Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublari - Huquqshunoslik - Referatlar

Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

70.5 KB

Ko'chirib olish

Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublari Reja: 1-. Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublari tushunchasi va ahamiyati. 2-. Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublarini amalga oshirish.

Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublari deyilganda O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlis palatalari, xalq deputatlari Kengashlari, ularning organlari, senatorlar, deputatlar, mahalliy ijroiya hokimiyati (hokimliklar) xodimlari, xalq deputatlari Kengashlari faollari qonunchilik bilan ularga berilgan vakolatlarni amalga oshirish uchun qo`llaydigan va ishlatadigan vositalar tushuniladi. Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublari deyilganda xalq deputatlari Kengashlari, ularning organlari, deputatlar, mahalliy ijroiya hokimiyati (hokimliklar) xodimlari, xalq deputatlari Kengashlari faollari qonunchilik bilan ularga berilgan vakolatlarni amalga oshirish uchun qo`llaydigan va ishlatadigan vositalar tushuniladi. Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublari ularning funksiyalari bilan bevosita bog`langan. Tashkiliy uslublar qonuniylik va demokratik prinsiplar talablariga mos kelishi kerak. Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublari, huquqiy aktlar bilan bir qatorda, ularni o`z funksiyalarini amalga oshirishda bosh vosita bo`lib xizmat qiladi. Ular davlat hokimiyati vakillik organlari qaramog`ida bo`lgan ishlarga rahbarlik qilishning zarur elementlaridir. Tashkiliy uslublar hamma sohalarda, tarmoqlarda ishlatilganligi uchun ularga Kengash, hokimlik apparati faoliyatining o`ziga xos yetakchi yo`nalishi sifatida qarash mumkin. U davlat hokimiyat organining xo`jalik, ijtimoiy va davlat qurilishidagi konkret vazifalarini va vakolatlarini amalga oshirishga bo`ysungan. Tashkiliy uslublar vakillik organlari faoliyatida demokratiya prinsiplarini amalga oshirish uchun katta ahamiyatga kasb etadi. Bu uslublarning takomillashtirilishi O`zbekistonning mustaqilligi sharoitida davlat hokimiyati organlari ishining samaradorligini oshirish uchun muhim omildir. Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublaridan shu organlarning ichki tuzilishlarini tartibga solishda ham, ularning nazorat va rahbarlik qilish bo`yicha funksiyalarini amalga oshirishda ham foydalaniladi. Masalan, muvofiqlashtirish uslubini qarasak, unda xalq deputatlari Kengashlari doimiy komissiyalari ishini bir-biriga kelishtirishda foydalaniladi. Shu bilan birga, shu uslubdan Kengash hududida joylashgan korxona, tashkilot va muassasalar faoliyatini shu hududni kompleks rivojlantirish yo`lida

birlashtirish uchun ham foydalaniladi. Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublari shu organlar to`g`risidagi normativ aktlar, ish tartiblari va nizomlar bilan tartibga solinadi. Masalan, xalq deputatlari Kengashlari faoliyatini tashkiliy rejalarning ayrim bosqichlari, kengashlar va hokimlar qabul qilgan qarorlarning ijrosini tekshirishdir. Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublari asosiy va yordamchi uslublarga ajratiladi. Bu Kengashlar va hokimlar vakolatlarini amalga oshirishda tutgan roli va ahamiyatiga qarab bo`linadi. Asosiy uslublarga rejalashtirish, muvofiqlashtirish, qarorlarni tayyorlash, ijroni tashkil etish va uni nazorat qilish kiradi. Bu uslublarning asosiy deb ko`rsatilishiga ikkita sabab mavjud: birinchidan, bu uslublardan davlat hokimiyati organlari vakolatlarining eng muhim masalalarini hal qilishda foydalanilsa, ikkinchidan, asosiy tashkiliy uslublar yordamida shu masalalarni hal qilayotganda boshqa yordamchi vosita va uslublardan foydalaniladi. Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining yordamchi tashkiliy uslublariga har xil tekshirishlar, kuzatishlar, instruksiya o`tkazishlar, qarab chiqishlar va boshqalar kiradi. Shuni ham qayd qilish lozimki, bu uslublar xalq deputatlari Kengashlari organlari uchun asosiy uslub bo`lib qolaveradi. Masalan, kengashlarning doimiy komissiyalari uchun tekshirish va kuzatuv, hokimlik apparati, uning bo`lim va boshqarmalari uchun instruksiya va inspeksiya o`tkazish asosiy uslub hisoblanadi. 2-. Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslublarini amalga oshirish. Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining asosiy tashkiliy uslublari rejalashtirish, muvofiqlashtirish, qarorlarni tayyorlash, ijroni tashkil etish va uni nazorat qilishda ko`riladi. Xalq deputatlari Kengashlari va hokimlik apparati faoliyatida rejalashtirish uslubi. O`zbekiston Respublikasining «Mahalliy davlat hokimiyati asoslari to`g`risida»gi Qonuni Kengashlar va hokimlik apparati faoliyatini rejalashtirish vazifalarini hokimlarga yuklaydi. Qonunning 25-moddasida viloyat, tuman va shahar hokimi rejalashtirish masalalarini hal etadi, deyilgan. Xalq deputatlari Kengashlari va hokimlik apparatida

