Dastlabki tergov va surishtiruv organlari

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

82.5 KB

Ko'chirib olish

Dastlabki tergov va surishtiruv organlari Reja: 1 Ichki ishlar vazirligining tuzilishi, vazifalari. 2.Milliy xavfsizlik xizmati organlarining vazifalari va vakolatlari. 3. Milliy xavfsizlik xizmati organlari faoliyatining asosiy printsiplari.

1. Ichki ishlar vazirligining tuzilishi, vazifalari. Ichki ishlar vazirligi (IIV) juda katta vazifalarni bajaradi. U idoraviy hujjatlar bilan tasdiqlangan murakkab tuzilishga ega. IIV rahbariyati vazir. vazirning birinchi o'rinbosari, bir necha o'rinbos;irlari va yordamchisidan tashkil topgan. Vazir qoshida kollegiya mavjud. U bir oyda bir marta yig'iladigan maslahat organidir. Ichki ishlar vazirligi rahbariyatida bosh nozirlar guruhi bor. Bu guruhning bosh inspektori vazirlik boshqarmasi o'rinbosarlarinmg huquqlariga ega. Ichki ishlar vazirligining «aqliy markazi» Tashkiliy-inspektorlik boshqarmasidir. Unga tashkil iy-inspektorlik bo'limi, navbatchilik qismlarining ishini tashkil etish bo'limi - navbatchilik qismi tahliliy bo'limi, ikkinchi maxsus bo'lim kiradi. Mustaqillikdan so'ng huquqni muhofaza qilish organlarining xalqaro aloqalari faollashdi. Natijada mazkur aloqalarni amalga oshiruvchi bo'linmaga ehtiyoj tug'ildi. Shunday bo'linma tuzilgan bo’lib, u xorijiy aloqalar bo'limidir. Bu bo'lim ko'plab mamlakatlarning politsiya muassasalari bilan katta ish olib bormoqda. Yozishmalar hajmining kattaligi tufayli uning tarkibida kanselariya mavjud. Kanselariyada mudir, katta ish yurituvchi, ish yurituvchi va kotib ishlaydi. Ichki ishlar organlarining huquqiy axborot bilan ta'minlanganligi va ular ishida oshkoralikning kuchayishi talabi munosabati bilan Ichki ishlar vazirligida Huquqiy ta'minlash va ommaviy axborot vositalari bilan aloqa qilish boshqarmasi faoliyat ko'rsatmoqda. U huquqiy ta'minlash bo'limi, jumladan, normativ hujjatlarni tayyorlash bo'linmasi, yuridik byuro, matbuot-markazi va kanselariyadan iborat. Bu tuzilma ichki ishlar organlarini barcha zarur huquqiy hujjatlar bilan ta'minlaydi va Ichki ishlar vazirligiga ommaviy axborot vositalari bilan yaxshi aloqada bo'lishiga imkon beradi. Ichki ishlar Vazirligi tizimida olib borilayotgan islohotlar narijasida, ushbu tizirnda quyidagi o'zgarishlar amalga oshdi. Birinchidan, IIV tizimida mavjud bo'lgan Jinoyat qidiruv bosh boshqarmasi hamda korrupsiya, reket va terrorizmga qarshi kurash bosh boshqarmasi tugatilib, ularning o'rniga Terrorizmga

qarshi kurash va jinoyat qidiruv bosh boshqarmasi (TQK va JQBB) tuzildi. Ana shu asosda Qoraqalpog'iston IIV, Toshkent shahar IIBB, viloyatlar IIB, Transport IIBda terrorizmga qarshi kurash va jinoyat qidiruv boshqarmalari tashkil etildi. Shahar, turnan va temir yo'l IIBlailda uyushgan jinoyatchilikka qarshi kurash va jinoyat qidiruv bo'limlari tashkil etildi. Ikkinchidan, UV Tergov boshqarmasi o'rniga IIV Tergov bosh boshqarmasi tuzifdi. Qoraqalpog'iston Respublikasi IIV, Toshkent shahar IIBB, viloyatlar IIB va Transport IIBda mavjud bo'lgan tergov bo'limlari o'rnida tergov boshqarmalari tashkil etildi. Bunda tergov boshqarmalarining boshliqlari IIB boshliqlarining o'rinbosariari bo'lib hisoblanishi ko'zda tutildi. Quyi ichki ishlar idoralarida ham hudud shunday holat amalga oshirildi. Bunda shahar, tuman, temir yo'i I7B tergov bo'limi boshliqlari tergovni olib borishda yuqori tumvchi tergov boshqarmalari boshlig'iga bo'ysunishi, ichki xizmat bo'yicha esa DB boshliqlariga bo'ysunishi ko'zda tutilgan. Uchinchidan, 13V Davlat avtomobil nazorati boshqarmasi o'rniga IIV Yo'l harakati xavfsizligi davlat xizmati tashkil etildi. U o'z ichi^a IIV Yo'l harakati xavfsizligi bosh boshqarmasini, Qoraqalpog'iston Respublikasi IIV, Toshkent shahar IIBB, viloyatlar IIB yo'l harakati xavfsizligi bo'yicha boshqarmasini, shahar, tuman IIBlarda esa avtotransport vositalarini nazorat qilish bo'yicha bo'limlarini qamrab oladi. To'rtinchidan, IIV Jamoat tartibini saqlash va patrul-post xizmati bosh boshqarmasi tashJkil etildi. Qoraqalpog'iston IIV, Toshkent shahar IIBB, viloyatlar IIBda esa boshqarmalar, shahar, tuman IIBlarda bo'limlar tashkil etildi. Beshinchidan, IIV profilaktika xizmati boshqarmasi, ozodlil:dan mahrum etish bilan bog'liq bo'lmagan jazoni ijro etish bo'ykja boshqarma, jazoni ijro etish bosh boshqarmasi o'rniga 1JV Huquqbuzarliklarni oldini olish bosh boshqarmasi (HOOBB) tashkil etildi. Oltinchidan, Yong'indan saqlash boshqarmasi qayta tashkil etilib, IIV Yong'in xavfsizlik davlat xizmatiga aylantirildi. Ushbu xizmat tarkibiga IIV Yong'in xavfsizligi bosh boshqarmasi, Qoraqalpog'iston Iffi yong'in xavfsizligi bosh boshqarmalari, shahar, tuman IIB yong'in xavfsizligi bo'limlari, yong'in xavfsizligi qismlari kiritildi.

$\ Ichki ishlar organlari tizimida qidiruv xizmati asosiy bo'g'in hisoblanadi. Uning asosiy kuchi - Jinoyat qidiruv va terrorizmga qarshi kurash bosh boshqarmasidir. U bir qator bo'linmalarai o'z ichiga olib, quyidagi yo'nalishlarda ishlaydi: uyushgan jinoyatchilik va shaxsga qarshi jinoyatlarga, jumladan, barqaror jinoiy tuzilmalar va o'ta xavfli jinoyatlarga qarshi kurash; xorijiy fuqai-olar bilan bog'liq jinoyatlarga qarshi kurash; mulkka qarshi jinoyatlarga (bosqinchilik, talonchilik, o'g'rilik, avtoulovlarni olib qochish, haydovchilarga bosqinchilik maqsadida hujum qilish) qarshi kurash; narkotiklarga qarshi (narkotikiar bo'yicha axborotlarni to'plash va ishlash; giyohvartdlik moddalari bilan qonunga xilof ravishda muomala qilish; noqonuniy yetishtirish) kurash; qidiruvni tashkil etish (jinoyatchilarni, bedarak yo'qolganlanii qidirish, jasadlarning shaxsini aniqlash). Jinoyat qidiruv xodimlari operativ-qidimv tadbirlarini o'tkazadilar, jinoyatprotsessual qonunlarida ko'zda tutilgan kechiktirib bo'lmas tergov harakatlarini amalga oshiradilar (gumonlanuvchini ushlash, hodisa joyini ko'zdan kechirish va h.k.). Jinoyat qidiruv xodimlari takroriy jinoyatchilikka qarshi kurashning holati uchun bevosita javob beradi va jinoyatlarning oldini olish bo'yicha katta ishlar olib bormoqda. Bundan tashqari, Jinoyat qidiruv va terrorizmga qarshi kurash bosh boshqarmasida axborot, tahlil va nazorat bo'limi mavjud. Ichki ishlar vazirligi tarjibadagi katta xizmatlardan biri Patrul-post va jamoat tartibini saqlash xizmatidir. Unga vazir o'rinbosari rahbarlik qiladi. Uning tarkibida quyidagi bolinmalar mavjud: xizrnat bo'limi (bo'linmalar: patrul-post xizmati ishini tashkil qilish bo'limi, ommaviy tadbirlar o'tkazilayotgan va aholi migratsiyasi paytida jamoat tartibini saqlash bo'linmasi, ruxsat berish tizimi bo'limi); qo'riqlash-karantin tadbirlarini ta'minlash bo'limi; IIO maxsus muassasalarining ishiga rahbarlik bo'limi; diplomatik vakolatxonalarni qo'riqlash ishlarini tashkil qilish bo'limi. Bu boshqarma ham o'z kanselariyasiga ega. Ushbu boshqarma tarkibida patrul-post naryadlari, mexanizatsiyalashgan ko'chma patrul-post guruhlari faoliyat ko'rsatadi. Hududiy boshqarmalar, bo'limlar$

va ichki ishlar bo'linmalarida navbatchilik qismlari mavjud. Ular xizmat ko'rsatadigan mikrotumanlarda uchastka profilaktika vakillari muhim funksiyalarni bajaradi. Xorijga chiqishkelish va fuqarol ik boshqarmasining faoliyatida IIO faoliyatining ko'pqirraligi namoyon boladi. Unda pasport bo'limi eng katta tuzilmadir. Ishi muhim bo'lgan boshqa bo'limlar ham mavjud. Masalan: xorijiy fuqarolarni hisobga olisb va qayd etish bo'limi; O'zbekiston Respublikasiga kelish va xorijga chiqish bo'limi; «Toshkent» aeroportida xorijiy fuqarolarni hisobga olish va qayd etish bo'limi; operativ hisob bo'limi; «Shimoliy» temir yo'l vokzalida xorijiy fuqarolarni hisobga olish va qayd etish bo'limi; «Janubiy» vokzalda va «Toshken't» avtovokzalida xorijiy fuqarolarni hisobga olish va qayd etish bo'limi; tashkiliy-tahlil bo'linmasi; kanselariya. Profilaktik xizmati bilan HVdagi barcha xizniatlar shug'ullanadi. Lekin alohida, mustaqil Huquqbuzarlikning oldini oUsh bosh boshqarmasi ham mavjud. Huquqbuzariikning oldini olish bosh boshqarmasi uch bo'lim va devonxonadan iborat. Bu bo'limlar quyidagilar: profilaktika uchastka vakillarining ishiga rahbarlik bo'limi, ijtimoiy axloq sohasidagi qonunbuzarliklarning oldini olish bo'limi, voyaga yetmaganlar va yoshlar orasidagi huquqbuzarliklarning oldini olish bo'limlari. Aytib o'tilgan bo'limlar tarkibida ixtisoslashgan bo'linmalar mavjud. Masalan, voyaga yetinaganlar va yoshlar orasida huquqbuzarliklarning oldini olish bo'limi o'z ichiga quyidagilami oladi: voyaga yetmaganlar ishi bo'yicha inspeksiya; voyaga yetmaganlarni qabul qilish - taqsimlash muas-sasalarining ishini va boshqa maxsus muassasalar bilan hamkorligini tashkil qilish guruhi; yoshiar orasidagi huquqbuzarliklarning oldini olish guruhi; jamoatchilik bilan hamkorlik, istiqbolni aniqlash va tahlii guruhi; devonxona. Bunday tuzilish voyaga yetmaganlar orasida tarbiyaviy ishlarni samarali tashkil qilishga imkon beradi. Yo'l harakati xavfsizligi davlat xizmatiga katta vazifalar yuklangan. Avtomotransport vositalari sonining ko'payib borayotganligi va avtohalokatlar YHXDXning murakkab tuzilishini belgilab beradi. Ushbu boshqarmada quyidagi

bo'limlar mavjud: yo'1-patrul xizmati; yo'l harakatini tashkil etish; texnik nazorat; targ'ibot va tashviqot; ma'muriy amaliyot; qidiruv va surishtiruv; tashkiliy-tahlil bo'limi va kanselariya. YHXDXning asosiy ishi ko'chalar, maydonlar va boshqa jamoat joylarida o'tadi. Ushbu xizmatning «bosh figurasi» YHXDX nazoratchisidir. Hozirgi kunda YHXDX xodimlari tarkibini malakali kadrlar bilan to'ldirish maqsadida O'zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi Akademiyasida tegishli o'quv guruhlari tashkil qilingan. Jinoyatlarning taxminan 65%ni ichki ishlar organlari tergovchilari tergov qilishadi. Ichki ishlar vazirligining eng qudratli tergov apparatiga ega ekanligi tasodif emas. IIV Tergov bosh boshqarmasi quyidagi tuzilmalardan tashkil topgan: nazorat-metodik bo' lim; yo'1 harakati hodisalari, yong'inlar va o't qo'yishlar bo'yicha jinoyatlar tergovini tashkil qilish bo'linmasi; umumiy tusdagi jinoyatlarni tergov qilish bo'limi; iqtisodiyotdagi o'ta xavfli va og'ir jinoyatlarni tergov qilish bo'limi; korrupsiya va uyushgan jinoyatchilik bilan bog'liq jinoyatlarni tergov qilish bo'limi; kanselariya va surishtiruv bo'limi. Tergovchi - mustaqil protsessual shaxs. Shuning uchun Tergov bosh boshqarmasidagi barcha ishlar tergovchilar tomonidan olib boriladi. Ichki ishlar vazirligi tizimining murakkabligidan kelib chiqib, uning tarkibida Ijtimoiy va moliyaviy ta'minlash xizmati faoliyat ko'rsatadi. Unga vazirning o'rinbosari rahbarlik qiladi. Bu xizmatning yetakchi bo'linmasi Moliya-iqtisod boshqarmasi dir. U vazirlikning barcha moliyaviy ishlarini yuritadi, loyihalar va smetalar ekspertizasini o'tkazadi, nazorat-taftish faoliyatini amalga oshiradi, mehnatga ish haqi, buxgalteriya hisobi va hisoboti masalalarini hal qiladi. Ichki ishlar vazirligining Xo 'jalik boshqarmasi ichki ishlar organlarini avtotransport, moddiy texnika, qurollar bilan ta'minlash va ichki ishlar organlari xodimtarining komrnunal-maishiy ishlari, maktabgacha tarbiya va bolalar muassasalarining xizmatini bajarish bilan shug'ullanadi. Tibbiyot boshqarmasi shaxsiy tarkibiga davolash-profilaktika yordami, sanatoriya, kurort davolashini tashkil qiladi. Sudlanganiarga tibbiy xizmat

ko'rsatadi. Yong'in xavfsizligi davlat xizmatiga j iddiy vazifalar yuklangan. U davlat yong'indan saqlash nazoratini, yong'inga qarshi tashviqotni, yong'in xavfsizligi bo'yicha lashviqot va tahlilni anialga oshiradi. Ichki ishlar organlarining ko'p sonli tarkibi uchun Shaxsiy tarkib bilan ishlash xizmati faoliyat ko'rsatadi. Bu xizmatga vazir o'rinbosari rahbarlik qiladi. Bu xizmat ichki ishlar organlari xodimlarining xizmatni o'tashlarini nazorat qiladi, ularni kasbiy va jismoniy tayyorlashni amalga oshiradi, sport musobaqalarini tashkil qilish, shaxsiy tarkibning huquqiy himoyasini ta'minlash masalalari bilan shug'ullanadi, Ichki ishlar vazirligi o'quv yurtlariga rahbarlik qiladi. Bundan tashqari, vazirlikda shaxsiy xcavfsizlikni ta'minlash bo'limi, harbiy- safarbarlik vafuqaro mudofaasi bo'limi faoliyat ko'rsatadi. Ekspert-kriminalistika bo'limi kriminalistik ekspertizalarni tashkil qiladi, jinoiy ishlar bo'yicha maxsus tadqiqotlar o'tkazadi, kriminalistik texnikani joriy qiladi va qo'llanishini nazorat qiladi. 2.Milliy xavfsizlik xizmati organlarining vazifalari va vakolatlari. O'zbekiston Respublikasi Milliy xavfsizlik xizmati (MXX) O'zbe-kiston Respublikasi Prezidentining 1991 yil 25 avgust va 26 sentabrdagi farmonlari asosida tashkil etilgan. MXX va uning joylardagi organlari xorijiy davlatlar va xorijiy tashkilotlar maxsus xizmaflarining O'zbekistonga qarshi qaratilgan razvedka- qo'poruvchilik faoliyatiga qarshi kurash olib boradi, O'zbekiston Respublikasining mustaqilligini, konstitutsiyaviy tuzumini, hududiy butunligini, iqtisodiy, ilmiy- texnikaviy va mudofaa qudratini g'ayriqonuniy tajovuzlardan himoya qilishni amalga oshiradi. O'ziga yuklatilgan vazifalarni bajarish uchun bu xizmat Qoraqalpog'iston Respublikasida (uning davlat hokimiyati va boshqaruv organlari bilan kelishgan holda) viloyatlarda, alohida shaharlar va tumanlarda o'zining organlarini tuzadi. Milliy xavfsizlik xizmati O'zbekiston Respublikasi hokimiyati va

$boshqaruv organlarining ishlashini nodo'stlik kayfiyatidagi davlatlar va konstitutsiyaga qarshi ichki tuziimalar maxsus xizmaflarining razvedka- qo'poruvchilik va boshqa xil jinoiy tajovuzlaridan samarali himoya qilish uchun javobgardir va O'zbekiston Respublikasi Prezidenti hamda Oliy Majlisi oldida muntazam ravishda hisob berib turadi. Milliy xavfsizlik xizmati va uning joylardagi organlari o'zlarining amaliy faoliyatlarida mehnatkashlar bilan yaqindan aloqada bo'ladilar, doimo ularning yordamiga suyanadilar. Milliy xavfsizlik xizmatiga O'zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoni bilan tayinlanadigan va keyinchalik O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatida tasdiqlanadigan rais boshchilik qiladi. MXX raisining birinchi o'rinbosari va o'rinbosarlari O'zbekiston Respublikasi MXX raisining taqdimnomasiga ko'ra, Vazirlar Mahkamasining qarori bilan tayinlanadilar. Milliy xavfsizlik xizmatining raisi O'zbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan respublika vazirlariga berilgan huquq-lardan foydalanadi. MXX amaldagi buyruqlar va ko'rsatmalarga muvofiq, agar ular O'/bekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlariga zid bo'lmasa, operativ- qidiruv va boshqa xil xizmat faoliyatlarini amalga oshiradi. Milliy xavfsizlik xizmati raisi va uning o'rinbosarlari o'z vakolatlari doirasida buyruqlar, ko'rsatmalar va yo'riqnomalar chiqaradilar. Xavfsizlik organlari ishini tashkil etish masalalarini hal qilish uchun larkibida xizmat raisi, uning o'rinbosarlari va xizmalning boshqa ralibar xodimlari bo'igan O'zbekiston Respublikasi Milii\ xavfsizlik xizmati kengashi tug’iladi. Kengash a'zolarining shaxsiy tarkibi O'zbekiston Respublikasi Prezidenti bilan kdishgan holda xizmat raisi tomonidan tasdiqlanadi, Milliy xavfsizlik xizmati organlarining vazlfalari va vakotatlari Milliy xavfsizlik xizmatining asosiy vazifalari O'z.bekiston Respublikasi manfaatlari yo'hda, razvedka va kontrrazvedka faohyati biian sbug'uliamsh va uyushgan jinoyatchilikka qarshi kurash hisoblanadi. Milliy xavisiziik xizmati organiari: - razvedka va konurazvedka taoliyatini ainalga oshiradiiar;$

-davlat xavfsizligj manfaatlariga daxldor bo'igaii terrorizni va uyushgan jinoyatchiliidca qarshi kurash olib boradilar; - O'zbekiston Konstitutsiyasi va mustaqilligini g'ayriqonuniy tajovuzlardan himoya qilishni ta'minlaydilar, chet ellarda O'zbekiston Respublikasining diplomatiya, savdo va boshqa rasmiy vakillarining xavfsizliini ta'minlaydilar, zarur bo'igan hollarda respublika fuqarolarining chet elga jo'nab ketishida va u yerda bo'lishidu ularniug xavtsizligini ta'minlashni tashkil etadilar; - Prezidentni. davlat hokimiyati va boshqaruvi organlarini xavfsizlik manlaatlariga daxldor bo'igan masalalar yuzasidan xabardor qilib turadilar, O'zbekiston Prezidentini, davlat hokimiyati va boshqaruvining yuqori organlarini xavfsizlik, ijtimoiy-iqtisodiy, mudofaa qurilishi va fan-texnika taraqqiyoti, tashqi siyosat va tashqi iqtisodiy faoliyat bilan bog'liq vazifalarni hal etish uchun ulami zarur bo'igan axboroi bilan ta'minlash maqsadida axborot berish-tahlil qihsh ishlarini amalga oshiradilar; - xavfsizlik manfaatlariga daxldor bo'igan ijtimoiy jarayonlami va muammolarni tadqiq qiladilar va oldindan aytib beradilai'; -xalq xo'jaligi va boshqa obyektlarda davlat shiarini saqlashga oid choralarni ishlab chiqish va amalga oshirishda qatnashadilar, tijorat sirlarini saqlashda korxonalarga, muassasalai'ga va tashkilotlarga yordam ko'rsatadilar; -tergov qilish xavfsizlik organlari ixtiyoriga o'tkazilgan jinoyatlar to'g'risidagi ishiar bo'yicha surishtiruv va dastlabki tergov ishlarini olib boradilar. bunday jinoyatlarni sodir cigars yoki sodir etishda shubh? qilinayotgan shaxsiarni qidirishni amaiga oshiradilar; -jinoyai sodir qilgan shaxslarning hisobini yurii:adllar, - xaiq xo'jaligi va boshqa obyektlarda xavfsizlikni ta'minlaydilar; -O'zbekiston Respublikasi Prezklenti, tlavJal hokimiyati va boshqaruvi organiarining qarori bo'yiclrd ichki ishiar organluri bilan birgalikda fuqarolarm himoya qilishda, transport va aloqa, ahoJi hayotini ta'minlash obyektiarini, muhim xaiq xo'jaligi va harbiy obyektlarni qo'riqlashda, qonunchilikni va huquqiy

tartibotni tiklashda, ommaviy tartibsizliklarning, millatlararo nizolaming oldini oiishda qatnashadiiar; -atom energetikasi obyektlaridagi, neft va gaz mahsuiotlari qiivurlaridagi, transportdagi, sanoalning mudoi'aa larmoqiari obyektlaridagi va boshqa muhim xaiq xo'jaligi obyektlaridagi yirik avariyalarning, halokatlarning va boshqa favqulodda hodisalarning oidini olishga oid tadbiriarni amalga oshirishda, tabiiy ofatlar, epidemiyalar, cpizootik kasaJlikiar, ekoJogik halokatlar va boshqa favqolodda hodisalarnirtg oqibatlarini tugatishda qatnashadiiar; -davlat organiarining so'rovlari bo'yicha davlat wrlaridan iborat ma'iumotlarni yaxshi bilgan shaxslar to'g'risida, uiarmng chet elga jo'nab kctayotganliklari va O'zbekiston Respublikasi fuqaroligidan chiqishlari haqidagi iltimosuomalari munosabati bilan axborotlai* taqdim eiadilar; - maxsus yukiarni tashishning xavfsizligini ta'minlash yuzasidan choralar ishlab chiqishda va amaiga oshirishda boshqa davlat organiari bilan o'zaro hamkorlikda qatnashadiiar; -crush davrida milliy xavfsizlik organiarining safai'barlik tadbirlarini ta'minlashda qatnashadiiar; -davlat sirlarini saqlashga, bojxona qoidalariga, qurol va o'q-dori!ar sotib olish va saqlashga tegishli masalalarni hal etishda O'zbekiston Respublikasi xavfsizligini ta'minlash yuzasidan umumdavlat tadbirlarini ishlab chiqishda qatnashadilan -milliy xavfsizlik organiarining moddiy-texnika bazalarini rivojiantirish rejalarini ishlab chiqadilar va amalga oshiradilar; - o'z xavfsizliklarini ta'minlashga oid tadbirlarni amalga oshiradilar. 3. Milliy xavfsizlik xizmati organlari faoliyatining asosiy prinsiplari Milliy xavfsizlik organlanning faoliyati qonuniylik, qonun oidida aammaning tengligi, shaxsni, uning huquqlari va erkinliklarini hurmat qilish, insonparvarlik va baynalminallik prinsiplari asosiga quriJadi. Bu .rinsipiaming ko'pini oldingi boblarda ko'rib chiqqanimizga qaramay, -iiarga yana bir bor to'xtalib o'tamiz. Qonuniylik prinsipi shuni anglatadiki, barcha MXX xodimiari O^zbeki.ston

Respubiikasi Konstitutsiyasi. Jinoyat kodeksi va Jinoyat protsessuai kodeksi hamda boshqa qonun hujjaiiari taiabiuriga aniq rioya qilishlari short, Ulardan chekinish belgilangan javobgarlikka olib l=ce!adi. Milliy xavfsizlik xizmati organlarining vazifalari. maqsadi va vakolatlars qonunlarda belgilab berilgan. Operativ-qidiruv tadbiriari esa idoraviy yo'riqnomalarga asoslangan. Oliy sud va boshqa sud organlari bu xizmatning operaltv-qidirav faoliyatini nazorat qiladi, uning natijalarini baholaydi va fuqarolarning buzilgan huquqlari, erkiniiklari to'g'risidagi shikoyatlarni hal qiladi. Sud quyidagilar haqida xabardor qilinishi kerak; -jinoiy ishlarning tergovi va ko'rib chiqilishidan oldingi, huquqni muhafaza qilish organlarining faoliyati qanday arnalga oshirilayotganligi; - dalillar to'plash uchun muhim bo'lgan ma'Iumotlar qay tarzda aniqlanayorganligi; - bunda fuqarolarning huquq va erkinliklariga qay darajada real daxl qilinayotganligi. Milliy xavfsizlik xizmatining operativ faollyatida qonunchilikning kafolati prokuror nazoratidir. Prokuror bu organlar operativ faoliyatidagi har qanday qonun buzilishini o'z vaqtida aniqlashi va fuqarolarning buzilgan huquqlarini tiklash choralarini ko'rishi zarur. Bu organlarning operativ faoliyati maxfiydir. Lekin barcha bo'g'inlardagi prokurorlar o'z buyruqlari bilan MXX faoliyatida qonunlarga rioya etilishini nazorat qiluvchi xodimlarni belgilaydilar. Mamlakatimiz prokuraturasida esa bu maqsad uchun maxsus bo'lim bor. Barchaning qonun oldida tengligi prinsipi shuni bildiradiki, milliy xavfsizlik organlari jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e'tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan qat'i nazar, barchaga birday munosabatda bo'ladilar. E'tiqodi uchun ta'qib qilishga yo'l qo'yilmaydi. Milliy xavfsizlik xizraati ishidagi asosiy prinsiplardan biri shaxsni, uning huquq va erkinliklarim hurmat qilislidir. Mazkur xizmatning har bir xodimi o'z ishida o'zi munosabatda bo'ladigan shaxslaming qadri va sha'nini hunnat qilishi shart.

Tazyiq o'tkazish, jumladan, zarur axborot olish maqsadida yoki intizomni mustahkamlash uchun tazyiq o'tkazish qonunda ma'n qiLingan. Shurdngdek, insonning sha'ni, qadr-qimmatini yerga uiuvchi, uning shaxsiy hayoti haqidagi ma'Iumotlar tarqatishga, sog'lig'ini xavf ostiga qo'yishga, jismoniy va ruhiy azob chekishiga olib keluvchi harakatlar qilish, qarorlar chiqarish, ham ma'n qiHngan. Narkotik, psixotrop va toksik moddalar yordamida odamlarga ta'sir ko'rsatishga ham yo’l qo'yilmaydi. