Fuqarolar sog`ligini saqlash va xizmatlar sohasida qabul qilingan qonunlarning iste`molchilar huquqlarini himoya qilishdagi roli va ahamiyati - Huquqshunoslik - Referatlar

Fuqarolar sog`ligini saqlash va xizmatlar sohasida qabul qilingan qonunlarning iste`molchilar huquqlarini himoya qilishdagi roli va ahamiyati

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

70.5 KB

Ko'chirib olish

Fuqarolar sog`ligini saqlash va xizmatlar sohasida qabul qilingan qonunlarning iste`molchilar huquqlarini himoya qilishdagi roli va ahamiyati Reja: 1. Fuqarolar sog`ligini saqlash sohasida qabul qilingan Qonunlarning iste`molchilar huquqlarini himoya qilishdagi roli va ahamiyati 2. Xizmatlar sohasida qabul qilingan Qonunlarning iste`molchilar huquqlarini himoya qilishdagi roli va ahamiyati 3. Aholi sog`ligi huquqiy muhofazada Tayanch iboralar: iste`molchi, ijrochi, ishlab chiqaruvchi, sotuvchi, shartnoma, tovar, normativ hujjat, tovar (ish, xizmat)ning xavfsizligi, muvofiqlik sertifikati, tovar (ish, xizmat)ning nuqsoni, kafolat muddati, xizmat muddati, yaroqlilik (saqlash) muddati, kassa cheki, tovar cheki.

1. Fuqarolar sog`ligini saqlash sohasida qabul qilingan Qonunlarning iste`molchilar huquqlarini himoya qilishdagi roli va ahamiyati Iste`molchilarning huquqlari buzilish holatlari tez-tez uchrab turadigan sohalardan yana biri sog`liqni saqlash bilan bog`liq soha hisoblanadi. Respublikamiz mustaqillika erishgan kundan boshlaboq sog`lom avlodni tarbiyalashga katta e`tibor berila boshladi. Natijada, fuqarolar sog`ligini saqlashga qaratilgan qator qonunlar tizimi ishlab chiqildi va hayotimizga joriy etildi. Shunday Qonunlardan biri 1996 yil 29 aprelda qabul qilingan «Fuqarolar sog`ligini saqlash to`g`risida»gi Qonuni hisoblanadi. Fuqarolar sog`ligini saqlash to`g`risidagi Qonun hujjatlarining asosiy vazifalari fuqarolarning sog`ligini saqlashga doir huquqlari davlat tomonidan kafolatlanishini ta`minlash, fuqarolarning sog`lom turmush tarzini shakllantirish, davlat organlari, korxonalar, muassasalar, tashkilotlar, jamoat birlashmalarining fuqarolar sog`ligini saqlash sohasidagi faoliyatini huquqiy jihatdan tartibga solish hisoblanadi. Ushbu Qonunning «Fuqarolarning sog`liqni saqlash huquqi» deb ataluvchi 13-moddasida xususan shunday deyilgan: O`zbekiston Respublikasi fuqarolari sog`liqni saqlash borasida daxlsiz huquqqa egadirlar. Davlat yoshi, jinsi, irqi, millati, tili, dinga munosabati, ijtimoiy kelib chiqishi, e`tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy movqeidan qat`i nazar fuqarolarning sog`ligi saqlanishini ta`minlaydi. Davlat fuqarolarda kasalliklarning har qanday shakllari borligidan qat`i nazar, ularning kamsitishlardan himoya qilinishini kafolatlaydi. Ushbu qoidani buzishda aybdor bo`lgan shaxslar qonunda belgilangan tartibda javobgar bo`ladilar.