rejalashtirish uslubidan kengashlar ikki yo`nalishda foydalanadilar. Birinchidan, barcha davlat hokimiyatini vakillik organlari o`z vakolatlari doirasida tegishli hududda iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish masalalarini hal qilishni rejalashtiradilar, shu masalalarni yuqori turuvchi Kengashlar tomonidan rejalashtirilganda ishtirok etadilar. Ikkinchidan, xalq deputatlari Kengashlari o`zlarining faoliyatlarini tashkiliy rejalashtirishni uyushtiradilar. Davlat hokimiyati vakillik organlarining o`z hududlarini iqtisodiy va ijtimoiy rivojlantirishni rejalashtirishning lozimligi O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasidan va boshqa joriy qonunlardan kelib chiqadi. Masalan, O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 78-moddasi 4 -bandiga muvofiq O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Senati va O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasi O`zbekiston Respublikasi ichki va tash є i siyosatining asosiy yo`nalishlarini belgilash h amda davlat strategik dasturlarini q abul q ilish huquqiga ega. Strategik dasturlarni qabul qilishni amalga oshirish, albatta, tegishlicha rejalar orqali amalga oshiriladi. O`zbekiston Respublikasining «Mahalliy davlat hokimiyati to`g`risida»gi Qonunining 1-moddasida xalq deputatlari Kengashi va hokim viloyat, tuman va shahar uchun umumiy bo`lgan ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish vazifalarini amalga oshirishni ta'minlashi belgilangan. Mazkur qonunning 24-moddasida esa xalq deputatlari viloyat, tuman, shahar Kengashlari tegishli hokimlarning taqdimiga binoan hududlarni rivojlantirishning istiqboliga mo`ljallangan dasturlarni tasdiqlashlari belgilangan. Mahalliy davlat hokimiyati vakillik organlarining bu vakolatlarini amalga oshirish uchun tegishli rejalar tuziladi. Shu rejalarni tasdiqlash va ular ijrosini nazorat qilish davlat hokimiyati vakillik organlarining mutlaq vakolatlariga kiradi, ya'ni ular faqat Oliy Majlis palatalari majlislarida va mahalliy kengashlar sessiyalarida hal qilinadi. Rejalarni ishlab chiqishda deputatlar, doimiy komissiyalar va qo`mitalar, jamoatchilik keng ishtirok etadi. Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatida rejalashtirish uslubi quyidagilarda namoyon bo`ladi: 1. Davlat hokimiyati vakillik organlari o`zlariga bo`ysungan xo`jalik, ijtimoiy qurilish tarmoqlarini rejalashtiradilar va o`z hududlarida barcha ishlab chiqa-rish kuchlarining rejali rivojlanishiga muhim ta'sir o`tkazadilar. 2. Mahalliy xalq deputatlari Kengashlariga qarashli tashkilotlarining va

muassasalarining ishi reja asosida olib boriladi. 3. Kengash va uning organlari ishini tashkil qilish ularning barcha tashkiliy- ommaviy ishi reja asosida quriladi. Mahalliy Kengashlar rejalari tizimida markaziy o`rinni barcha tarmoqlarning, Mahalliy Kengashning barcha korxona va muassasalari ishini qamrab oluvchi mahalliy xo`jalikni va ijtimoiy-madaniy qurilishni rivojlantirishning yillik va istiqbolli rejalari egallaydi. Ular ishlab chiqarilayotgan mahsulotni sotish topshiriqlarini, tovarlarning muhim turlarini, ish haqi fondini, budjetga to`lanadigan mablag` summasini va rentabelligini, yangi texnikani tatbiq qilishni, moddiy-texnikaviy ta'minotni o`z ichiga oladilar. Savdo shaxobchalarini, aholiga kommunal-maishiy xizmat ko`r-satishning barcha turlarini rivojlantirish va turar joy fondini qurish ham rejalashtiriladi. Tarmoq rejalari muhim sohalarni tashkil qiladi: qishloq xo`jaligining rivojlanishi, turar-joy qurilishi, maishiy-xizmat ko`rsatish va hokazolar. Mahalliy Kengashlar yig`ma rejalar va alohida tarmoqlar bo`yicha rejalar bilan birga tarmoqlararo xususiyatga ega bo`lgan har xil maxsus rejalarni ham tasdiqlaydilar. Jumladan, har bir Kengash saylovchilar topshiriqlarini ijro qilish tadbirlari rejasini tasdiqlaydi. Shahar Kengashlari shaharlarning bosh loyihalarini ishlab chiqadilar va ularni qabul qiladilar, tuman Kengashlari tuman hudud planirovka sxemasini ko`rib chiqadilar va keyin ularni yuqori turuvchi organlarning tasdig`iga beradilar. Mahalliy Kengashlar rejalardan tashqari balanslarning tuzilishini ham ta'minlaydilar - yer, mahalliy yoqilg`i, qurilish materiallari, mehnat resurslari, aholi pul daromadlari va xarajatlari va boshqa balanslarni, bu balanslar tegishli ma'muriy-hududiy birliklarning xo`jaligini kompleks rivojlantirishni rejalashtirish uchun zarur. Mahalliy Kengashlarning rejalari Kengash hududida joylashgan korxona va muassasalarni, ularning kimga bo`ysunishidan va qanday mulk egaligidan qat'i nazar rivojlanishini va ishlashini muvofiqlashtirish vositasi bo`lib xizmat qiladi. O`zbekiston Respublikasida bozor iqtisodiyotining o`rnatilishi munosabati bilan mahalliy Kengashlar amalga oshirayotgan rejalashtirish shakli va mazmunini takomillashtirish muhim ahamiyat kasb etadi. Rejalashtirish rahbarlikning va ishni amalda tashkil qilishning uslubi sifatida umuman Kengashga, hokimga, hokimlik

apparatiga va uning barcha organlariga xosdir. Sessiyalarda mahalliy Kengashlar mahalliy xo`jalikni va ijtimoiy qurilishni rivojlantirishning yillik va strategik rejalarini, qurilish rejalarini, saylovchilarning nakazlarini bajarish bo`yicha tadbirlar rejalarini ko`rib chiqadilar va tasdiqlaydilar. Hokimlik apparati kengashlar tomonidan qabul qilinadigan rejalar loyihalarini tayyorlashni tashkil qiladilar, boshqarish tarmoqlari bo`yicha rejalarni o`zlariga bevosita bo`ysungan korxona, xo`jalik tashkilotlariga reja topshiriqlarini tasdiqlaydilar. Bo`lim va boshqarmalar tegishli tarmoqlarning rivojlanish rejalarini tuzadilar, o`zlariga bo`ysungan korxona, tashkilot va muassasalarning rejalarini ko`rib chiqadilar va muvofiqlashtiradilar. Moliya bo`limlari rejalarini mahalliy Kengash budjetlari bilan muvofiqlash-tiradilar. Mahalliy Kengashga qarashli korxona va xo`jalik tashkilotlari o`z ishlab chiqarish - moliya rejalariga ega. Shunday qilib, quyi turuvchi qismlarni, tegishli organlar tomonidan umumlashtiriladigan va birlashtiriladigan rejalari bo`yicha va kompleks rejalarning asosi va nihoyat, mahalliy Kengash qabul qiladigan tegishli hududda xo`jalikni va ijtimoiy qurilishni rivojlantirish yig`ma rejasi uchun asos bo`ladi. Rejalashtirish davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining tashkiliy uslubi sifatida faqatgina ishlab chiqarish va aholiga xizmat ko`rsatishni qamrab olmasdan, balki shu tegishli hududda rahbarlikni tashkil qilishning o`zini ham qamrab oladi. Reja bo`yicha Kengashlarning sessiyalari, hokimlik apparati majlislari o`tkaziladi, rejalar bo`yicha doimiy komissiyalar, deputatlik guruhlari ishlaydi. Deputatlar ham saylov okruglaridagi faoliyatini rejalashtiradilar. Bo`lim va boshqarmalarning faoliyati ham reja asosida tashkil qilinadi. Rejalashtirishning bu turi tashkiliy rejalashtirish deyiladi. Tashkiliy rejalashtirishning bu shakli kengash va hokim faoliyatini umuman butunligicha muvofiqlashtirishni qisman osonlashtiradi, xalq xo`jaligi vazifalarining bajarilishini tashkiliy tomondan yetarli ta'minlaydi hamda Kengash va hokimga tashkiliy faoliyatda kelajakni mo`ljallashga imkon beradi. Mahalliy Kengashlar va hokimlar faoliyatini kompleks rejalashtirishning quyidagi o`ziga xos tomonlarini ko`rsatish mumkin: birinchidan, ular bir yilga yoki Kengash va hokim vakolatining hamma muddatiga, ya'ni besh yilga qabul qilinadi. Bu Kengash va hokim tashkiliy tadbirlarini mahalliy

xo`jalik va budjet rivojlanishining bir yillik rejalari bilan muvofiqlashtirishga imkon yaratadi; ikkinchidan, u Kengash va hokimning xo`jalik va ijtimoiy qurilish sohasida oldinda turgan davrga mo`ljallangan faoliyatining asosiy yo`nalishlariga asoslanadi va har bir tadbirni tashkiliy ta'minlashning zarur vositalarini ko`zda tutadi (qaror tayyorlash va qabul qilish, ma'lumotlar yig`ish, ommaviy ish olib borish, ijroni tashkil qilish va nazorat). Bu reja Kengash va hokimlik apparati barcha qismlarining ishini birlashtirishga xizmat qiladi. Shu bilan birga, ularning asosiy ishlash sohalarini ham belgilaydi. Jumladan, unda Kengash sessiyasini, hokim apparatining majlisini o`tkazish muddatlari va ko`riladigan asosiy masalalar doirasi belgilanadi. Rejada xalq xo`jalik rejalaridan kelib chiqadigan har xil tadbirlar tayyorlash va o`tkazishga tashkiliy choralar mo`ljallanadi (masalani o`rganish, tekshirish, kuzatish, o`tkazish). Kengash va hokim faoliyatining kompleks istiqbolli rejasi, hokimlik apparati va boshqa organlar uchun vazifalarini, odatda, kvartalga, ayrim hollarda yarim yilga belgilab beruvchi joriy rejalarni tuzish uchun asos bo`lib xizmat qiladi. Ish rejalarini tayyorlash texnikasi ko`p holatda kengashning turi, uning organlari tizimi va strukturasi bilan belgilanadi. Lekin umumiy tartibga ko`ra, ishning hamma tashkiliy-texnikaviy tomoniga tayyorgarlik ishiga Kengash organlari rahbarlarini, deputatlarni, xo`jalik tashkilot va muassasalarini, jamoatchilik vakillarini jalb qilishni hokimlik apparati bajaradi. Barcha bo`lim, boshqarma, inspeksiya, komissiya, yirik xo`jaliklar boshliqlari o`z takliflarini hokimlik apparatiga berishlariga oldindan choralar ko`rib qo`yiladi. Ko`p hollarda reja mazmuni oldindan chiqariladi. Kengash va hokimlik apparati ish rejasi loyihasini tuzishga doimiy komissiyalar jalb qilinadi. Odatda, hokimlik apparati bu masala bo`yicha doimiy komissiyalar raislari bilan yig`ilish o`tkazadi yoki hokimlik apparati rejasini bo`lim va boshqarma rahbarlari bilan muhokama qilayotganda ularni taklif qilishadi. Reja loyihasi tayyorlanayotganda deputatlarni, faollarni hokimlik apparatiga yuborish, sessiyada so`zlagan fikrlari e'tiborga olinadi. Hokimlik apparati Kengash va hokimlik apparati ishining rejasi bo`yicha o`z takliflarini yuborishni so`rab deputatlarga, xo`jaliklar, korxona va tashkilotlar

rahbarlariga hamda quyi turuvchi ijro organlariga murojaat qilinadi. Hokimlik apparatiga tushgan barcha takliflar reja loyihasini tayyorlovchi maxsus komissiya tomonidan umumlashtiriladi. Kompleks istiqbolli reja, albatta, kengash sessiyasida qabul qilinadi. Ish rejasi hokimlik apparati xodimlariga, doimiy komissiya raislariga, bo`lim va boshqarmalarga, yuqori turuvchi va quyi turuvchi hokimlik apparatiga, tegishli hududning prokuroriga yuboriladi. Kengash va hokimlik apparati ishining oshkoraligi uchun bunday rejalarni nashr qildirish katta ahamiyatga ega. Xalq deputatlari Kengashlari va hokimlik apparati rejasi ijrosini nazorat qilish, eng avvalo, hokim, uning o`rinbosari va kotibning to`g`ridan- to`g`ri vazifasidir. Rejaning bajarilishi hokimlik apparati nazorati ostida bo`ladi. Reja muddati oxirida uni hayotga tatbiq qilinishining ahvoli va natijalari muhokama qilinadi. Rejaning amalga oshirilishi natijalari barcha deputatlar muhokamasiga ham qo`yiladi. Tashkiliy rejalashtirishning samaradorligiga erishish uchun zarur talab unga har tomonlama yondoshishdir. Unga quyidagi vositalar yordamida erishiladi: 1. Tashkiliy rejalarni iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish rejalari bilan uzviy bog`lash. 2. Tashkiliy rejalarda asosiy e'tiborni eng muhim vazifalarga qaratgan holda tegishli Kengash va hokimlik faoliyatining hamma tomonlarini ham qamrab olish. 3. Tashkiliy rejalashtirishning Kengash va hokim vakolati muddatiga tuzilishi. 4. Tashkiliy rejalashtirish tizimiga Kengash va hokimlikning barcha organlarini kiritish, Kengash va hokim vazifalarini hal qilishda ularning har birining rolini va ishtirok etish hajmini belgilab berish. 5. Barcha tashkiliy rejalarni o`zaro kelishtirish, muvofiqlashtirish. Kengash va hokimlik devoni ish faoliyatida tashkiliy rejalarning quyidagi turlaridan foydalaniladi: Kengashning ish rejasi, Kengash organlarining ish rejasi, tematik rejalar (savdoni, maishiy xizmatlarni va hokazolarni yaxshilash); deputatlar va hokimlik devoni xodimlarining shaxsiy rejalari. Bu rejalarning hammasi, amalda bo`lishining muddatiga ko`ra, perspektiv va joriy bo`lishi mumkin. Har bir bug`in Kengashlarining ishini rejalashtirish o`ziga xos tomonlarga ega. Xalq deputatlari Kengashlari va hokimlar faoliyatida muvofiqlashtirish. Xalq

deputatlari Kengashlari va hokimliklar davlat xo`jalik va ijtimoiy-madaniy qurilish sohalarida ko`p qirrali faoliyatni amalga oshiradilar. Tegishli hududda shu masalalarni bir xil amalga oshirish juda murakkab vazifa, chunki har bir alohida olingan xalq deputatlari Kengashlari va hokimlik murakkab tizimga egadir. Bu tizimga xalq deptutatlari Kengashlarining va hokimlik devonining har xil organlari, ularning xodimlari, faollar va jamoatchilik tashkilotlari kiradi. Kengashlarning hududlarida mulkchilikning turli shakllariga mansub bo`lgan korxona va tashkilotlar, ularga bo`ysungan mahalliy davlat hokimiyati organi, fuqarolarning o`zini o`zi boshqarish organlari mavjuddir. Har bir xalq deputatlari Kengashlari va hokimlarning asosiy vazifasi ana shu tizimning yagona bir butun faoliyat olib borishini ta'minlashdir. Bu vazifani amalga oshirishda muvofiqlashtirish uslubidan foydalaniladi. O`zbekiston Respublikasining «Mahalliy davlat hokimiyati to`g`risida»gi Qonunining 25-moddasiga muvofiq muvofiqlashtirishni ta'minlash viloyat, tuman va shahar hokimlariga yuklatilgan. Tegishli hududlarning hokimlari budjet, moliya, hisob- kitob, viloyat, tuman, shahar mulkini boshqarish, mulkchilikning turli shakliga mansub korxonalar, tashkilotlar va muassasalar bilan hamjihatlik qilish masalalarini hal etadilar. Hamjihatlikni ta'minlash muvofiqlashtirish demakdir. Xalq deputatlari Kengashlari va hokimlarning muvofiqlashtirish faoliyati deyilganda, shu organlarning oldida turgan vazifalarni hal etish maqsadida Kengashga va hokimga qarashli barcha organlarni, ularning bo`lim va boshqarmalarini, korxona, tashkilot, muassasalarni, hokim devoni xodimlarini, Kengash faollarining faoliyatini bir yo`la birlashtirish tushuniladi. Kengashlar faoliyatida muvofiqlashtirish uslubini ular faoliyatining turli shakllari asosida ham amalga oshirish mumkin. Masalan, kengash sessiyasi ishida hamma organlarning faoliyatini muvofiqlashtirish imkoniyati yaratiladi. Bu vazifani hokimlik devoni majlisida ham amalga oshirish mumkin. Kengash doimiy komissiyalari raislari komissiya a'zolari faoliyatini muvofiqlashtiradilar. Deputatlik guruhlari deputatlarning saylov okruglaridagi faoliyatini muvofiqlashtiradi. Muvofiqlashtirishni amalga oshirish uchun Kengash va hokimlik huzurida har xil jamoatchilik Kengashlari tuzilishi mumkin. Kengash faoliyatida muvofiqlashtirishni ma'lum bir muddatga mo`ljallab olish Kengashlar va hokimlar tuzadigan tashkiliy rejalar orqali amalga oshiriladi.

Xalq deputatlari Kengashlari va hokimlar faoliyatida qarorlarni tayyorlash, ijroni tashkil etish va uni nazorat qilish. O`zbekiston Respublikasining «Mahalliy davlat hokimiyati to`g`risida»gi Qonunining 6-moddasiga muvofiq viloyat, tuman va shahar xalq deputatlari Kengashlari qarorlar qabul qiladi. Viloyat, tuman xalq deputatlari Kengashlari qaror qabul qiladi, farmoyishlar chiqaradi. Mahalliy Kengashlar vakolatlariga taalluqli har xil masalalarni tegishli hududda ijro qilinishi majburiy bo`lgan hujjatlar qabul qilish bilan hal qiladilar. Ular qabul qilayotgan qarorlarning samaradorligi ularni sinchkovlik bilan tayyorlashga va tajribada ishlab chiqilgan va qonunchilikda ko`rsatilgan ma'lum talablarning bajarilishiga ko`p jihatdan bog`liq. Birinchidan, xalq deputatlari Kengashi va hokim-ning har bir qarori asoslangan bo`lishi lozim, ya'ni ishonarli va yetarli ma'lumotlarga ega bo`lishi lozim. Ikkinchidan, Kengash va hokimning qabul qiladigan har bir qarori keng ma'noda tejamkor bo`lishi shart. Birinchi navbatda, u haqiqatan ham zarur bo`lib qolganda chiqarilishi kerak. Yuqori turuvchi organlarning qarorlarini yoki o`zini Kengash va hokimning oldin qabul qilgan qarorlarini qaytaruvchi, takrorlovchi qarorlar qabul qilish maqsadga muvofiq emas. Qarorlarning ko`pligi, agarda ular bir-birini qaytarsa, qaror bilan uning ijrosi o`rtasida qarama-qarshiliklar keltirib chiqaradi, ijroning ahamiyatini kamaytiradi va uni qiyinlashtiradi. U yoki bu masalani hal qilish yo`llari mavjud bo`lsa, eng kam mablag` sarf qilishni, kam kuch sarf qilishni talab qiladigan yo`l tanlab olinishi lozim. Tejamkorlik hal qilinayotgan masalaga har tomonlama yondoshish, hozirgi zamon fani va ilg`or tajriba yutuqlaridan foydalanish bilan ta'minlanadi. Uchinchidan, qaror qonuniy bo`lishi kerak, ya'ni u tegishli organ tomonidan vakolati doirasida qabul qilinganligini bildiradi va u yoki bu masalaning qonun yo`l qo`ygan vositalar bilan hal qilinishini ko`zda tutadi. Bu, shuningdek, hujjat shaklining o`zini, uni qabul qilish jarayonining qonunchilik talablariga mos bo`lishini bildiradi. Kengash va hokimlik qarorlari ularning sessiyalari va majlislarida yetarli sondagi deputatlar qatnashganda, qarorlar ovozga qo`yilganda ovozlarni mo`ljallagan ko`pchiligi bilan qabul qilinishi, to`g`ri rasmiylashtirilishi va imzolanishi, ijrochilarga ko`rsatilgan

muddatlarda yuborilishi lozim. Qaror-larning hayotiyligi va tejamkorligini ta'minlash uchun loyihalarni tayyorlashga qarorlar qabul qilish tartibini bildirgan mutaxassislar va manfaatdor tashkilotlar jalb qilinishi, deputatlarning, jamoatchilikning, quyi turuvchi organlarining fikr va mulohazalari e'tiborga olinishi muhim. Xalq deputatlari Kengashlari va hokimliklar qaror loyihalarini tayyorlashni yaxshilash maqsadida ish olib borish haqidagi yo`riqnomalarda va boshqa hujjatlarda, qarorlarni tayyorlashda mansabdor shaxslarning mas'uliyatini oshiruvchi maxsus chora- tadbirlarni belgilaydilar. Qaror qabul qilish ularni hayotga tatbiq qilish bo`yicha tashkiliy ishdan ajratilmagan holda amalga oshiriladi. Qarorlarning ijrosini va nazoratini tashkil qilib qolmasdan, yuqori organlar aktlari ijrosining nazorati ham tashkil qilinadi. Ijro va nazorat tashkil qilish ishining markazida hokimlik devoni bo`lishi lozim. U bu yo`nalishda bo`lim va boshqarma-larni, doimiy komissiyalarni, deputatlik guruhlarini, jamoatchilik organlarining faoliyatini muvofiqlashtiradi. Ijroni tashkil qilishning birinchi talabi qarorni ijrochilarga va manfaatdor shaxslarga o`z vaqtida yetkazishdir. O`zbekiston Respublikasining «Mahalliy davlat hokimiyati to`g`risida»gi Qonunining 6-moddasiga muvofiq xalq deputatlari Kengashi va hokim qabul qilgan va chiqargan hujjatlar, ya'ni qarorlar va farmoyishlar ular imzolangan vaqtdan boshlab kuchga kiradi, basharti, ana shu hujjatlarda boshqacha tartib belgilanmagan bo`lsa. Manfaatdor organ yoki shaxslarga qarorlarning nusxasi yoki undan ko`chirma yuboriladi. Agarda qabul qilingan hujjat muhim ahamiyatga ega bo`lsa, ma'lum joydagi aholiga bevosita aloqador bo`lsa, u to`g`risida hamma fuqarolar tanishtirilishi shart. Bunday huj- jatlar hokimlik xodimlari doimiy komissiyalari tomonidan radio, mahalliy matbuot, e'lonlar, rahbarlarning chiqishlari orqali aholiga yetkaziladi. Deputatlar o`z saylov okruglarida ham shu ishni amalga oshiradilar. Xo`jalik va ijtimoiy qurilish masalalari bo`yicha qarorlarni ijro qilish katta tayyorgarlik ishlarini talab qiladi. Hokimliklar, doimiy komissiyalar ijroni tashkil qilish tadbirlari rejasini tuzadilar, vazifalarni belgilaydilar, u yoki bu ishni bajarishning muddatlarini belgilaydilar. Bo`lim, boshqarma va xo`jalik rahbarlarining yig`ilishlari

tashkil etiladi. Agarda qarorning ijrosiga keng mehnatkashlar ommasini jalb qilish lozim bo`lsa, fuqarolarning majlislari o`tkaziladi. Ijroni tashkil qilish bilan shug`ullanuvchi xodimlar rahbarlar tomonidan shaxsiy instruksiyadan o`tkazilishi, hokimlik apparati xodimlarining joylarga u yoki bu tadbirni amalga oshirishda yordam berishi uchun borishi muhim ahamiyatga ega. Qarorni ijro qilish uchun ko`p hollarda hokimning o`z vaqtida bergan farmoyishi zarur buladi. Mansabdor shaxslar tomonidan zarur moddiy-texnika va moliyaviy mablag`larning kechiktirmasdan ajratilishi juda muhimdir. Jamoatchilikni, mehnatkashlarni qarorni ijrosiga jalb qilish Kengashning bosh vazifalaridan biri. Mehnatkashlarni u yoki bu tadbirlarni amalga oshirishga jalb qilishning shakli, eng avvalo, mahalliy sharoit bilan, tadbirlarning xususiyati bilan belgilanadi. Jamoatchilikni qarorlarni ijro qilishga jalb etishda doimiy komissiyalar, kasaba uyushmalari, deputatlar faoliyati kabi har xil shakl va uslublar qo`llaniladi. Kengashlar va hokimlarning barcha organlari qo`llayotgan nazoratning amaliy vositasi joylardagi ishning ahvolini tekshirish va o`rganish, tekshirilayotgan korxona va tashkilotlarga amaliy yordam berish bilan qo`shib olib borishdir. Kompleks tekshirishda bir yoki bir necha korxona, tashkilot yoki muassasa yoxud hokimlik apparatining bo`lim boshqarmalari ishi tekshirilganda har tomonlama o`rganib chiqiladi. Tematik tekshirish yoki o`rganishlar qandaydir bir masalani o`rganishga qaratilgan bo`ladi. Qarorning ijrosini tekshirish, mehnatni tashkil qilish, fuqarolarning ariza yoki xatlarini ko`rib chiqish holati. Kengashning yoki hokimlikning ma'lum tarmoqdagi ishi o`rganilayotganda, masalan, savdo va umumiy ovqatlanish, maktablarning o`quv yiliga tayyorgarligi, odat bo`yicha, shu sohadagi hamma korxona, muassasalarning ishi tekshiriladi. Shunday yo`l bilan faqat korxona, tashkilot va muassasalarning ishi bilangina tanishib qolmasdan, balki ularga tegishli Kengash va hokimlik, shuningdek, bo`lim va boshqarmalarning rahbarlik qilish sifati bilan ham tanishish uchun keng imkoniyat yaratiladi. Hozirgi sharoitda qarorlarning ijrosiga deputatlar nazoratini o`rnatish shakllari rivojlanmoqda. «Mahalliy davlat hokimiyati to`g`risidagi» qonunga binoan Kengashlarning sessiyada qarorlar ijrosining borishi haqida, deputatlarning sessiyalarda

aytgan tanqidiy fikr va mulohazalarini hisobga olish haqida muntazam xabardor qilib borishi belgilangan. Qarorlarning ijrosi ustidan nazoratning to`g`ri yo`lga qo`yilishi qarorlar ijro qilinganligini hokimlik apparatida, uning bo`lim va boshqarmalarida, doimiy komissiyalar tomonidan aniq hisobga olinishi yordam beradi. Shu maqsadlarda hokimiyat devonida maxsus jurnal yuritiladi. Unda Kengash qarori, hokimning qaror va farmoyishi, hujjatning tartib raqami, qabul qilingan vaqti, nomi va yuborilgan kartoteka bor. Shuningdek, qarorlarning amalga oshirilishi ham qayd qilib boriladi. Qaror ijro qilinib bo`lingach, uning ijrochisi kim ekanligi shu sohaga rahbarlik qiluvchi hokimiyat apparati rahbarlarining ko`rsatmasi bilan nazoratdan olinadi va shu haqda kartochkaga qayd qili-nadi. Viloyat, tuman va shahar hokimliklarida ijroni tekshirish, odatda, umumiy bo`lim, tashkiliy-instruk-torlik bo`limlarining instruktorlari, rais yordamchilari tomonidan hisobga olinadi. Lekin ijroni amalga oshirish bo`yicha umumiy rahbarlikni hokim, uning o`rinbosarlari, kotib amalga oshiradi. Bo`lim va boshqar-malarda ijroni nazorat qilish bo`yicha hujjatlarni olib borish bir instruktorga topshiriladi. Doimiy komissiyalarda ham shunga o`xshash hujjat-larni olib borish maqsadga muvofiq. O`zbekiston Respublikasida faoliyat olib borayotgan ba'zi hokimliklarda, masalan, Toshkent shahrida qarorlarni hisobga olish, uning ijrosini nazorat qilish zamonaviy hisoblash vositalari yordamida amalga oshiriladi. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, xalq deputatlari Kengashlari va hokimlarning qarorlari bilan ishlash jarayonini quyidagilarga bo`lish mumkin: qaror tayyorlash, qaror qabul qilish, qaror ijrosini tashkil etish, qaror ijrosini tekshirish. «Davlat hokimiyati vakillik organlarini tashkil etish» fanining Kengashlar va hokimlar qarorlariga qo`yayotgan talablari quyidagilardir: - O`zbekistonning bozor iqtisodiyotiga o`tish sharoitida ijtimoiy-iqtisodiy zaruriyat bo`lgandagina qabul qilinishi; - iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanish strategik dasturlariga mos kelishi; - qarorlar qabul qilish uchun mo`ljallangan barcha jarayonlardan o`tgan bo`lishi; - qabul qilinayotgan sharoitlarga javob berishi va buni ta'minlash uchun muqobil

qaror loyihalarining ham tuzib qo`yilishi; - qarorlarning o`z vaqtida qabul qilinishi.

O'xshashlar

Davlat hokimiyati vakillik organlari faoliyatining asosiy prinsiplari

O`zbekiston Respublikasi davlat hokimiyati vakillik organlari

Davlat hokimiyati vakillik organlari fanining tushunchasi, predmeti, tizimi va o`rganish uslublari

O`zbekiston Respublikasi mahalliy davlat hokimiyati vakillik organlari tizimi va ish faoliyatining shakllari

Davlat hokimiyati vakillik organlarining funksiyalari