Musulmon huquqi fanining tushunchasi, predmeti, uslubi va ahamiyati - Huquqshunoslik - Referatlar

Musulmon huquqi fanining tushunchasi, predmeti, uslubi va ahamiyati

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

65.5 KB

Ko'chirib olish

Musulmon huquqi fanining tushunchasi, predmeti, uslubi va ahamiyati Reja: 1. Musulmon huquqi fanining tushunchasi, predmeti. 2. Musulmon huquqi fanining maqsadi va ahamiyati. 3. Musulmon huquqini o`rganish uslublari

Musulmon huquqi - shariat o`rta asrlardagi Sharq sivilizatsiyaning juda kattaxodisasi hisoblanadi. Bu huquqiy tizim Arab xalifaligi doirasida vujudga kelib, rasmiylashgan va asta -sekin halqaro ahamiyat kasb etib borgan. Uning rivojlanish jarayoni arab davlatchiligini VII-asr boshida (Muhammad salollulohu alayhi vassalam davrida) kichik patriarxal diniy jamoadan VIII-X asrlarda(Ummaviylar va Abbosiylar davrida) yirik imperiyalardan biriga o`sib o`tishi jarayoni bilan chambarchas bog`liq. Arab xalifaligi qulagandan so`ng musulmon huquqi nafaqat o`zining ilgarigi ahamiyatini yo`qotdi, balki yanada taraqqiy etdi, xuddi o`rta asrlarda Yevropadagi rim huquqi singari «ikkinchi marotaba dunyoga keldi», hamda o`rta asrlardagi Osiyo va Afrikaning u yoki bu darajada islomni qabul qilgan qator mamlakatlari (Misr, Hindiston, Usmoniylar imperiyasi va boshqa ko`pgina davlatlar)ning amaldagi huquqida ham musulmon huquqi arab istilosidan boshlab to «qizil imperiya» hukmronligi o`rnatilgunga qadar muhim o`zgarishlarsiz harakatda bo`lgan. Musulmon huquqi o`zidan oldingi Sharq huquqiy madaniyatining ko`pgina elementlarini, jumladan, islomga qadar Arabistonda va arablar tomonidan bosib olingan hududlarda harakatda bo`lgan huquqiy odatlar va an`analarni ham o`zida aks ettirdi. Shariat eng boshidan qat`iy diniy huquq sifatida vujudga keldi va rivojlandi. U islom ilohiyoti bilan uzviy qo`shilib ketdi, uning diniy axloqiy tasavvurlarini mujassam etdi. Islom ta`limoti bo`yicha diniy qoidalar yagona Alloh tomonidan o`rnatilgan tartib va qonunlarning bir qismi bo`lib, ular bilan butun dunyo boshqariladi. Ayniqsa dastlabki vaqtlarda umuman shariat va xususan fiqh o`zida faqat huquqiy qoidalarni aks ettiribgina qolmay, diniy ta`limot va ahloqni ham mujassam etgan. Shariatda din, ahloq va huquqning bunday qo`shilib ketganligi, bir-biridan ajralmaganligi, bo`linmaganligi o`ziga xos ifodasini shunday topgna ediki, buning normalari bir tomondan ijtimoiy (kishilik) munosabatlarini tartibga solgan, ikkinchi tomondan esa “musulmonlarning Alloh bilan munosabatlari”ni

(ibodat qilishlarini) belgilangan. Shariatning ilohiy tadbiq etilishi va diniy-ahloqiy asoslari huquqni tushunishning, shungdek, qonuniy va noqonuniy xatti-harakatga baho berishning o`ziga xosligida o`z aksini topgan. Masalan: Huquqning islom ilohiyoti bilan chambarchas bog`liqligi shariatda har bir musulmon tamonidan sodir etilishi lozim bo`lgan yoki mumkin bo`lmagan xatti-harakatlarning aniq ko`rsatib qo`yilganligida o`z ifodasini topgan. Shariatda barcha xatti-harakatlar dastlab ikki turga - xarom va halolga ajaratiladi. Keyinchalik shariat shakllanib tugallangan davrda beshta toifa vujudgakelgan. Bular: farz - bajarilishi qat`iy majburiy xatti-harakatlar; mandub (sunnat) - majburiy emas, lekin maqul, lozim deb hisoblangan normalar; muboh ixtiyoriy normalar; makruh noma`qul normalar; harom qat`iy ravishda ta`qiqlangan xatti -harakatlar. Bular ham huquqiy, ham ahloqiy-diniy mazmunga ega bo`lib, majburlovchi, tavsiya qiluvchi, yo`l qo`yuvchi, lekin jazo qo`llanilmaydigan, ta`qiqlovchi va jazoga loyiq (mustaxiq) xarakterdadir. Shariat me`yorlarining ilohiyligi, oldindan belgilab qo`yilganligi musulmonlar irodasining shariat doirasidagi erkinligi haqidagi masalaning juda katta ahamiyatini belgilaydi. Bu masalaga duch kelgan diniy-falsafiy maktablar turli mavqeni egallagan. Masalan: shunday maktablardan biri jabariylar ikki inson irodasi erkinligini butunlay inkor etgan. Ular inson taqdirini xudo mutlaq oldindan belgilab qo`ygan, hech qanday iroda va faoliyat erkinligi yo`q, ular faqat xudoda mavjud, inson esa ana shu faoliyatni o`zlashtirib olish imkoniyatiga ega degan ta`limotni ilgari surgan. Shariat uchun ayniqsa, uning rivojlanishidagi dastlabki bosqichlarda, musulmonning huquqlariga emas, balki uning Alloh oldidagi burchlariga e`tibor berish xarakaterlidir. Shariatda musulmonlarning bunday majburiyatlarini o`rnatuvchi normalar juda ko`p bo`lib, ular musulmonning butun hayotini (har kuni besh vaqt namoz o`qishini, ro`za tutishi, dafn marosimlariga rioya qilishi va h.k. faoliyatini) belgilaydi. Shariat normalariningo`ziga xos xususiyati aynan Ushbu normalarning faqat musulmonlarga va musulmonlar o`rtasidagi munosabatlarga tatbiq qilinishida ekanligi ham tasodifiy emas.

Ilk islom va shariatga jamoa tuzumidan o`sib chiqqan normalar-qoidalar xosdir. Bunday normalarda kollektivchilik, raximdilllik, mayib-majruh va boshqa nochor kishilar haqida g`amxo`rlik elementlari saqlanib qolgan edi. Biroq albatta shariatda insonning xudo oldida ojizligi haqidagi unga so`zsiz itoat etishi haqidagi tasavvurlar ham o`z ifodasini topgan. Qur`oni Karimda musulmon uchun sabr - toqat va mo`minlik zarurligi alohida ta`kidlanadi: «Sabr qiling, Alloh sabr qiluvchilar bilan». Shu tariqa shariatda musulmonning podshoga va davlat hokimiyatiga bo`ysunish majburiyati mustahkamlangan: «Allohga bo`ysuning va uning elchisiga va oralaringizdagi hokimiyat egalariga itoat eting». Shariatning dastlab o`ta ilohiy-diniy xarakterda bo`lganligi uning huquqiy tuzilishi va tushunchalarining o`ziga xosligini belgilagan, aql-idrokka asoslangan huquq ijodkorlik faoliyatiga to`sqinlik qilgan. Biroq, u VIII- IX- asrlarda shariat patriarxal jamoa va qabilaviy idrok qilish doirasidan tashqari chiqib, feodallashayotgan ijtimoiy munosabatlar bilan to`qnash kelgan va juda ko`p musulmon ilohiyotchi huquqshunoslarning faol sa`y-harakatlari sharofati bilan ko`proq darajada aql-idrokk asoslangan huquq sifatida namoyon bo`la boshlagan. Musulmon huquqshunos olimlari shariatning asosiy va an`anaviy qoidalarini saqlab qolgan holda sof yuridik tabiatga ega bo`lgan ko`pdan-ko`p huquqiy ta`limotlar va normalar ishlab chiqdilar. O`rta asrlardagi, ayniqsa daslabki paytlardagi, musulmon huquqini tavsiflovchi muhim belgilardan biri uning nisbatan yaxlitligi, butunligida edi.Unda yakka xudo-Alloh haqidagi tasavvurlar bilan birga universal xarakterga ega bo`lgan yagona huquqiy tartibot haqidagi g`oya ham o`rnatilgan. Darhaqiqat, Arabiston yarim orolida vujudga kelgan musulmon huquqi davlatning chegaralari kengayib borishi bilan ko`pdan-ko`p yangi hududlarga tarqalgan. Biroq, musulmon huquqi avvalo hududiy emas, diniy, masjidlarga oid prinsip asosida maydonga chiqqan. Har bir musulmon u qayerda, qaysi mamlakatda bo`lishidan qat`i nazar, shariatga rioya qilishi, islomga sodiq qolishi lozim. Islomning asta-sekin keng tarqala borishi va jahon dinlaridan biriga aylanishi bilan

shariat o`ziga xos jahon huquqiy tizimi bo`lib qolgan. Shariatning ana shunday yaxlit, bir butun huquqiy tizim sifatida maydonga chiqishi uning g`arbiy Yevropa mamlakatlari huquqidan farq qiluvchi muhim jihatlaridandir. Ma`lumki, G`arbiy Yevropa mamlakatlarida huquq xilma-xilligi, bir butun, yaxlit emasligi, harakat doirasining cheklanib qolganligi, ichki qarama-qarshiliklari va boshqa jihatlari bilan tavsiflanadi. Shariat diniy huquq sifatida Yevropa mamlakatlaridagi kanonik (diniy, muqaddas, qat`iylashgan, o`rnak bo`lib qolgan) huquqdan ham farq qilib, ijtimoiy va cherkov hayotining faqat aniq ko`rinib turgan sohalarinigina emas, balki keng qamrovli va juda ko`p masalalarini o`z ichiga olgan huquqiy tizim sifatida maydonga chiqadi. Musulmon huquqi shariat dastlab, Osiyo va Afrikaning bir qator mamlakatlarida o`rnatilagan bo`lsa, so`ngra vaqt o`tishi bilan uning harakat doirasi O`rta Osiyo, Kavkaz orti, Shimoliy shungdek, qisman Sharqiy va g`arbiy Afrikaga, Janubiy-Sharqiy Osiyodagi qator mamlakatlarga ham tarqaladi. Biroq islom va shariatning bunchalik shiddat bilan va keng tarqalishi unda tobora mahalliy xususiyatlarning namoyon bo`lishiga olib kelgan. Buning natijasida alohida huquqiy institutlarni sharhlash va muayyan huquqiy nizolarni hal qilishda shariatda turli qarama-qarshiliklar turli hil yondoshuvlar vujudga kelgan. Oqibatda esa islomda turli oqimlar, yo`nalishlar va mazhablar paydo bo`lgan. Umuman olganda, o`rta asrlarning mevasi bo`lgan musulmon huquqiy tizimi ilohiy qonun qoidalar va o`zgartilmaydigan o`ziga xos tartiblar asosda rivojlantirilganligini e`tiborga olib, musulmon huquqshunosligi uzoq davrlar mobaynida amalda ekanligi va shu bilan birgalikda ko`plab huquq tizimlari uchun manba sifatida xizmat qilgan. Islom – Arabistonning sahro kengliklari bag`rida vujudga kelgan bo`lib, jahonning uchta buyuk dinlaridan biridir. Qolgan ikki din–xristianlik va iudaizm. Uchchala din ham bir–biri bilan uzviy bog`langan, chunki amalda ular ayni bir Xudoni sharaflaydi.

Tarixiy nuqtai nazardan islom eng yosh din hisoblanadi, lekin musulmonlar o`z dinini eng qadimgi din deb hisoblaydilar. Ularning fikriga ko`ra, hrystianlik zamirida ham, iudaizm zamirida ham islom dini yotadi. Mashhur arabshunos olim, islom dini bo`yicha yirik mutahassis, Qur`oni Karimni rus tiliga o`girgan inson – akademik I.Y.Krachkovskiy shunday deb yozgan edi: "Arablar tarix maydonida islom dini bilan birga paydo bo`lgan bo`lsalarda, ularning muhitida sezilarli darajadagi siyosiy va ma`naviy jonlanshi bundan bir yarim asr oldin boshlangan edi. U, bir tomondan, asta–sekin islom diniga zamin hozirlagan diniy masalalarga qiziqishning kuchayishida, boshqa tomondan esa, poyeziyaning ravnaqida o`z aksini topgan". Hozirgi dunyoda islom diniga 172 ta mamlakatda yashovchi 1,3 mlrd kishi etiqod qiladi.Musulmonlarning 2/3 qismidan ko`prog`i Osiyo qatasida qariyb 30% Afrikada istiqoat qiladi. Aholisi musulmon bo`lgan 120 dan ortiq mamlakatlarning 40 dan ziyodida musulmonlar mazkur mamlakat aholisining ko`pchiligini tashkil qiladi: masalan, Indoneziyada 210 mln, Pokistonda – 150 mln, Bangladeshda – 110mln, Nigeriyada – 80 mln, eron va Turkiyada – 65 mln, Misrda – 60 mln, Marokash va Jazoirda – 30 mln, Hindistonda – 140mln hamda Saudiya Arabistonida – 17 mln dan ortiq musulmonlar istiqomat qiladi. Musulmon (islom diniga e`tiqod qiluvchi) bo`lish hozirgi vaqtda albatta arab millatiga mansub bo`lishni nazarda tutmaydi. "Musulmon" so`zi “o`zini Allohga bag`ishlagan" degan ma`noni anglatadi. Islom diniga e`tiqod ramzi quyidagi ikki kalimada mujassamlashgan: "La ila–ha ill–Allohu Muhammad–ur–Rasululloh" ("Allohdan o`zga iloh yo`q. Muhammad Uning Payg`ambaridir"). Bu ikki asosiy kalimani musulmonlar til bilan aytib, dil bilan tasdiq etishi shart qilingan. Ularni inson til bilan aytsayu, dili bilan tasdiqlamasa, ya`ni o`zi ishonmasa, unday kishi islomda munofiq hisoblanadi. Muhammad Payg`ambar (SAV) islom asoschisi degan oliy rutbani doim o`zidan soqit etgan va quyidagi oyatga ishora qilgan: “Ayting (ey Muhammad), "Allohga, bizga nozil qilingan narsaga (Qur`onga) va Ibrohim, Ismoil, Ishoq, YA`qub va uning urug`-avlodlariga nozil qilingan narsalarga va Muso, Iso hamda

barcha payg`ambarlarga Parvardigorlari tomonidan berilgan narsalarga iymon keltirdik. U payg`ambarlardan birortasini ajratib qo`ymaymiz. Va biz Uning o`zigagina bo`yinsunguvchilarmiz", deb ayting”. Diniy tizim sifatidagi islomni o`rganishda musulmon qonunlarining tizimga solingan majmuasi – Shariat asoslarini o`rganish muhim o`rin tutadi.Huquqiy normalarni u yoki bu diniy e`tiqod bilan asoslash barcha zamonlarga xos bo`lgan va ancha keng tarqalgan hodisadir. Islom huquqshunosligi ham bundan mustasno emas. Islom huquqi tadqiqotchilari odatda uning quyidagi ikki o`ziga xos va o`zaro bog`langan xususiyatiga e`tiborni qaratadilar: – diniy kelib chiqishi ("Ilohiy tabiati"); – yuridik qoidalar islom ilohiyoti, axloq qoidalari, urf–odatlari va umuman islom diniy me`yorlari bilan uzviy bog`liqligi. Masalan, Y.Shaht islom huquqiga din va davlat dualizmi xosligini ta`kidlaydi. "Islom (o`zagi "salama" – Allohga itoat etish) – bu avvalo din, so`ngra davlat va nihoyat, madaniyatdir", deb yozadi R.Sharl. Sharq bilimdoni A.Masse islom huquqida rasm–rusum masalalari huquq normalari bilan mushtarak ekanligini ta`kidlaydi. N.Tornau islomda huquqi normalariga ibodat qoidalari bilan birga fiqhning bir–birini to`ldiruvchi ikki qismi sifatida qaralishini ta`kidlab, Shunday deb yozadi: "Musulmonlarning fuqarolik qoidalarida ratio legis qay darajada barkamol bo`lmasin, u mavjud va muhtasar tarzda diniy aqidalarga bo`ysunishda ifodalanadi". Islom huquqi hozirgi vaqtda dunyoning yirik huquqiy tizimlaridan biri bo`lib, odamlar o`rtasidagi o`zaro munosabatlarning barcha asosiy jabhalarini (oila, jamiyat, davlat) tartibga soluvchi normalarni o`z ichiga oladi. Islom huquqi fanining predmeti - shariatni: odob-ahloq, ma`naviy va huquqiy normalarni va tamoyillarni, islom siyosiy-huquqiy ta`limotlarni, ayrim mamlakatlardagi musulmon huquqi normalarining kullash usullarini yoritib beradi. Islom huquqi fanining predmetiga islom huquqining vujudga kelishi, islom huquqi

normalari va institutlari, yuridik maktablari va ularning tuzilishi, islom huquqining davlat va jamiyat bilan o`zaro munosabatlari yig`indisi kiradi. Fanni o`qitilishining maqsad va ahamiyati "Musulmon huquqi" fanini o`qitilishidan maqsad musulmon huquqini islomcha davlat va huquq g`oyasining insoniyatning ma`naviy madaniyatiga ko`shgan hissasi, umumjahon madaniyatining ajralmas bo`lagi va mustaqil huquqiy tizim sifatida o`rganishdan iboratdir. Ushbu maqsadlarda musulmon huquqi o`quv fani sifatida quyidagi yo`nalishlar bo`yicha o`rgatish muhim rol o`ynaydi: -musulmon huquqi - shariat nazariyasi va tarixi, islom huquqiy g`oyalari tarixi. -musulmon huquqi - islom hayotining muhim elementi. -sharq huquqiy tizimlarida musulmon huquqi: tarixi va buguni. -musulmon huquqi va inson huquqlari. -respublikamiz ijtimoiy-normativ va ma`naviy madaniyatida musulmon huquqi. -hokimiyat va boshqa siyosiy konsepsiyalar xaqidagi islomcha qarashlarning huquqiy muammolari. -bugungi kun musulmon huquqi tuzilmasi, shakli va tarkibidagi shariatning sohaviy muammolari. "Musulmon huquqi" fanining vazifalari quyidagilardan iborat: talabalarga shariat qadriyatlarini hurmat qilish va qadrlashni o`rgatish. "Musulmon huquqi" fani talabalarda bizning xalqimiz va davlatimiz hayotining ajralmas qismi bo`lgan musulmon huquqiga nisbatan chuqur hurmat va ehtirom ila tarbiyalash uchun mo`ljallangan. Islom mamlakatlari siyosati va huquqiga islomning ta`siri kattadir. Islom dini o`z huquqiy tizimi va qonunchiligini rivojlantirar ekan, Qur`on va Sunnaga asoslangan holda an`anaviy udumlardan foydalandi. Shu ma`nodaki, ularning

ayrimlari Qur`on oyatlari yoki hadislar orqali bekor qilindi, ayrimlariga o`zgartishlar kiritilib qabul qilindi va ba`zilariga qonuniy tus berildi. Islom huquqining ahamiyati qiyosiy nuqtai nazardan, sharqda huquq va davlatning kelib chiqishi, uning shakllanishi va rivojlanishini ochib beradi va biz uchun milliy davlatchiligimizni shakllantirishda hududimizda va insonlarimiz ongida huquq va davlatga nisbatan munosabatni o`rganishda xizmat qiladi. Bizni o`rab turgan mamlakatlar bilan aloqalarni o`rnatishda siyosiy huquqiy strategiyani belgilashga yordam beradi. Islom huquqini rivojlantirishda va tarqatishda (uni keng yoyilishida, taraqqiy etilishida) bizning buyuk vatandoshlarimiz, yirik faqih va allomalarimiz o`z ta`limotlari, yaratgan barhayot asarlari va ishlab chiqqan huquqiy kodekslari bilan unitilmas xizmatlar qilib kelganlar.... Shunga binoan, ularni (islom huquqini) o`rganib, talqin qilish huquqshunoslik sohalarida malaka oshirish va ilmiy tadqiqot ishlarini olib borish uchun, shuningdek, O`zbekiston qonunchilik tizimini rivojlantirish va qonunlarni mukammalroq ishlab chiqish maqsadida foydalanish uchun tuganmas xazina hisoblanadi. Nima bo`lganda ham, islom huquqi o`ziga xos huquqiy prinsiplar, konstruksiyalar va tartibga solish usullariga ega bo`lgan mustaqil huquqiy tizim (oila) hisoblanadi. Bu huquqiy prinsiplar, konstruksiyalar va tartibga solish usullaridan turli ijtimoiy–siyosiy sharoitda foydalanish mumkin. Islom huquqi – uzoq rivojlanish tarixiga ega bo`lgan murakkab ijtimoiy hodisa. Islom dini bilan uzviy bog`langan islom huquqi u bilan chatishib ketmagan va mustaqil huquqiy tizim sifatida qaralishi mumkin. Islom huquqini tadqiq qilish huquqshunoslik uchun nafaqat tarixiy, balki nazariy ahamiyatga ham egadir. Islom va islom huquqi jamiyatshunoslikning ko`pgina tarmoqlari tomonidan o`rganiladi. Ularning har biri bu muammoni o`z maqsadlariga muvofiq tadqiq qiladi. Tabiiyki, yuridik fani ham islom huquqini muayyan nuqtai nazardan o`rganadi. Musulmon huquqining o`rganish uslublari

Islom qonunchiligi va uning asosiy qismi bo`lmish islom huquqi quyidagi uslublarda o`rganiladi: Birinchisi: Ilmiy uslub. Ushbu uslub asosida fiqhning tub mohiyatiga etib borish uchun uning asosiy manbalari, usulul–fiqh (islom huquqi metodologiyasi), fiqhiy maktablar (mazhablar) yuzaga kelishining omillari, fiqhiy hukmlarning falsafiy tomonlarini ochib berish bilan birga furu`ul–fiqh, ya`ni fiqhiy nazariyalarning amaliy hayot bilan uyg`unlashuvi ko`rsatib o`tiladi. Ikkinchisi: Tarixiy uslub asosida islom huquqi yuzaga kelishi, o`sib rivojlanish bosqichlari, turli mazhablar yuzaga kelishining obyektiv va subyektiv omillari tarixiy faktlarga asoslanib o`rganiladi. Islom huquqini tarixiy uslubda o`rganish ushbu fanni aniqroq anglab, tarix jarayonida tutgan o`rnini har tomonlama ko`rsatishga yordam beradi. Uchinchisi: qiyosiy uslub. Ushbu uslubdan maqsad, islom huquqini boshqa huquqiy tizimlar bilan solishtirib o`rganib, bir–biridan ta`sirlangani yoki bir–biriga ta`sir o`tkazgani, shuningdek, o`xshash va qarama–qarshi tomonlarini ochib berishdir. Ushbu sohada misrlik olim Sayyid Abdullo Ali Husayn yozgan 4 jildlik "Al– Muqoranatut–tashri`iyya baynal–qavoninil–vaz`iyya vat–tashri`il–islomiy" ("Dunyoviy qonunlar va islom shariatini (qonunlarini) qiyosiy qonunshunoslik asosida o`rganish") nomli muhim kitob, Abdulqodir O`da bitgan ikki jildlik "At– Tashri`ul–jinoiy al–islomiy muqoranatan bil–qonunil–vaz`iy" (Islom jinoiy qonunlarini vaz`iy qonunlar bilan qiyosiy o`rganish") nomli kitobi, doktor Muhammad Ja`fariy Langrudiy yozgan "Islom huquqida huquqiy maktablar", professor A. Saidovning "Sravnitelnoye pravovedeniye" ("qiyosiy huquqshunoslik") kitobi va boshqa bir qator asorlar katta ahamiyatga egadir. Islom mazhablari bo`yicha qiyosiy huquqshunoslik sohasida yozilgan eng muhim asar imom Marg`inoniyning "al –Hidoya" asari hisoblanadi. To`rtinchisi: Jazmiy(dogmatik) uslub. Ushbu uslub asosida islom talimoti va shariat zamon va makondan, yani ijtimoiy va iqtisodiy sharoitdan ajratib o`rganiladi. Dogmatik uslub shariat va islom huquqini haqiqiy va hayotiy

mazmunidan uzoqlashtirib, shaxs jamiat va davlatning barcha faoliyatlari hamda xatti –harakatini shariat vakillari deb tan olingan kishilar nazorati ostiga qo`yadi. Bunay qarashlar islom huquqining rivojlanish va hayot bilan uyg`unlashish yo`lini to`sib qo`yadi. Ayri islom davlatlarida chiqarilgan qonunlarga binoan parlament chiqargan qarorlarni bir guruh ruhoniy namoyondalari nazorat va bekor qilish salohiyatiga egadirlar. Beshinchisi: Mantiqiy uslub. Islom huquqini islom dinidagi asosiy g`oya – islom aqidalari bilan bog`liq holda mantiq asosida o`rganamiz. Masalan: “Jimlik – rizolik”.

Mavzuga doir huquqiy adabiyotlar va normativ - huquqiy hujjatlar: 1. Karimov I.A. Olloh qalbimizda, yuragimizda. Turkiston - press axborot agentligi muxbirining savollariga berilgan javoblar. Halq so`zi, 1999 yil 6 mart. 64-son. 2. Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz - jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizatsiyalash va isloh etishdir. T, "O`zbekiston", 2005 - 96 b.M 3. Karimov I.A. Yuksak ma`naviyat-yengilmas kuch. Toshkent “Ma`naviyat” 2008 4. "Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to`g`risida" O`zbekistonning yangiqonunlari№3. "Adolat", T:.1992, 89-111-b. 5. Qur`oni Karim (Tarjima va izohlar) muallifi AlouddinMansur. T., "Cho`lpon".1992. 6. Hidoya. Kommentarii musulmanskogo prava. Pod.red. A.Saidova. T,1 "O`zbekiston" 1994yil. 7. Hadislar. 1-4 tomlar. Toshkent, 1995-1996 yillar. 8. A.SH. Juzjoniy. Islom huquqshunosligi, Xanafiy mazhabi va O`rta Osiyo faqihlari."Toshkent islom Universiteti" nashriyoti, 2002 yil 9. A.X.Saidov. Osnovi musulmankogo prava. T, 1994god "Adolat". 10. Quroni Karim, tarjima va tafsir. muallifi Abdulaziz Mansur "Sharq"nashriyoti matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosmaxonasi. - T,: 2004 yil. 11. Muxtasar.T.., "Cho`lpon" nashriyoti bosmaxonasi T,: 1994 yil 12. Bernard Dj.Vayss. Dux musulmanskogo prava. Usul al-fikx./ Per.s angl. – SPb.: «Izdatelstvo» «Dilya», 2008. – 320.

O'xshashlar

Musulmon huquqi

ARAB XALIFALIGI VA MUSULMON HUQUQI

Qishloq xo`jalik huquqi tushunchasi, predmeti va tizimi

Musulmon huquqi tizimi sohalari va institutlari

Musulmon huquqi yo`nalishlari va mazhablar