining qozikaloni huzurida o’n ikki muftiy xizmat qilgan. Keyinchalik, revolyutsiyagacha bo’lgan Turkistonda butun Rossiyada bo’lgani singari podshoh sudlarida jinoyat va fuqarolik ishlarini ko’rishda advokatlar – qasamyod qildirilgan vakillar (vakolat berilgan prisyajniylar) va ularning yordamchilari ishtirok etganlar. O’zbekiston hududida o’zi o’zini

boshqaruvchi tashkilot sifatidagi birinchi advokatura - «Himoyachilar sho’basi» Sankt-Peterburgda yuridik ma’lumot olgan Abdunabi Qurolboy tashabbusi bilan 1879 yilda Qo’qon shahrida tashkil etildi. Abdunabi Qurolboy birinchi o’zbek advokati hisoblanadi. Qo’qon advokatlar sho’basi xalq orasida «zakonchi» deb nom olgan o’ndan ortiq huquq himoyachilarini birlashtirdi. 1899 yilda Toshkent sud palatasi huzurida hamda okrug sudlari qoshida Rossiya qonunlariga muvofiq ish olib boruvchi himoyachilarning hay’atlari tashkil etildi. Rossiya va Turkiyada advokatlik amaliyotini o’rganib qaytgan Valixonxo’ja tomonidan 1915 yilda Buxoroda tashkil qilingan «Ko’ngilli advokatlar sho’basi» ish boshladi. Advokatlar sho’basi a’zolari Buxoro amirligi qozikaloni Sharifxon Sadri Ziyoga bir necha marta murojaat etib, aksariyat hollarda yo’qsillarning mulk, yer va mehnat huquqlariga doir nizolar odilona hal qilinishiga erishdilar. O’zbekiston hududida advokatura institutining rivojlanishi va advokatura to’g’risidagi qonunchiligining shakllanishi. O’zbekiston hududida advokatura instituti 1918-1924 yillarda Turkiston ASSRni ham o’z ichiga olgan RSFSR qonunchiligiga muvofiq faoliyat olib bordi. 1917 yil 12-dekabrda chaqirilgan Turkiston o’lkasi Xalq komissarlari kengashining buyrug’i, himoya masalalariga doir asosiy qoidalariga, shu jumladan, Sud to’g’risidagi 1-son Dekretga mos kelardi. U o’lkada ilgari amal qilgan sud tizimini bekor qildi, advokatura institutlarini tugatdi. Dekretda ayblanuvchining himoyaga bo’lgan huquqi e’lon qilindi, fuqarolik huquqlaridan foydalanuvchi, o’z sha’niga dog’ tushirmagan har qanday fuqaro sudda himoyachi yoki taraflardan birining vakili sifatida ishtirok etishi mumkinligi qayd etildi. Toshkent shahar Kengashi 1918 yil 16-yanvarda inqilobiy tribunal tashkil etish to’g’risida qaror qabul qildi. Qarorda, jinsidan qat’i nazar, yigirma yoshga to’lgan, siyosiy huquqlardan foydalanuvchi har qanday fuqaro tribunalning sud majlisida himoyachi sifatida ishtirok etishi mumkinligi ko’rsatib o’tildi. Himoyachilar instituti bora-bora muayyan tashkiliy shakllarga ega bo’la boshladi. 1919 yilning o’rtalaridayoq huquq himoyachilari hay’atlari va komissiyalari TASSRning Oliy tribunalida ham, viloyatlar tribunallarida ham

mavjud edi. Turkiston ASSR Markaziy ijroiya komitetining 1919 yil 6-maydagi Dekreti bilan «Turkiston respublikasining oliy va viloyat inqilobiy tribunallari to’g’risidagi Nizom» tasdiqlandi. Nizomga muvofiq, ishda himoyachining ishtirok etishiga yo’l qo’yish yoki qo’ymaslik to’la tribunalga bog’liq edi. Biroq, ishda ayblovchi ishtirok etsa, tribunal himoyachini ishga kiritishi yoki tayinlashi shart edi. Nizomda nazarda tutilgan yangi qoidaga muvofiq, Oliy inqilobiy tribunal huzuridagi «huquq himoyachilari hay’ati» a’zolari viloyat ijroiya komitetlari tomonidan tayinlanar va chaqirib olinardi. Ularga mansabdor shaxslar sifatida qaralar va sudyalar bilan bir qatorda Adliya xalq komissarligi smetasi bo’yicha maosh to’lanardi. Butunrossiya Markaziy ijroiya komitetining 1920 yil 18 martdagi Dekreti bilan yangi «Inqilobiy tribunallar to’g’risidagi Nizom» tasdiqlandi. Nizomga muvofiq, himoyachilar hay’atlarining a’zolaridan tashqari, sudlanuvchilarning yaqinlari yoki qarindoshlari yoki tribunal ishonchini to’liq qozongan shaxslar ham himoyachi bo’lishi mumkin edi. Himoyachilarga xizmati uchun sud belgilagan miqdorda haq to’lanardi. Bu haq ayblanuvchilardan, taraflardan undirib olinardi va Adliya xalq komissarligi smetasi bo’yicha respublika daromadiga kiritilardi. 1920 yilda vujudga kelgan Buxoro va Xorazm XSRda esa amalda bo’lgan qozilar va biylar sudlarida himoyachilar yo’q edi, xuddi shunday TASSR hududida vaqtincha saqlanib kelayotgan qozilar va biylar sudlarida ham shu ahvol kuzatilar edi. Buxoro respublikasining sovet sud organlarida himoyachilar instituti endigina rivojlanib kelayotgan edi, Xorazmda esa himoyachilar hay’atlari hali yo’q edi. 1922 yil 29 oktabrda Turkiston respublikasi Markaziy ijroiya komiteti qarori bilan RSFSR Adliya xalq komissarligi tasdiqlagan «Advokatura to’g’risidagi nizom» qo’llanma sifatida qabul qilinganligi e’lon qilindi. 1924 yil 1 oktabrda Buxoro respublikasi hukumati “BXSR sudlari qoshida huquq himoyachilari hay’atlari to’g’risida”gi Nizomni tasdiqladi. Nizomga ko’ra Buxoro respublikasi sudlari huzurida huquqni himoya qiluvchilar hay’atlari ta’sis etildi. Okrug sudlari tashkil etilgunga qadar huquqni himoya qiluvchilar hay’atlari bevosita Adliya nozirligiga bo’ysungan, u birinchi chaqiriq huquqni himoya

qiluvchilar hay’atlari a’zolarini tasdiqlagan. Keyinchalik yangi a’zolar qabul qilish hay’atning umumiy yig’ilishi qaroriga muvofiq amalga oshirilgan, qarorning nusxasi Adliya nozirligiga Respublika davlat prokurorini xabardor qilingan holda yuborilgan. Shunday qilib, sovet hokimiyatining dastlabki yillarida O’zbekiston hududida fuqarolarning o’z huquqlari va erkinliklarini himoya qilish huquqini amalga oshirish imkoniyati to’liq advokaturaning maqomi va jamiyatdagi o’rniga bog’liq edi. Advokatura institutini «davlat tasarrufiga o’tkazish»ga urinishlar uning jinoyat ishlari bo’yicha sud ish yurituvida ishtirok etish imkoniyatini ancha kamaytirardi. Boz ustiga, manfaatlarni himoya qilishga nisbatan sinfiy yondashuv fuqarolarning qonun va sud oldida tengsizligiga, shuningdek, shaxslarning ayrim toifalari o’z huquqlari va erkinliklarini himoya qilish huquqidan mahrum etilishiga sabab bo’ldi. O’rta Osiyo respublikalarida milliy davlat hududiy bo’linishi amalga oshirilib, O’zbekiston SSR tashkil topganidan so’ng Respublikaning barcha tumanlari uchun bir xil bo’lgan adliya organlarini tashkil etish bo’yicha ishlar amalga oshirildi. Bu advokaturaga ham to’liq taalluqli bo’ldi. 1925 yilda O’zSSR Markaziy Ijroiya Qo’mitasi tomonidan tasdiqlangan Respublika Adliya Xalq kommisarligi to’g’risidagi Nizomda O’zSSR AXK himoyachilar hay’atlari faoliyatiga ham rahbarlik qilishi nazarda tutilgan. 1926 yil 29 sentabrda O’zbekiston SSR sud tuzilishi to’g’risidagi Nizom qabul qilinib, u 1927 yil 15 fevraldan kuchga kiritildi. Shu hujjatga asosan, 1927 yil 14 dekabrda O’zSSR Adliya Xalq kommisarligi tomonidan Himoyachilar Hay’atlari to’g’risidagi Nizom tasdiqlandi. Bu Nizom ilgari amalda bo’lgan hay’atlar tuzilishi, ularning kadrlar bilan to’ldirishi, a’zolikka qabul qilish shartlari va advokatlarning xizmati uchun haq to’lash prinsiplarini saqlab qoldi. 1936 yilda qabul qilingan SSSR Konstitutsiyasi, 1937 yilda qabul qilingan O’zSSR Konstitutsiyasi, 1938 yildagi «Sud tuzilishi to’g’risida»gi Qonun va 1939 yildagi «Advokatura to’g’risida»gi Nizomga muvofiq, O’zbekiston SSR va uning tarkibiga kirgan Qoraqalpog’iston ASSRda advokatlarning viloyat hay’atlari

tashkil etildi. Advokaturaning barcha vazifalari shahar va tuman yuridik maslahatxonalari orqali amalga oshiriladigan bo’ldi. O’zbekistonda advokatura institutini huquqiy tartibda solishning keyingi bosqichi 1958 yilda Sud tuzilishi to’g’risidagi qonunchilik asoslari qabul qilinishi bilan bog’liqdir. 1961 yil 30 mayda O’zSSR Oliy Kengashi tomonidan Advokatura to’g’risidagi Nizom tasdiqlandi. Bu Nizom 1979 yil 30 noyabrda SSSR Oliy Kengashi tomonidan “SSSRda advokatura to’g’risida” gi Qonun qabul qilingunda qadar harakatda bo’ldi. “SSSRda advokatura to’g’risida”gi Qonunga asosan 1980 yil 12 noyabrda O’zSSR Oliy Kengashi “O’zSSRning advokatura to’g’risida”gi Nizomiga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish to’g’risida Qonun qabul qildi. Nizomning 1-moddasiga muvofiq, «...sovet advokaturasining asosiy vazifasi fuqarolar va tashkilotlarga odil sudlovni amalga oshirish, sotsialistik qonuniylikka rioya etish va uni mustahkamlash, fuqarolarni sovet qonunlarini aniq va so’zsiz bajarish, xalq boyligini avaylab asrash, mehnat intizomiga rioya qilish, boshqa shaxslarning huquqlari, sha’ni va qadr-qimmatiga, sotsialistik jamiyat qoidalariga nisbatan hurmat ruhida tarbiyalashdan iborat» edi. Nizomni tahlil qilib, shaxs manfaatlaridan ko’ra davlat manfaatlari ustunligi o’rnatilganligi haqida xulosa qilish mumkin. Advokat “sotsialistik odil sudlov va sotsialistik qonunchilikni mustahkamlash ishiga xizmat qilishi” shart edi, bu uni o’z navbatida davlat xizmatidagi va ma’lum siyosiy vazifalarini bajaruvchi shaxsga aylantirgan. Nizomning ikkinchi bobida advokatlar hay’atlari va ularning organlari faoliyati tartibga solingan. 3-moddada advokatlik faoliyati bilan shug’ullanuvchi shaxslarning ixtiyoriy birlashmasi sifatidagi advokatlar hay’atining huquqiy holati belgilangan, advokatlar hay’atini oliy yuridik ma’lumotga ega bo’lgan mutaxassislardan tarkib toptirish tartibi belgilab qo’yilgan. Advokatlarning hay’atlari xalq deputatlari Kengashlari tashabbusiga ko’ra tuzilishi ham mumkin edi. Advokatlar hay’atini tashkil etish yuzasidan takliflar respublika Adliya vazirligiga yuborilishi lozim edi. O’z navbatida, Adliya vazirligi ularni

Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashiga, xalq deputatlari viloyat va Toshkent shahar Kengashi ijroiya komitetiga tasdiqlash va ro’yxatga olish uchun yuborardi. Ushbu taomillar bajarilganidan keyingina advokatlarning hay’atlari yuridik shaxsga aylanar, bankda o’z hisob varag’ini ochar, o’z nomi ifodalangan yumaloq muhr va shtampga ega bo’lardi. Umumiy yig’ilish (konferensiya) advokatlar hay’atining oliy organi, hay’at rayosati - uning ijro etuvchi organi, taftish komissiyasi - nazorat-taftish organi hisoblanardi. 1980 yildagi Nizomda umumiy yig’ilishni (konferensiyani) chaqirish muddati, uning vakolatlari va chaqirish tartibi belgilab qo’yilgandi. 1980 yildagi Nizom bilan advokatlar hay’ati a’zolariga quyidagi talablar qo’yilgan: - SSSR fuqarosi bo’lish; - oliy yuridik ma’lumotga ega bo’lish; - yurist mutaxassisligi bo’yicha kamida ikki yillik mehnat stajiga ega bo’lish; - uch oygacha bo’lgan muddatda sinovdan o’tish. Bu talablar mutlaqo o’rinli edi, chunki advokat faoliyati sud, prokuratura, militsiyadagi mutaxassis-yurist ishidan butunlay farq qiladi. Zero, advokatning asosiy vazifasi - fuqaroning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlarini yoki tashkilotning huquqlari va qonuniy manfaatlarini amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq himoya qilishdan iborat. Bundan tashqari, Nizomda advokatning huquq va majburiyatlari, shu jumladan, hay’at va uning organlari ishida faol ishtirok etish, fuqarolik va jinoyat ishlari bo’yicha vakil va himoyachi bo’lish huquqi tartibga solingan edi. 1980 yildagi Nizomga muvofiq, advokatlarning fuqarolar va tashkilotlarga yuridik yordam ko’rsatish bilan bog’liq ishini tashkil etish uchun yuridik maslahatxonalar tashkil etilishi mumkin edi. Bunday maslahatxonalar tashkil etiladigan joyni hay’at rayosati mahalliy adliya organlari bilan bamaslahat belgilardi. Nizomda yuridik maslahatxona mudirining huquq va majburiyatlari mufassal tartibga solingan, shuningdek, advokatlar fuqarolar va tashkilotlarga

ko’rsatiladigan yuridik yordam turlari ko’rsatilgan edi. 1980 yildagi Nizomda advokatlar mehnatiga haq to’lash masalalari, mehnat ta’tili, davlat ijtimoiy sug’urtasi bo’yicha nafaqa olish hamda pensiya ta’minotiga bo’lgan ijtimoiy huquqlar tartibga solingan edi. Xususan, advokat mehnatiga yuridik maslahatxona fuqarolar va tashkilotlarga yuridik yordam ko’rsatgani uchun olgan mablag’lar hisobidan haq to’lanardi. 1980 yildagi Nizomda advokatlar hay’ati a’zolarini rag’batlantirish choralari hamda ularning intizomiy javobgarligi ham belgilab qo’yilgan edi. O’z kasbiy vazifalarni namunali bajarganlik, uzoq vaqt va benuqson ishlaganlik, faol jamoatchilik faoliyati uchun advokatga hay’at rayosatining tashakkuri e’lon qilinishi, pul mukofoti berilishi, qimmatbaho sovg’a topshirilishi, advokat faxriy yorliq bilan taqdirlanishi, Hurmat kitobi yoki Hurmat taxtasiga kiritilishi mumkin edi. Favqulodda intizomiy chora sifatida advokatga nisbatan hay’at a’zolari safidan chiqarish chorasi qo’llanilardi. Intizomiy chora qo’llanilishidan oldin faktlar sinchiklab tekshirilishi, advokatdan tushuntirish xati olinishi lozim edi, shundan keyingina intizomiy ish qo’zg’atilardi. 1980-yildagi Nizomda intizomiy jazoni olib tashlash tartibi ham belgilab qo’yilgan edi. Agar jazo tayinlangan kundan e’tiboran bir yil mobaynida advokat yangi huquqbuzarlik sodir etmagan bo’lsa, u intizomiy jazoga tortilmagan deb hisoblangan. Mehnatga vijdonan munosabatda bo’lganlik va nuqsonsiz xulq-atvor uchun hay’at rayosati intizomiy jazoni muddatidan ilgari olib tashlashi mumkin bo’lgan. Tarix shundan guvohlik beradiki, sovet davrida advokatura institutini isloh etishga urinishlarga qaramasdan, advokatura kuchsiz va kam sonli edi: 1924 yilning may oyiga qadar bo’lgan holatga ko’ra, Turkistonda jami 108 nafar himoyachi bo’lib, shulardan 52 tasi Sirdaryo viloyatida, 18 tasi Samarqand viloyatida, 13 tasi Turkmaniston viloyatida, 14 tasi Yettisoy viloyatida, 9 tasi Farg’ona viloyatida ish olib borar, Amudaryo viloyatida esa himoyachilar hay’atining birorta ham a’zosi yo’q edi. Himoyachilarning atigi 16 nafari mahalliy millat vakillari edi. Hatto oradan o’n yil o’tgach, 1935 yil 1 yanvarga kelib

advokatlar 122 kishini, shu jumladan, oliy yuridik ma’lumotlilar 35, o’rta ma’lumotlilar 30 kishini tashkil etdi; ular orasida 35 nafari o’zbek edi. Hatto oradan chorak asr o’tgach, 1960 yillarning boshida respublika advokatlar hay’atida 420 kishi band bo’lib, shulardan 302 nafari oliy yuridik ma’lumotga ega edi. Bundan tashqari, 30-40 yillarda advokatlar faoliyatining samaradorligi, ayniqsa, jinoyat ishlari bo’yicha juda past edi. Advokatlarning jinoyat ishlarini yuritishda ishtirok etishiga sud xodimlari, Adliya Xalq kommisarligi rahbarlari va boshqa huquqni muhofaza qiluvchilar organlar xodimlari salbiy munosabatda bo’lishgan. 1934 yil 1 dekabrda va 1937 yil 14 sentabrda SSSR MIK tomonidan qabul qilingan va terroristik tashkilotlar va teroristik aktlar, kontrrevolyutsion zararkunandalik va qo’poruvchilik to’g’risidagi ishlar bo’yicha sud ishlarini yuritishning alohida tartibini o’rnatgan qarorlari, ayniqsa juda salbiy rol o’ynadi. Sudda bu ishlarni ko’rish soddalashtirilgan tartibda, shu jumladan, ayblov va himoyaning ishtirokisiz amalga oshirilgan. Sovet davrida advokatura instituti o’z vazifalarini erkin va mustaqil amalga oshirolmagan. Advokatlar va advokatlik faoliyatiga ma’muriy munosabatda bo’lish advokaturaning maqomini har tomonlama kamsitgan. Mustaqillikka erishilganidan keyingina O’zbekiston Respublikasida advokaturani fuqarolik jamiyatining mustaqil huquqiy instituti sifatida shakllantirish, uning fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilishga ko’maklashuvchi, malakali yuridik yordam ko’rsatuvchi mustaqil tashkilot sifatida rivojlanishiga yo’naltirilgan islohotlar amalga oshirildi. 2. O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati to’g’risidagi qonunchilik O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati to’g’risidagi qonunchilik, ya’ni advokatlik faoliyatining huquqiy asoslarini quyidagilar tashkil etadi: 1. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi (1992 yil 8 dekabr);

2. O’zbekiston Respublikasining “Advokatura to’g’risida”gi Qonuni (1996 yil 27 dekabr); 3. O’zbekiston Respublikasining «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to’g’risida»gi Qonuni (1998 yil 25 dekabr); 4. O’zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksi, Xo’jalik protsessual kodeksi, Jinoyat-protsessual kodeksi; 5. O’zbekiston Respublikasining boshqa bir qator qonunlari; 6. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmon va qarorlari; 7. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari; 8. boshqa qonun osti hujjatlari. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. O’zbekiston Respublikasining huquqiy tizimi 1992 yil 8 dekabrda qabul qilingan O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi normalariga asoslanadi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi davlat kurilishi asoslari, boshqaruv shakli, siyosiy tuzum, inson va fuqarolarning huquq va erkinliklari, davlat hokimiyatining tashkil etilishi hamda mamlakat davlat va jamiyat hayotining boshqa eng muhim jihatlarini tartibga soladi. O’zbekiston Respublikasining barcha qonun hujjatlari Konstitutsiyaga asoslanadi va uning normalarini yanada aniqlashtiradi va rivojlantiradi. Bironta qonun hujjatlari Konstitutsiyaga xilof bo’lishi mumkin emas. Advokatura instituti va advokatlik faoliyatini tartibga solishga yo’naltirilgan konstitutsiyaviy normalarini shartli ravishda ikkiga bo’lish mumkin: 1) advokatura masalalariga bevosita daxl qilmaydigan umumiy normalar; 2) advokaturani tashkil etish va advokatlik faoliyatini amalga oshirishni tartibga soluvchi maxsus normalar. Birinchi guruhga kiruvchi konstitutsiyaviy normalar, jumladan, inson va fuqarolarning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlarini belgilaydi. Bu normalar advokatura institutining faoliyat ko’rsatishiga zaruriyatni belgilaydi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 1–moddasida “O’zbekiston – suveren demokratik respublika” deb belgilab kuyilgan. Bu konstitutsiyaviy

normadan advokatura va advokatlik faoliyati uchun muhim bo’lgan bir qancha hulosalar kelib chiqadi. Birinchidan, demokratik respublika degan so’zni o’zi huquqiy davlat degan ma’noni ham anglatadi. Chunki huquqiy bo’lmagan davlat hech kachon demokratik ham bulaolmaydi. Huquqiy demokratik davlatda esa barcha davlat organlari va mansabdor shaxslarning faoliyati qonun ustuvorligi prinsipiga asoslanadi. Davlat hokimiyati vakolatlari xalq manfaatlarini ko’zlab, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi hamda uning asosida qabul qilingan qonunlar doirasida amalga oshiriladi. Qonun ustuvorligi prinsipi davlat tomonidan o’z hokimiyat vakolatlarini suiiste’mol qilishga to’siq bo’lib xizmat qiladi va advokatura institutining uning faoliyatiga qonunga xilof ravishda aralashish kafolatini ta’minlaydi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 13-moddasida inson, uning hayoti, erkinligi, sha’ni, qadr-qimmati va boshqa daxlsiz huquqlari oliy qadriyat deb e’lon qilingan. Bu norma davlat tomonidan inson va fuqarolar huquq va erkinliklarining tan olinishi va ularga rioya etilishini ta’minlash majburiyatini o’z zimmasiga olinganligini anglatadi. Shu tufayli davlatning muhim majburiyatlaridan biri inson huquq va erkinliklarini, ularning subyektiv huquqlarini himoya qilishning ishonchli mexanizmini yaratish hamdir. Bu mexanizmning tarkibiy qismini advokatura tashkil etib, uning faoliyati jismoniy va yuridik shaxslarga yuridik yordam ko’rsatish orqali ularning huquq, erkinligi va qonuniy manfaatlarini himoya qilishdir. Huquqiy demokratik davlat fuqarolik jamiyati mavjudligini e’tirof etibgina qolmasdan, balki fuqarolik jamiyatining institutlarining har tomonlama rivojlanishiga yordam ko’rsatadi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 34-moddasiga muvofiq fuqarolar turli jamoat birlashmalariga uyushish huquqiga ega. Advokatura ham fuqarolik jamiyati instituti sifatida mustaqillik va o’z o’zini boshqarish prinsiplari asosida faoliyat ko’rsatadi, davlat esa uning mustaqilligini kafolatlaydi, bu mazkur institutning mavjud bo’lishi va samarali faoliyat ko’rsatishini muhim shartidir.

Huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyati munosabatlari o’zaro mas’uliyat prinsipi asosida amalga oshiriladi. Davlat organlari va mansabdor shaxslar jamiyat va fuqarolar oldida mas’ul bo’lishlari bilan bir qatorda har bir shaxs va fuqarolik jamiyati institutlari davlat oldida ham mas’uldir. Mazkur mexanizm advokatura faoliyatiga ham taalluqli bo’lib, advokatlar, advokatlik tuzilmalari va advokatlar birlashmalari organlarining qonuniylik prinsipiga qat’iy rioya etishliklarini, davlat oldida boshqa majburiyatlarni bajarishlarini, jumladan soliqlar to’lash, qonunda belgilangan holda bepul yuridik yordam ko’rsatish kabi majburiyatlarini bajarishlarini taqozo etadi. Huquqiy demokratik davlat va fuqarolik jamiyati mavjudligining o’zi davlat tomonidan advokatura institutining unga yuklatilgan vazifalarning amalga oshirilishi ustidan nazorat qilish huquqini beradi. Lekin bu nazorat faqat qonun doirasida amalga oshirilib, advokaturaning o’z vazifalarini amalga oshirish borasidagi erkinligini cheqlamasligi, shu bilan bir vaqtda advokatlar, advokatlik tuzilmalari va advokatlar birlashmalari tomonidan qonuniylik prinsipiga rioya etilishini kafolatlash kerak. Konstitutsiyaning 11-moddasiga ko’ra O’zbekiston Respublikasi davlat hokimiyatining tizimi – hokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatiga bo’linish prinsipiga asoslanadi. Advokatura ko’rsatilgan hokimiyat tizimlarining birontasining tarkibiga kirmasada, ular bilan yaqin hamkorlikda o’z faoliyatini amalga oshiradi. Advokatura Konstitutsiyada nazarda tutilgan fuqarolarning asosiy huquqlari va erkinliklarini himoya qilishda alohida rol uynaydi. Shuning uchun ham Konstitutsiyaning 5-10 – boblarida nazarda tutilgan konstitutsiyaviy normalar advokatura faoliyatiga bevosita o’z ta’sirini ko’rsatadi. Ikkinchi guruh konstitutsiyaviy normalar jumlasiga birinchi navbatda O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 116-moddasi kiradi. Mazkur moddaning 1-qismida ayblanuvchi himoyalanish huquqi bilan ta’minlanishi mustahkamlab kuyilgan. Davlat o’zining bu majburiyatini advokatura orqali amalga oshiradi. Ko’rsatilgan moddaning 2-chi qismida tergov va sud ishini

yuritishning har qanday bosqichida malakali yuridik yordam olish huquqi kafolatlanishi, fuqarolarga, korxona, muassasa va tashkilotlarga yuridik yordam berish uchun advokatura faoliyat ko’rsatishi, advokaturani tashkil etish va uning ish tartibi qonun bilan belgilanishi mustahkamlab kuyilgan. Bu konstitutsiyaviy normalar O’zbekiston Respublikasining protsessual qonunlarida, “Advokatura to’g’risida”gi hamda “Advokatlik faoliyatini kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to’g’risida”gi qonunlarda o’z rivojini topgan. Shunday qilib, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi mamlakatimizning asosiy qonuni sifatida advokatura va advokatlik faoliyati to’g’risidagi qonun hujjatlarida yanada aniqlashtirilishi va rivojlantirilishi lozim bo’lgan asosiy qoidalarni belgilaydi. «Advokatura to’g’risida»gi va «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunlari. «Advokatura to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunida advokaturaning maqomi va funksiyalari, advokatura faoliyatining prinsiplari va tashkiliy shakllari, advokat maqomiga ega bo’lish shartlari belgilangan, advokatning huquq va majburiyatlari, advokatlik faoliyatining turlari sanab o’tilgan. Shuningdek, bu qonunda advokat yordamchisi va advokat stajyorining huquqiy maqomi belgilangan, advokatlik siriga tushuncha berilgan, advokatlik faoliyatining va advokatning ijtimoiy himoyasi kafolatlari aks ettirilgan. Qonunda, shuningdek, malaka komissiyalarini tuzishning umumiy huquqiy asoslari, ularning tarkibi, advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziyalarni berish shartlari, litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish va tugatish, advokatning intizomiy javobgarligi ko’rsatilgan, advokatura va O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi o’rtasidagi o’zaro munosabatlar belgilangan. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, «Advokatura to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilinishi advokatura tarixida katta yangilik bo’ldi. Bu qonunda birinchi bor advokaturaning mustaqilligi; xususiy advokatura institutining barpo etilganligi; advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish uchun litsenziyaning mavjudligi; advokat yordamchisi va stajyori faoliyatlarining tartibga solinishi;

malaka komissiyalarini, shuningdek, Oliy malaka komissiyasini tuzish va ular faoliyatini tartibga solish; advokat mehnatiga haq to’lash ishonch bildiruvchi shaxs yoki himoya ostidagi shaxs bilan tuziladigan bitim (shartnoma) asosida amalga oshirilishi; o’z kasbiy faoliyatini amalga oshirish davrida advokatga keng huquqlar berilishi advokatura institutining mavqei oshishiga ishonchli huquqiy kafolatlar yaratdi. «Advokatura to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunida advokatlik faoliyatiga ta’rif berilmagan. Lekin 1-moddada advokatura O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga muvofiq, O’zbekiston Respublikasi fuqarolari, ajnabiy fuqarolar, fuqaroligi bo’lmagan shaxslarga, korxonalar, muassasalar, tashkilotlarga yuridik yordam ko’rsatishi belgilangan. Shu orqali huquqiy himoya konstitutsiyaviy huquq ekanligi aytilgan. Bu O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 18-moddasi ma’nosidan ham kelib chiqadi, ya’ni O’zbekiston Respublikasida barcha fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo’lib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeidan qat’iy nazar, qonun oldida tengdirlar. Shuningdek, Konstitutsiyaning 22-moddasi ham - O’zbekiston Respublikasi o’z hududida ham, uning tashqarisida ham o’z fuqarolarini huquqiy himoya qilish va ularga homiylik ko’rsatishni kafolatlaydi. «Advokatura to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunining 2- moddasiga asosan, O’zbekiston Respublikasida advokatura to’g’risidagi qonun hujjatlari mazkur Qonun hamda O’zbekiston Respublikasining boshqa qonun hujjatlaridan iborat. O’zbekiston Respublikasi «Advokatura to’g’risida»gi Qonunida advokatlik faoliyati va advokatlarning ijtimoiy himoyasi kafolatlari yetarli darajada aks ettirilmaganligi sababli 1998 yil 25 dekabrda «Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to’g’risida»gi Qonun qabul qilindi. Mazkur qonunda advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqi, advokatlik faoliyatining asosiy prinsiplari, advokat qasamyodi, advokatning vakolati, advokatning mustaqilligini ta’minlash kafolatlari, jumladan, advokatning daxlsizligi, advokatlik faoliyatiga aralashishga yo’l kuymaslik, advokatlik faoliyati

himoyalanishini ta’minlash va boshqa bir kator masalalar o’z huquqiy yechimini topdi. Advokatura institutini isloh etish ko’rsatilgan qonunlar qabul qilingandan keyin ham davom etdi. Jumladan, O’zbekiston Respublikasining “Advokatura instituti takomillashtirilishi munosabati bilan O’zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o’zgartish va kushimchalar kiritish to’g’risida”gi 2008 yil 31 dekabrdagi Qonuni bilan O’zbekiston Respublikasining Jinoyat–protsessual kodeksiga, Ma’muriy javobgarlik to’g’risidagi kodeksiga va Jinoyat ijrioya kodeksiga hamda yuqorida ko’rsatilgan har ikkala qonunga kator o’zgartish va kushimchalar kiritildi. Advokatura institutini yanada isloh etishga yo’naltirilgan bu qonunda quyidagi asosiy qoidalar o’z ifodasini topdi. Birinchidan, advokatlikka nomzod shaxslarning malakasiga nisbatan qo’yilayotgan talablar kuchaytirildi, ularning yuridik soha bo’yicha ish tajribasiga ega bo’lishi va advokatlik tuzilmalarida amaliyot o’tashi belgilandi, shuningdek, advokatlarning kasbga oid malakasini muntazam ravishda oshirish majburiyligi joriy qilindi. Advokaturani maxsus ko’nikmalarga ega bo’lgan yuqori malakali mutaxassislar bilan ta’minlash maqsadida advokatlikka nomzod shaxslarning malakasiga nisbatan, yuridik mutaxassislik bo’yicha ikki yillik ish stajiga ega bo’lish, shu jumladan, advokatlik tuzilmasida kamida olti oy stajirovka o’tash kabi yangi talablar qo’yildi. Shundan kelib chiqib, advokatning stajyori maqomini belgilovchi, unga qo’yiladigan talablar va uning stajirovka o’tashi bilan bog’liq normalar qonunda mustahkamlab qo’yildi. Qonunda, shuningdek, advokatning o’z bilimlarini doimiy ravishda takomillashtirib borishi, Advokatlar palatasi tomonidan belgilangan tartibda uch yilda kamida bir marta kasbiy malakasini oshirish shartligi belgilab qo’yildi. Qonun advokatning mustaqilligini ta’minlovchi qator normalarni nazarda tutish bilan birga bu mustaqillikni ta’minlash vositalaridan biri sifatida advokatga

ilmiy va pedagogik faoliyatdan tashqari haq to’lanadigan boshqa turdagi faoliyat bilan shug’ullanishni man etadi. Ikkinchidan, advokaturani halol va kasb mahorati yuqori mutaxassislar bilan to’ldirishni ta’minlaydigan samarali litsenziyalash tizimini tashkil etish nazarda tutildi. Ilgari harakatda bo’lgan advokatlik faoliyatini litsenziyalash tizimi hozirgi kun talablariga javob bermay qoldi. U litsenziya olgan shaxslarning ko’pchiligini amalda advokatlik faoliyati bilan shug’ullanishini ta’minlay olmadi. Natijada litsenziya olgan 7000 shaxsdan faqat 4000dan ortig’i advokatlik faoliyati bilan shug’ullandi. Advokatlik faoliyatini litsenziyalashning samarali tizimini yaratish maqsadida qonunda belgilangan tartibda litsenziya olgan shaxs uch oy ichida advokat qasamyodini qabul qilishi va yakka tartibda yoki litsenziyaga ega bo’lgan boshqa shaxslar bilan birgalikda advokatlik tuzilmasini tuzishi yoxud faoliyat ko’rsatayotgan advokatlik tuzilmalaridan biriga kirishi shartligi belgilab qo’yildi. Bundan buyon qonunning bu talabini bajarmaslik litsenziyani chaqirib olishga asos bo’ladi. Bundan tashqari, qonunda advokatlik faoliyati bilan shug’ullanishga huquq beruvchi litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish va litsenziyaning amal qilishini tugatish, shuningdek, advokatlik maqomini vaqtincha to’xtatib turish asoslari aniqlashtirildi. Uchinchidan, advokatlik tuzilmalarining vakolatlari aniqlashtirildi va huquqiy maqomi belgilab qo’yildi. Qabul qilingan qonunda advokatlik tuzilmalari har bir turining huquqiy holatini belgilovchi normalar mustahkamlab qo’yildi: - advokatlik byurosi – advokatlik faoliyatini yakka tartibda amalga oshirish uchun advokat tomonidan ta’sis etilgan advokatlik tuzilmasi; - advokatlik firmasi – sheriklikka asoslangan va advokatlik faoliyatini amalga oshirish uchun ikki yoki undan ortiq advokatlar tomonidan ta’sis etilgan advokatlik tuzilmasi;

- advokatlar hay’ati – a’zolikka asoslangan va advokatlik faoliyatini amalga oshirish uchun o’ntadan kam bo’lmagan advokatlar tomonidan ta’sis etilgan advokatlik tuzilmasi; - yuridik maslahatxona - advokatlik faoliyatini amalga oshirish uchun Advokatlar palatasining hududiy boshqarmasi tomonidan tashkil etilgan va yuridik shaxs maqomiga ega bo’lmagan advokatlik tuzilmasi. To’rtinchidan, qonun inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilish sohasida fuqarolik jamiyatining asosiy institutlaridan biri bo’lgan advokaturaning samarali o’zini o’zi boshqaradigan markazlashtirilgan tizimini tashkil qilishni nazarda tutadi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 1 maydagi PF – 3993 – sonli “O’zbekiston Respublikasida advokatura institutini yanada isloh qilish chora-tadbirlari to’g’risida”gi Farmoniga muvofiq, O’zbekiston Advokatlar assotsiatsiyasining negizida O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi tashkil etildi. Advokatlar palatasi O’zbekiston Respublikasi barcha advokatlarining majburiy a’zoligiga asoslangan bo’lib, uning faoliyati advokatlarning korporativ birligini ta’minlash, advokatlarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, advokatlik tuzilmalarining faoliyatini muvofiqlashtirish, advokatning kasb etika qoidalariga rioya etishini ta’minlash, advokatlarni kasbiy tayyorlash va malakasini oshirish ishlarini tashkil qilish, shuningdek, aholining huquqiy yordamdan erkin foydalanishi uchun shart-sharoit yaratish va advokatlar tomonidan ko’rsatilayotgan huquqiy yordamning yuqori saviyada bo’lishini ta’minlashga yo’naltirilgandir. Shu munosabat bilan qonunda O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi, uning hududiy boshqarmalari huquqiy maqomi, Advokatlar palatasi hamda uning organlari va mansabdor shaxslarning asosiy vazifalari, faoliyatini moliyalashtirish manbalari va boshqa masalalar huquqiy tartibga solingan.

Beshinchidan, advokatlar tomonidan kasb etika qoidalariga rioya etilishini nazorat qilish mexanizmini va advokatlarga nisbatan intizomiy ish yuritish tizimini takomillashtirish nazarda tutilgan. Qonun qabul qilingungacha bo’lgan amaliyot barcha advokatlar uchun bir xil bo’lgan advokatning kasb etikasi standartlari bo’lmaganligi va o’z-o’zidan advokatlarning kasb etikasi qoidalariga rioya etishi ustidan nazorat olib borish mexanizmi ham mavjud bo’lmaganligidan dalolat beradi. O’zbekiston Advokatlar assotsiatsiyasi tomonidan advokatning kasb etika qoidalari qabul qilingan bo’lsada, uning harakati faqat assotsiatsiya a’zolariga, ya’ni faoliyat ko’rsatayotgan advokatlarning ellik foizidan qamrog’iga tegishli edi. Chunki advokatlarning 50 % (ellik foiz)idan ko’prog’i bu assotsiatsiyaga a’zo emas edilar. Shuni ham qayd etish kerakki, Advokatning kasb etika qoidalariga rioya qilishi amalda nazorat qilinmas edi. Shuning uchun ham O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi maqomidan kelib chiqqan holda, uning asosiy vazifalaridan biri sifatida advokatlarning qonun hujjatlari va Advokatlar kasb etikasi qoidalari hamda qasamyodiga rioya qilishi ustidan nazorat olib borish qonunda belgilab qo’yildi. Oltinchidan, jinoyat protsessida ayblov tarafi va himoyaning protsessual huquqlari tengligi ta’minlandi. Tortishuv prinsipiga asoslangan jinoyat protsessida taraflarni tengligini ta’minlash maqsadida advokatning teng huquqli ishtirokchi sifatida qatnashishi uchun qo’shimcha protsessual imkoniyatlar berildi. Advokatga dalillar sifatida foydalanishi mumkin bo’lgan ma’lumotlarni mustaqil to’plash va tergov organlariga taqdim etish huquqi ham berildi. Qonunda advokat to’plagan materiallarni dalil sifatida ishga qo’shib qo’yish to’g’risidagi advokat iltimosnomasi surishtiruvchi, tergovchi, prokuror tomonidan, albatta qanoatlantirilishi lozimligi mustahkamlab qo’yildi. Bu o’z navbatida himoya pozitsiyasi mustahkamlanishiga va advokatning isbotlash jaryonida ishtirok etish huquqini amalga oshirish kafolati ko’chaytirilishiga xizmat qiladi.

O’z vaqtida himoyachi bilan ta’minlash imkonini berish maqsadida ushlangan gumon kilinuvchi va ayblanuvchi advokatiga yoki yaqin qarindoshiga telefon orqali qo’ng’iroq qilish yoxud xabar berish, birinchi so’roqqa qadar himoyachi bilan uchrashuvlarning soni va davom etish vaqti cheklanmagan holda u bilan holi uchrashish huquqiga ega ekanligi qonunda mustahkamlab qo’yildi. Tergov va sudda sukut saqlash aybsizlik prezumpsiyasining uzviy qismi bo’lganligi tufayli, gumon qilinuvchi va ayblanuvchining ko’rsatuvlar berishni rad etishga bo’lgan protsessual huquqlarini tushuntirish, shuningdek, u bergan ko’rsatuvlardan jinoyat ishiga doir dalillar sifatida uning o’ziga qarshi foydalanilishi mumkinligini tushuntirish jinoyat ishlari bo’yicha ish yuritishni olib boruvchi mansabdor shaxslar majburiyati ekanligi qonunda belgilab qo’yildi. Qonunga ko’ra, himoyachiga yana boshqa bir qator huquqlar, shu jumladan, ishdan ko’chirmalar olishda zamonaviy texnika vositalaridan foydalanish huquqi berildi. Har bir shaxsning malakali huquqiy yordamga bo’lgan huquqini kafolatlovchi konstitutsiyaviy normani amalga oshirish maqsadida yangi institut – guvohning advokati instituti joriy etildi. Shuningdek, advokatning kasb faoliyatiga to’sqinlik qilganlik uchun ma’muriy javobgarlik belgilandi. Shuni alohida ta’kidlash kerakki, qabul qilingan konunning ko’rsatib o’tilgan va boshqa normalari jamiyatda advokatura institutini mavqeini yanada oshirish bilan bir qatorda inson huquqlari va erkinliklarini yanada samarali himoya qilinishiga qo’shimcha imkoniyatlar yaratdi. Advokatlik faoliyati protsessual qonunlar, jumladan, O’zbekiston Respublikasining Fuqarolik protsessual kodeksi, Xo’jalik protsessual kodeksi, Jinoyat-protsessual kodeksi bilan ham tartibga solinadi. Ko’rsatilgan protsessual kodekslar advokatning tegishincha fuqarolik protsessida, sudda xo’jalik nizolarni ko’rib chiqishda va jinoyat protsessida ishtirok etishining huquqiy asoslari, tartibi va advokatning huquq va majburiyatlarini belgilaydi. Bu haqida keyingi boblarda batafsilrok to’xtalamiz.

Shuni nazarda tutish kerakki, advokatlik faoliyatining ayrim o’ziga xos jihatlari boshqa qonunlarda ham nazarda tutilishi yoki ularning normalaridan kelib chiqishi mumkin. Masalan, sudda oila huquqi bilan bog’liq nizolar hal kilinayotganda advokat O’zbekiston Respublikasi oila kodeksi normalariga asoslanib faoliyat yuritadi. Yoki bo’lmasa xo’jalik sudlarida bankrotlik to’g’risidagi ishlarni ko’rib chiqishda advokat O’zbekiston Respublikasining “Bankrotlik to’g’risida”gi Qonuni normalariga asoslanadi. O’zbekiston Respublikasining “Voyaga yetmaganlar o’rtasida nazoratsizlik huquqbuzarliklarning profilaktikasi to’g’risida” gi Qonunida qarovsiz qolgan yoki huquqbuzarlik sodir etgan voyaga yetmaganni Voyaga yetmaganlarni ijtimoiy himoya qilish markaziga joylashtirish masalasini hal etishda sudda advokatning ishtiroki masalalari nazarda tutilgan. Shuningdek, inson huquq va erkinliklari hamda qonuniy manfaatlarni himoya qilish bilan bog’liq kator qonunlarda fuqarolarning advokat tomonidan ko’rsatiladigan yuridik yordamdan foydalanish masalalari tartibga solingan. O’zbekiston Respublikasida advokatura institutini shakllanishi va rivojlanishida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining farmon va qarorlari muhim omil bo’lib xizmat qilib kelmokda. Bunga O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008 yil 1 mayda qabul qilingan № PF-3993-sonli “O’zbekiston Respublikasida advokatura institutini yanada isloh qilish chora-tadbirlari to’g’risida»gi Farmoni yaqqol misol bo’laoladi. Ushbu Farmon sud-huquq tizimini yanada liberallashtirish, fuqarolarning malakali yuridik yordam olish huquqini mustahkamlaydigan konstitutsiyaviy normani amalga oshirish, advokaturaning tashkiliy mustaqilligini ta’minlash, uni yuqori malakali kadrlar bilan to’ldirish, advokatlarning mustaqilligi kafolatlarini kuchaytirish, advokatlik kasbining obro’si va nufuzini oshirishga yo’naltirilgan. Advokatura institutini yanada isloh qilish fuqarolik jamiyati instituti va inson huquq va erkinliklarini samarali himoya qilishni har taraflama ta’minlashga qaratilgan sud-huquq tizimini isloh qilishning muhim vazifasi sanaladi.

E’tibor berish kerakki, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni bilan advokatura birinchi marotaba qonun hujjati darajasida fuqarolik jamiyatining asosiy institutlaridan biri sifatida tan olindi. Ushbu Farmon advokatura institutini isloh qilishning asosiy vazifalarini belgilab berdi: - inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilish sohasida fuqarolik jamiyatining asosiy institutlaridan biri bo’lgan advokaturaning samarali o’zini o’zi boshqaradigan markazlashtirilgan tizimini tashkil qilish; - advokatlikka nomzod shaxslarning malakasiga nisbatan qo’yilayotgan talablarni kuchaytirish, ularning yuridik soha bo’yicha ish tajribasiga ega bo’lishi va advokatlik tuzilmalarida amaliyot o’tashini belgilash, shuningdek, advokatlarning kasbiy malakasini muntazam ravishda oshirish majburiyligini joriy qilish; - advokaturani halol va kasb mahorati yuqori mutaxassislar bilan to’ldirishni ta’minlaydigan samarali litsenziyalash tizimini tashkil etish; - advokatlik tuzilmalarining vakolatlarini aniqlash va huquqiy maqomini belgilab berish; - jinoyat protsessida ayblov va himoya taraflarining protsessual huquqlari tengligini ta’minlash; - huquqshunoslik sohasida maxsus bilimga ega bo’lmagan shaxslarning sud ishida ishtirok etishiga yo’l qo’yilmaslikka qaratilgan taraflar vakilligi institutini bosqichma-bosqich takomillashtirish; - advokatlar tomonidan kasb etikasi qoidalariga rioya etilishini nazorat qilish mexanizmi va advokatlarga nisbatan intizomiy ish yuritish tizimini takomillashtirish. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmonida ko’tarilgan, advokatura institutini yanada isloh qilish bilan bog’liq masalalar Parlament tomonidan qabul qilingan O’zbekiston Respublikasining “Advokatura instituti takomillashtirilishi munosabati bilan O’zbekiston Respublikasining ayrim qonun

hujjatlariga o’zgartish va ko’shimchalar kiritish to’g’risida”gi 2008 yil 31 dekabrdagi O’RQ- 168 – sonli Qonunida o’z mantiqiy yechimini topdi. O’zbekistonda advokatura va advokatlik faoliyatini tartibga solishda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari ham muhim rol uynaydi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi tashkil etish to’g’risida”gi 2008 yil 27 mayda qabul qilingan 112-sonli qarori O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasini tashkil etishga huquqiy asos bo’lib xizmat kildi. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Advokatlar tomonidan ko’rsatilgan yuridik yordam uchun davlat hisobidan haq to’lash mexanizmini takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi 2008 yil 20 iyundagi 137-sonli Qarori bilan gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchiga advokat tomonidan ko’rsatilgan bepul yuridik yordam bo’yicha xarajatlarni davlat hisobiga o’tkazish masalalari tartibga solingan. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining “Advokatlik faoliyatini litsenziyalash va advokatlik tuzilmalarini tashkil etish tartibini takomillashtirish to’g’risida”gi 2009 yil 9 martdagi 60-sonli qarori va bu qaror bilan tasdiqlangan advokatlik faoliyatini litsenziyalash to’g’risidagi Nizom, Advokatlik tuzilmalarini davlat ruyxatidan o’tkazish (hisobga olish) to’g’risidagi Nizom ko’rsatilgan faoliyatni litsenziyalash va advokatlik tuzilmalarini davlat ruyxatidan o’tkazish masalalarini tartibga soladi. Mazkur masalalar keyingi boblarda batafsilrok yoritiladi. Advokatura va advokatlik faoliyati bilan bog’liq bir qator masalalar boshqa qonun osti hujjatlari bilan ham tartibga solinishi mumkin. Bunday hujjatlar jumlasiga O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2008 yil 2 dekabrda 1878- son bilan davlat ruyxatidan o’tkazilgan O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi va Moliya vazirligining “Gumon qilinuvchi, ayblanuvchi yoki sudlanuvchiga advokatlar tomonidan yuridik yordam ko’rsatish bo’yicha xarajatlarni davlat hisobiga o’tkazish tartibi to’g’risidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi Qarori, Adliya vazirligining 2009 yil 14 martdagi 68- mx – sonli bo’yrug’i bilan

tasdiqlangan O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi huzuridagi Oliy malaka komissiyasi to’g’risidagi nizomni, O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi hududiy boshqarmalari huzuridagi malaka komissiyalari to’g’risidagi nizomni, Adliya vazirining 2009 yil 27 martdagi 79-mx – sonli buyrug’i bilan tasdiqlangan Advokat stajerining faoliyatini tashkil etish tartibi to’g’risidagi nizomni, Advokat yordamchisining faoliyatini tashkil etish tartibi to’g’risidagi nizomni va boshqa bir kator qonun osti hujjatlarini kiritish mumkin. Yuqorida ko’rsatilgan huquqiy normativ hujjatlarning barchasi advokatura va advokatlik faoliyatini tashkil etishning turli sohalarini o’zlarida qamrab olish bilan birga advokatura institutining qonunga muvofiq mustaqil faoliyat ko’rsatishini ta’minlaydi. Malaka komissiyalari va advokatlarning intizomiy javobgarligi O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi huzuridagi Oliy malaka komissiyasi. O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasining hududiy boshqarmalari huzuridagi malaka komissiyalarining qarorlari ustidan keltirilgan shikoyatlarni ko’rib chiqish va Advokatlar palatasining hududiy boshqarmalari huzuridagi malaka komissiyalarining ish amaliyotini umumlashtirish va tahlil qilish uchun O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi huzurida Oliy malaka komissiyasi tuziladi. Oliy malaka komissiyasi Advokatlar palatasi va O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining qo’shma qarorlari bilan advokatlar hamda Adliya vazirligi xodimlaridan teng miqdorda tuziladi. O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi Oliy malaka komissiyasiga a’zolikka tavsiya etilayotgan advokatlarni tanlashda mustaqildir. Oliy malaka komissiyasi tarkibiga tajribali, kamida besh yillik ish stajiga ega bo’lgan, jonkuyar, halol va advokatura manfaatlariga sodiq advokatlar kiritiladi. Oliy malaka komissiyasi Advokatlar palatasi huzurida tashkil etilsada, u Advokatlar palatasining organi hisoblanmaydi va Advokatlar palatasiga o’z faoliyati haqida hisobot bermaydi. U adliya vazirligi oldida ham hisobdor emas. Bu Oliy malaka

komissiyasining mustaqilligidan dalolat beradi. Bu mustaqillik advokatlarning mustaqilligi prinsipi bilan uzviy bog’liqdir. Chunki Oliy malaka komissiyasi mustaqil bo’lmasdan turib, o’ziga yuklatilgan vazifalarni xolisona bajara olmaydi. Oliy malaka komissiyasi o’z faoliyatida O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga hamda qonun osti hujjatlariga amal qiladi. Oliy malaka komissiyasining moddiy-texnika va moliyaviy ta’minoti Advokatlar palatasi tomonidan amalga oshiriladi. Oliy malaka komissiyasining vakolatlari. Oliy malaka komissiyasi o’z zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarish uchun: - talabgorlar, advokatlar va boshqa manfaatdor shaxslarning shikoyatlarini ko’rib chiqadi va ular bo’yicha tegishli qarorlar qabul qiladi; - zarur bo’lganda, manfaatdor shaxslar va tegishli tashkilotlardan qo’shimcha hujjatlarni so’rab oladi; - shikoyatlarni ko’rib chiqish vaqtida tegishli malaka komissiyalaridan zarur hujjatlarni talab qilib oladi; - o’z Nizomida nazarda tutilgan hollarda, talabgorlardan malaka imtihonlari qabul qiladi va ularni topshirish natijalari bo’yicha qarorlar qabul qiladi; - qaror qabul qilish uchun ahamiyatga ega bo’lgan yangi ochilgan holatlarni o’rganadi; - Advokatlar palatasiga malaka komissiyalari ish amaliyotini umumlashtirish va tahlil etish bilan ularning faoliyatini o’rganish to’g’risida murojaat qiladi hamda umumlashtirish va tahlil natijalari bo’yicha qarorlar qabul qiladi; - Oliy malaka komissiyasining qarorlari malaka komissiyalari tomonidan ijro etilishi majburiydir. Oliy malaka komissiyasi o’z zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarishda: - Oliy malaka komissiyasiga ko’rib chiqishi uchun kiritilgan masalalarni har tomonlama va xolisona ko’rib chiqishga;

- qonun hujjatlariga, advokatlik faoliyatining asosiy prinsiplariga qat’iy rioya etishga; - advokatlik faoliyatining kafolatlari va himoyasini, advokatning daxlsizligini, advokatning faoliyatiga aralashmaslikni ta’minlashga majburdir. Oliy malaka komissiyasining faoliyatini tashkil etish. Oliy malaka komissiyasining tarkibi Advokatlar palatasi va Adliya vazirligining qo’shma qarorlari bilan advokatlar hamda Adliya vazirligi xodimlaridan teng miqdorda jami 10 kishidan, shu jumladan, Oliy malaka komissiyasining hamraislari va a’zolari uch yil muddatga tasdiqlanadi. Oliy malaka komissiyasining hamraislari Oliy malaka komissiyasi tarkibiga kiritilgan advokatlar va Adliya vazirligi xodimlaridan belgilanadi hamda ular Oliy malaka komissiyasining majlislarida navbat bilan raislik qiladilar, Oliy malaka komissiyasining majlisida raislik qilishi lozim bo’lgan hamraisning uzrli sabablarga ko’ra hozir bo’lmaganlik hollari bundan mustasno. Oliy malaka komissiyasi a’zoligiga advokatlarning nomzodlari advokatlik faoliyati bo’yicha kamida besh yillik ish stajiga ega bo’lgan advokatlar orasidan taqdim etiladi. Advokat surunkasiga ikki muddat Oliy malaka komissiyasining a’zosi bo’lishga haqli emas. Oliy malaka komissiyasining a’zosi bo’lgan advokatga nisbatan intizomiy ish yuritish ko’rib chiqilishi yoki Oliy malaka komissiyasi a’zosi bo’lgan Adliya vazirligi xodimining malaka imtihonini topshirishi natijalari bo’yicha shikoyat ko’rib chiqilgan hollarda, ular Oliy malaka komissiyasi majlisida qatnashishga haqli emas. Oliy malaka komissiyasining majlisi, agar unda Oliy malaka komissiyasi a’zolarining kamida uchdan ikki qismi qatnashsa, komissiya vakolatli (kvorumga ega) hisoblanadi. Kvorum bo’lmagan holda, Oliy malaka komissiyasining majlisiga hozir bo’lgan a’zolari tomonidan majlisni keyinga qoldirish to’g’risida qaror qabul qilinadi, majlis o’tkaziladigan sana, vaqt va joy haqida qo’shimcha ravishda xabar qilinadi.

Oliy malaka komissiyasining majlislari zaruratga qarab, lekin uch oyda kamida bir marta o’tkaziladi. Advokatlar palatasi Oliy malaka komissiyasining hamraislari bilan kelishgan holda Oliy malaka komissiyasi majlisi o’tkazilishidan kamida o’n kun oldin majlisning kun tartibi, sanasi, vaqti va joyini belgilaydi. Oliy malaka komissiyasi qarorlari uning majlisida qatnashayotgan Oliy malaka komissiyasi a’zolarining oddiy ko’pchilik ovozi bilan qabul qilinadi. Ovozlar teng bo’lganda, raislik qiluvchining ovozi hal qiluvchi hisoblanadi. Oliy malaka komissiyasining qarorlari ular qaysi majlisda qabul qilingan bo’lsa, o’sha majlisda raislik qiluvchi tomonidan e’lon qilinadi. Oliy malaka komissiyasining ishini yuritish Advokatlar palatasi raisi tomonidan tayinlanadigan Oliy malaka komissiyasining mas’ul kotibi zimmasiga yuklatiladi. Mas’ul kotib Oliy malaka komissiyasining va malaka komissiyalarining a’zosi bo’lishi mumkin emas. Mas’ul kotib: - shikoyatlarni qabul qiladi; - Oliy malaka komissiyasining majlisida ko’rib chiqish uchun materiallarni tayyorlashni amalga oshiradi va ularning saqlanishini ta’minlaydi; - Oliy malaka komissiyasi a’zolarini, shuningdek, shikoyat bergan shaxslarni va boshqa manfaatdor shaxslarni Oliy malaka komissiyasining majlisi o’tkaziladigan sana, vaqt va joy to’g’risida xabardor qiladi; - Oliy malaka komissiyasi a’zolari va manfaatdor shaxslarning majlisda hozir bo’lganligini tekshiradi, hozir bo’lmaganlik sabablarini aniqlaydi va bu haqda Oliy malaka komissiyasiga axborot beradi; - Oliy malaka komissiyasi majlislarining bayonnomalarini yuritadi; - raislik qiluvchining Oliy malaka komissiyasi majlisiga tayyorgarlik ko’rish va uni o’tkazish bilan bog’liq boshqa topshiriqlarini bajaradi, shuningdek, boshqa vazifalarni ham bajaradi. Advokatlar palatasiga shikoyatni bevosita yuborish yo’li bilan Oliy malaka komissiyasiga berilgan shikoyat kelib tushgan kundan boshlab uch kun

mobaynida, Advokatlar palatasining tegishli hududiy boshqarmasidan shikoyat bilan bog’liq barcha hujjatlar va materiallarni talab qiladi. Oliy malaka komissiyasining majlislarida bayonnoma yuritiladi, u majlisda qatnashgan Oliy malaka komissiyasining barcha a’zolari, shuningdek, mas’ul kotib tomonidan imzolanadi. Oliy malaka komissiyasining qaroridan rozi bo’lmagan Oliy malaka komissiyasining a’zosi komissiya majlisining bayonnomasiga kiritiladigan o’zining nuqtai nazarini yozma shaklda bayon etishga haqli. Oliy malaka komissiyasi majlisining kun tartibiga kiritilgan masalalarga qarab, bayonnomada: - Oliy malaka komissiyasi majlisi o’tkaziladigan sana va joy; - Oliy malaka komissiyasining majlisida qatnashgan Oliy malaka komissiyasi a’zolarining ro’yxati; - Oliy malaka komissiyasi majlisining kun tartibi; - malaka komissiyasining qarori ustidan keltirilgan shikoyat; - talabgorlar to’g’risidagi axborot; - Oliy malaka komissiyasi tomonidan talabgordan qabul qilingan malaka imtihoni to’g’risidagi zarur ma’lumotlar; - shikoyatda bayon etilgan vajlar, Oliy malaka komissiyasi a’zolarining, manfaatdor shaxslarning so’zga chiqishlari hamda tegishli tashkilotlar tomonidan taqdim etilgan hujjatlarning asosiy mazmuni; - Oliy malaka komissiyasi a’zolari tomonidan bildirilgan fikr-mulohazalar; - shikoyatni ko’rib chiqish natijalari bo’yicha ovoz berish yakunlari; - Oliy malaka komissiyasi majlisining kun tartibiga kiritilgan har bir masala bo’yicha qarorlar; -Oliy malaka komissiyasi qarorlari ustidan shikoyat qilish tartibi; -qaror qabul qilish uchun zarur bo’lgan boshqa ma’lumotlar aks ettiriladi. Oliy malaka komissiyasi majlisi bayonnomasining nusxalari bir haftalik muddatda Adliya vazirligi va Advokatlar palatasining tegishli hududiy boshqarmalariga yuboriladi.

Oliy malaka komissiyasi majlisining bayonnomasidan ko’chirma qaror qabul qilingan kundan e’tiboran uch kundan kechiktirmay mas’ul kotib imzosi bilan manfaatdor shaxslarga yuboriladi yoki tilxat olingan holda topshiriladi. Oliy malaka komissiyasi majlisining bayonnomasidan ko’chirmalar Advokatlar palatasining muhri bilan tasdiqlanadi. Oliy malaka komissiyasi majlisi bayonnomasidan ko’chirmalarda Oliy malaka komissiyasining majlisi o’tkazilgan sana va joy to’g’risidagi ma’lumotlar, Oliy malaka komissiyasi majlisining kun tartibiga kiritilgan qismidagi, tegishli manfaatdor shaxslarga taalluqli bo’lgan masala bo’yicha qaror va ushbu qaror ustidan shikoyat qilish tartibi bayon etiladi. Oliy malaka komissiyasi tomonidan hududiy boshqarmalar huzuridagi malaka komissiyalari qarorlari ustidan shikoyatlarni ko’rib chiqish tartibi. O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi hududiy boshqarmalari huzuridagi malaka komissiyalari qarorlarining ustidan keltirilgan shikoyatlar manfaatdor shaxslar tomonidan komissiya majlisining bayonnomasidan ko’chirma olingan kundan e’tiboran Oliy malaka komissiyasiga bir oy ichida berilishi mumkin. Ko’rsatilgan muddatning o’tkazib yuborilganligi shikoyatni qabul qilish va ko’rib chiqishni rad etish uchun asos bo’lmaydi. Oliy malaka komissiyasi muddat o’tkazib yuborilganligi sabablarini uzrli deb topib, ana shu muddatni tiklashi va shikoyatni mazmunan ko’rib chiqishi mumkin. Shikoyat o’z ichiga shikoyat bergan manfaatdor shaxsning vajlari, uning fikricha, malaka komissiyasi qarorining noto’g’riligi nimadan iborat ekanligi va uning iltimosi mazmunini olishi kerak. Shikoyat Oliy malaka komissiyasi tomonidan u Advokatlar palatasiga kelib tushgan kundan e’tiboran ko’pi bilan bir oy ichida ko’rib chiqilishi kerak. Oliy malaka komissiyasining a’zolari, shuningdek, shikoyat keltirgan shaxslar va boshqa manfaatdor shaxslar komissiya majlisi o’tkaziladigan sanadan kamida o’n kun oldin majlis o’tkaziladigan sana, vaqt va joy haqida xabardor qilinadi.

Agar Oliy malaka komissiyasi intizomiy ish yuritish bo’yicha shikoyatni ko’rib chiqish vaqtida intizomiy ish yuritish bilan bog’liq alohida masalalarni o’rganish talab etiladi, degan xulosaga kelsa, bunday o’rganishni o’tkazish vazifasi Oliy malaka komissiyasining qarori bilan o’z a’zolaridan birining zimmasiga yuklatilishi mumkin. Oliy malaka komissiyasi faqat istisno holatlarda, shu jumladan, tegishli malaka komissiyasining xolisligi va beg’arazligiga asosli shubhalar mavjud bo’lgan hollarda malaka imtihoni qabul qiladi. Malaka imtihoni O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasining hududiy boshqarmalari huzuridagi malaka komissiyalari to’g’risidagi nizomga muvofiq, Oliy malaka komissiyasi tomonidan qabul qilinadi. Oliy malaka komissiyasi shikoyatni ko’rib chiqib, o’z qarori bilan: - malaka komissiyasining qarorini o’zgarishsiz qoldirish va shikoyatni qanoatlantirishni rad qilish; - malaka komissiyasining qarorini o’zgartirish va yangi qaror qabul qilish; - talabgor malaka imtihoni topshirishi natijalari bo’yicha malaka komissiyasining qarorini bekor qilish; - malaka komissiyasi qarorini bekor qilish va advokatga nisbatan intizomiy ish yuritishni tugatish; - shikoyatni ko’rmasdan qoldirishga haqli. Oliy malaka komissiyasining advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish va tugatish masalalariga daxldor qarori u qabul qilingan kunda yozma shaklda advokatga guvohnoma bergan adliya organiga tegishli qaror qabul qilish uchun yetkaziladi. Oliy malaka komissiyasi tomonidan malaka komissiyasining qarorini o’zgarishsiz qoldirish va shikoyatni qanoatlantirishni rad qilish to’g’risidagi qaror: - shikoyat O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi huzuridagi Oliy malaka komissiyasi to’g’risidagi Nizom talablariga muvofiq bo’lmagan; - shikoyatda bayon etilgan vajlar tasdiqlanmagan hollarda qabul qilinadi.

- Oliy malaka komissiyasi tomonidan malaka komissiyasining qarorini o’zgartirish to’g’risidagi qaror va yangi qaror: O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasining hududiy boshqarmalari huzuridagi malaka komissiyalari to’g’risidagi nizom talablari buzilgan holda, agar bunday qoidabuzarlik malaka komissiyasining qaror qabul qilishiga ta’sir ko’rsatgan bo’lsa; - malaka komissiyasi tomonidan asoslantirilmagan qaror qabul qilingan hollarda qabul qilinadi. Oliy malaka komissiyasi tomonidan talabgor malaka imtihoni topshirishi natijalari bo’yicha malaka komissiyasining qarorini bekor qilish to’g’risidagi qaror: - O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasining hududiy boshqarmalari huzuridagi malaka komissiyalari to’g’risidagi nizom talablari buzilgan holda, agar bunday qoidabuzarlik malaka komissiyasining qaror qabul qilishiga ta’sir ko’rsatgan bo’lsa; - talabgor tomonidan malaka imtihonida berilgan javoblarni baholashda malaka komissiyasi tomonidan xolislik va beg’arazlik ta’minlanmagan hollarda qabul qilinadi. Oliy malaka komissiyasi malaka komissiyasining talabgor tomonidan malaka imtihonini topshirishi natijalari bo’yicha qarorini bekor qilish bilan bir vaqtda o’z qarori bilan talabgorni malaka imtihonini takroriy topshirish uchun tegishli malaka komissiyasiga yuboradi yoki O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi huzuridagi Oliy malaka komissiyasi to’g’risidagi Nizomda nazarda tutilgan hollarda talabgordan malaka imtihonini qabul qiladi va uning malaka imtihonini takroriy topshirishi natijalari bo’yicha tegishli qaror chiqaradi. Oliy malaka komissiyasi tomonidan malaka komissiyasining qarorini bekor qilish va advokatga nisbatan intizomiy ish yuritishni tugatish to’g’risidagi qaror: - O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasining hududiy boshqarmalari huzuridagi malaka komissiyalari to’g’risidagi nizom talablari buzilgan holda,

agar bunday qoidabuzarlik malaka komissiyasining qaror qabul qilishiga ta’sir ko’rsatgan bo’lsa; - malaka komissiyasi tomonidan asoslantirilmagan qaror qabul qilingan hollarda qabul qilinadi. Oliy malaka komissiyasi tomonidan shikoyatni ko’rmasdan qoldirish to’g’risidagi qaror: - Oliy malaka komissiyasiga shikoyat bergan shaxsning shikoyatni ko’rmasdan qoldirish to’g’risidagi arizasi kelib tushsa; - sudda xuddi shu masala bo’yicha fuqarolik ishi qo’zg’atilgan yoki ish bo’yicha sudning tegishli qarori qabul qilingan bo’lsa; - advokat intizomiy ish qo’zg’atilishiga sabab bo’lgan shikoyatni bergan shaxs bilan yarashuvga erishgan hollarda qabul qilinadi. O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi hududiy boshqarmalari huzuridagi malaka komissiyalari va ular faoliyatini tashkil etish. Advokat maqomiga ega bo’lishga talabgor shaxslardan malaka imtihonini qabul qilish, advokat qasamyodini qabul qilish hamda advokatlar tomonidan qonun hujjatlari talablari, Advokatlarning kasb etikasi qoidalari, advokatlik siri va advokat qasamyodi buzilganligi to’g’risidagi intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqish uchun O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi hududiy boshqarmalari huzurida malaka komissiyalari tuziladi. Malaka komissiyalari o’z zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarish uchun: - talabgorlar, advokatlar va boshqa manfaatdor shaxslarning murojaatlarini ko’rib chiqadi; - zarur bo’lganda, manfaatdor shaxslar va tegishli tashkilotlardan qo’shimcha hujjatlarni so’rab oladi; - talabgorlar tomonidan malaka imtihonlari topshirilishi natijalari bo’yicha qarorlar qabul qiladi; - talabgorlar tomonidan advokat qasamyodi qabul qilinishi natijalari bo’yicha qarorlar qabul qiladi;

- advokatlarga nisbatan intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqish natijalari bo’yicha qarorlar qabul qiladi. Malaka komissiyalari o’z zimmalariga yuklatilgan vazifalarni bajarishda: - malaka komissiyasi ko’rib chiqishi uchun kiritilgan masalalarni har tomonlama va xolisona ko’rib chiqishga; -qonun hujjatlariga, advokatlik faoliyatining asosiy prinsiplariga qat’iy rioya etishga; - advokatlik faoliyatining kafolatlari va himoyasini, advokatning daxlsizligini, advokatning faoliyatiga aralashmaslikni ta’minlashga; - O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi huzuridagi Oliy malaka komissiyasining qarorlarini ijro etishga majburdir. Malaka komissiyalarining faoliyatini tashkil etish. Malaka komissiyalarining tarkibi hududiy boshqarmalar va adliya organlari rahbarlarining qo’shma qarorlari bilan advokatlar hamda adliya organlari xodimlaridan teng miqdorda 8 - 10 kishidan, shu jumladan, malaka komissiyalarining hamraislari va a’zolari uch yil muddatga tasdiqlanadi. Malaka komissiyalarining hamraislari malaka komissiyalari tarkibiga kiritilgan advokatlar va adliya organlari xodimlari orasidan belgilanadilar hamda malaka komissiyalarining majlislarida navbat bilan raislik qiladilar, malaka komissiyasining majlisida raislik qilishi lozim bo’lgan hamraisning uzrli sabablarga ko’ra hozir bo’lmaganlik hollari bundan mustasno. Bir shaxs bir vaqtning o’zida malaka komissiyasining va Oliy malaka komissiyasining a’zosi bo’lishi mumkin emas. Malaka komissiyalari a’zoligiga advokatlardan nomzodlar advokatlarning tegishli davlat reyestriga kiritilgan va advokatlik faoliyati bo’yicha kamida uch yillik ish stajiga ega bo’lgan advokatlar orasidan taqdim etiladi. Advokat surunkasiga ikki muddat malaka komissiyasining a’zosi bo’lishga haqli emas. Malaka komissiyasining a’zosi bo’lgan advokatga nisbatan intizomiy ish yuritish ko’rib chiqilishi yoki malaka komissiyasi a’zosi bo’lgan adliya organlari

xodimidan malaka imtihoni va advokat qasamyodi qabul qilinayotganda ular malaka komissiyasi majlisida qatnashishga haqli emas. Malaka komissiyasining majlisi, agar unda malaka komissiyasi a’zolarining kamida uchdan ikki qismi qatnashsa, komissiya vakolatli (kvorumga ega) hisoblanadi. Kvorum bo’lmagan holda malaka komissiyasining majlisda hozir bo’lgan a’zolari tomonidan majlisni keyinga qoldirish to’g’risida qaror qabul qilinadi, majlis o’tkaziladigan sana, vaqt va joy haqida qo’shimcha ravishda xabar qilinadi. Oliy malaka komissiyasining qaroriga binoan, malaka komissiyalarining majlislarida Oliy malaka komissiyasining a’zolari kuzatuvchi sifatida ishtirok etishlari mumkin. Malaka komissiyasining majlislari zaruratga qarab o’tkaziladi. Lekin majlis uch oyda kamida bir marta o’tkazilishi lozim. Hududiy boshqarmalar malaka komissiyasining hamraislari bilan kelishgan holda komissiya majlisi o’tkazilishidan kamida o’n kun oldin majlisning kun tartibi, sanasi, vaqti va joyini belgilaydi. Malaka komissiyasining qarorlari uning majlisida qatnashayotgan malaka komissiyasi a’zolarining oddiy ko’pchilik ovozi bilan, ochiq ovoz berish orqali manfaatdor shaxslar ishtirokisiz qabul qilinadi. Ovozlar teng bo’lganda, raislik qiluvchining ovozi hal qiluvchi ovoz hisoblanadi. Malaka komissiyasining qarorlari ular qaysi majlisda qabul qilingan bo’lsa, o’sha majlisda raislik qiluvchi tomonidan e’lon qilinadi. Malaka komissiyasining ishini yuritish hududiy boshqarma rahbari tomonidan tayinlanadigan malaka komissiyasining mas’ul kotibi (bundan keyingi o’rinlarda mas’ul kotib deb yuritiladi) zimmasiga yuklatiladi. Mas’ul kotib malaka komissiyasining va Oliy malaka komissiyasining a’zosi bo’lishi mumkin emas. Mas’ul kotib: - talabgorlardan hujjatlarni, shuningdek, advokatlarga nisbatan intizomiy ish yuritishga taalluqli hujjatlarni qabul qiladi;

- talabgorlarga sabablarini ko’rsatgan holda hujjatlarni qaytarib beradi; - malaka komissiyasi majlisida ko’rib chiqish uchun materiallarni tayyorlashni amalga oshiradi va ularning saqlanishini ta’minlaydi; - malaka komissiyasi a’zolarini, shuningdek, qaysi advokatga nisbatan intizomiy ish yuritish olib borilayotgan bo’lsa, o’sha advokatni va boshqa manfaatdor shaxslarni komissiya majlisining o’tkaziladigan sana, vaqt va joyi to’g’risida xabardor qiladi; - malaka komissiyasi a’zolari va manfaatdor shaxslarning majlisda hozir bo’lganligini tekshiradi, hozir bo’lmaganlik sabablarini aniqlaydi va bu haqda malaka komissiyasiga axborot beradi; - malaka komissiyasi majlislarining bayonnomalarini yuritadi; - malaka imtihonini topshirmagan talabgorlarning hisobini yuritadi; - raislik qiluvchining malaka komissiyasi majlisiga tayyorgarlik ko’rish va uni o’tkazish bilan bog’liq boshqa topshiriqlarini bajaradi. Malaka komissiyasining majlislarida bayonnoma yuritiladi, u majlisda qatnashgan komissiyaning barcha a’zolari, shuningdek, mas’ul kotib tomonidan imzolanadi. Malaka komissiyasining qaroridan rozi bo’lmagan malaka komissiyasining a’zosi komissiya majlisining bayonnomasiga kiritiladigan o’zining nuqtai nazarini yozma shaklda bayon etishga haqli. Malaka komissiyasi majlisining kun tartibiga kiritilgan masalalarga qarab, bayonnomada: - komissiya majlisi o’tkaziladigan sana va joy; - komissiya majlisida qatnashgan komissiya a’zolarining ro’yxati; - komissiya majlisining kun tartibi; - talabgorlar to’g’risidagi axborot; - talabgorning imtihon biletining raqami va unga kiritilgan savollar mazmuni; - talabgorning imtihon biletida nazarda tutilgan savollarga javoblari; - komissiya a’zolari tomonidan berilgan qo’shimcha savollar va talabgorning javoblari;

- talabgor tomonidan malaka imtihonini topshirish natijalari bo’yicha ovoz berish yakunlari; - advokat qasamyodini qabul qilayotgan talabgorga berilgan litsenziya to’g’risidagi ma’lumotlar; - intizomiy ish yuritishga oid holatlar, malaka komissiyasi a’zolarining, manfaatdor shaxslarning so’zga chiqishlari hamda tegishli tashkilotlar tomonidan taqdim etilgan hujjatlarning asosiy mazmuni; - intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqish natijalari bo’yicha ovoz berish yakunlari; - malaka komissiyasi a’zolari tomonidan bildirilgan fikrlar; - komissiya majlisining kun tartibiga kiritilgan har bir masala bo’yicha qarorlar; - komissiya qarorlari ustidan shikoyat qilish tartibi; - qaror qabul qilish uchun zarur bo’lgan boshqa ma’lumotlar aks ettiriladi. Malaka komissiyasi majlisi bayonnomasining nusxalari bir haftalik muddatda Oliy malaka komissiyasiga va tegishli adliya organiga yuboriladi. Malaka komissiyasi majlisining bayonnomasidan ko’chirmalar qaror qabul qilingan kundan e’tiboran uch kundan kechiktirmay mas’ul kotib imzosi bilan manfaatdor shaxslarga yuboriladi yoki tilxat olingan holda topshiriladi. Malaka komissiyasi majlisining bayonnomasidan ko’chirmalar hududiy boshqarmaning muhri bilan tasdiqlanadi. Malaka komissiyasi majlisi bayonnomasidan ko’chirmalarda komissiya majlisi o’tkazilgan sana va joy to’g’risidagi ma’lumotlar, komissiya majlisining kun tartibiga kiritilgan qismidagi, tegishli manfaatdor shaxslarga taalluqli bo’lgan masala bo’yicha qaror va ushbu qaror ustidan shikoyat qilish tartibi bayon etiladi. Advokatni javobgarlikka tortishning umumiy asoslari. Sudda ishlarni yuritishda ishtirok etuvchi shaxslar huquqbuzarliklar sodir etgan taqdirda ular intizomiy, ma’muriy yoki jinoiy javobgarlikka tortilishi mumkin.

Advokat javobgarligining o’ziga xos xususiyati shundaki, u o’z kasb faoliyatini amalga oshirish jarayonida muayyan ish yuzasidan bildirgan fikrlari uchun javobgarlikka tortilishi mumkin emas. Shuni ham qayd etish kerakki, advokat maqomi to’xtatilgan yoki tugatilgan takdirda ham advokat muayyan ishni yuritishda ishtirok etgan paytida ish yuzasidan huquqiy nuqtai nazari tufayli javobgarlikka tortilishi mumkin emas. Bu holat advokatlik immuniteti deb ataladi. Advokatlar boshqa fuqarolar va sudda ishlarni yuritish ishtirokchilari singari o’z fikrini erkin bildirish, ya’ni odil sudlovni amalga oshirish inson va fuqarolarning huquqlarini ta’minlash hamda himoya qilish masalalarida bahs munozaralarda ishtirok etish huquqiga ega. Advokat ommaviy bahs, munozaralarda ishtirok etganda qonun va advokatlar etikasi qoidalari talablariga rioya etishi lozim. Advokat jinoyat sodir etganida faqatgina sudning qonuniy kuchga kirgan hukmi bilangina aybdor deb topilishi mumkin. Advokatni javobgarlikka tortishga o’rnatilgan cheklashlar uning o’ziga ishonch bildiruvchi oldidagi fuqarolik huquqiy javobgarligiga tatbiq etilmaydi. Javobgarlik, bu aybdor shaxsning o’zining huquqqa xilof xatti-harakatlari uchun javob berish majburiyatidir. Umumiy koidaga ko’ra, javobgarlik quyidagi turlarga bo’linadi: yuridik, intizomiy, moddiy, jinoiy va ma’naviy. Lekin advokat faqat jinoiy, intizomiy va ma’muriy javobgarlikka tortilishi mumkin. Intizomiy javobgarlik - bu intizomiy nojo’ya harakat sodir etgan advokatga u o’z kasb faoliyatini amalga oshirilayotgan advokatlik tuzilmasi yoki malaka hay’ati tomonidan solinadigan intizomiy choradir. Intizomiy nojo’ya harakat bu advokat tomonidan sodir etilgan advokatning qadr-qimmatini yoki advokaturaning obro’sini tushiradigan harakat (harakatsizlik), advokatning o’z kasb majburiyatlarini bajarmasligi yoki lozim darajada bajarmasligi, sudning yoki advokatura organlarining o’z vakolatlari doirasida qabul kilgan qarorlarini bajarmasligidir. Advokatga nisbatan quyidagi intizomiy jazo choralari ko’llanilishi mumkin:

1) ogohlantirish (malaka komissiyasi qaroriga asosan); 2) hayfsan; 3) jarima; 4) litsenziyaning amal qilishini olti oygacha muddatga to’xtatib turish; 5) litsenziyaning amal qilishini tugatish. Shuni qayd etish kerakki, hayfsan va jarima jazosi mehnat intizomini buzganligi uchun advokatga nisbatan advokatlik tuzilmasi tomonidan O’zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi talablariga muvofiq qo’llaniladi. Advokatning intizomiy javobgarligi. Intizomiy ish yuritishni qo’zg’atish uchun quyidagilar asos bo’ladi: - advokatura to’g’risidagi qonun hujjatlarining, Advokatlarning kasb etikasi qoidalari, advokatlik sirining va advokat qasamyodining advokat tomonidan buzilishi hududiy boshqarma yoki adliya organi tomonidan aniqlanganligi; - advokatning noqonuniy xatti-harakatlari yuzasidan jismoniy yoki yuridik shaxslarning murojaatlari; - sudning advokatga nisbatan chiqargan xususiy ajrimi. Yuqorida ko’rsatilgan asoslar mavjud bo’lgan taqdirda, tegishli hududiy boshqarmaning yoki adliya organining rahbari malaka komissiyasiga vajlarni bayon etgan holda advokatga nisbatan intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqish to’g’risida taqdimnoma kiritish orqali mazkur advokatga nisbatan intizomiy ish yuritish qo’zg’atadi. Taqdimnomaga u bilan bog’liq barcha hujjatlar va materiallar ilova qilinadi. Intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqish to’g’risidagi taqdimnoma hududiy boshqarma tomonidan ro’yxatga olinadi va barcha hujjatlar bilan birga mas’ul kotibga topshiriladi. Mas’ul kotib ularni qabul qilib olgan kunning ertasidan kechiktirmay, advokatni unga nisbatan intizomiy ish yuritish qo’zg’atilganligi to’g’risida xabardor qiladi. Mas’ul kotib komissiya a’zolari va manfaatdor shaxslarni komissiya majlisining o’tkazilishidan kamida o’n kun oldin majlis o’tkaziladigan sana, vaqt va joy to’g’risida xabardor qiladi.

Mas’ul kotib qaysi advokatga nisbatan intizomiy ish yuritish qo’zg’atilgan bo’lsa, o’sha advokatni ish materiallari bilan tanishtirishi va undan komissiya nomiga ushbu ish yuritish bo’yicha yozma tushuntirishlar berishni talab qilishi kerak. Advokatning tushuntirish berishni rad qilishi intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqishga va intizomiy jazo choralari qo’llashga to’sqinlik qilishi mumkin emas. O’ziga nisbatan intizomiy ish yuritish qo’zg’atilgan advokat: - intizomiy ish yuritish qo’zg’atilishiga asos bo’lgan barcha materiallar bilan tanishib chiqishga; - intizomiy ish yuritish holatlari bo’yicha yozma shaklda tushuntirishlar berishga va qo’shimcha ma’lumotlar taqdim etishga; - malaka komissiyasi yoki Oliy malaka komissiyasi qaror qabul qilguniga qadar (agar bu uning ko’rib chiqish predmeti bo’lsa), intizomiy ish qo’zg’atilishiga sabab bo’lgan shikoyatni bergan shaxs bilan yarashuv choralarini ko’rishga haqli. Advokat malaka komissiyasi majlisining o’tkaziladigan sanasi, vaqti va joyi to’g’risida belgilangan tartibda xabardor qilinganligiga qaramasdan, komissiyaning majlisiga kelmagan taqdirda, komissiyaning qarori bilan intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqish keyingi majlisga qoldirilishi yoki uning ishtirokisiz ko’rib chiqilishi mumkin. Agar intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqishda malaka komissiyasi intizomiy ish yuritish bilan bog’liq ayrim masalalarni o’rganish talab qilinadi degan xulosaga kelsa, bunday o’rganish komissiyaning qarori bilan uning a’zolaridan birining zimmasiga yuklatilishi mumkin. Malaka komissiyasi tomonidan advokatga nisbatan intizomiy jazo choralari qo’llash to’g’risida qaror qabul qilinishida, sodir etilgan huquqbuzarlikning og’irligi, uning sodir etilgan holatlari, advokatning oldingi faoliyati va xulq-atvori e’tiborga olinadi. Advokatga nisbatan intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqish natijalari bo’yicha malaka komissiyasi quyidagi qarorlardan birini qabul qiladi: - ogohlantirish to’g’risida;

- litsenziyaning amal qilishini olti oygacha muddatga to’xtatib turish to’g’risida; - litsenziyaning amal qilishini tugatish to’g’risida; - intizomiy jazo choralari qo’llashni rad etish va intizomiy ish yuritishni tugatish to’g’risida. Malaka komissiyasining litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish yoki tugatish to’g’risidagi qarori, u qabul qilingan kunda hududiy boshqarma tomonidan tegishli adliya organiga yozma shaklda ma’lum qilinadi, adliya organi o’sha kunning o’zida malaka komissiyasining qarori asosida advokat maqomini to’xtatib turish va tugatish to’g’risida buyruq chiqaradi. Intizomiy jazo choralari qo’llashni rad etish va intizomiy ish yuritishni tugatish to’g’risidagi qaror malaka komissiyasi tomonidan, agar intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqish vaqtida u advokatga nisbatan intizomiy ish yuritishni ko’rib chiqish to’g’risidagi taqdimnomada bayon etilgan vajlar tasdiqlanmadi degan xulosaga kelsa, shuningdek, advokatning intizomiy ish qo’zg’atilishiga sabab bo’lgan shikoyatni bergan shaxs bilan yarashuvga erishganligi munosabati bilan qabul qilinadi. Advokatning ma’muriy javobgarligi. Advokat uning tomonidan ma’muriy huquqbuzarlik sodir etilganida ma’muriy javobgalikka tortiladi. Bu holatda unga nisbatan O’zbekiston Respublikasining Ma’muriy javobgarlik to’g’risida kodeksida nazarda tutilgan jazo choralari qo’llaniladi. Advokat umumiy asoslarda ma’muriy javobgarlikka tortilishi mumkin, chunki qonunda advokatning ma’muriy javobgarlikka tortishning boshqalardan farq qiladigan maxsus tartibi belgilanmagan. Ma’muriy jazo chorasini qo’llashning maqsadi ma’muriy huquqbuzarlik sodir etgan advokat tomonidan va shuningdek, boshqa advokatlar tomonidan ham yangi huquqbuzarliklar sodir etilishining oldini olishdir. Ma’muriy jazo chorasini qo’llash ma’muriy huquqbuzarlik sodir etgan shaxsning qadr-qimmatini kamsitish yoki unga jismoniy azob berish, shuningdek, uning ishchanlik obro’sini tushurishni o’z oldiga maqsad qilib qo’ymaydi.

Advokatning jinoiy javobgarligi. Advokatning jamiyatda alohida maqomga ega ekanligi va uning faoliyati fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilishga yo’naltirilganligi hamda bu vazifalarni bajarish uchun advokat ma’lum huquqiy kafolatlarga ega bo’lishi talab etiladi. Shuning uchun ham qonun advokatni jinoiy javobgarlikka tortishning alohida tartibini belgilaydi. Advokatga nisbatan jinoyat ishi faqatgina O’zbekiston Respublikasi Bosh prokurori, Korakalpog’iston Respublikasi prokurori, viloyatlar, Toshkent shahar prokurori va unga tenglashtirilgan prokurorlar tomonidan ko’zg’atilishi mumkin. Advokat advokatlik faoliyatini amalga oshirish jarayonida quyidagi jinoiy harakatlarini sodir etganligi uchun jinoiy javobgarlikka tortilishi mumkin. 1. Tergov qilishga yoki sud ishlarini hal etishga aralashish. Advokat tergov qilishga yoki sud ishlarini hal etishga noqonuniy ta’sir ko’rsatish maqsadida aralashsa, ya’ni ishni har tomonlama to’liq va xolisona o’rganilishiga to’sqinlik qilish maqsadida surishtiruvchi, tergovchi yoki prokurorga yoxud adolatsiz hukm, hal qiluv qarori, ajrim yoki qaror chikarilishiga erishish maqsadida sudyaga turli shaklda qonunga xilof ravishda ta’sir o’tkazsa, O’zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksining 236 -moddasi 1- qismi bilan jinoiy javobgarlikka tortiladi. Bu modda uch yilgacha axloq tuzatish ishlari, yoki uch yilgacha ozodlikdan mahrum qilishni nazarda tutadi. 2. Yolg’on guvohlik berishga majbur qilish. Yolg’on guvohlik berish, ya’ni surishtiruv olib borish, dastlabki tergov yoki ishni sudda ko’rish vaqtida guvoh yoki jabrlanuvchining bila turib, yolg’on ko’rsatuv berishi yoxud ekspertning bila turib noto’g’ri xulosa berishi, shuningdek, bir tildan ikkinchi tilga bila turib noto’g’ri tarjima qilish - eng kam oylik ish haqining yigirma besh baravarigacha miqdorda jarima yoki ikki yilgacha axloq tuzatish ishlari yoki olti oygacha qamoq bilan jazolanadi. Surishtiruv olib borish, dastlabki tergov yoxud ishni sudda ko’rish vaqtida guvoh yoki jabrlanuvchining yolg’on ko’rsatuv berishi yoki ekspertning yolg’on xulosa berishi yoxud tarjimonni noto’g’ri tarjima qilishi uchun pora evaziga og’dirib olish, shuningdek, ularga yoki ularning yaqin qarindoshlariga ruhiy yoki

jismoniy tazyiq o’tkazish orqali yolg’on ko’rsatuv berishga majbur qilish - ikki yildan uch yilgacha axloq tuzatish ishlari yoki uch yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi. Jinoyat kodeksining 238-moddasining birinchi yoki ikkinchi qismida nazarda tutilgan harakatlar uyushgan guruh manfaatlarini ko’zlab sodir etilgan bo’lsa, uch yildan besh yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi. Surishtiruv yoki dastlabki tergov ma’lumotlarini surishtiruvchi, tergovchi yoki prokurorning ruxsatisiz oshkor qilish - eng kam oylik ish haqining ellik baravarigacha miqdorda jarima yoki uch yilgacha axloq tuzatish ishlari yoxud uch yilgacha ozodlikdan mahrum qilish bilan jazolanadi. 4. Advokat maqomini olish, litsenziya berish, advokat maqomini to’xtatib turish, litsenziyani amal qilishini to’xtatib turish, litsenziyani amal qilishini tugatish va advokatlik faoliyatining kafolatlari «Advokatura to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonunining 3- moddasi advokat atamasiga ta’rif berdi. Unga ko’ra oliy yuridik ma’lumotga ega bo’lgan va advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziyani belgilangan tartibda olgan O’zbekiston Respublikasining fuqarosi O’zbekiston Respublikasida advokat bo’lishi mumkin. Qonunning 31-moddasi litsenziya olish uchun advokat maqomiga ega bo’lishga talabgor shaxs yuridik mutaxassislik bo’yicha kamida ikki yillik ish stajiga ega bo’lishi, shu jumladan, advokatlik tuzilmasida (advokatlik byurosida, advokatlik firmasida, advokatlar hay’atida, yuridik maslahatxonada) kamida olti oy muddat stajirovka o’tagan bo’lishi kerakligi hamda malaka imtihonini topshirishi shartligi belgilangan. Advokat maqomiga ega bo’lishga talabgor shaxs: 1) O’zbekiston Respublikasi fuqarosi bo’lishi; 2) oliy yuridik ma’lumotga ega bo’lishi; 3) yuridik mutaxassislik bo’yicha kamida ikki yillik ish stajiga ega bo’lishi,

shu jumladan, advokatlik tuzilmasida kamida olti oy muddat stajirovka o’tagan bo’lishi shart. «Advokatura to’g’risida»gi Qonunning 3-moddasi tahlilidan advokatlik faoliyati litsenziyalanadigan faoliyat turlariga kirishini ko’rish mumkin. Advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziya Qoraqalpog’iston Respublikasi Adliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar adliya boshqarmalari tomonidan tegishli malaka komissiyalarining qarorlari asosida beriladi. O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2009 yil 14 martda 1921 – son bilan ruyxatga olingan ”O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi hududiy boshqarmalari huzuridagi malaka komissiyalari to’g’risida”gi Nizomga ko’ra, advokat maqomini olishga talabgor malaka imtihonini topshirish uchun doimiy yashash joyidagi Advokatlar palatasi hududiy boshqarmasiga quyidagi hujjatlarni taqdim etadi: - malaka imtihonini topshirish to’g’risidagi ariza; - O’zbekiston Respublikasi fuqarosi pasportining nusxasi; - oliy yuridik ma’lumot to’g’risidagi diplomning notarial tasdiqlangan nusxasi; - mehnat daftarchasining notarial tasdiqlangan nusxasi; - talabgor to’g’risidagi ma’lumotlardan iborat bo’lgan shaxsiy varaqa; - talabgor stajirovka o’tagan advokatlik tuzilmasi tomonidan berilgan tavsifnoma; - 3x4 sm hajmdagi (so’ngi 12 oy ichida olingan) 2 dona rangli fotosurat. Talabgor tomonidan malaka komissiyasiga boshqa hujjatlar ham taqdim etilishi mumkin. Advokatlar palatasi hududiy boshqarmasiga taqdim etilgan hujjatlar mas’ul kotib tomonidan hujjatlar ro’yxatini tuzgan holda qabul qilib olinadi, uning nusxasi (hujjatlar qabul qilib olingan sana ko’rsatilgan holda) talabgorga yuboriladi (topshiriladi) va hujjatlar hududiy boshqarma tomonidan ro’yxatga olinadi.

Mas’ul kotib yuqorida ko’rsatilgan hujjatlarni qabul qilib olganidan e’tiboran ikki kundan kechiktirmay talabgorning sudlanganligi yoki sudlanmaganligi to’g’risida ma’lumot olish uchun ichki ishlar organlariga, shuningdek, talabgorning muomalaga layoqatliligi to’g’risida ma’lumot olish uchun tegishli organlarga so’rovnoma yuborilishini tashkil etadi. Mas’ul kotib malaka imtihonini topshirish uchun materiallarni tayyorlab bo’lganidan keyin ularni malaka komissiyasining tegishli hamraisiga masalani komissiya majlisining kun tartibiga kiritish uchun taqdim etadi. Mas’ul kotib tomonidan talabgor taqdim etgan hujjatlar o’rganib chiqilgandan keyin ular talabgorga quyidagi hollarda qaytarib berilishi mumkin: - talabgor malaka imtihonini topshira olmagan kundan e’tiboran bir yil o’tmasdan takroran malaka imtihonini topshirish uchun murojaat qilsa; - hujjatlarning to’liq ro’yxatini topshirmasa yoki ularni lozim tarzda rasmiylashtirmay taqdim etsa; - yuridik mutaxassislik bo’yicha kamida ikki yillik ish stajiga ega bo’lmasa, shu jumladan, advokatlik tuzilmasida kamida olti oylik stajirovkadan o’tmagan bo’lsa; - talabgor taqdim etgan hujjatlarda noto’g’ri yoki buzib ko’rsatilgan ma’lumotlar mavjud bo’lsa; - agar litsenziyasining amal qilishi tugatilgan shaxsning Qonunga muvofiq, talabgor bo’lishga haqli bo’lmagan uch yillik muddat o’tmagan bo’lsa; - talabgor belgilangan tartibda muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topilgan, shuningdek, uning sudlanganlik holati tugallanmagan yoki sudlanganligi olib tashlanmagan bo’lsa; - agar talabgor o’z hujjatlarini qaytarib berish to’g’risida ariza bilan murojaat etsa. Hujjatlar talabgorga sabablarini ko’rsatgan holda mas’ul kotib tomonidan qaytarib beriladi. Hujjatlar qaytarib berishning barcha sabablari bartaraf etilgandan keyin takroran taqdim etilishi mumkin.

Qonunda advokatlik maqomiga ega bo’lishga talabgor bo’la olmaydigan shaxslar toifalari belgilangan. Bu belgilangan tartibda muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topilgan, shuningdek, sudlanganlik holati tugallanmagan yoki sudlanganligi olib tashlanmagan shaxslar. Bundan tashqari, Qonunda advokat ilmiy va pedagogik faoliyatdan, shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasidagi va uning hududiy boshqarmalaridagi faoliyatdan tashqari haq to’lanadigan boshqa turdagi faoliyat bilan shug’ullanishga haqli emasligi belgilangan. Boshqa haq to’lanadigan faoliyat turi bilan shug’ullanishga taqiq belgilanganligi advokatning mustaqilligini ta’minlaydi va uning o’z ishida diqqatini jamlashga ko’maklashadi, amaliy malakali yordam ko’rsatishga imkon beradi. Advokat maqomiga ega bo’lish tartibi. Malaka komissiyasining talabgorga advokat maqomini berish yoki berishni rad etish to’g’risidagi qarori odatda advokatlikka nomzodlarning barchasi imtihon topshirishi bilan qabul qilinadi. Malaka imtihoni mas’ul kotib tomonidan talabgorlardan zarur hujjatlar qabul qilib olingan kundan e’tiboran bir oy ichida o’tkaziladi. Talabgor malaka komissiyasi majlisining o’tkazilishidan kamida o’n kun oldin majlis o’tkaziladigan sana, vaqt va joy to’g’risida xabardor qilinadi. Talabgor malaka komissiyasining majlisida uzrli sabablarga ko’ra hozir bo’lmasa, komissiya talabgor malaka imtihonini komissiyaning keyingi majlisida topshirishi to’g’risida qaror qabul qiladi, majlis o’tkaziladigan sana, vaqt va joy haqida qo’shimcha ravishda ma’lum qilinadi. Talabgor malaka komissiyasining majlisida hozir bo’lmagan boshqa barcha hollarda u tomonidan taqdim etilgan hujjatlar hududiy boshqarmada ko’pi bilan bir oy saqlanadi. Ushbu muddat o’tgandan keyin mas’ul kotib ko’rsatilgan hujjatlarni talabgorga qaytarib beradi. Malaka imtihoni barcha talabgorlar uchun bitta xonada, og’zaki va yozma shakllarda o’tkaziladi. Malaka imtihoni o’tkazilayotgan xonada begona shaxslarning bo’lishiga yo’l qo’yilmaydi.

Talabgorlarga imtihon varaqlari beriladi, ularning har biri hududiy boshqarma rahbarining imzosi va muhri bilan tasdiqlanadi. Talabgorning imtihon biletidagi savollarga javoblar tayyorlashi uchun ko’pi bilan bir soat vaqt beriladi. Malaka imtihoni O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi O’zbekiston Respublikasining Adliya vazirligi bilan birgalikda tasdiqlagan ro’yxatdagi savollardan tuzilgan imtihon biletlari asosida o’tkaziladi. Imtihon biletlari ko’pi bilan beshta, shu jumladan, huquqning amaliy qo’llanilishi sohasiga, ulardan kamida yarmi huquqning turli tarmoqlari nazariyasiga oid savollarni o’z ichiga olishi kerak. Imtihon biletidagi savollarga talabgorning javoblari imtihon varaqlarida aks ettiriladi. Imtihon biletidagi savollarga javoblar tayyorlashda talabgorning: - boshqa talabgorlar bilan suhbatlashishi; - axborot manbai sifatida xizmat qilishi mumkin bo’lgan qonun hujjatlaridan, adabiyotlardan, har qanday turdagi texnika vositalari yoki boshqa hujjatlar hamda vositalardan foydalanishi; - imtihon biletini topshirmasdan oldin, xonadan chiqishi taqiqlanadi. Talabgor imtihon biletidagi savollarga og’zaki javob beradi. Malaka komissiyasining a’zolari imtihon biletidagi savollarga aniqlik kiritish maqsadida talabgorga qo’shimcha savollar berishi mumkin. Talabgor imtihon varag’ini topshirganidan keyin malaka imtihoni o’tkazilgan xonani tark etishi kerak. Imtihon varag’i malaka komissiyasi majlisining bayonnomasiga ilova qilinadi. Malaka imtihonini topshirish natijalari bo’yicha malaka komissiyasi quyidagi qarorlarning birini qabul qiladi: - talabgorni malaka imtihonini topshirgan deb topish to’g’risida; - talabgorni malaka imtihonini topshirmagan deb topish to’g’risida.

Malaka imtihonini topshira olmagan talabgorning yozma shakldagi talabiga binoan, u malaka komissiyasi majlisining bayonnomasidan ko’chirma olgan kundan e’tiboran bir oy ichida hududiy boshqarmaga u tomonidan malaka imtihonini topshirish uchun taqdim etilgan hujjatlar qaytarib berilishi mumkin, ariza bundan mustasno. Talabgor tomonidan talab qilib olinmagan hujjatlar malaka komissiyasi qaror qabul qilgan kundan e’tiboran uch yil davomida hududiy boshqarma arxivida saqlanadi. Ushbu muddat o’tganidan keyin hujjatlar belgilangan tartibda yo’q qilib yuborilishi lozim. «Advokatura to’g’risida»gi O’zbekiston Respublikasi Qonuniga binoan, zarur bilimlar va kasbiy malakalarga ega bo’lgan shaxslarga advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziyalar berish to’g’risidagi masalani hal etish maqsadida Advokatlar palatasining hududiy boshqarmalari huzurida advokatlar hamda adliya organlari xodimlaridan teng miqdordagi malaka komissiyalari tuziladi. Advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziya malaka komissiyasining qarori asosida adliya organi tomonidan beriladi. Shunday qilib, litsenziya muayyan faoliyat bilan shug’ullanishga ruxsat beradigan, davlat organi tomonidan berilishi kerak bo’lgan hujjatdir. Qonunda malaka imtihonini topshira olmagan talabgor uni takroran topshirishga kamida bir yildan keyin qo’yilishi belgilangan. Shu bilan birga malaka imtihonini muvaffaqiyatli topshirgan talabgor litsenziya olish uchun tegishli adliya organiga uch oy ichida murojaat qilishi kerak. Bu muddatni o’tkazib yuborgan talabgor esa litsenziya olish uchun adliya organiga malaka imtihonini takroran topshirganidan keyingina murojaat qilishi mumkin. Advokatlik faoliyatini amalga oshirish huquqini beruvchi litsenziyani olish tartibi. Litsenziya olish uchun malaka imtihonini muvaffaqiyatli topshirgan talabgor adliya organiga quyidagi hujjatlarni taqdim etishi kerak: - litsenziya berish to’g’risidagi ariza, unda familiyasi, ismi, otasining ismi va O’zbekiston Respublikasi fuqarosi pasportining ma’lumotlari ko’rsatiladi; - O’zbekiston Respublikasi fuqarosi pasportining nusxasi;

- oliy yuridik ma’lumot to’g’risidagi diplomning notarial tasdiqlangan nusxasi; - mehnat daftarchasining notarial tasdiqlangan nusxasi; - talabgor to’g’risidagi ma’lumotlardan iborat bo’lgan shaxsiy varaqa; - malaka imtihonini topshirganligi to’g’risidagi malaka komissiyasining qarori; - talabgor tomonidan uning arizasini adliya organi ko’rib chiqishi uchun yig’im to’langanligini tasdiqlovchi hujjat. Talabgordan boshqa hujjatlarni taqdim etishni talab qilishga yo’l qo’yilmaydi. Hujjatlar adliya organiga bevosita yoxud pochta aloqasi vositalari orqali, ular olingani haqidagi bildirishnoma olingan holda yetkazib beriladi. Litsenziya olish uchun adliya organiga taqdim etilgan hujjatlar mas’ul shaxs tomonidan ro’yxat bo’yicha qabul qilinadi, ro’yxatning nusxasi hujjatlar qabul qilingan sana to’g’risida belgi qo’yilgan holda talabgorga yuboriladi (topshiriladi) va adliya organi tomonidan ro’yxatdan o’tkaziladi. Arizani ko’rib chiqish va litsenziya berish to’g’risida yoki litsenziya berishni rad etish to’g’risida qaror qabul qilish. Litsenziya berish to’g’risidagi arizani ko’rib chiqish uchun talabgordan qonun hujjatlarida belgilangan miqdorda yig’im undiriladi. Arizani ko’rib chiqish uchun undirilgan yig’im summasi adliya organi hisob raqamiga o’tkaziladi. Talabgor bergan arizasidan voz kechsa to’langan yig’im summasi qaytarib berilmaydi. Talabgorning arizasi adliya organi tomonidan yigirma kunlik muddatda ko’rib chiqiladi. Alohida hollarda, kelib tushgan hujjatlar qo’shimcha, shu jumladan, mustaqil ekspertizadan o’tkazilganda adliya organi rahbari yoki uning o’rinbosari ushbu muddatni 10 kundan ortiq bo’lmagan muddatga uzaytirishi mumkin. Talabgor arizasini barcha zarur hujjatlar bilan birga ko’rib chiqish natijalariga ko’ra adliya organi litsenziya berish yoki litsenziya berishni rad etish

to’g’risida qaror qabul qiladi va talabgorni qabul qilingan qaror to’g’risida uch kunlik muddatda xabardor qiladi. Litsenziya berish to’g’risidagi qaror adliya organi rahbarining buyrug’i bilan rasmiylashtiriladi. Litsenziya berish to’g’risida qaror qabul qilingani haqidagi bildirishnoma talabgorga yozma shaklda bank hisob raqami rekvizitlari va davlat bojini to’lash muddati ko’rsatilgan holda yuboriladi (topshiriladi). Litsenziya talabgor davlat boji to’langanligini tasdiqlovchi hujjatni taqdim etgandan keyin ikki kunlik muddatda beriladi. Agar talabgor litsenziya berish to’g’risida qaror qabul qilinganligi haqidagi bildirishnoma yuborilgan (topshirilgan) vaqtdan boshlab uch oy ichida litsenziya berganlik uchun davlat boji to’langanligini tasdiqlovchi hujjatni adliya organiga taqdim etmasa, adliya organi litsenziyaning amal qilishini tugatish to’g’risida qaror qabul qiladi. Litsenziya belgilangan shaklda maxsus blankalarda rasmiylashtiriladi hamda adliya organi rahbari tomonidan imzolanadi va muhr bilan tasdiqlanadi. Litsenziya blankalari qat’iy hisobda turadigan hujjat hisoblanadi, hisobga olish seriyasi, tartib raqami va himoyalanganlik darajasiga ega bo’ladi. Litsenziya blankalari O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi buyurtmasiga binoan bosmaxona usulida "Davlat belgisi" davlat ishlab chiqarish birlashmasida tayyorlanadi. Litsenziya blankalarini saqlash va hisobga olish tartibi O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan belgilanadi. Litsenziyani bergan adliya organlari tomonidan litsenziya reyestrlari yuritiladi. Reyestr daftari ip bilan tikiladi, raqamlanadi va uning orqa tarafida betlar soni, daftarni yuritish sanasi (yil, kun, oy) ko’rsatiladi va unga adliya organi rahbarining muhri va imzosi qo’yiladi. Adliya organi quyidagi hollarda litsenziya berishni rad etishi mumkin: - talabgor malaka imtihonini topshirgan kundan boshlab uch oy muddat o’tgandan keyin malaka imtihonini qayta topshirmasdan murojaat qilsa;

- hujjatlarning to’liq ro’yxatini topshirmasa yoki ularni nomuvofiq ravishda rasmiylashtirsa; - yuridik mutaxassislik bo’yicha kamida ikki yillik ish staji bo’lmasa, shuningdek, advokatlik tuzilmasida kamida olti oylik stajirovkadan o’tmagan bo’lsa; - talabgor tomonidan taqdim etilgan hujjatlarda asossiz yoki noto’g’ri ma’lumotlar mavjud bo’lsa; - talabgor belgilangan tartibda muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topilsa, shuningdek, sudlanganlik holati tugallanmagan yoki sudlanganligi olib tashlanmagan bo’lsa; - litsenziyasining amal qilish muddati tugatilgan shaxs qonunga muvofiq talabgor bo’lishi mumkin bo’lmagan uch yillik muddat o’tmagan bo’lsa. Litsenziya berishni boshqa sabablarga ko’ra rad etishga yo’l qo’yilmaydi. Litsenziyani berishni rad etish to’g’risidagi qaror talabgorga yozma ravishda rad etish sabablari ko’rsatilgan holda hamda ularni bartaraf etib (agar sabablar bartaraf etib bo’lmaydigan xususiyatga ega bo’lmasa), hujjatlarni qayta ko’rib chiqish uchun taqdim etishi mumkin bo’lgan muddat ko’rsatilgan holda yuboriladi (topshiriladi). Agar talabgor litsenziya berishni rad etishga asos bo’lgan sabablarni bartaraf etsa, hujjatlar adliya organi tomonidan talabgorning arizasi barcha zarur hujjatlar bilan birga olingan kundan boshlab o’n kun muddatda ko’rib chiqiladi. Litsenziya berishni rad etish to’g’risidagi qarorda ko’rsatilgan muddat o’tgandan keyin berilgan ariza yangitdan topshirilgan hisoblanadi. Talabgor adliya organining litsenziya berishni rad etish to’g’risidagi qarori yuzasidan O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligiga yoki sudga shikoyat qilish huquqiga ega. Talabgor litsenziya olgandan keyin uch oy ichida advokat qasamyodini qabul qilishi va yakka tartibda yoki litsenziyaga ega bo’lgan boshqa shaxslar bilan birgalikda advokatlik tuzilmasini tuzishi yoxud faoliyat ko’rsatayotgan advokatlik tuzilmalaridan biriga kirishi shart.

Talabgor advokatlik guvohnomasi berilgan kundan e’tiboran advokat maqomini oladi, bu haqda Advokatlar palatasining tegishli hududiy boshqarmasi adliya organi tomonidan uch kunlik muddatda xabardor qilinadi. Bunday xabarnoma olingan paytdan e’tiboran advokat Advokatlar palatasining a’zosi hisoblanadi. Advokat maqomini to’xtatib turish. O’zbekiston Respublikasining “Advokatura instituti takomillashtirilishi munosabati bilan O’zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o’zgartishi va qo’shimachalar kiritish to’g’risida”gi qonuni “Advokatura to’g’risida”gi Qonunga advokatning maqomini to’xtatib turish degan yangi norma kiritdi. Advokatning maqomini to’xtatib turish – bu advokatni advokatlik vazifasini bajarish va advokatlar uchun nazarda tutilgan huquqlardan foydalanish imkoniyatidan vaqtincha mahrum qilishdir. Qonunga ko’ra advokat maqomini to’xtatib turish advokatga guvohnoma bergan adliya organining qarori bilan quyidagi hollarda amalga oshiriladi: - advokat advokatlik faoliyati bilan birga olib borib bo’lmaydigan doimiy lavozimga saylanganda yoki tayinlanganda - ish davriga; - advokat qonun hujjatlarida belgilangan tartibda bedarak yo’qolgan deb topilganda - bedarak yo’qolgan deb topish haqidagi qaror sud tomonidan bekor qilinguniga qadar bo’lgan davrga; - advokat harbiy xizmatga chaqirilganda - harbiy xizmatni o’tash davriga; - sud tomonidan advokatga nisbatan tibbiy yo’sindagi majburlov choralarini qo’llash to’g’risida qaror qabul qilinganda, agar sudning mazkur qarori «Advokatura to’g’risida»gi Qonunning 16-moddasiga muvofiq litsenziyaning amal qilishini tugatish uchun asos bo’lmasa - tibbiy yo’sindagi majburlov choralari sud tomonidan bekor qilinguniga qadar yoki o’zgartirilguniga qadar bo’lgan davrga; - «Advokatura to’g’risida»gi Qonunning 15-moddasiga muvofiq, litsenziyaning amal qilishi to’xtatib turilganda - litsenziyaning amal qilishi to’xtatib turilgan davrga;

- advokatlik tuzilmasi tugatilganda yoki advokat undan chiqqanida - advokat tomonidan uch oydan oshmaydigan muddatda amalga oshiriladigan boshqa advokatlik tuzilmasi tashkil etilguniga qadar yoxud mavjud advokatlik tuzilmalaridan biriga kirguniga qadar bo’lgan davrga. Advokat maqomi to’xtatilishi mazkur advokatga nisbatan O’zbekiston Respublikasining “Advokatura to’g’risida”gi va “Advokatlik faoliyatining kafolatlari va advokatlarning ijtimoiy himoyasi to’g’risida”gi Qonunlarga nazarda tutilgan kafolatlarning ham to’xtatilishiga asos bo’ladi. Bundan advokatning mustaqilligi mustasnodir. Advokatlik maqomi to’xtatilgan advokat bu qaror qabul qilingunga qadar advokatlik faoliyatini amalga oshirish jarayonida muayyan ishda qatnashgan paytda bildirgan nuqtai nazari uchun javobgarlikka tortilishi mumkin emas (agarda advokatning jinoiy qilmishi qonuniy kuchga kirgan sud hukmi bilan aniqlangan bo’lmasa). Advokatlik maqomini to’xtatib turish haqidagi qaror qabul qilingan kundan e’tiboran advokat maqomi to’xtatiladi. Adliya organi uch kunlik muddat ichida advokatning guvohnomasini olib qo’yadi, bundan advokat bedarak yo’qolgan deb topilgan hol mustasno va Advokatlar palatasining tegishli hududiy boshqarmasiga advokat maqomi to’xtatilganligi haqida xabar beradi. Advokat maqomining to’xtatib turilishi advokatning Advokatlar palatasiga a’zoligi to’xtatib turilishiga sabab bo’ladi. Advokat maqomi to’xtatib turilgan shaxs advokat maqomini to’xtatib turish uchun asos bo’lgan hollar tugatilganidan keyin uch oy ichida advokatlik faoliyatiga kirishishi kerak. Mazkur talabni bajarmaslik litsenziyaning amal qilishi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tugatilishiga sabab bo’ladi. Litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish. Advokat o’z faoliyatida qonun hujjatlari talablariga qat’iy rioya etishi, o’z huquqlarini suiiste’mol qilmasligi, vazifalarini halol va vijdonan bajarishi kerak. Advokatning qonun hujjatlari talablarini buzishi, shuningdek, advokatlik kasb etikasi qoidalariga rioya etmasligi, huquqbuzarliklar sodir etishi ma’lum holatlarda advokatlik faoliyati bilan

shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turishga asos bo’lishi mumkin. Litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish – bu advokatni advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish va advokatlarga tegishli huquqlardan foydalanish imkoniyatidan litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish asoslari bartaraf qilingunga qadar mahrum qilishdir. Qonunga ko’ra litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish advokatga guvohnoma bergan adliya organining qarori bilan quyidagi hollarda amalga oshiriladi: - advokat jinoiy javobgarlikka tortilganda, u ayblanuvchi tariqasida jalb etilgan paytdan boshlab va sud hukmi qonuniy kuchga kirguniga qadar yoxud reabilitatsiya qiluvchi asoslarga binoan uni jinoiy javobgarlikdan ozod etish to’g’risida qaror qabul qilinguniga qadar; - advokat tomonidan advokatura to’g’risidagi qonun hujjatlari talablari, Advokatning kasb etikasi qoidalari, advokatlik siri va advokat qasamyodi buzilganligi aniqlanganda (malaka komissiyasining qaroriga asosan); - Advokatlar palatasi hududiy boshqarmasining yoki adliya organining o’z vakolatlari doirasida qabul qilingan, shu jumladan, advokatning zimmasiga aniqlangan qoidabuzarliklarni bartaraf etish majburiyatini yuklaydigan qarorlari advokat tomonidan bajarilmaganda yoki lozim darajada bajarilmaganda (malaka komissiyasining qaroriga asosan). Litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish muddati olti oydan oshishi mumkin emas, advokat jinoyat ishida ishtirok etishga ayblanuvchi tariqasida jalb qilingan hol bundan mustasno. Litsenziyasining amal qilishi to’xtatib turilgan shaxs litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turishga olib kelgan holatlarni, agar ular bartaraf etib bo’lmaydigan xususiyatga ega bo’lmasa, ko’rsatilgan muddatda bartaraf etishi shart. Adliya organining litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish to’g’risidagi qarori ustidan sudga shikoyat qilinishi mumkin.

Litsenziyaning amal qilishini to’xtatib turish advokat maqomining to’xtatib turilishiga sabab bo’ladi. Litsenziyaning amal qilishini tugatish. O’zbekiston Respublikasining “Advokatura to’g’risida”gi qonunining 16-moddasida advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziyaning amal qilishini tugatish asoslari nazarda tutilgan. Bu asoslar ro’yxati tugallangan bo’lib, ularni kengaytirib sharhlashga yo’l qo’yilmaydi. Litsenziyaning amal qilishini tugatish - bu advokatni advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish va advokatlarga tegishli huquqlardan foydalanish imkoniyatidan mutlaq mahrum qilishdir. Qonunga ko’ra, litsenziyaning amal qilishini tugatish advokatga guvohnoma bergan adliya organining qarori bilan quyidagi hollarda amalga oshiriladi: - advokat litsenziyaning amal qilishini tugatish to’g’risidagi ariza bilan murojaat etganda (agar ishonch bildiruvchi shaxs (himoya ostidagi shaxs) buni talab qilsa), ilgari qabul qilingan topshiriqni bajarib bo’lganidan so’ng; - agar talabgor litsenziya berish uchun qaror qabul qilinganligi to’g’risida bildirishnoma yuborilgan (topshirilgan) paytdan e’tiboran uch oy ichida litsenziya berganlik uchun davlat boji to’langanligini tasdiqlovchi hujjatni adliya organiga taqdim etmagan bo’lsa; - ”Advokatura to’g’risida”gi Qonunning 31-moddasi oltinchi qismida va 31- moddasi beshinchi qismida nazarda tutilgan talablar bajarilmaganda; - litsenziya soxta hujjatlardan foydalanilgan holda olinganlik fakti aniqlanganda; - litsenziya berish to’g’risidagi qarorning g’ayriqonuniy ekanligi aniqlanganda; - advokatning muomala layoqati cheklanganda yoki u belgilangan tartibda muomalaga layoqatsiz deb topilganda; - sudning advokatni jinoyat sodir etishda aybdor deb topish haqidagi ayblov hukmi qonuniy kuchga kirganda;

- kasbiga doir vazifalarini uch oy ichida uzrsiz sabablarga ko’ra bajarmaganda (malaka komissiyasining qaroriga aoosan); - advokat tomonidan advokatura to’g’risidagi qonun hujjatlari talablari, Advokatning kasb etikasi qoidalari, advokatlik siri va advokat qasamyodi muntazam ravishda yoki bir marta qo’pol ravishda buzilganda, advokatning sha’ni va qadr-qimmatiga dog’ tushiradigan hamda advokaturaning obro’sini tushiradigan qilmish sodir etilganda (malaka komissiyasining qaroriga asosan); - litsenziyasining amal qilishi to’xtatib turilgan shaxs litsenziyaning amal qilishi to’xtatib turilishiga olib kelgan holatlarni litsenziyaning amal qilishi to’xtatib turilgan muddatlarda bartaraf etmaganda (malaka komissiyasining qaroriga asosan); - advokat O’zbekiston Respublikasi fuqaroligini yo’qotganda; - advokat vafot etganda yoki sudning uni vafot etgan deb e’lon qilish haqidagi qarori qonuniy kuchga kirganda. Litsenziyaning amal qilishi sudning qaroriga ko’ra ham tugatilishi mumkin. Litsenziyaning amal qilishini tugatish to’g’risida qaror qabul qilingan sanadan e’tiboran litsenziyaning amal qilishi tugatiladi. Adliya organining litsenziyaning amal qilishini tugatish to’g’risidagi qarori ustidan sudga shikoyat qilinishi mumkin. Litsenziyaning amal qilishini tugatish advokat maqomining tugatilishiga sabab bo’ladi. Adliya organi uch kunlik muddatda Advokatlar palatasining tegishli hududiy boshqarmasini advokat maqomining tugatilganligi haqida xabardor qiladi, shuningdek, tegishli xabarni ommaviy axborot vositalarida e’lon qiladi. Advokat maqomining tugatilishi advokatning Advokatlar palatasiga a’zoligi tugatilishiga sabab bo’ladi. 5. Advokatlik faoliyatining tashkiliy shakllari va advokatlarning kasbiy birlashmalari Advokatlik faoliyatining tashkiliy shakllari «Advokatura to’g’risida»gi Qonunning 4-moddasida ko’rsatilgan.

Advokatlik faoliyatining tashkiliy shakllari - advokatlik byurosi; advokatlik firmasi; advokatlar hay’ati; yuridik maslahatxona. «Advokatura to’g’risida»gi Qonunga muvofiq advokatlar o’z xohishiga ko’ra, advokatlik faoliyatini turli tashkiliy shakllarda: o’z advokatlik byurosini ochib, yakka tartibda; boshqa advokatlar (sheriklar) bilan advokatlik firmasini yoki a’zolikka asoslangan advokatlar hay’atini tuzishga yoxud faoliyat ko’rsatayotgan shunday advokatlik tuzilmalaridan biriga kirishga yoki yuridik maslahatxonada ishlagan holda advokatlik faoliyatini amalga oshirishga haqli. Advokat o’z faoliyatini faqat bitta advokatlik tuzilmasida amalga oshirishga haqli. Advokatlik byurolari, advokatlik firmalari va advokatlar hay’atlarini ro’yxatdan o’tkazish, shuningdek, yuridik maslahatxonalarni hisobga olish O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilaydigan tartibda adliya organlari tomonidan amalga oshiriladi. Advokatlik tuzilmalarining tashkil etilishi, faoliyati, qayta tashkil etilishi va tugatilishi, tuzilmasi, shtatlari, vazifalari, mablag’larni sarflash tartibi, rahbar organlarining vakolatlari, ularni saylash tartibi hamda advokatlik tuzilmalari faoliyatiga taalluqli boshqa masalalar ularning ustavlari (nizomlari), ta’sis shartnomalari bilan tartibga solinadi. Advokatlik byurolari, advokatlik firmalari va advokatlar hay’atlari ular ro’yxatdan o’tkazilgan kundan e’tiboran yuridik shaxs maqomini oladi. Yuridik maslahatxona hisobga olingan kundan e’tiboran o’z faoliyatini amalga oshirishga haqli. Advokatlik tuzilmalari fuqarolar va yuridik shaxslarga yuridik yordam ko’rsatganlik uchun ulardan tushadigan pul mablag’lari (daromadlar) hamda qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa mablag’lar hisobidan ta’minot oladi. Advokatlar qonunda belgilangan tartibda advokatlarning jamoat birlashmalarini tuzishi mumkin. Advokatlik firmasi va advokatlar hay’ati ustavlari bilan ayrim bir-biriga mos keladigan masalalarni ko’rib chiqamiz.

Advokatlik firmasida yoki advokatlar hay’atida o’z faoliyatini amalga oshiradigan advokatlarning huquq va majburiyatlari. Mazkur advokatlar quyidagi huquqlarga ega: - advokatlik tuzilmasi faoliyati bilan bog’liq masalalar muhokama qilinayotganda ishtirok etish; - advokatlik tuzilmasi ishini yaxshilash bo’yicha takliflar kiritish; - advokatlik tuzilmasining rahbar organlariga saylash va saylanish; - advokatlik tuzilmasi faoliyati to’g’risida axborot olish, hujjatlar bilan, shu jumladan, advokatlik tuzilmasining moliyaviy faoliyati bilan bog’liq hujjatlar bilan tanishish; - advokatlik tuzilmasi tarkibidan chiqish; - advokatlik tuzilmasi tarkibidan chiqqanida, advokat tomonidan advokatlik tuzilmasi mulki qilib topshirilgan mol-mulk qiymati doirasida uning mol- mulkining bir qismini yoki ana shu mol-mulk qiymatini olish, har oylik to’lovlar bundan mustasno; - advokatlik tuzilmasi tugatilganida, advokat tomonidan advokatlik tuzilmasi mulki qilib topshirilgan mol-mulk qiymati doirasida firmaning kreditorlar bilan hisob-kitoblar qilinganidan keyin qolgan mol-mulkining bir qismini yoki ana shu mol-mulk qiymatini olish huquqiga ega. Advokatlar qonun hujjatlariga, firmaning SHeriklik shartnomasiga (hay’atning Ta’sis shartnomasiga) va advokatlik tuzilmasi Ustaviga muvofiq boshqa huquqlarga ham ega bo’lishi mumkin. Umumiy masalalarni hal etishda advokatlarning huquqlari teng va ular kiritgan mulkiy ulushga, advokatlik faoliyati stajiga hamda boshqa shartlarga bog’liq bo’lmaydi. Advokatlarning majburiyatlari: - advokatlik tuzilmasining sheriklik shartnomasi (hay’atning Ta’sis shartnomasiga) va Ustav talablariga rioya etishlari hamda ularni bajarishlari; - advokatlik tuzilmasining faoliyatida faol ishtirok etishlari;

- advokatlik tuzilmasi rahbar organlarining o’z vakolatlari doirasida qabul qilgan qarorlarini ijro etishlari; - advokatlik tuzilmasi ta’minoti uchun har oylik to’lovlarni o’z vaqtida to’lashlari; - advokatlik tuzilmasi faoliyati to’g’risidagi maxfiy axborotni oshkor qilmasliklari shart. Advokatlar qonun hujjatlariga, Firmaning sheriklik shartnomasiga (hay’atning Ta’sis shartnomasiga) va Ustavga muvofiq boshqa majburiyatlarni ham bajaradilar. Advokatlarga boshqa advokatlik tuzilmasida advokatlik faoliyatini amalga oshirish taqiqlanadi. Ular faqat bitta advokatlik tuzilmasida faoliyat ko’rsatishlari mumkin. Advokatlik tuzilmasi tarkibidan chiqarish va mehnat shartnomasini bekor qilish asoslari. Advokat quyidagi hollarda advokatlik tuzilmasi tarkibidan chiqariladi va u bilan mehnat shartnomasi (kontrakt) bekor qilinadi: - advokatning arizasiga binoan; - advokatni muomalaga layoqatsiz yoki muomala layoqati cheklangan deb topish to’g’risidagi sudning qarori qonuniy kuchga kirganda; - advokat tomonidan advokatning sha’ni va qadr-qimmatiga dog’ tushiradigan hamda advokaturaning obro’sini tushiradigan qilmish sodir etilgan holda; - advokat tomonidan o’z majburiyatlari bajarilmagan yoki lozim darajada bajarilmagan holda; - advokat unda sudlanganligi olib tashlanmagan yoki sudlanganlik holati tugallanmagan holat kelib chiqishiga olib keladigan jinoyat sodir etganlikda aybdor deb topilganligi to’g’risidagi sudning hukmi qonuniy kuchga kirganida; - advokat tomonidan advokatlik tuzilmasiga qabul qilinayotganida o’zi to’g’risida haqiqatga to’g’ri kelmaydigan ma’lumotlar berilgan holda; - advokatning advokat maqomi tugatilgan holda.

Advokatni advokatlik tuzilmasi tarkibidan chiqarish qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa asoslar bo’yicha ham amalga oshirilishi mumkin. Advokatni advokatlik tuzilmasi tarkibidan chiqarish to’g’risidagi qaror advokatlik tuzilmasining Oliy organi tomonidan qabul qilinadi. Advokatlik tuzilmalarining rahbar organlari. Firma va hay’atning oliy organi bo’lib tegishincha advokatlik firmasi SHeriklarining yig’ilishi va advokatlar hay’ati a’zolarining Umumiy yig’ilishi hisoblanadi. Joriy rahbarlik boshqaruvchi tomonidan amalga oshiriladi. Ko’rsatilgan advokatlik tuzilmalari Oliy organlarining mutlaq vakolatlari masalalari ham o’xshash: - advokatlik tuzilmasi faoliyatining asosiy yo’nalishlarini belgilash; - advokatlik tuzilmasi Ustavini tasdiqlash, shuningdek, unga hamda Firmaning sheriklik shartnomasiga (hay’atning Ta’sis shartnomasiga) o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish; - ichki mehnat tartibi qoidalarini va boshqa lokal hujjatlarni tasdiqlash; - advokatlik firmasi va advokatlar hay’ati tuzilmasini, xarajatlar smetasini, xodimlarning shtatlari va ish haqi miqdorlarini tasdiqlash; - boshqaruvchini, uning o’rinbosarlarini saylash va lavozimdan ozod qilish (shu jumladan, muddatidan oldin ozod qilish); - auditorlik tekshiruvini o’tkazish to’g’risida qaror qabul qilish; - advokatlik tuzilmasiga sheriklarni (a’zolarni) qabul qilish va chiqarish; - advokatlik tuzilmasi ta’minoti uchun har oylik to’lovlarning miqdorini belgilash; - yuridik yordam ko’rsatish uchun haq to’lash shakllarini belgilash; - advokatlik tuzilmasini qayta tashkil etish va tugatish. Advokatlar hay’atining oliy organi – Umumiy yig’ilish – bundan tashqari hay’at filiallarini tashkil etish va faoliyatini tugatish masalalarini hal etish huquqiga ham ega. Oliy organ advokatlik tuzilmasi faoliyati bilan bog’liq boshqa masalalarni ham ko’rib chiqishi mumkin.

Oliy organning mutlaq vakolatlariga kiritilgan masalalar boshqaruvchiga hal etishi uchun berilishi mumkin emas. Oliy organ yig’ilishi, agar unda jami sheriklarning (a’zolarning) kamida uchdan ikki qismi ishtirok etsa, vakolatli (kvorumga ega) hisoblanadi. Oliy organning qarorlari bayonnomalar bilan rasmiylashtiriladi. Boshqaruvchi (boshqaruvchi sherik) saylanadigan muddat, ya’ni vakolati muddati advokatlik tuzilmasining Ustavida belgilanadi. Boshqaruvchi (boshqaruvchi sherik): - advokatlik tuzilmasini samarali ishlashini ta’minlaydi; - advokatlik tuzilmasi nomidan ish yuritadi va uni ishonchnomasiz ifoda etadi; - xo’jalik, fuqaroviy-huquqiy va boshqa shartnomalar tuzadi; - advokatlik tuzilmasining xodimlari, shu jumladan, hay’at xodimlari (sheriklar), advokatlarning stajyorlari va yordamchilari bilan mehnat shartnomalari (kontraktlar) tuzadi va bekor qiladi; - advokatlik tuzilmasi Oliy organi qarorlarining ijrosini ta’minlaydi; - advokat tomonidan ishni olib borishga order blankalari hisobini yuritadi, saqlanilishini va maqsadli foydalanilishini ta’minlaydi; - advokat tomonidan ishni olib borishga orderni imzolaydi va beradi; - buyruqlar, farmoyishlar va boshqa lokal hujjatlar chiqaradi; - advokatlik hay’ati a’zolari (firmasi sheriklari) tomonidan o’z kasbiy bilimlarini doimiy ravishda takomillashtirilib borishlari va advokatlarning stajyorlarini tayyorlashlari ustidan nazoratni amalga oshiradi; - qonun hujjatlariga, hay’atning Ta’sis shartnomasiga (firma SHeriklik shartnomasiga) va Ustavga muvofiq, advokatlik tuzilmasining faoliyati bilan bog’liq va advokatlik tuzilmasi Oliy organining mutlaq vakolatlariga kiritilmagan masalalar bo’yicha boshqa qarorlar qabul qiladi. Advokatlar hay’atining boshqaruvchisi bundan tashqari, hay’at filiallari rahbarlarini tayinlash va lavozimdan ozod qilish masalalarini ham hal etish huquqiga ega.

Boshqaruvchi (boshqaruvchi sherik) advokatlik tuzilmasining oliy organiga hisobdordir. Advokatlik byurosi, advokatlik firmasi va advokatlar hay’ati tugatilishi va qayta tashkil etilishi mumkinligiga e’tiborni qaratish lozim. Bunda qayta tashkil etish masalasi faqat mazkur advokatlik tuzilmalari vakolati doirasida bo’lsa, bu tuzilmalarni tugatish masalasi nafaqat ularning qarorlari asosida, balki xo’jalik sudi qarori asosida ham amalga oshirilishi mumkin. Advokatlik tuzilmasi ixtiyoriy ravishda tugatilganda, ular (tegishincha advokat, Yig’ilish va Umumiy yig’ilish) tomonidan tugatuvchi tayinlanadi hamda qonunga muvofiq tugatish tartibi va muddatlari belgilanadi. Qonunda nazarda tutilgan har bir advokatlik tuzilmasini qisqacha ko’rib chiqamiz. Advokatlik byurosi. Advokatlik byurosi advokatlik faoliyatini yakka tartibda amalga oshirish uchun advokat tomonidan ta’sis etilgan, notijorat tashkiloti bo’lgan advokatlik tuzilmasidir. Yakka tartibda deganda, advokat o’z faoliyatini tashkiliy jihatdan boshqa advokatlar bilan doimiy ravishda birlashmagan holda amalga oshirilishi tushuniladi. Lekin shu bilan birga, murakkab jinoyat, fuqarolik ishlari va hokazolar bo’yicha yuridik yordam ko’rsatishda advokat boshqa advokatlar bilan kuchlarini birlashtirish huquqiga ega emas deb tushunilmaslik kerak. Shuningdek, advokatlik byurosida advokat yordamchisi va stajyori ham faoliyat ko’rsatishi mumkin. Advokatlik byurosining ta’sis hujjati muassis tomonidan tasdiqlanadigan ustavidir. Byuro o’z faoliyatida O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi palatalarining qarorlariga, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti farmonlari, qarorlari va farmoyishlariga, O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi qarorlari va farmoyishlariga hamda boshqa qonun hujjatlariga, shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi va uning hududiy boshqarmalari qarorlariga, O’zbekiston Respublikasi Advokatlarining kasb etikasi qoidalariga va Ustavga amal qiladi. Byuroni boshqarish uchun advokat quyidagi huquqlarga ega:

- byuroni samarali ishlashini ta’minlaydi; - byuro faoliyatining asosiy yo’nalishlarini belgilaydi; - byuro Ustavini tasdiqlaydi, shuningdek, unga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritadi; - ichki mehnat tartibi qoidalarini va boshqa lokal hujjatlarni tasdiqlaydi; - byuro tuzilmasini, smeta xarajatlarini, byuro xodimlarining shtatlari va ish haqi miqdorlarini tasdiqlaydi; - byuro nomidan ish yuritadi va uni ishonchnomasiz ifoda etadi; - xo’jalik, fuqaroviy-huquqiy va boshqa shartnomalar tuzadi; - byuro xodimlari, shu jumladan, advokatning stajyorlari va yordamchilari bilan mehnat shartnomalari (kontraktlar) tuzadi va bekor qiladi; - advokat tomonidan ishni olib borishga order blankalari hisobini yuritadi, saqlanilishi va maqsadli foydalanishini ta’minlaydi; - buyruqlar, farmoyishlar va boshqa lokal hujjatlar chiqaradi; - byuroni qayta tashkil etish va tugatish to’g’risida qaror qabul qiladi; - byuro faoliyati bilan bog’liq boshqa qarorlar qabul qiladi. Byuroni qayta tashkil etish va tugatish qonun hujjatlariga va advokatlik byurosi Ustaviga muvofiq amalga oshiriladi Byuro o’z faoliyati natijalarini hisobini olib boradi va belgilangan tartibda tegishli tashkilotlarga hisobotlar taqdim etadi. Advokatlik firmasi. Advokatlik firmasi sheriklikka asoslangan va advokatlik faoliyatini amalga oshirish uchun advokatlar tomonidan ta’sis etilgan, notijorat tashkiloti bo’lgan advokatlik tuzilmasidir. Advokatlik firmasi advokatlik faoliyatini amalga oshirishning jamoaviy shakli hisoblanadi. Advokatlik firmasining ta’sis hujjati uning muassislari tomonidan tasdiqlanadigan ustavdir. Advokatlik firmasi oddiy yozma shaklda o’zaro sheriklik shartnomasini tuzish orqali ta’sis etiladi. SHeriklik shartnomasiga ko’ra advokatlar - sheriklar

barcha sheriklar nomidan yuridik yordam ko’rsatish uchun o’z sa’y-harakatlarini birlashtirish majburiyatini oladi. SHeriklik shartnomasida uning amal qilish muddati, sheriklar tomonidan qarorlar qabul qilish tartibi, boshqaruvchi sherikni saylash tartibi, uning vakolatlari va boshqa muhim shartlar ko’rsatiladi. Advokatlik firmasining umumiy ishlarini yuritish, agar sheriklik shartnomasida boshqacha qoida belgilangan bo’lmasa, boshqaruvchi sherik tomonidan amalga oshiriladi. Ishonch bildiruvchi shaxs (himoya ostidagi shaxs) bilan yuridik yordam ko’rsatish haqidagi bitim (shartnoma) boshqaruvchi sherik yoki barcha sheriklar nomidan ular bergan ishonchnomalar asosida boshqa sherik tomonidan tuziladi. Ishonchnomalarda ishonch bildiruvchi shaxslar (himoya ostidagi shaxslar) va uchinchi shaxslar bilan bitimlar (shartnomalar) hamda kelishuvlar tuzayotgan sherik vakolatlarining barcha cheklovlari ko’rsatiladi. Mazkur cheklovlar ishonch bildiruvchi shaxslar (himoya ostidagi shaxslar) va uchinchi shaxslar e’tiboriga yetkaziladi. SHeriklik shartnomasi quyidagi hollarda tugatiladi: - sheriklik shartnomasining amal qilish muddati tugaganda; - sheriklardan biri bo’lgan advokatning maqomi tugatilganda yoki to’xtatib turilganda, agar sheriklik shartnomasida boshqa sheriklar o’rtasidagi munosabatlarda ushbu shartnomaning kuchda qolishi nazarda tutilmagan bo’lsa; - sheriklardan birining talabiga ko’ra sheriklik shartnomasi bekor qilinganda, agar sheriklik shartnomasida boshqa sheriklar o’rtasidagi munosabatlarda ushbu shartnomaning kuchda qolishi nazarda tutilmagan bo’lsa. SHeriklik shartnomasi tugatilgan paytdan e’tiboran uning ishtirokchilari ishonch bildiruvchi shaxslarga (himoya ostidagi shaxslarga) va uchinchi shaxslarga nisbatan ijro etilmagan umumiy majburiyatlar bo’yicha solidar tartibda javobgar bo’ladilar. SHeriklardan biri sheriklik shartnomasidan chiqqanda, u o’zi yuridik yordam ko’rsatgan barcha ishlar bo’yicha ish yuritishni boshqaruvchi sherikka topshirishi shart.

SHeriklik shartnomasidan chiqqan advokat sheriklik shartnomasida o’zi ishtirok etgan davrda yuzaga kelgan umumiy majburiyatlar bo’yicha ishonch bildiruvchi shaxslar (himoya ostidagi shaxslar) va uchinchi shaxslar oldida javobgar bo’ladi. SHeriklik shartnomasi tugatilganidan keyin advokatlar yangi sheriklik shartnomasini tuzishlari shart. Agar yangi sheriklik shartnomasi avvalgi sheriklik shartnomasining amal qilishi tugatilgan kundan e’tiboran bir oy ichida tuzilmasa, advokatlik firmasi advokatlik tuzilmasining boshqa shakliga o’zgartirilishi yoki tugatilishi kerak. SHeriklik shartnomasi tugatilgan paytdan e’tiboran va advokatlik firmasi advokatlik tuzilmasining boshqa shakliga o’zgartirilguniga qadar yoxud yangi sheriklik shartnomasi tuzilguniga qadar advokatlar yuridik yordam ko’rsatish to’g’risida bitimlar (shartnomalar) tuzishga haqli emas. Advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziyaga ega bo’lgan va advokat qasamyodini qabul qilgan shaxslar, shuningdek, boshqa advokatlik tuzilmalarida ishlayotgan advokatlar firmaga sheriklikka qabul qilinadi. Firma sherikligiga qabul qilish to’g’risidagi qaror Advokatlik firmasi sheriklarining yig’ilishi tomonidan qabul qilinadi. SHerikni ishga qabul qilish boshqaruvchi sherikning buyrug’i bilan rasmiylashtiriladi. Firma uning sherigi uchun asosiy ish joyidir. Boshqa advokatlik tuzilmasida ishlayotgan advokat firma sherikligiga qabul qilinganidan keyin uni ana shu tuzilmadan chiqarish belgilangan tartibda amalga oshiriladi. SHeriklar boshqaruvchi sherikni kamida uch oy oldin xabardor qilib, istagan vaqtda firmadan chiqishga haqli. Advokatlik firmasining Oliy organi haqida. SHeriklar yig’ilishi, agar unda jami sheriklarning kamida uchdan ikki qismi ishtirok etsa, vakolatli (kvorumga ega) hisoblanadi. Shaxslarni firma sherikligiga qabul qilishga, firmaning SHeriklik shartnomasiga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritishga doir masalalar bo’yicha

SHeriklar yig’ilishi qarorlari bir ovozdan, firma faoliyatining asosiy yo’nalishlarini belgilash, firmaning Ustavini tasdiqlash, unga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish, firmani qayta tashkil etish va tugatish bilan bog’liq masalalar bo’yicha to’rtdan uch qismidan iborat ko’pchilik ovoz bilan, boshqa masalalar bo’yicha esa, SHeriklar yig’ilishida ishtirok etayotgan sheriklarning oddiy ko’pchilik ovozi bilan qabul qilinadi. Firmaning har bir sherigi SHeriklar yig’ilishida bitta ovozga ega. SHerikni firmadan chiqarish masalasi bo’yicha qaror ushbu sherikning ovozi hisobga olinmagan holda SHeriklar yig’ilishi tomonidan qabul qilinadi. SHeriklar yig’ilishi boshqaruvchi sherik tomonidan zaruratga qarab, ammo yiliga kamida bir marta chaqiriladi. SHeriklar yig’ilishi barcha sheriklarning kamida uchdan ikki qismi tashabbusiga ko’ra ham chaqirilishi mumkin. Boshqaruvchi sherik firmaning SHeriklik shartnomasida, firmaning sheriklari tomonidan beriladigan ishonchnomalarda va Ustavda belgilangan o’zining vakolatlari doirasidan chiqqan holda qabul qilgan qarorlari bo’yicha shaxsan, shu jumladan moddiy javobgar bo’ladi. Firmaning SHeriklik shartnomasi va Ustavi mos kelmagan holda Ustav qoidalari uchinchi shaxslar va sheriklar uchun ustuvor kuchga ega bo’lishini e’tiborga olish zarur. Advokatlar hay’ati. Advokatlar hay’ati a’zolikka asoslangan va advokatlik faoliyatini amalga oshirish uchun advokatlar tomonidan ta’sis etilgan, notijorat tashkiloti bo’lgan advokatlik tuzilmasidir. Advokatlar hay’atlari tarkibidagi a’zolar soni o’ntadan kam bo’lmasligi kerak. Advokatlar hay’atining ta’sis hujjatlari uning muassislari tomonidan tasdiqlanadigan ustav hamda ular tomonidan tuziladigan ta’sis shartnomasidir. Ta’sis shartnomasida muassislar advokatlar hay’atiga o’z mol-mulkini o’tkazish shartlarini, ushbu hay’at faoliyatida ishtirok etish tartibini, advokatlar hay’atiga yangi a’zolarni qabul qilish, muassislarning (a’zolarning) uning tarkibidan chiqish tartibi va shartlarini, shuningdek, advokatlar hay’ati muassislarining (a’zolarining) huquq va majburiyatlarini belgilaydi.

Advokatlar hay’atida yuridik yordam ko’rsatish to’g’risidagi bitimlar (shartnomalar) advokat va ishonch bildiruvchi shaxs (himoya ostidagi shaxs) o’rtasida tuziladi hamda advokatlar hay’atining hujjatlarida ro’yxatdan o’tkaziladi. Advokatlar hay’ati yuridik yordam ko’rsatish uchun o’zi turgan yerdan tashqarida joylashgan filiallar tuzishga haqli. Hay’atda a’zolik. Advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi litsenziyaga ega bo’lgan va advokat qasamyodini qabul qilgan shaxslar, shuningdek, boshqa advokatlik tuzilmalarida ishlayotgan advokatlar hay’atga a’zo sifatida qabul qilinadi. Hay’at a’zoligiga qabul qilish to’g’risidagi qaror Advokatlar hay’atining umumiy yig’ilishi tomonidan qabul qilinadi. Ishga qabul qilish hay’at boshqaruvchisining buyrug’i bilan rasmiylashtiriladi. Hay’at a’zosining mehnat sharoitlari qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tuziladigan mehnat shartnomasi (kontrakt) bilan belgilanadi. Hay’at uning a’zosi uchun asosiy ish joyidir. Boshqa advokatlik tuzilmasida ishlayotgan advokat hay’at a’zoligiga qabul qilinganidan keyin uni ana shu tuzilmadan chiqarish belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Hay’at a’zolari hay’atni kamida uch oy oldin xabardor qilib, istagan vaqtda uning tarkibidan chiqishga haqli. Advokatlar hay’atining Oliy organi haqida. Umumiy yig’ilish, agar unda jami a’zolarning kamida uchdan ikki qismi ishtirok etsa, vakolatli (kvorumga ega) hisoblanadi. Hay’atning Ta’sis shartnomasiga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritishga doir masalalar bo’yicha Umumiy yig’ilish qarorlari bir ovozdan, hay’at faoliyatining asosiy yo’nalishlarini belgilash, hay’at Ustavini tasdiqlash, unga o’zgartirish va qo’shimchalar kiritish, hay’atni qayta tashkil etish va tugatish bilan bog’liq masalalar bo’yicha Umumiy yig’ilish qarorlari hay’at a’zolarining to’rtdan uch qismdan iborat ko’pchilik ovozi bilan, boshqa masalalar bo’yicha esa Umumiy yig’ilishda ishtirok etayotganlarning oddiy ko’pchilik ovozi bilan qabul qilinadi.

Hay’atning har bir a’zosi Umumiy yig’ilishda bitta ovozga ega. Hay’at a’zosini hay’atdan chiqarish masalasi bo’yicha qaror ushbu a’zoning ovozi hisobga olinmagan holda Umumiy yig’ilish tomonidan qabul qilinadi. Umumiy yig’ilish boshqaruvchi tomonidan zaruratga qarab, ammo yiliga kamida bir marta chaqiriladi. Umumiy yig’ilish barcha hay’at a’zolarining kamida uchdan ikki qismi tashabbusiga ko’ra ham chaqirilishi mumkin. Boshqaruvchi hay’atning Ta’sis shartnomasida va Ustavda belgilangan o’zining vakolatlari doirasidan chiqqan holda qabul qilgan qarorlari bo’yicha shaxsan, shu jumladan, moddiy javob beradi. Hay’atning Ta’sis shartnomasi va Ustav qoidalari mos kelmagan holda, Ustav qoidalari uchinchi shaxslar va hay’at a’zolari uchun ustuvor kuchga ega bo’ladi. Yuridik maslahatxona. Advokatlik hay’atlari va advokatlik firmalari tashkil etilmagan, shuningdek, yakka tartibda faoliyat ko’rsatadigan advokatlar byuro tashkil etishga harakat qilmaydigan joylardagi aholi va yuridik shaxslarni malakali yuridik yordam bilan ta’minlash maqsadida Advokatlar palatasining hududiy boshqarmasi tomonidan yuridik maslahatxonalar tashkil etiladi. Yuridik maslahatxona - advokatlik faoliyatini amalga oshirish uchun Advokatlar palatasining hududiy boshqarmasi tomonidan tashkil etiladigan va yuridik shaxs maqomiga ega bo’lmagan advokatlik tuzilmasi. Yuridik maslahatxona tegishli hududda yuridik yordamga bo’lgan ehtiyojlarni qanoatlantirish uchun advokatlik tuzilmalarining soni yetarli bo’lmagan hollarda Advokatlar palatasining hududiy boshqarmasi tomonidan tashkil etiladi. Tegishli hududlardagi yuridik yordamga bo’lgan ehtiyoj O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi va Advokatlar palatasi tomonidan tasdiqlanadigan normativlarga muvofiq aniqlanadi. Yuridik maslahatxonaning moddiy-texnika ta’minoti tartibi va shartlari, yuridik maslahatxonalarga ishlash uchun yuborilgan advokatlar uchun xizmat xonalari va zarurat bo’lganda, turar joylar ajratish bilan bog’liq masalalar

Advokatlar palatasining hududiy boshqarmasi tomonidan tuman, shahar hokimligi bilan birgalikda hal qilinadi. Yuridik maslahatxona Advokatlar palatasining tegishli hududiy boshqarmasi tomonidan tasdiqlanadigan nizomga asosan ish olib boradi Yuridik maslahatxonani boshqarish. Yuridik maslahatxonaga hududiy boshqarma boshlig’i tomonidan tayinlanadigan mudir rahbarlik qiladi. Mudir: - yuridik maslahatxonani samarali ishlashini ta’minlaydi; - hududiy boshqarma qarorlari ijro etilishini ta’minlaydi; - advokat tomonidan ishni olib borishga order blankalari hisobini yuritadi, saqlanilishini va maqsadli foydalanilishini ta’minlaydi; - advokat tomonidan ishni olib borishga orderni imzolaydi va beradi; - huquqni muhofaza qiluvchi organlarning tayinloviga binoan, navbatchilik jadvaliga muvofiq, jinoyat ishlarida advokatlarni ishtirok etishini ta’minlaydi; - yuridik maslahatxonaning advokatlari tomonidan o’z kasbiy bilimlarini doimiy ravishda takomillashtirib borishlari va advokatlarning stajyorlarini tayyorlashlari ustidan nazoratni amalga oshiradi; - yuridik maslahatxona faoliyati bilan bog’liq boshqa ishlarni yuritadi. Mudir hududiy boshqarmaga hisobdordir. Yuridik maslahatxona o’z faoliyati natijalarini hisobini olib boradi va hududiy boshqarmaga tegishli hisobotlar taqdim etadi. Hududiy boshqarma yuridik maslahatxonaning faoliyati ustidan nazoratni amalga oshiradi. Yuridik maslahatxona faoliyatini tugatish qonun hujjatlariga, Hududiy boshqarma to’g’risidagi nizom va yuridik maslahatxona to’g’risidagi Nizomga muvofiq amalga oshiriladi. Advokatlik byurolari, advokatlik firmalari va advokatlar hay’atlarini ro’yxatdan o’tkazish, yuridik maslahatxonalarni hisobga olish. «Advokatura to’g’risida»gi Qonunning 4-moddasiga muvofiq, advokatlik byurolari, advokatlik firmalari va advokatlar hay’atlarini ro’yxatdan o’tkazish, shuningdek, yuridik

maslahatxonalarni hisobga olish O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi belgilaydigan tartibda adliya organlari tomonidan amalga oshiriladi. "Advokatura to’g’risida"gi Qonunga muvofiq, ro’yxatdan o’tkazish (hisobga olish) Qoraqalpog’iston Respublikasi Adliya vazirligi, viloyatlar va Toshkent shahar adliya boshqarmalari tomonidan amalga oshiriladi. Ro’yxatdan o’tkazish (hisobga olish) advokatlik tuzilmasi joylashgan joydagi adliya organi tomonidan amalga oshiriladi. Ro’yxatdan o’tkazish uchun adliya organiga quyidagi hujjatlar taqdim etiladi: - muassis tomonidan (boshqa muassislar tomonidan buning uchun vakolat berilgan muassislardan biri tomonidan) imzolangan ro’yxatdan o’tkazish to’g’risidagi ariza; - advokatlik firmasi yoki advokatlar hay’atini tashkil etish to’g’risidagi, ularning muassislari to’g’risidagi, ularning ustavlarini tasdiqlash to’g’risidagi, rahbarlik organlarini shakllantirish to’g’risidagi (advokatlik firmalari yoki advokatlar hay’atlari uchun) ma’lumotlarni o’z ichiga olgan ta’sis yig’ilishining protokoli; - ta’sis hujjatlarining davlat tilidagi, notarial tasdiqlangan ikkita asl nusxasi; - muassislar litsenziyalarining nusxalari; - malaka komissiyalarining advokatning qasamyodini muassislar qabul qilganligini tasdiqlash to’g’risidagi qarori, agar ular advokat maqomiga ega bo’lmasalar; - davlat ro’yxatidan o’tkazish uchun belgilangan miqdordagi davlat boji to’langanligi to’g’risida bankning to’lov hujjati; - ikki nusxada muhr va shtamp namunalari eskizi, agar mavjud bo’lsa - emblema va boshqa ramzlarning ham; - davlat statistika organi tomonidan berilgan adashtirib yuborish darajasida bir xil yoki o’xshash nomlarning yo’qligi to’g’risidagi ma’lumotnoma. Hisobga olish uchun adliya organiga quyidagi hujjatlar taqdim etiladi:

- tegishli hududiy boshqarmaning rahbari tomonidan imzolangan, yuridik maslahatxona tashkil etish zarurati asoslari aks ettirgan hisobga olish to’g’risidagi ariza; - hududiy boshqarma rahbarining yuridik maslahatxona tashkil etish to’g’risidagi buyrug’i; - yuridik maslahatxona to’g’risidagi nizomning notarial tasdiqlangan ikkita asl nusxasi; - hisobga olish uchun belgilangan miqdorda davlat boji to’langanligi to’g’risida bankning to’lov hujjati; - ikki nusxada muhr va shtamp namunalari eskizi. Yuridik maslahatxona to’g’risidagi nizom tegishli hududiy boshqarma rahbari tomonidan tasdiqlanadi. Ro’yxatdan o’tkazish to’g’risidagi ariza adliya organi tomonidan yigirma kun muddatda ko’rib chiqiladi. Hisobga olish to’g’risidagi ariza adliya organi tomonidan o’n kun muddatda ko’rib chiqiladi. Arizani barcha zarur hujjatlar bilan birga ko’rib chiqish yakunlariga ko’ra, adliya organi ro’yxatdan o’tkazish (hisobga olish) to’g’risida yoki ro’yxatdan o’tkazishni (hisobga olishni) rad etish to’g’risida qaror qabul qiladi va ariza beruvchini qabul qilingan qaror to’g’risida uch kun muddatda xabardor qiladi. Ro’yxatdan o’tkazish (hisobga olish) to’g’risidagi qaror adliya organi rahbarining buyrug’i bilan rasmiylashtiriladi. Advokatlik byurosi, advokatlik firmasi va advokatlar hay’ati ro’yxatdan o’tkazilgan taqdirda adliya organi tomonidan, advokatlik tuzilmasini ro’yxatdan o’tkazish to’g’risida ariza bergan shaxsga, quyidagilar beriladi: - qonun hujjatlariga muvofiq shakl bo’yicha ro’yxatdan o’tkazish to’g’risidagi guvohnoma; - adliya organining muhri bilan tasdiqlangan, "ro’yxatdan o’tkazilgan" belgisi qo’yilgan ta’sis hujjatlari;

- ikki nusxada muhr va shtamp namunalari eskizi, agar mavjud bo’lsa - emblemasi va boshqa ramzlari ham, "tasdiqlangan" belgisi bilan. Yuridik maslahatxona hisobga olinganligi haqida adliya organi tomonidan hududiy boshqarmaga quyidagilar beriladi: - qonun hujjatlariga muvofiq shakl bo’yicha hisobga olish to’g’risidagi guvohnoma; - yuridik maslahatxona to’g’risidagi nizom, "hisobga qo’yildi" belgisi bilan; - muhr va shtamp namunalarining eskizlari, "tasdiqlangan" belgisi bilan. Ro’yxatdan o’tkazish (hisobga olish) to’g’risidagi guvohnomalarning blankalari qat’iy hisobda turadigan hujjat hisoblanadi, hisobga olish seriyasiga, tartib raqamiga va himoyalanganlik darajasiga ega bo’ladi. Guvohnomalarning blankalari O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining buyurtmanomasi bo’yicha bosmaxona usulida "Davlat belgisi" davlat ishlab chiqarish birlashmasida tayyorlanadi. Guvohnomalar blankalarini saqlash va hisobga olish tartibi O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan belgilanadi. Advokatlar palatasi to’g’risida umumiy tushuncha. Advokatlar palatasi O’zbekiston Respublikasi barcha advokatlarining majburiy a’zoligiga asoslangan notijorat tashkilotidir. Advokatlar palatasi birgalikda yuridik yordam ko’rsatish uchun emas, balki korporativ manfaatlarni ta’minlash maqsadida barcha advokatlarning birlashmasini tashkil etishini aytib o’tish lozim. Shu bilan birga Advokatlar palatasi jamoat tashkiloti hisoblanmaydi, chunki advokatlarning uning tarkibiga kirishi ixtiyoriy ravishda amalga oshirilmagan; shuningdek, u uning a’zolari xohishi bilan ham, biror bir davlat organlari qarori bilan ham tugatilishi mumkin emas. Advokatlar palatasiga a’zolik advokatlik faoliyatiga ruxsat etilishining ajralmas shartidir. Advokatlar palatasi hududiy boshqarmalari huzuridagi malaka komissiyalari timsolida advokatlik hamjamiyati advokat maqomini berish huquqiga ega. Advokatlar palatasi o’z faoliyatini O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, qonunlari va o’z ustaviga asoslangan holda amalga oshiradi. Advokatlik palatasi

tashkil etilishi va faoliyat ko’rsatilishiga shu turdagi tashkilotlarga tegishli bo’lgan qonun hujjatlari ko’llaniladi. Advokatlar palatasi advokatlarning ta’sis konferensiyasi tomonidan tashkil etiladi. Advokatlar palatasi yuridik shaxs bo’lib, nomuayyan muddatga tashkil etiladi. Advokatlar palatasi o’z faoliyatida qonuniylik, a’zolarni teng huquqligi, o’z- o’zini boshqarish, oshkoralik hamda advokatura an’analari va halkaro huquqning umume’tirof etilgan prinsiplarga rioya etgan holda faoliyat ko’rsatadi. O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi quyidagi maqsadlarda tuziladi: - fuqarolarga, korxona, muassasa va tashkilotlarga malakali yuridik yordam ko’rsatilishini tashkil etish va ta’minlash; - advokatlarning tashkiliy mustaqilligini ta’minlash; - advokaturani yuqori malakali kadrlar bilan to’ldirish; - advokatlarning mustaqilligi kafolatlarini ko’chaytirish; - advokatlik kasbining obro’si va nufuzini oshirish. Advokatlar palatasi o’zining Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida tuziladigan hududiy boshqarmalari bilan birgalikda advokaturaning yagona o’zini o’zi boshqarish tizimini tashkil etadi. Advokatlar palatasi advokatlarning qonun hujjatlariga muvofiq amalga oshiriladigan faoliyatiga aralashmaslik prinsipi asosida faoliyat ko’rsatadi. Advokatlar palatasining vazifalari va vakolatlariga o’xshash vazifalar va vakolatlarga ega bo’lgan boshqa tashkilotlarni tashkil etishga yo’l qo’yilmaydi. Advokatlar Advokatlar palatasi va uning hududiy boshqarmalarining majburiyatlari bo’yicha javob bermaydi, advokatlarning majburiyatlari bo’yicha esa, Advokatlar palatasi va uning hududiy boshqarmalari javob bermaydi. Advokatlar palatasi va uning hududiy boshqarmalarining o’z vakolatlari doirasida qabul qilgan qarorlari barcha advokatlik tuzilmalari va advokatlar uchun majburiydir.

Advokatlar palatasi faoliyatini moliyalashtirish Advokatlar palatasi Konferensiyasi tomonidan miqdori belgilanadigan kirish va a’zolik badallari hamda qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa mablag’lar hisobidan amalga oshiriladi. Advokatlar palatasining asosiy vazifalari. O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi mamlakatimizda inson huquqlari va erkinliklarini himoya qilish, fuqarolarga va yuridik shaxslarga yuridik yordam ko’rsatishni yanada takomillashtirish borasida olib borilayotgan islohotlardan kelib chiqib, o’zining asosiy vazifalari va faoliyati yo’nalishlarini belgilaydi. Advokatlar palatasining asosiy vazifalari va faoliyat yo’nalishlari uning Ustavida belgilangan. Ular quyidagilardan iboratdir: - advokatlik tuzilmalari faoliyatini markazlashgan holda muvofiqlashtirib borish; - advokaturani yanada rivojlantirishga, insonning huquq va erkinliklarini himoya qilishda uning obro’-e’tibori va ahamiyatini oshirishga ko’maklashish; - aholining huquqiy bilimi va huquqiy madaniyatini oshirishga qaratilgan huquqiy targ’ibot ishlarini amalga oshirish; - islohotlarning qonunchilik bazasini va huquqni qo’llash amaliyotini takomillashtirish, huquqiy tartibga solishning yaxlitligini hamda qonunchilik normalarining bir xilda qo’llanilishini ta’minlash bo’yicha takliflar kiritish; - advokatura manfaatlariga daxldor masalalarning davlat organlari tomonidan hal etilishida, shu jumladan, advokatura faoliyatini tartibga soluvchi normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarini ishlab chiqishda ishtirok etish, ular bo’yicha takliflar tayyorlash; - advokaturaga oid masalalar bo’yicha tushuntirish va xulosalar berish; - advokatlarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish, ularning vakili sifatida qatnashish, shu jumladan, sudda hamda davlat va xo’jalik boshqaruvi organlari bilan bo’lgan munosabatlarda;

- advokatlarni ularning kasbiy faoliyati bilan bog’liq bo’lgan turli ta’qiblardan, asossiz cheklashlar va tajovuzlardan himoya qilish choralarini ko’rish; - advokatlarni, advokat stajyorlari va yordamchilarini kasbiy tayyorlash va malakasini oshirish ishlarini tashkil qilish; - respublika shahar va tumanlarida yuridik maslahatxonalar tashkil etish yo’li bilan aholining yuridik yordamga bo’lgan talabini qondirish; - advokatura faoliyati to’g’risidagi statistik ma’lumotlarni to’plash va o’rganish, advokatlarning ijobiy ish tajribalarini ommalashtirish, advokatlik tuzilmalariga uslubiy yordam ko’rsatish; - Advokatlar kasb etikasi qoidalari, shuningdek, advokaturaga taalluqli bo’lgan boshqa hujjatlarni qabul qilish va ijrosini ta’minlash; - advokatlar tomonidan qonunchilikka va kasb etikasi qoidalariga hamda advokaturaga taalluqli bo’lgan boshqa hujjatlarga rioya etilishi ustidan nazorat o’rnatish; - malaka komissiyalari ishini tashkil etish; - advokatura tizimini ijtimoiy va iqtisodiy rivojlantirish chora-tadbirlarini ishlab chiqish; - advokatlik faoliyati, fuqarolarning huquq va erkinliklariga rioya qilinishi masalalari bo’yicha ilmiy-amaliy anjumanlar, simpoziumlar, seminarlar tashkil qilish va o’tkazish; - ommaviy axborot vositalarini ta’sis etish hamda matbaa va noshirlik faoliyatini yo’lga qo’yish. Palata qonun hujjatlari bilan taqiqlanmagan, bevosita advokatura faoliyatiga taalluqli boshqa vazifa va funksiyalarni ham amalga oshiradi. Advokatlar palatasining organlari va mansabdor shaxslari. O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi o’z faoliyatini samarali tashkil etish va o’z oldidagi qo’yilgan vazifalarning muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun o’zining boshqaruv organlarini tuzadi.

Palataning yuqori organi bo’lib, besh yilda bir marta chaqiriladigan O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasining konferensiyasi hisoblanadi. Navbatdan tashqari konferensiya Advokatlar palatasi boshqaruvi tashabbusi bilan yoki palata a’zolarining uchdan bir qismining tashabbusi bilan chaqirilishi mumkin. Konferensiya delegatlari hududiy boshqarmalar tomonidan chaqiriladigan advokatlarning umumiy yig’ilishlarida oddiy ko’pchilik ovoz bilan saylanadi. Advokatlar palatasi konferensiyasining mutlaq vakolatiga quyidagilar kiradi: - Palata Ustavini qabul qilish, unga o’zgartish va qo’shimchalar kiritish; - Advokatlar kasb etikasi qoidalarini qabul qilish; - Boshqaruv tarkibini tuzish va uning faoliyat yo’nalishini belgilash; - O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining taqdimnomasiga ko’ra Palata raisi va uning o’rinbosarlarini saylash; - Boshqaruv raisi hisobotini, jumladan, Palataning ta’minoti uchun qilingan xarajatlar smetasining ijrosini tasdiqlash; - taftish komissiyasi to’g’risidagi Nizomni qabul qilish; - taftish komissiyasini saylash va uning hisobotini tasdiqlash; - Palataga kirish va a’zolik badallari miqdorlarini belgilash. Konferensiya Advokatlar palatasining kundalik faoliyatiga rahbarlik qilish va uning Ustavida belgilangan vazifalarni amalga oshirilishini ta’minlash maqsadida palataning ijro etuvchi organi Palata Boshqaruvini saylaydi. Boshqaruv a’zolari Konferensiyada qatnashgan delegatlar orasidan ochiq ovoz berish yo’li bilan har bir hududdan ikkitadan saylanadi. Boshqaruv a’zoligiga saylangan hudud vakili Boshqaruv a’zoligidan chiqarilganda uning o’rni Palataning hududiy boshqarmasi tomonidan tavsiya etilgan a’zo hisobidan to’ldiriladi. O’z vakolati doirasida Boshqaruv: - Konferensiyani chaqiradi, uning kun tartibini belgilaydi, Konferensiyani o’tkazish bilan bog’liq tashkiliy tayyorgarlik ishlarini amalga oshiradi va Konferensiya qarorlari bajarilishini ta’minlaydi;

- Palataning joriy va istiqbolli rejalarini belgilaydi va uning bajarilishini ta’minlaydi; - Hududiy boshqarmalarni tuzadi va ular to’g’risidagi nizomlarni tasdiqlaydi; - Palataga a’zolik va kirish badallarini to’lash va taqsimlash tartibini belgilaydi; - Palata huzuridagi Oliy malaka komissiyasini tashkil etadi; - advokatlar tomonidan qonunchilikka va kasb etikasi qoidalariga hamda advokaturaga taalluqli bo’lgan boshqa hujjatlarga rioya etilishi ustidan nazorat o’rnatadi va intizomiy amaliyotni o’rganish, tahlil etish asosida tegishli ko’rsatmalar, metodik tavsiyalar ishlab chiqadi; - advokatlarning ijtimoiy va kasbiy huquqlarini himoya qiladi; - advokatlik faoliyati, fuqarolarning huquq va erkinliklari masalalariga taalluqli qonun loyihalarining muhokamasida ishtirok etadi; - advokatlarni kasbiy tayyorlash va malakasini oshirish ishlarini tashkil qiladi; - advokatlarning axborot bilan ta’minlanishini tashkil etadi; - advokatlik amaliyoti standartlarini tasdiqlaydi; - jinoyat ishlar bo’yicha tayinlov asosida qatnashishning samarali mexanizmlarini ishlab chiqadi va amaliyotga joriy etadi; -Palata ta’minoti uchun qilinadigan xarajatlar smetasini tasdiqlaydi; - Boshqaruv a’zolarining vazifalarini taqsimlaydi; - Boshqaruv apparatining shtatlar jadvalini tasdiqlaydi; - ommaviy axborot vositalarini ta’sis etadi hamda matbaa va noshirlik faoliyatini yo’lga qo’yadi; - qonun hujjatlarida belgilangan tartibda advokatlarni davlat mukofoti, orden va medallarga tavsiya qiladi, shuningdek, belgilangan tartibda advokatlik ko’krak nishonlari, esdalik belgilarini ta’sis etadi va advokatlarni taqdirlaydi; - o’z vakolatlari doirasida boshqa vazifalarni amalga oshiradi.

Boshqaruv majlisi Palata raisi tomonidan zaruriyatga qarab, lekin har uch oyda kamida bir marta chaqiriladi. Majlisda Boshqaruv a’zolarining yarmidan ko’pi ishtirok etgan taqdirda, majlis vakolatli hisoblanadi. Boshqaruv qarori uning majlisida ishtirok etayotgan Boshqaruv a’zolarining oddiy ko’pchilik ovozi bilan qabul qilinadi. Ovozlar teng bo’lib qolgan taqdirda Palata raisining ovozi hal qiluvchi hisoblanadi. Boshqaruv a’zolari Boshqaruvdagi ishlarini advokatlik faoliyati bilan birga olib boradilar. Boshqaruv a’zolariga Boshqaruv faoliyatidagi ishlari uchun belgilangan miqdorda haq to’lanishi hamda qilgan xarajatlari qoplanishi mumkin. Palata raisi Palataning yuqori mansabdor shaxsi hisoblanib, u Palataning kundalik faoliyatiga rahbarlik qiladi. Palata raisi va uning o’rinbosarlari saylanadigan kunga qadar kamida besh yil advokatura tizimida ishlab kelgan advokatlar orasidan saylanadi. Palata raisi va uning o’rinbosarlari O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligining taqdimnomasiga ko’ra, Konferensiya saylagan Boshqaruv a’zolari orasidan besh yil muddatga Konferensiya tomonidan yopiq ovoz berish yo’li bilan saylanadi. Palata raisi va uning o’rinbosarlari o’z vazifalarini bajarish davrida ilmiy, pedagogik va advokatlik faoliyatidan tashqari haq to’lanadigan boshqa turdagi faoliyat bilan shug’ullanishi mumkin emas. Palata raisi va uning o’rinbosari advokatlik faoliyati bilan shug’ullanishda boshqa advokatlarning huquqlarini cheklovchi va kasbiy faoliyatiga to’sqinlik qiluvchi sharoitlar hamda imtiyoz yaratmasligi lozim. Palata raisi: - Palata va hududiy boshqarmalarning samarali faoliyatini ta’minlaydi; - hududiy boshqarmalar boshliqlarini va ularning o’rinbosarlarini lavozimlariga tayinlaydi va lavozimlaridan ozod etadi; - Boshqaruv majlisini chaqiradi, uning kun tartibini belgilaydi, majlisga raislik qiladi;

- Konferensiya va Boshqaruv qarorlari ijrosini ta’minlaydi; - Palata nomidan ishonchnomasiz ish yuritadi, shu jumladan, uning manfaatlarini ifodalaydi va yuridik shaxslar, fuqarolar hamda xalqaro tashkilotlar bilan bitimlar tuzadi; - Palata faoliyatiga doir buyruqlar, farmoyishlar chiqaradi va bajarilishi majburiy bo’lgan ko’rsatmalar beradi; - shtatlar jadvalini tuzadi va Boshqaruv tasdig’iga kiritadi; - lavozim yo’riqnomalarini tasdiqlaydi; - Palata apparati xodimlarini ishga qabul qiladi va ularni egallab turgan lavozimlaridan ozod qiladi; - xodimlar mehnatiga haq to’lash tartibi va usulini belgilaydi; - xodimlarni rag’batlantiradi hamda intizomiy jazo choralarini qo’llaydi; - Palata bo’limlari ishini tashkillashtiradi va muvofiqlashtiradi; - Palataning moliyaviy-xo’jalik faoliyatini tashkil etadi; - tasdiqlangan tushumlar va xarajatlar smetasi doirasida mablag’larni tasarruf etadi; - Palata faoliyatiga tegishli boshqa vazifalarni ham amalga oshiradi. Palata raisining o’rinbosarlari o’z faoliyatlarini taqsimlangan vazifalariga asosan amalga oshiradilar, shuningdek, rais tomonidan o’zlariga yuklatilgan boshqa vazifalarni bajaradilar. Palata raisi va uning o’rinbosarlari muddatidan oldin egallab turgan lavozimidan O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi taqdimnomasiga ko’ra Konferensiya tomonidan ozod etilishi mumkin. Palata raisi va uning o’rinbosarlari egallab turgan lavozimlaridan muddatidan oldin quyidagi hollarda ozod etilishi mumkin: - o’z arizasiga binoan; - qonun hujjatlariga binoan advokatlik maqomi tugatilganda; - qonun hujjatlari va Advokatlar palatasi ustavi talablarini muntazam ravishda buzganda.

Taftish komissiyasi Palataning moliyaviy nazorat organi hisoblanib, u Palata Konferensiyasi tomonidan saylanadi va Konferensiyaga hisobot beradi. Taftish komissiyasi o’z faoliyatini Advokatlar palatasi Ustaviga va taftish komissiyasi to’g’risidagi nizomga asosan amalga oshiradi. Hududiy boshqarmalar huzuridagi malaka komissiyalar qarorlari ustidan keltirilgan shikoyatlarni ko’rib chiqish, malaka komissiyalari ish tajribasini umumlashtirish va tahlil qilish maqsadida Palata huzurida Oliy malaka komissiyasi tuziladi. Palata tuzilmasida fuqarolardan kelib tushgan shikoyatlarni ko’rib chiqish, advokatlar tomonidan kasb etika qoidalariga rioya etilishi ustidan nazorat qilish va advokatlarga nisbatan intizomiy choralar qo’llash bo’yicha taklif kiritish vakolatiga ega bo’lgan bo’lim tashkil etiladi. Palata vazifalarini bajarish va uning to’laqonli faoliyatini amalga oshirish maqsadida Boshqaruv tomonidan muayyan yo’nalishlar bo’yicha doimiy yoki vaqtincha faoliyat ko’rsatuvchi boshqa bo’limlar, komissiyalar tuziladi, shuningdek, advokatlarni ijtimoiy himoyasini amalga oshirish maqsadida Ijtimoiy himoya jamg’armasi tashkil etilishi mumkin. O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasi Qarokalpog’iston Respublikasi, Toshkent shahri va viloyatlarda o’zining vazifalari va faoliyat yo’nalishlarini amalga oshirilishini ta’minlash maqsadida hududiy boshqarmalar tashkil etadi. Advokatlar palatasining hududiy boshqarmalari yuridik shaxs bo’lib, Advokatlar palatasi tomonidan tasdiqlanadigan nizomlar asosida faoliyat ko’rsatadi. Advokatlar palatasi hududiy boshqarmalarining rahbarlari Advokatlar palatasining raisi tomonidan lavozimga (tegishli hududda faoliyat ko’rsatayotgan advokatlar orasidan) tayinlanadi va lavozimdan ozod qilinadi. 6. Advokatlik faoliyatining standartlari Zamonaviy xalqaro huquqda advokat faoliyatining tashkiliy va huquqiy kafolatlari ko’rinishida tadbirlar majmuasi, ya’ni inson huquqlarining fundamental

huquqlaridan biri bo’lgan himoyalanish huquqini ta’minlashga qaratilgan advokatlik faoliyatining xalqaro standartlari ishlab chiqilgan. Advokatlik faoliyati standartlari – bu xalqaro aktlarda, amaldagi qonunchilikda nazarda tutilgan advokatning protsessual harakatlari sifatiga qo’yilgan talablar, shuningdek, samarali ishlash imkoniyatini beradigan advokatlik faoliyati amaliyoti davomida to’plangan usul va uslublardir. Odatda, advokatlik faoliyati standartlari deganda, advokatning kasbiy xislatlari va harakatlariga qo’yiladigan talablar tushuniladi. Biroq, bizning fikrimizcha, advokatlik faoliyatining standartlari bu bilangina chegaralanmaydi, chunki ular amalda advokatlik faoliyatini mustaqil amalga oshirish kafolatlari hamdir. Xalqaro miqyosda advokatlik faoliyatini huquqiy va axloqiy tartibga solish asosini quyidagi xalqaro-huquqiy aktlar tashkil etadi: 1. 1945 yil 26 iyundagi BMT Nizomi. Ushbu hujjatga ko’ra, insonlarga, ularning millati, jinsi, tili, e’tiqodidan qat’i nazar shunday sharoit yaratish kerakki, unda insoniy huquqlar hurmat qilinsin va qonuniylikka rioya qilinsin. 2. 1948 yil 10 dekabrda Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi. Unda insonlarning qonun oldida tengligi, aybsizlik prezumpsiyasi, sudda ishlarni xolis va ochiq holda ko’rilishi va eng muhimi himoya kafolati prinsiplari belgilab qo’yilgan. 1966 yil 19 dekabrdagi Fuqarolik va siyosiy huquqlar to’g’risidagi xalqaro pakti. Ushbu pakt BMT nizomi va Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasining asosiy qoidalarini tasdiqlaydi. 4. BMTning jinoyatlarni oldini olish bo’yicha Sakkizinchi Kongressi tomonidan 1990 yilda Nyu-Yorkda qabul qilingan «Advokatlar roli to’g’risida asosiy qoidalar». Ularda quyidagilar belgilangan: 1) qo’rqitishsiz, to’siqlarsiz, tashvishlarsiz va noo’rin aralashishlarsiz barcha kasbiy majburiyatlarini amalga oshirish imkoniyati; 2) erkin bir joydan ikkinchi joyga ko’chish va mijozlarga o’z davlatida va boshqa davlatlarda konsultatsiyalar berish imkoniyati;

3) kasbiy majburiyatlar, standartlar va axloq normalari asosida amalga oshirilgan maxsus harakatlar uchun javobgarlikka tortilmaslik, ma’muriy, iqtisodiy va boshqa sanksiyalarning qo’llanilmasligi imkoniyati; 4) advokat xavfsizligi kasbiy majburiyatlarini bajarish vaqtida xavf-xatar ostida bo’lsa, u davlat tomonidan tegishli ravishda himoyalangan bo’lishi lozim; 5) agarda advokat milliy qonunchilik va uni qo’llash amaliyoti bilan diskvalifikatsiya qilinmagan bo’lsa, sud yoki ma’muriy organ advokatning mijoz manfaatlarini ifodalash huquqini tan olishni rad etmasligi lozim; 6) tegishli ma’lumotlar, hujjatlar va ish materiallari bilan o’z vaqtida, jinoyat protsessida esa – dastlabki tergov tugagach va sud muhokamasidan oldin tanishish imkoniyatini advokatga ta’minlash vakolatli hokimiyat organlarining majburiyati sanaladi. 5. 1988 yil dekabrda BMT Bosh Assambleyasi tomonidan tasdiqlangan, shaklidan qat’i nazar ushlab turilgan yoki qamoqqa olingan barcha shaxslarni himoya qilish prinsiplari to’plami. Ushbu hujjatga asosan har qanday ushlab turilgan shaxs advokatdan yuridik yordam olish huquqiga ega. 6. BMTning jinoyatlarning oldini olish va huquqbuzarlar bilan muomala qilish bo’yicha Sakkizinchi Kongressi tomonidan 1990 yilda Gavanada qabul qilingan «Advokatlar rolining asosiy prinsiplari». Bu hujjat quyidagilarni belgilab qo’ygan: - huquqshunoslar va yuridik xizmatlarga murojaat qilish imkoniyati; - jinoyat ishlari bo’yicha odil sudlovni amalga oshirish vaqtida maxsus kafolatlar; - kadrlar tayyorlash va ularning malakasi; - funksiya va majburiyatlar; - huquqshunoslarning o’z majburiyatlarini bajarishda kafolatlari; - ishonch erkinligi; - huquqshunoslarning kasbiy assotsiatsiyalari; - huquqshunoslarning o’z majburiyatlarini tegishli ravishda bajarmaganliklari uchun intizomiy ta’sir choralari.

7. 1990 yil sentabrida Nyu-Yorkda huquqshunoslarning xalqaro assotsiatsiyasi tomonidan qabul qilingan Yuridik kasbning mustaqilligi standartlari quyidagilarni belgilab qo’ygan: 1) yuridik kasb va yuridik ma’lumotga ega bo’lish erkinligi; 2) jamiyatning huquqiy ta’limi; 3) huquqshunoslarning huquq va majburiyatlari; 4) nochor shaxslarga yuridik yordam ko’rsatish; 5) advokatlar assotsiatsiyasi vazifalari; 6) huquqshunoslarni intizomiy javobgarlikka tortish asoslari. Bundan tashqari, Yevropa Hamjamiyati miqyosida integratsiyani yanada rivojlantirish va hamjamiyat davlatlarida advokatlarning xalqaro faoliyatini kengaytirish maqsadida «Yevropa Hamjamiyati davlatlari advokatlari uchun qoidalar umumiy kodeksi» qabul qilingan. Advokatlarning jamiyatdagi roli to’g’risida yuqorida aytib o’tilgan va boshqa bir qator xalqaro-huquqiy aktlar advokatlik huquqi halqaro standartlari asosini tashkil etadi. 7. Advokatlik faoliyati va uzluksiz yuridik ta’lim Fuqarolik jamiyatini qurish jarayonida biz sud-huquq tizimini isloh qilish va uni yanada liberalizatsiyalashtirishga alohida ahamiyat beramiz. Sud-huquq tizimining tashkiliy qismi bo’lib fuqarolik jamiyati va huquqiy davlat barpo etishda muhim o’rin egallaydigan yuridik ta’lim hisoblanadi. Sifatli yuridik ta’lim huquqiy siyosatni ishlab chiqadigan va hayotga tatbiq etadigan, davlat hokimiyati va mahalliy o’z-o’zini boshqarish organlarida, turli xil tashkilotlarda mas’uliyatli lavozimlarni egallaydigan yangi avlod huquqshunoslarini tayyorlashda belgilab beruvchi pog’ona sanaladi. Boshqa so’zlar bilan aytganda, yuridik ta’lim oliy ta’limning va olib boriladigan sud-huquq islohotining hal qiluvchi sohasi hisoblanadi. Huquqiy davlat barpo etish, sud-huquq tizimini isloh qilish Prezidentimiz I.A.Karimovning chiqishlarida bir necha bor ta’kidlanganidek yuridik ta’limni rivojlantirishni talab qiladi. Xususan, O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining ikkinchi chaqiriq VI

sessiyasidagi ma’ruzasida davlatimiz rahbari tayyorlanayotgan kadrlarning saviyasiga e’tibor qaratdi: «huquqshunoslarni tarbiyalash ishi hamon eskicha olib borilmoqda, o’qitish dasturlarining sifati, ayniqsa, huquqning yangi ustuvor yo’nalishlari bo’yicha, zamonaviy talablarga javob bermaydi. Ularda eskicha yondashuv va tamoyillari hali-hanuz saqlanib qolmoqda. O’qituvchilarning o’zini qayta tayyorlash va kasb mahoratini oshirish tizimi hamon past saviyada qolmoqda». Shuningdek bugungi kun talablariga javob bermaydigan yuridik fan, o’zimizning yuridik maktabimizning yo’qligi, maxsus adabiyotlari nashrining past darajasi masalalari ham tanqid qilingan. Albatta hozirgi vaqt talablariga javob beradigan va davlatimizning sud- huquq tizimini isloh qilishda poydevor bo’lib xizmat qila oladigan yuridik ta’limni shakllantirish uchun vazifalar qo’yilib, o’ta muhim muammolar ko’tarildi. Yuridik ta’lim faoliyati mazmunan quyidagilarni o’z ichiga oladi: - yuridik kadrlarni bevosita tayyorlash; o’z navbatida u huquqni himoya qilish organlari, davlat boshqaruv organlari, iqtisod sohasida faoliyat olib boradigan huquqshunoslar, o’rta maktablar, kollejlar, litseylar va oliy o’quv yurtalari o’qituvchilari, shu jumladan advokatura xodimlari uchun kadrlar tayyorlashga bo’linadi; - yuqorida aytib o’tilgan kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish; - milliy yuridik maktabni shakllantirish va yuridik fanlarni rivojlantirish; - jiddiy ilmiy baza asosida huquqiy tizimni isloh qilish bilan bog’liq bo’lgan dasturlar, qarorlar, qonunlar va buyruqlar loyihalarini tuzish; - darsliklar, o’quv qo’llanmalar, monografiyalar, risolalarni o’z ichiga oladigan maxsus yuridik adabiyotlarni tayyorlash va nashr etish; - jamiyatda huquqiy madaniyatni shakllantirish va oshirish; huquqiy jamiyat fuqarolarining yangi avlodini tarbiyalash. Yuridik ta’limning asosiy vazifasi va maqsadi tayyorgarlik darajasi nafaqat oliy o’quv yurtining nufuzi, balki butun jamiyat rivojlanishi bilan bog’liq bo’lgan mutaxassislarni tayyorlash hisoblanadi. Tayyorgarlik darajasi past kadrlar jamiyat taraqqiyotini ta’minlab bera olmaydi. Agar moliya vositalarini biror bir tarzda

qayta tiklab bo’lsa, o’rta-miyona mutaxassislarni tayyorlashga sarf qilingan vaqtni tiklashning hech ham iloji yo’q. Hozirgi vaqtda O’zbekistonda huquqshunoslarni tayyorlash sakkizta oliy o’quv yurtlarida amalga oshiriladi: Toshkent davlat yuridik institutida, Qoraqalpog’iston, Samarqand va Farg’ona davlat universitetlarining yuridik fakultetlarida, boshqa o’quv yurtlarida. Aytib o’tish lozimki, huquqshunoslik sohasidagi ta’lim siyosati ta’lim sohasida umummilliy manfaatlar va maqsadlarni aks ettirgan holda shu bilan birga davlat huquqiy tizimini isloh etish xususiyatlarini e’tiborga olishga harakat qiladi. Bugungi kunda ta’lim siyosati Ittifoq vaqtidagi ta’lim siyosatidan jiddiy ravishda farq qiladi. Dunyo hamjamiyatiga integratsiyalashuv talabalarga ta’lim berishning davlat standartlari va metodlarini qayta ko’rib chiqishga va mutaxassislarni tayyorlash sifatini oshirish ustidan ish olib borish imkoniyatini berdi. Bu borada advokatlarni talabalik davridanoq tayyorlash jarayoni orqada qolib ketmasligi kerak. Bu yo’nalishda Toshkent davlat yuridik institutida «Sud va huquqni muhofaza qiluvchi organlari» kafedrasi tashkil etilgan. Bu kafedrada advokatura instituti ham o’rganiladi. Kelajakda advokatlik faoliyatining maqomi, muammolari va takomillashtirish yo’llarini o’rganish bilan shug’ullanadigan «Advokatura» kafedrasini tashkil etish mumkin. Bo’lajak advokatlarni talabalik davridan tayyorlashda davlatning roli haqida gapirganda, aytish kerakki, hozirda jarayonlarni dinamikada o’rganishga e’tibor qaratilmoqda, bu esa tinglovchilar tomonidan o’quv materiallarini chuqurroq o’rganishiga olib keladi hamda pedagog va talabaning hamkorligi ruhi sezilib turadigan ijodiy atmosferani shakllantiradi. Fuqarolarga huquqiy muammolar bo’yicha konsultatsiyalar berishda talabalar ishtirok etadigan yuridik klinikalar faoliyati ham shu maqsadlarga qaratilgan. Bu olingan bilimlarni amaliyotda qo’llash va o’zini bo’lajak advokat sifatida namoyon etish imkoniyatini beradi. Yuqori malakali advokatni tayyorlash maqsadi bo’lganda advokatura organlarida ham amaliyot o’tashni ko’zda tutish lozim. Buning uchun yuridik oliy o’quv yurtlari advokatlik tuzilmalari bilan talabalarning ishlab chiqarish

amaliyotini o’tash haqidagi shartnomalarini tuzishi lozim. Va boshidanoq hozirgi vaqtda ishlab chiqarish amaliyotida mavjud bo’lgan kamchiliklarni hisobga olish lozim. Chunonchi, huquqni himoya qilish organlari va sud organlarining xodimlari amaliyot o’tash uchun kelgan talabalarga takabburona munosabatda bo’lib, ishlab chiqarish amliyotini o’tash sifati ustidan nazoratni deyarli amalga oshirmaydi. Bizning fikrimizcha, bu muammoni ishlab chiqarish amaliyotini o’tash bo’yicha imtihon natijalari uchun tegishli huquqni himoya qilish yoki boshqa organlar xodimi zimmasiga yuklatish, advokatura organlariga nisbatan ham xuddi shunday chora ko’rish orqali yechish mumkin. Masalan, talaba ishlab chiqarish amaliyotini o’tash uchun advokatlik hay’atiga yuborilgan. Bu holda advokatlik tuzilmasi rahbari zimmasiga ishlab chiqarish amaliyotini o’tash sifati uchun javobgarlik yuklatilgan bo’lishi lozim. Demak, nazariya va amaliyotning uzluksiz o’zaro ta’sirini ta’minlash maqsadida ishlab chiqarish amaliyoti yuqorida ko’rsatib o’tilgan joylarda tegishli tarzda tashkil etilgan bo’lishi lozim. Huquqiy bilimlar mutaxassis butun hayoti davomida, ya’ni oliy o’quv yurtida ta’lim davrida ham, kasbiy faoliyati davrida ham takomillashtirib borilishi kerak. Jamiyatni isloh qilish bevosita davlatdagi huquqshunoslar malakasi saviyasiga bog’liqligini e’tiborga olib, oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim tizimini takomillashtirish doimiy vazifa bo’lib hisoblanadi. Sud organlari kadrlarini, adliya, advokatura organlari xodimlarini, davlat boshqaruv organlari, mulk shaklidan qat’i nazar korxona, tashkilot, muassasalarning huquqshunos kadrlarini qayta tayyorlashni yaxshilash va malakasini oshirish maqsadida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 25.06.1997 yildagi «Huquqiy tarbiyani yaxshilash, aholining huquqiy madaniyati darajasini yuksaltirish, huquqshunos kadrlarni tayyorlash tizimini takomillashtirish, jamoatchilik fikrini o’rganish ishini yaxshilash haqida»gi Farmoniga asosan O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi qoshida yuristlar malakasini oshirish Markazi tuzilgan. O’zbekiston Respublikasi Bosh prokuraturasi qoshida Oliy o’quv kurslari faoliyatini amalga oshiradi. Ichki ishlar

organlari xodimlarini tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish IIV o’quv muassasalaridaamalga oshiriladi. Ko’rib turganimizdek, amalda bevosita prokuratura va tergov organlari xodimlari malakasini oshirish uchun markazlar mavjud. Yuristlar malakasini oshirish Markazi esa ko’proq sud organlari xodimlari, rezervdagi sudyalar va boshqalar uchun mo’ljallangan. Endi esa ushbu Markazda advokatlar ham malaka oshirishadi. Shubhasiz, yuridik yordamni ham moddiy, ham protsessual huquq normalarini biladigan savodli huquqshunoslar ko’rsatishi lozim. Qonunchilikda bo’ladigan o’zgarishlarni, vaqt talabi bilan paydo bo’lgan huquqning yangi tarmoqlari vujudga kelishini e’tiborga olib, advokat doimo o’zining kasbiy darajasi va saviyasini yuksaltirish ustidan ishlashi lozim, shu jumladan, seminar, konferensiyalarda ishtirok etishi, chet elda, MDH davlatlarida malaka oshirish va stajirovka tizimlarda ta’lim olishi lozim. Kasbiy bilimlarning uzluksiz to’ldirilib borilishi advokatlik faoliyatini mustaqil amalga oshirilishini tartibga soluvchi advokatlik faoliyatining prinsiplari va normalariga amal qilishning shartlaridan biri hisoblanadi. Advokatlarning malakasini oshirish advokaturaning davlat bilan munosabatlarida uning pozitsiyasini kuchaytirish sifatida qarash lozim, bu yerda advokatura yetuk fuqarolik jamiyatining elementi sifatida namoyon bo’lishi, uning erkinligi va mustaqilligini oshirilishi Prezidentimiz I.A.Karimovning «Kuchli davlatdan kuchli fuqarolik jamiyatiga o’tish» konsepsiyasini hayotga tatbiq etilishiga olib keladi. Ushbu konsepsiyaga asosan nodavlat notijorat tashkilotlarning roli oshirilishi lozim. Shu kabi advokatlar malakasini oshirish yangi dasturlari xalqaro tajribaga tayangan holda progressiv modellarga intilish orqali advokatlik birlashmalarining rolini oshirishga qaratilgan. Maqsadi advokatlik faoliyatini o’rganish bo’lgan huquqshunos kadrlarni tayyorlash, milliy huquqiy maktabni shakllantirish, yuridik fanlarni rivojlantirishdan tashqari advokaturani isloh qilish, har bir inson hayotida uni rolini oshirishda yana bir muhim ahamiyatga ega jihat bu aholining huquqiy tarbiyasini

yaxshilash, huquqiy madaniyati darajasini yuksaltirish, huquqiy informatsiyaning keng doirasini hosil qilish sanaladi. Shubhasiz, qonun ustuvorligi, davlatdagi fuqaroviy totuvlikni ta’minlash, huquqiy davlat barpo etish va fuqarolik jamiyatini shakllantirishning muhim tashkil etuvchisi huquqiy madaniyat hisoblanadi. Jamiyatning olg’a qarab intilishi va davlatdagi islohotlarning muvaffaqiyati aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatiga bevosita bog’liq. Yuksak huquqiy madaniyat demokratik jamiyat asosi va huquqiy tizim yetukligi ko’rsatkichi sanaladi. Huquqiy madaniyatning ahamiyati darajasi haqida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining quyidagi so’zlari dalolat beradi: «...xalqimizning huquqiy madaniyatini yuksaltirish davlat siyosati darajasiga ko’tarilishi lozim». Davlat yuridik ta’lim timsolida o’z faoliyatini quyidagi ikkita yo’nalishda amalga oshirishi lozim: bevosita huquqshunos-advokatning kasbiy huquqiy madaniyatini shakllantirish va yuksaltirish hamda aholining huquqiy madaniyatini yuksaltirish. Kasbiy huquqiy madaniyatni ijtimoiy-kasbiy guruh sifatida huquqshunoslarning meros tartibida o’tib keladigan huquqiy boyliklarni huquqiy tarbiya va yuridik ta’lim orqali o’rganish va amaliy qo’llash o’lchovi bo’lib hisoblangan mehnat taqsimoti bilan shartlangan jamiyat huquqiy madaniyatining bir ko’rinishi deb tushunish mumkin. Bizning fikrimizcha, keltirilgan ta’rifni kasbiy-huquqiy faoliyatning o’ziga xos xususiyatini e’tiborga olgan holda to’ldirish lozim. Bu borada huquqshunoslarning huquqiy ongi darajasi, ularning amaliy faoliyati usuli, yuridik hamjamiyatning huquqiy hayotining sifat holati, shuningdek yuridik ta’lim kabi belgilar muhim ahamiyat kasb etadi. Ularning har birini o’rganish maxsus ilmiy tahlil obyekti bo’lishi mumkin. O’ylashimizcha, huquqshunoslarning huquqiy madaniyati nafaqat bilishning, balki olingan bilimlarni amaliy o’rganish va qo’llash o’lchovi bo’lib ham xizmat qiladi. O’z navbatida ushbu o’lchov huquqiy tartibga solishning barcha bosqichlarida huquqshunosning samarali ishtirokiga ta’sir etadi. Bu esa kasbiy

huquqiy faoliyat hamda huquqiy ong o’rtasidagi bog’liqlik haqida dalolat beradi. Kasbiy huquqiy faoliyat boshqa shaxslarning huquqlarini buzmagan holda o’z majburiyatlarini samarali bajarilishi hamda o’z huquqlarini to’g’ri qo’llay olishi darajasini oldindan belgilab beradi. Hozirgi sharoitda huquqiy madaniyat huquqiy davlatni shakllantirish, sud-huquq islohotini amalga oshirish zamini hisoblanadi. Bu ayniqsa sud-huquq islohotini samarali amalga oshirishga huquqshunoslar daxldorligini e’tiborga olganda muhim ahamiyat kasb etadi. O’qish davrida ham, talabalar bilan tarbiya ishlarini olib borish vaqtida ham huquqshunoslarning, shu jumladan advokatlarning kasbiy madaniyatini shakllantirish jarayoniga birinchi darajali e’tibor qaratilishi lozim. Advokatura institutini isloh qilishning keyingi jihati: yuridik ta’limning vazifalaridan biri aholining huquqiy madaniyatini yuksaltirish sohasidagi vazifasi hisoblanadi. Mamlakatimizda inson huquqlari va manfaatlarini ta’minlash, ijtimoiy hayotni demokratizatsiyalashtirish va huquqiy davlat asoslarini shakllantirish shart-sharoitlarini yaratish zaruratidan kelib chiqqan holda aholining huquqiy bilimlari va ongi darajasini yuksaltirish, jamiyatning siyosiy faolligini oshirish, huquqshunos kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish maqsadida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «Huquqiy tarbiyani yaxshilash, aholining huquqiy madaniyati darajasini yuksaltirish, huquqshunos kadrlarni tayyorlash tizimini takomillashtirish, jamoatchilik fikrini o’rganish ishini yaxshilash haqida»gi Farmoni qabul qilingan. Ushbu Farmon asosida O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan huquqiy tarbiyani yaxshilash, aholining huquqiy madaniyati darajasini yuksaltirish, huquqshunos kadrlarni tayyorlash tizimini takomillashtirish to’g’risida bir qator qarorlar qabul qilingan. Odamlarda huquqiy madaniyatni tarbiyalash, huquqiy bilimlarni targ’ibot qilish yuridik ta’limning eng muhim vazifalaridan biri sanaladi. Bu borada Toshkent davlat yuridik instituti, Jahon iqtisodiyoti va diplomatiyasi universitetida keng qo’llanadigan aholining huquqiy madaniyati va huquqiy ongi darajasini yuksaltirishga qaratilgan yuridik klinikalar amaliyoti

e’tiborga sazovor. Ushbu faoliyatning birdan bir ajralib turadigan xususiyati – bu aholining u yoki bu masala bo’yicha o’zi murojaat qilishi hisoblanadi. Hozirgi sharoitda yuridik ta’limning maqsad va vazifasi faqat huquqshunos kadrlar tayyorlashdan iborat emas. Yuridik ta’limning muvaffaqiyati va samarasi tashqi va ichki omillarga bog’liq, ularni muvaffaqiyatli yechish esa nafaqat davlatga, balki professor-o’qituvchilar tarkibiga ham bog’liq. Bunda huquqiy davlatning taraqqiy etishi va jamiyatning barcha jabhalarida islohotlar amalga oshirilishi istiqbollari bo’lajak huquqshunoslar, ayniqsa advokatlarga bog’liqligi haqida unutmaslik lozim. Ta’lim tizimida advokat kasbiga tayyorlash dunyoning barcha davlatlarida muhim o’rin egalaydi, chunki bu kasb davlatning muvaffaqiyatli yuksalishida yo’l ochib beradigan ahamiyatga ega, uning saviyasi davlatning milliy xavfsizligi, ya’ni siyosiy, iqtisodiy, ekologik xavfsizligiga ta’sir etadi. Shunday qilib, yuqori malakali advokatlarni tayyorlash maqsadida yuridik ta’limni takomillashtirishda quyidagi masalalar birinchi darajali hisoblanadi: zamonaviy informatsion texnologiyalarni joriy qilish va ularni ommalashtirish (o’quv jarayonini kompyuterizatsiyalashtirish); ta’lim berishning zamonaviy interaktiv metodikalari; talabalar ishining mustaqil ishlash qismini ko’paytirish; ishlab chiqarish amaliyotini o’tash mexanizmini qayta ko’rib chiqish, malaka oshirish markazini tashkil etish va advokatlarning malaka oshirish dasturlarini ishlab chiqish; bo’lajak advokatlarning stajirovkasini tashkil etish; advokatlik faoliyati to’g’risida maxsus adabiyotlar, darsliklar, qo’llanmalar nashr etilishini moliyalashtirish; hozirgi zamon talablariga javob beradigan ilmiy tadqiqotlar o’tkazish; advokatlarning kasbiy faoliyatini, aholining huquqiy madaniyati va huquqiy ongini yuksaltirish masalalariga e’tibor qaratish. Albatta, bu tugal ro’yxat emas. So’z oxirida yuridik ta’limning sifatiga fuqarolarning huquq va erkinliklari himoyasi sifati, ularning xavfsizligi, davlat hokimiyatining barcha darajalarida qabul qilinadigan qarorlar sifati, demak, butun jamiyat va davlatning xavfsizligi ham bog’liqligini eslatib o’tish lozim.

8. Advokatlik faoliyatining soliqqa tortilishi Advokatlik tuzilmalari (advokatlik byurosi, advokatlik firmasi, advokatlar hay’ati) va advokatlarning alohida huquqiy maqomi hisobga olingan holda qonunga ko’ra ularga soliq solish ham o’ziga xos xususiyatlarga ega. Advokatlik tuzilmalari va advokatlarning soliqqa tortishning o’ziga xos xususiyatlari O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 64-bobida nazarda tutilgan. Advokatlik tuzilmalari va advokatlarni soliqqa tortishning o’ziga xos xususiyatlarini ko’rib chiqishdan avval, soliqqa tortish bilan bog’liq asosiy tushunchalarni bilish zarur. Soliqlar deganda Soliq kodeksida belgilangan, muayyan miqdorlarda undiriladigan, muntazam, qaytarib berilmaydigan va beg’araz xususiyatga ega bo’lgan, budjetga yo’naltiriladigan majburiy pul to’lovlari tushuniladi. Boshqa majburiy to’lovlar deganda Soliq kodeksida belgilangan davlat maqsadli jamg’armalariga majburiy pul to’lovlari, bojxona to’lovlari, shuningdek vakolatli organlar hamda mansabdor shaxslar tomonidan yuridik ahamiyatga molik harakatlarni to’lovchilarga nisbatan amalga oshirish uchun, shu jumladan muayyan huquqlarni yoki litsenziyalar va boshqa ruxsat beruvchi hujjatlarni berish uchun to’lanishi lozim bo’lgan yig’imlar, davlat boji tushuniladi. Soliq to’lovchilar – bu Soliq kodeksiga muvofiq zimmasiga soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni to’lash majburiyati yuklatilgan jismoniy shaxslar, yuridik shaxslar va ularning alohida bo’linmalaridir. O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksida ishlatilgan “yuridik va jismoniy shaxslar” tushunchasi kodeksning 16-moddasida berilgan. Yuridik shaxs - O’zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga muvofiq tashkil etilgan, o’z mulkida, xo’jalik yuritishida yoki operativ boshqaruvida alohida mol-mulkka ega bo’lgan hamda o’z majburiyatlari yuzasidan ushbu mol- mulk bilan javob beradigan, mustaqil balansiga yoki smetasiga ega bo’lgan, o’z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarga ega bo’la oladigan hamda ularni amalga oshira oladigan, majburiyatlarni bajara oladigan, sudda da’vogar va javobgar bo’la oladigan tashkilot; chet davlatning qonun hujjatlariga muvofiq

tashkil etilgan chet el tashkiloti; O’zbekiston Respublikasining, chet davlatning qonun hujjatlariga yoki xalqaro shartnomaga muvofiq tashkil etilgan xalqaro tashkilotlardir. Jismoniy shaxslar – bu O’zbekiston Respublikasi fuqarolari, chet davlatlar fuqarolari, shuningdek fuqaroligi bo’lmagan shaxslardir. Notijorat tashkilotlari deganda foyda olishni faoliyatining asosiy maqsadi qilib olmagan va olingan daromadlarni o’z qatnashchilari (a’zolari) o’rtasida taqsimlamaydigan yuridik shaxslar tushuniladi. O’zbekiston Respublikasining “Advokatura to’g’risida”gi Qonunining 41, 42, 43 – moddalariga ko’ra advokatlik tuzilmalari (advokatlik byurosi, advokatlik firmasi, advokatlar hay’ati) notijorat tashkilotlari hisoblanadi. O’zbekiston Respublikasining “Advokatura to’g’risida”gi Qonunining 3- moddasiga ko’ra qonunda belgilangan tartibda advokat maqomini va advokatlik faoliyati bilan shug’ullanish huquqini olgan shaxs advokat deb hisoblanadi. Shunday qilib, soliq solish nuqtai nazardan advokat jismoniy shaxsdir. Qonunda belgilangan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni yuridik shaxslar (advokatlik tuzilmalari) ham va jismoniy shaxslar (advokatlar) ham to’lashi shart. Qonunning mazmuniga ko’ra soliqlarni joriy etishda soliq to’lovchilar va soliq solish elementlari: soliq solish obyekti, soliq solinadigan baza, soliq stavkasi, soliqlarni hisoblab chiqarish tartibi, soliq davri, soliqlar bo’yicha imtiyozlar va ulardan soliq to’lovchilarning foydalanish asoslari belgilanishi lozim. Soliq to’lovchi – soliq to’lash majburiyati yuklatilgan yuridik yoki jismoniy shaxs. Soliq solish obyekti soliq to’lovchida soliq yoki boshqa majburiy to’lov hisoblab chiqarilishi va (yoki) to’lanishi yuzasidan majburiyat keltirib chiqaruvchi mol-mulk, harakat, harakat natijasidir. Soliq solinadigan baza soliq solish obyektining soliq yoki boshqa majburiy to’lovning stavkasi tatbiqan belgilangan ko’rsatkichlardagi qiymat, miqdor, fizik va boshqa tavsiflarini ifodalaydi.

Soliq stavkasi soliq solinadigan bazaning o’lchov birligiga nisbatan hisoblanadigan foizlardagi yoki mutlaq summadagi miqdorni ifodalaydi. Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning stavkalari, agar Soliq kodeksida boshqacha qoida nazarda tutilgan bo’lmasa, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori bilan belgilanadi. Soliq va boshqa majburiy to’lovni hisoblab chiqarish tartibi soliq davri uchun soliq solinadigan bazadan, stavkadan, shuningdek imtiyozlar mavjud bo’lsa, shu imtiyozlardan kelib chiqib, soliq va boshqa majburiy to’lov summasini hisoblash qoidalarini belgilaydi. Soliq va boshqa majburiy to’lovlarni hisoblab chiqarish soliq to’lovchi tomonidan mustaqil ravishda amalga oshiriladi. Soliq kodeksida nazarda tutilgan hollarda, soliq va boshqa majburiy to’lovni hisoblab chiqarish majburiyati davlat soliq xizmati organi yoki soliq agenti zimmasiga yuklatilishi mumkin. Soliq davri u tugaganidan keyin soliq solinadigan baza aniqlanadigan hamda soliq yoki boshqa majburiy to’lov summasi hisoblab chiqariladigan davrdir. Soliq davri bir necha hisobot davriga bo’linishi mumkin bo’lib, ularning yakunlari bo’yicha hisob-kitoblarni taqdim etish hamda soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarning to’lanishi lozim bo’lgan summalarini to’lash majburiyati yuzaga keladi. Joriy to’lovlarni to’lash bo’yicha majburiyat yuzaga kelgan davr hisobot davri bo’lmaydi. Soliq kodeksida, boshqa qonunlarda va O’zbekiston Respublikasi Prezidentining qarorlarida nazarda tutilgan, boshqa soliq to’lovchilarga nisbatan ayrim toifadagi soliq to’lovchilarga beriladigan afzalliklar, shu jumladan soliq va (yoki) boshqa majburiy to’lov to’lamaslik yoxud ularni kamroq miqdorda to’lash imkoniyati soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha imtiyozlar deb e’tirof etiladi. O’zbekiston Respublikasining “Advokatura to’g’risida”gi Qonuniga muvofiq advokatlik faoliyati O’zbekiston Respublikasi fuqarolari, ajnabiy

fuqarolar, fuqaroligi bo’lmagan shaxslarga, korxonalar, muassasalar, tashkilotlarga yuridik yordam ko’rsatishga yo’naltirilgan. Advokatlik faoliyati tadbirkorlik hisoblanmaydi, shu tufayli advokat ilmiy va pedagogik faoliyatdan, shuningdek, O’zbekiston Respublikasi Advokatlar palatasidagi va uning hududiy boshqarmalaridagi faoliyatdan tashqari haq to’lanadigan boshqa turdagi faoliyat bilan shug’ullanishga haqli emas. Qonunda advokatlik tuzilmalari uchun bunday cheklash nazarda tutilmagan. Chunonchi ko’rsatilgan qonunning 4-moddasiga muvofiq advokatlik tuzilmalari fuqarolar va yuridik shaxslarga yuridik yordam ko’rsatganligi uchun ulardan tushadigan pul mablag’lari (daromadlar) hamda qonun hujjatlarida taqiqlanmagan boshqa mablag’lar hisobidan ta’minot oladi. Bundan shunday xulosa qilish mumkin-ki, advokatlar tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanishga haqli emaslar, ammo advokatlik tuzilmalari qonunda taqiqlanmagan har qanday faoliyat bilan, shu jumladan tadbirkorlik faoliyati bilan ham shug’ullanishga haqli. Advokatlar hay’atlari, advokatlik firmalari va advokatlik byurolari nodavlat notijorat tashkilotlari sifatida faoliyatning advokatlar tomonidan yuridik yordam (xizmat) ko’rsatish bilan bog’liq qismi bo’yicha soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar to’lashdan ozod etiladilar. Ammo advokatlik tuzilmalari: - bojxona to’lovlari; - yagona ijtimoiy to’lov; - avtotransport vositalarini olganlik va (yoki) vaqtinchalik olib kirganlik uchun Respublika yo’l jamg’armasiga yig’im; - to’lov manbaida ushlab qolinadigan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni boshqa soliq to’lovchilar uchun urnatilgan tartibda to’laydilar. Advokatlar hay’atlari, advokatlik firmalari va advokatlik byurolari (advokatlar tomonidan yuridik yordam ko’rsatish bilan bog’liq bo’lmagan) tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirgan taqdirda, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar Soliq kodeksida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi yuridik shaxslar uchun nazarda tutilgan tartibda to’lanadi.

O’zbekiston Respublikasining “Advokatura to’g’risida”gi Qonunining 11- moddasiga muvofiq advokat o’zi tomonidan ko’rsatilgan yuridik yordam uchun jismoniy va yuridik shaxslardan haq olish (gonorar) huquqiga ega. O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 392-moddasiga muvofiq advokatlar tomonidan yuridik yordam (xizmat) ko’rsatganlik uchun olingan gonorarlar summalariga jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i solinadi. Advokatning daromadlari jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i obyektidir. Advokatning daromadi advokat tomonidan yuridik yordam (xizmat) ko’rsatganlik uchun olingan summa bilan advokatlar hay’atlari, advokatlik firmalari va advokatlik byurolarini saqlab turish uchun o’tkazilgan mablag’lar summasi o’rtasidagi farq sifatida aniqlanadi. Soliq solinadigan baza advokat daromadidan advokat gonorarida hisobga olinadigan yagona ijtimoiy to’lov chegirib tashlangan holda aniqlanadi. Advokatlarning daromadlariga soliq solish soliq agentlari - advokatlar hay’atlari, advokatlik firmalari va advokatlik byurolari tomonidan amalga oshiriladi. Advokatlarning to’lov manbaida soliq solinadigan daromadlariga quyidagi daromadlar kiradi: 1) Soliq kodeksning 172-moddasiga muvofiq advokatlarning mehnatga haq to’lash tarzidagi daromadlari; 2) Soliq kodeksning 177-moddasiga muvofiq moddiy naf tarzidagi daromadlar; 3) mulkiy daromadlar, agar daromadning to’lov manbai yuridik shaxs - O’zbekiston Respublikasining rezidenti, faoliyatini O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasa orqali amalga oshirayotgan O’zbekiston Respublikasining norezidenti, chet el yuridik shaxsining vakolatxonasi bo’lsa; 4) Soliq kodeksining 178-moddasiga muvofiq boshqa daromadlar, agar daromadning to’lov manbai yuridik shaxs - O’zbekiston Respublikasining rezidenti, faoliyatini O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasa orqali amalga

oshirayotgan O’zbekiston Respublikasining norezidenti, chet el yuridik shaxsining vakolatxonasi bo’lsa. To’lov manbaida soliq solish soliq solinadigan baza va belgilangan stavkadan kelib chiqqan holda soliq agentlari tomonidan amalga oshiriladi. Soliq agentlari soliq to’lovchining Soliq kodeksining 184-moddasida ko’rsatilgan daromadlaridan hisoblangan jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’i summasini mazkur daromadlar haqiqatda to’lanayotganda ushlab qolishlari shart. Advokatlarning daromadlaridan olinadigan soliqning hisoblangan summasini soliq to’lovchidan ushlab qolish soliq agenti soliq to’lovchiga to’layotgan har qanday pul mablag’lari hisobidan, mazkur pul mablag’lari haqiqatda soliq to’lovchiga yoki uning topshirig’iga binoan uchinchi shaxslarga to’lanayotganda amalga oshiriladi. Advokatlardan olinadigan daromad solig’ining to’g’ri ushlab qolinishi va o’z vaqtida budjetga o’tkazilishi uchun javobgarlik daromad to’layotgan soliq agentining zimmasida bo’ladi. Mazkur soliq summasi ushlab qolinmagan taqdirda, soliq agenti ushlab qolinmagan summani hamda u bilan bog’liq penyani budjetga to’lashi shart. Advokatlardan olinadigan daromad solig’ini hisoblab chiqarish uchun soliq stavkasini qo’llash maqsadida eng kam ish haqi miqdori yil boshidan ortib boruvchi yakun bo’yicha (yil boshidan tegishli davrning har bir oyi uchun eng kam ish haqlarining summasi) hisobga olinadi. Advokatlardan olinadigan daromad solig’ini hisoblab chiqarish va ushlab qolish belgilangan soliq solinadigan baza hamda stavkalardan kelib chiqqan holda daromad hisoblanishiga qarab, yil boshidan ortib boruvchi yakun bo’yicha har oyda advokatning asosiy ish joyi bo’yicha soliq agenti tomonidan amalga oshiriladi. Advokatlardan olinadigan daromad solig’ining hisoblab chiqarilgan summasi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda advokatlarning shaxsiy jamg’arib

boriladigan pensiya hisobvaraqlariga o’tkaziladigan har oylik majburiy badallar summasiga kamaytiriladi. O’z tarkibida faoliyat ko’rsatayotgan advokatlarga moddiy yordam ko’rsatgan va sovg’alar bergan advokatlar tuzilmasi advokatlardan olinadigan daromad solig’i summasini soliq davrining oxirida amalda bo’lgan eng kam ish haqi miqdoridan kelib chiqqan holda qayta hisob-kitob qiladi. O’zbekiston Respublikasi “Advokatura to’g’risida”gi Qonunning 44– moddasiga muvofiq yuridik maslahatxona advokatlik faoliyatini amalga oshirish uchun Advokatlar palatasining hududiy boshqarmasi tomonidan tashkil etiladi va yuridik shaxs maqomiga ega bo’lmaydi. Yuridik maslahatxonada faoliyat ko’rsatayotgan advokatlarning mehnatiga jismoniy va yuridik shaxslardan ularga yuridik yordam ko’rsatilayotgan uchun Advokatlar palatasining hududiy boshqarmasiga kelib tushgan mablag’lar hisobidan haq to’lanadi. Mablag’lar yetarli bo’lmagan taqdirda Advokatlar palatasining yuridik maslahatxonani tashkil etgan hududiy boshqarmasi ushbu yuridik maslahatxonani ta’minoti uchun ko’shimcha mablag’lar ajratadi, shu jumladan yuridik maslahatxonada faoliyat ko’rsatayotgan advokatlar mehnatiga haq to’laydi. Yuridik maslahatxonada faoliyat ko’rsatayotgan advokatlarning daromadlari jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig’ini obyektidir va bu soliq ulardan yuridik maslahatxonani tashkil etgan Advokatlar palatasi hududiy boshqarmasi tomonidan yuqorida ko’rsatilgan tartibda undiriladi.

Adabiyotlar 1. Advokatlik faoliyati: nazariya va amaliyot masalalari: ilmiy amaliy konferensiya materiallari. – T.: O’zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Amaldagi qonun hujjatlari monitoringi instituti, 2010. 2. Адвокатская деятельность: Учебно-практическое пособие / Под общ. ред. к.ю.н. В.Н.Буробина. 3-е изд, перераб. и доп. – М.: Статут, 2005. 3. Абдумажидов Г. Развитие адвокатуры в Республике Узбекистан. // Ж Адвокат – 2005. - № 2. 4. Воробьев А.В., Поляков А.А., Тихонравов Ю.В. Теория адвокатуры. – М.: Грантъ, 2002. 5. Галоганов А.П. Адвокатура и государство // «Современное состояние адвокатуры в странах Центральной Азии: проблемы и перспективы». Материалы Международной региональной конференции (4-7 февраля 2003 г. Ташкент, Узбекистан). – Ташкент, 2003. 6. Изложение мотивов для рекомендации Комитета Министров Совета Евроs государствам-членам Совета Евроs «О свободе осуществления профессии адвоката». / / Ж. Адвокатские вести. - № 1. – 2002. 7. Jo’rayev I.B. O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati. O’quv uslubiy qo’llanma. - Toshkent: TDYUI, 2010 yil. – 8.5 b.t. 8. Нерсесянц В.С. Философия права. Учебник для вузов. – М.: НОРМА- ИНФРА М, 1999 .

O'xshashlar

O’zbekiston Respublikasida advokatlik faoliyati fanining tushunchasi, predmeti va tizimi

Advokatlik faoliyatida notiqlik san’ati asoslari

Ijro etuvchi hokimiyatning huquqiy asoslari. O’zbekiston Respublikasi Prezidenti

Xorijiy mamlakatlarda advokatura

Advokatura fuqarolik jamiyati instituti sifatida