Ko`pchilik hollarda tibbiyot muassasalarida bemorlarning huquqlarining buzilish hollarining guvohi bo`lamiz. Bemorning huquqlari ushbu Qonunning 24-moddasida o`z aksini topgan. 24-modda. Bemorning huquqlari. Bemor tibbiy yordam so`rab murojaat qilingan va tibbiy yordam olayotgan paytda quyidagi huquqlarga ega: a) tibbiyot xodimlari va xizmat ko`rsatuvchi xodimlarning hurmat va mehr-muruvvat ko`rsatishlari; b) shifokorni va davolash-profilaktika muassasasini tanlash; v) sanitariya-gigiyena talablariga javob beradigan sharoitda tekshiruvdan o`tish, davolanish va parvarish qilinishi; g) O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi belgilab qo`ygan tartibda o`z iltimosiga ko`ra boshqa mutaxassislarning konsilium qilish va ulardan maslahatlar olish; d) tibbiy yordam so`rab murojaat qilganligi, sog`ligining holati, qo`yilgan tashxis to`g`risidagi ma`lumotlar hamda uni tekshirish va davolash chog`ida olingan boshqa ma`lumotlar sir saqlanishi; s) tibbiy aralashuvga o`z ixtiyori bilan rozilik berish yoki uni rad etish; j) o`z huquq va burchlari xususida hamda sog`ligining holati haqida ma`lumot olish, shuningdek sog`ligining holatiga doir ma`lumotlarini uning manfaatini ko`zlagan holda bersa bo`ladigan shaxslarni tanlash; z) tibbiy yordam ko`rsatish vaqtida sog`ligiga zarar yetkazilgan taqdirda ko`rilgan zararning o`rni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qoplanishi; k) huquqni himoya qilishi uchun huzuriga advokat yoki boshqa qonuniy vakil qo`yilishi.

Huquqlari buzilgan taqdirda bemor yoki uning qonuniy vakili bevosita davolash-profilaktika muassasasining rahbari yoki boshqa mansabdor shaxsiga, yuqori boshqaruv organiga yoki sudga shikoyat bilan murojaat qilishi mumkin. Shuningdek qonunda fuqarolarning sog`ligiga yetkazilgan zararni qoplash masalasi ham o`z aksini 46-moddada topgan. 46-modda. Fuqarolarning sog`ligiga yetkazilgan zararni qoplash. Fuqarolarning sog`ligiga zarar yetkazilgan hollarda aybdorlar jabrlanganlar ko`rgan zarar o`rnini qonun hujjatlarida belgilangan hajm va tartibda qoplashlari shart. G`ayriqonuniy xatti-harakatlardan jabr ko`rgan fuqarolarga tibbiy yordam ko`rsatishga sarflangan mablag`lar ularning sog`ligiga yetkazilgan zarar uchun javobgar bo`lgan jismoniy va yuridik shaxslardan undiriladi. Tibbiyot va farmatsevtika xodimlari o`z kasb-kor vazifalarini malakali bajarmaganliklari oqibatida fuqarolarning hayoti va sog`ligiga zarar yetgan hollarda yetkazilgan zarar o`rni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda qoplanadi. Zararning o`rnini qoplash tibbiyot va farmatsevtika xodimlarini Qonunga muvofiq intizomiy, ma`muriy yoki jinoiy javobgarlikdan ozod etilmaydi. Ko`pchilik hollarda iste`molchilarning huquqlari dori vositalarini sotib olish jarayonida ham buziladi. Ba`zi hollarda muddati o`tgan yoki qalbaki dori vositalarining iste`molchilarga sotilayotganligining ham guvohi bo`lamiz. Ana shularning oldini olish uchun Respublikamizda 1997 yil 25-aprelda «Dori vositalari va farmotsevtika faoliyati to`g`risida» O`zbekiston Respublikasining Qonuni qabul qilindi. Bu Qonunning 13-moddasi aynan dori vositalarini sotish qoidalarini belgilaydi.

13-modda. Dori vositalarini sotish. Dori vositalari faqat dorixona muassasalari orqali sotiladi. Dorixonalar ishi dorixona amaliyoti uchun xos bo`lgan standartlarga muvofiq amalga oshiriladi. Dorixonalar ishini boshqarish oliy farmatsevtika ma`lumotiga ega shaxslargagina ruxsat etiladi. Barcha dorixona muassasalari sanitariya me`yorlari va qoidalariga javob berishi lozim. O`zbekiston Respublikasida ro`yxatdan o`tkazilgan dori vositalarining qalbakisi yoki g`ayriqonuniy nusxasi bo`lgan dori vositalarini realizatsiya qilish taqiqlanadi. Muddati o`tgan dori vositalarini sotish va ulardan foydalanish taqiqlanadi. Dorixonalarning farmatsevtika faoliyatini nazorat qilishna davlatning vakolatli organlari amalga oshiradi. O`zbekiston Respublikasining Jinoyat Kodeksida o`z kasb vazifalarini lozim darajada bajarmagan (116-modda), mansabga sovuqqonlik bilan qarash (207-modda), hayoti yoki sog`ligi havf ostida bo`lgan shaxslarni yordamsiz qoldirganlarga nisbatan javobgarlik ko`zda tutilgan. Bunda o`zining bevosita xizmat vazifasini sovuqqonlik yoki vijdonsizlik bilan bajaruvchilarning javobgarligi nazarda tutiladi. O`zbekiston Respublikasi Fuqarolik Kodeksining 988 va 1022-moddalarida ko`zda tutilgan holatlar, ya`ni mijoz (jabrlanuvchi) ning sog`ligiga ziyon yetkazilgan hollarda, unga sababchi bo`lgan tibbiyot xodimlarini jinoiy javobgarlikka tortish bilan birgalikda davolash-profilaktika muassasasiga moddiy javobgarlik yuklatiladi. Ushbu Kodeksning 1021 va 1022- moddalarida yetkazilgan ma`naviy zararni sud qaroriga asosan pullik qoplash nazarda tutilgan.

O`zbekiston Respublikasining «Fuqarolarning sog`ligini muhofaza qilish to`g`risida»gi Qonuniga asosan mijozlar o`z sog`ligiga yetkazilgan za-rarni undirish huquqiga ega. Buning uchun u tibbiyot muassasasi rahbariga o`z noroziligini xat orqali bildirishi, agar natija bo`lmasa yuqori turuvchi – Sog`liqni saqlash vazirligigacha bo`lgan boshqaruv organlariga murojaat etishi mumkin. Agar bunda ham natijasi bo`lmasa, u holda sudga da`vo arizasi kiritiladi. Xat ham, da`vo arizasi ham asoslangan bo`lishi – ya`ni ma`lumotnoma, tibbiy xizmat uchun haq to`langanlik to`g`risidagi kvitansiya, dori va tibbiy vositalar uchun to`langan schetlar (kassa cheklari), kasallik tarixi (ambulatoriya) kartasidan ko`chirma ilova qilinishi lozim. «Fuqarolarning sog`ligini muhofaza qilish to`g`risida»gi Qonunning 24 va 46-moddalarida tibbiy xizmatlar ko`rsatishda mijozning sog`ligiga yetkazilgan zararni undirish, 47-moddasida esa davlat organlari hamda mansabdor shaxslar fuqarolarning sog`liqni saqlash sohasidagi huquq va erkinliklariga tajovuz qilgan hollarda ular ustidan shikoyat qilishlari belgilab qo`yilgan. To`g`ridan-to`g`ri shartnoma yoki ixtiyoriy tibbiy sug`urta tizimi asosida aholiga ko`rsatiladigan pullik tibbiy xizmatlar O`zbekiston Respublikasining «Iste`molchilarning huquqlarini himoya qilish to`g`risida»gi Qonuni bevosita amal qiladigan soha hisoblanadi. Qonunning 4-moddasi ko`rsatilayotgan xizmatlarning tegishli sifatga ega bo`lishligini, 12-moddasi esa xavfsiz bo`lishini taqozo etadi. Mijoz xizmatning bajarilmagan qismini tekinga bajartirish, xizmat haqini kamaytirish yoki qaytadan bajarish, yohud yetkazilgan zarar to`liq qoplagan holda shartnomani bekor qilishni talab qilishi mumkin. Ijrochining sifatsiz xizmati tufayli kishi hayoti va sog`ligiga yetkazilgan moddiy zararni qoplanishi Qonunning 20-moddasida,

ma`naviy zararni qoplashi 22-moddasida ko`rsatib berilgan. Qonunning 29-moddasiga binoan, iste`molchi o`z huquqlari buzilgan hollarda sudga murojaat etganda undan sud to`lovlari undirilmaydi. 1. Xizmatlar sohasida qabul qilingan Qonunlarning iste`molchilar huquqlarini himoya qilishdagi roli va ahamiyati Iste`molchilarning huquqlari buzilishi mumkin bo`lgan sohalardan yana biri xizmatlar sohasi hisoblanadi. Biz iste`molchilar har kuni qandaydir xizmat turlaridan foydalanamiz. Lekin, har doim ham xizmatlar yuqori saviyada qilinmaydi va ularning darajasi iste`molchilar talabini qondirmaydi. Ana shu xizmatlar darajasini ko`tarish va iste`molchilarning bu borada huquqlarini himoya qilish maqsadida bir necha xil qonunlar yaratildi va bu qonunlar hayotimizda qo`llanilmoqda. Masalan, 1996 yil 25-aprelda qabul qilingan «Banklar va bank faoliyati to`g`risida»gi Qonunini olaylik. Bu Qonunning aynan 39-moddasi (Banklarning o`z mijozlari oldidagi javobgarligi) iste`molchilarni himoyalashga qaratilgan. Bunda shunday deyiladi: «Banklar mablag`larning saqlanishi hamda omonatchilar oldidagi majburiyatlarining bajarilishi uchun, shu jumladan, to`lovlar bir bankdan boshqa banka o`z vaqtida o`tishi hamda mablag`larning korxonalar va tashkilotlar hisob-kitob varaqlariga kiritilishi uchun o`z mijozlari va omonatchilari oldida javobgardirlar». Bank tugatilganda uning jismoniy shaxs bo`lgan omonatchilar bankni tugatishdan keladigan tushumlar hisobidan o`z omonatlarini olishda imtiyozga egadirlar. Banklar depozit va kredit operatsiyalarga doir muddatlar va shartlar, shu jumladan, Markaziy bank chiqargan qoidalarga muvofiq hisoblab chiqilgan

yillik foiz stavkalari, mukofotlar va yig`ilimlar to`g`risida o`z mijozlariga muntazam ravishda axborot berib borishlari shart. Ana shunday Qonunlar qatoriga «Shahar yo`lovchilar transporti to`g`risida»gi Qonunni ham kiritish mumkin. Bu Qonunning 24-moddasi yo`lovchilar huquqlarini himoya qiladi. 24-modda. Yo`lovchilar huquqlari. Yo`lovchilar: - shahar yo`lovchilar transportining har qanday turidan foydalanish; - bekatlar va to`xtab o`tish manzillaridan foydalanish; - o`zlari bilan birgalikda yetti yoshgacha bo`lgan bolalarini bepul olib yurish; - belgilangan tariflar bo`yicha haq to`lab bagaj olib yurish; - hayoti va sog`ligini shaxsiy sug`urta qilish haqida ixtiyoriy ravishda shartnoma tuzish; - bekatlar va oxirgi dispetcherlik manzillari dispetcherlaridan shahar yo`lovchilar transportining ishi to`g`risida aborot olish. Qonun hujjatlarida berilgan boshqa huquqlardan foydalanish huquqiga egadirlar. Bugungi kunda iste`molchilarning huquqlari buzilayotgan sohalardan yana biri tabiat bilan bog`liq. Shu munosobat ,bilan ham 1992 yil 9 dekabrda «Tabiatni muhofaza qilish to`g`risida»gi Qonunning qabul qilinishi hisoblanadi. Mazkur Qonun o`n bir bo`lim, 53-moddadan iborat. U tabiiy muhit sharoitlarini saqlashning, tabiiy resurslardan oqilona foydalanishning huquqiy, iqtisodiy va tashkiliy asoslarini belgilab beradi. Qonunning maqsadi inson va tabiat o`rtasidagi munosobatlar uyg`un muvozanatda rivojlanishini, ekologiya tizimlari, tabiat komplekslari va ayrim obyektlar muhofaza qilinishini ta`minlashdan, fuqarolarning qulay atrof muhitiga ega

bo`lish huquqini kafolatlashdan iboratdir. Tabiatni muhofaza qilishdan maqsad quyidagilardan iborat (3-modda). - inson salomatligi uchun, ekologik muvozanatni saqlash uchun, Respublikani samarali va barqaror ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish manfaatlari yo`lida tabiatdan oqilona va uni ishdan chiqarmaydigan qilib foydalanish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish; - jonli tabiatning turlari va genetik fondi boyligini saqlab qolish; - ekologiya tizimlari, landshaftlar va noyob tabiat obyektlari xilma-xilligini saqlab qolish; - tabiat obyektlari bilan bog`liq madaniy merosni asrab qolishdir. Bu boradagi Qonunlarimizdan yana biri 1996 yil 27 dekabrda qabul qilingan «Atmosfera havosini muhofaza qilish to`g`risida»gi Qonun hisoblanadi. Respublikamiz, ayniqsa Surxondaryo viloyatining Sariosiyo, Uzun, Oltinsoy rayonlari aholisi atmosfera havosining buzilishidan aziat chekmoqda. Buning sababi qo`shni Tojikiston Respublikasining Mirzo Tursunzoda rayonida joylashgan Alyuminiy zavodi hisoblanadi. Taniqli yozuvchi-shoir Sirojiddin Sayidning 2005 yil 13 sentabr xalq so`zi gazetasida «Tajovus yoxud yana Tojikiston Alyuminiy zavodi haqida» nomli maqolasida keltirilishicha zavod mo`rilaridan har yili yigirma bir ming tonna zaharli chiqindi tutunlar havoga chiqariladi. Shuning bir yuz o`n to`qqiz tonnasi ftor vodorodidir. Korxona tog`lar etagida joylashganligi sababli, shamol janubga, Surxondaryoga qarab esadi va bu zaharning asosiy miqdori, tabiiyki, shu hududga kelib tushadi.

Surxondaryo viloyati tabiatni muhofaza qilish qo`mitasi laboratoriyasi boshlig`i Davron Tangriyevning ma`lumotiga ko`ra ftorli vodorodning (HF) havodagi me`yoriy miqdori 0,012 mg metr kub bo`lishi kerak. Denov, Oltinsoy hududlarida uning miqdori 1,6 – 1,7 mg metr kubni tashkil etgan. Bu degani uning miqdori havodagidan 130 baravardan ortiqroq ekan degan ma`noni anglatadi. Mutaxassaslarning fikricha ftor vodorodi insonning a`zoyi badanida ko`p yetishmovchiliklar keltirib chiqaradi. Organizmdagi yetishmovchilik esa tanadagi endokrin bezlar faoliyatining buzilishiga olib keladi. Bu bezlarning faoliyatiga putur yetdimi, bir-biridan og`ir, asoratlari ham bir umr ketmaydigan xastaliklar, kasalliklar yuzaga keladi. Bu muammoning yechimini topish masalasida mamlakatimizda e`tiborga molik ishlar amalga oshirilmoqda. Yaqindagina O`zbekiston Respublikasi Tabiatni muhofaza qilish davlat qo`mitasida, Sog`liqni saqlash vazirligi, Markaziy Osiyo mintaqaviy ekologik markasining Respublikamizdagi vakolatxonasi, Barqaror rivojlanish bo`yicha davlatlararo komissiyasining ilmiy-tadqiqot vakillari, olimlar va mutaxassislar ishtirokida jiddiy muhokoma qilindi. Ana shunday muammolarni hal etishda jamoat tashkilotlari ham faol harakat qilishlari lozim. Aholi sog`ligi huquqiy muhofazada Aholini sifatli va xavfsiz oziq-ovqat mahsulotlari bilan ta`minlash, kishilar sog`ligiga zarar yetkazishi mumkin bo`lgan tovarlarning ichki bozorga noqonuniy yo`llar bilan kirib kelishining oldini olish, qolaversa, qonun asosida faoliyat ko`rsatayotgan tadbirkorlar va tovar ishlab chiqaruvchilarning iqtisodiy manfaatlarini himoya qilish mamlakatimiz iqtisodiy siyosatining

muhim yo`nalishlaridan biri hisoblanadi. Shu munosabat bilan keyingi yillarda mamlakatimizda ko`plab qonun hujjatlari qabul qilindi, mavjud huquqiy baza jiddiy takomillashtirildi. Shu o`rinda, yaqindagina mamlakat parlamenti yuqori palatasining to`qqizinchi sessiyasida ma`qullangan va bugungi kunda kuchga kirgan «O`zbekiston Respublikasining Jinoyat va Jinoat-protsessual kodekslariga o`zgartish va qo`shimchalar kiritish to`g`risida»gi Qonunning mazmun-mohiyatiga biroz to`xtalmoqchimiz. Ushbu qonunning qabul qilinishiga qanday omillar sabab bo`lgan, degan tabiiy savol tug`iladi. Qonunchilik ahvolining tahlili shuni ko`rsatmoqdaki, ko`rilayotgan choralarga qaramasdan, sifatsiz spirt, alkagolli va tamaki mahsulotlarni respublikaga kontrabanda yo`li bilan olib kelish, bunday mahsulotlarni qonunga xilof ravishda ishlab chiqarish va muomalaga kiritish hollari barham topmayapti. Xususan, birgina 2006 yilda Bosh prokuratura xuzuridagi Soliq, valyutaga oid jinoyatlarga va jinoiy daromadlarni legallashtirishga qarshi kurashish departamenti, Ichki ishlar vazirligi, Davlat bojxona va soliq qo`mitalari idoralari tomonidan hamkorlikda o`tkazilgan tadbirlar natijasida etil spirti, alkagol va tamaki mahsulotlarining noqonuniy muomalasi bilan bog`liq 7,5 mingdan ortiq qonunbuzarliklar aniqlangan va ular yuzasidan 2 mlrd. so`mdan ziyod sifatsiz mahsulotlar olib qo`yilgan. Achinarlisi shundaki, yengil yo`llar bilan boylik orttirish ilinjida yurgan bunday «tadbirkorlar»ning kirdikorlari natijasida sifatsiz mahsulotlarni iste`mol qilgan oddiy fuqarolar aziyat chekishmoqda, aholi salomatligiga jiddiy putur yetkazilmoqda. Tabiiyki, bunday jinoyatlarga barham berish, nafs girdobiga botgan, xalq manfaatini unutib qo`ygan «ishbilarmonlar»ning

faoliyatiga qat`iyan chek qo`yish zarurati jinoyat qonunchiligini takomillashtirishni taqozo etdi. Shu munosabat bilan jinoyat kodeksining 1861-moddasi yangi tahrirda bayon qilinib, etil spirti, alkagolli mahsulot va tamaki mahsulotini qonunga xilof ravishda ishlab chiqarish yoki muomalaga kiritganlik uchun javobgarlik kuchaytirildi. Xususan, ushbu moddaning birinchi qismi bo`yicha qilmishlarni sodir etganlik uchun ilgari eng kam oylik ish haqining yuz baravaridan ikki yuz baravarigacha jarima yoxud uch yilgacha ozodlikdan mahrum qilish jazosi belgilangan bo`lsa, endilikda jarima miqdori ikki yuz baravardan to`rt yuz baravargacha, ozodlikdan mahrum qilishning muddati besh yilgacha belgilandi. O`sha harakatlar ko`p miqdorda yoki bir guruh shaxslar tomonidan oldindan til biriktirib yoxud takroran yoki xavfli retsidivist tomonidan yoki xizmat lavozimini suiste`mol qilish yo`li bilan sodir etilgan taqdirda, ushbu moddaning ikkinchi qismiga ko`ra, eng kam oylik ish haqining ikki yuz baravaridan to`rt yuz baravarigacha miqdorda jarima yoki uch yildan yetti yilgacha ozodlikdan mahorum qilish jazosi ko`zda tutilgan edi. Bundan buyon ushbu qilmishlarni sodir etganlik uchun eng kam oylik ish haqining to`rt yuz baravaridan olti yuz baravarigacha jarima yoki besh yildan yetti yilgacha ozodlikdan mahrum etish jazosi belgilandi. Shu tariqa mazkur moddaning uchinchi qismiga ko`ra, qayd etilgan qilmishlarni aybni og`irlashtiruvchi holatlarda, ya`ni juda ko`p miqdorda yoki uyushgan guruh tomonidan yoxud uning manfaatlarini ko`zlab sodir etilganda yetti yildan o`n yilgacha belgilangan ozodlikdan mahrum qilish jazosi yetti yildan o`n ikki yilgacha deb o`zgartirildi. Mamlakatimizda paxta yog`i iste`molbop mahsulot ekanligini hammamiz yaxshi bilamiz. Aynan shu holat ayrim nopok

shaxslarni g`araz maqsadlarni ko`zlashga chorlamoqda. Ular xufyona sexlarda texnik chigitdan paxta yog`i tayyorlab, aholiga sotishga urinishmoqda. Qo`lbola usulda tayyorlangan bunday mahsulotlar sanitariya-gigiyena va texnologik normalarga mutlaqo zid bo`lib, odamlarning hayoti va sog`lig`iga jiddiy taxdid solmoqda. Mavjud ma`lumotlarga ko`ra, «O`zpaxtasanoat» uyushmasiga qarashli paxta tozalash korxonalarida 2006 yilda 625,7 mln. so`mlik 30,5 ming tonna texnik chigit talon-taroj qilingan. Bu chigitlardan esa ayrim «ucharlar» uy sharoitida sifatsiz yog`-moy mahsulotlari ishlab chiqarishmoqda. Paxta yog`i ishlab chiqarish sanoatining texnologik jarayonlariga nazar tashlasak, zavodda chigit mag`zi qozonlarda yuqori issiqlik haroratida qizdirilib pishiriladi va siquvdan o`tkazilib yog`i olinadi. Yog` tindirilib, filtrdan o`tkaziladi va tozalanadi. Xullas, chigit tarkibidagi o`ta zaxarli hisoblangan «gosipol» moddasi va turli nitratlardan tozalangan paxta yog`ini ishlab chiqarish uchun o`ttizdan ortiq murakkab texnologik ishlovlar zarur. Iste`molga yaroqli paxta yog`i shundan so`nggina savdo peshtaxtalariga yetkazib beriladi. Tabiiyki, uy sharoitida tayyorlangan paxta yog`ini zaxarli moddalardan tozalash imkoni yo`q. Demak, bunday mahsulotni iste`mol qilgan fuqarolar sog`lig`iga jiddiy xavf va zarar bor. Bundan tashqari masalaning boshqa muhim jihati ham mavjud. Avvalo, fuqarolarimiz bunday sifatsiz yog`ni xarid qilib, o`zi va oila a`zolarining salomatligini tahdid ostiga oladi, qolaversa, nopok «tadbirkorlar»ning faoliyatini ham rag`batlantiradi. Natijada, ularning bozori yanada chaqqonlashadi. Aynan shu nuqtai nazardan, ya`ni faqat o`z foydasini o`ylab, odamlar sog`lig`iga hech ikkilanmay zarar yetkazishdan o`zlarini

tiymaydigan noinsof shaxslarning qilmishlariga chek qo`yish maqsadida Jinoyat kodeksi Yangi 1862-moddasi bilan to`ldirildi. Ushbu moddada paxta chigitidan olinadigan mahsulotni noqonuniy ishlab chiqarish yoki muomalaga kiritganlik uchun jinoiy javobgarlik belgilangan. Moddaning birinchi qismiga ko`ra, bunday qilmish uchun eng kam oylik ish haqining yuz baravaridan uch yuz baravarigacha miqdorda jarima yoki uch yilgacha axloq tuzatish ishlari yoxud uch yilgacha ozodlikdan mahrum qilish jazosi ko`zda tutilgan. Xuddi shunday harakatlar ko`p miqdorda yoki bir guruh shaxslar tomonidan oldindan til biriktirib yoxud takroran yoki xavfli retsidivist tomonidan yoxud mansab vakolatini suiste`mol qilgan holda sodir etilgan bo`lsa, eng kam oylik ish haqining uch yuz baravaridan olti yuz baravarigacha miqdorda jarima yoki uch yildan yetti yilgacha ozodlikdan mahrum qilish jazosi belgilandi. O`sha harakatlar juda ko`p miqdorda yoki uyushgan guruh tomonidan yoxud uning manfaatlarini ko`zlab sodir etilsa, yetti yildan o`n yilgacha ozodlikdan mahrum etish bilan jazolanadi. O`ylaymizki, jinoyat qonunchiligiga kiritilgan ushbu normalar iste`mol bozoriga sifatsiz mollar kirib kelishining oldini olib, aholi sog`lig`ini muhofaza etishning qonuniy asoslarini yaratadi. Tayanch iboralar: iste`molchi, ijrochi, ishlab chiqaruvchi, sotuvchi, shartnoma, tovar, normativ hujjat, tovar (ish, xizmat)ning xavfsizligi, muvofiqlik sertifikati, tovar (ish, xizmat)ning nuqsoni, kafolat muddati, xizmat muddati, yaroqlilik (saqlash) muddati, kassa cheki, tovar cheki .

Foydalanilgan adabiyotlar: 2. O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. Asosiy Qonun. T.: O`zbekiston, 1992, 45-bet. 3. Iste`molchilarning huquqlarini himoya qilish to`g`risidagi Qonun. 4. Karimov I.A. O`zbek xalqi hech qachon, hech kimga qaram bo`lmaydi. T.: O`zbekiston, 2005. 5. O`zbekiston Respublikasi «Iste`molchilarning huquqlarini himoya qilish to`g`risida»gi qonuniga sharh. T.: «O`zbekiston» nashriyot matbaa ijodiy uyi, 2005, 288 b. 6. «Standartlashtirish to`g`risida»gi 1993 yil 28 dekabrda qabul qilingan Qonun. 7. «Mahsulotlar va xizmatlarni sertifikatlashtirish to`g`risida»gi 1993 yil 28 dekabrda qabul qilingan Qonun. 8. «Oziq-ovqat mahsulotlarining sifati va xavfsizligi to`g`risida»gi 1997 yil 30 avgustda qabul qilingan Qonun.

O'xshashlar

Standartlashtirish, sertifikatlashtirish to`g`risidagi qonunlarning iste`molchilar huquqlarini himoya qilishdagi roli

Fuqarolar sog'ligini saqlash va dori vositalari va farmatsevtika faoliyati to'g'risidagi qonunlarning iste'molchilar huquqlarini himoya qilishdagi roli

O`zbekiston Respublikasi fuqarolik kodeksining iste`molchilar huquqlarini himoya qilishdagi ahamiyati

Moliyaviy xizmatlar sohasida iste'molchilarning huquqlarini himoya qilish va sud orqali iste'molchilar huquqlarini himoya qilish

Iste`molchilar huquqlarining davlat tomonidan himoya qilinishini ta`minlash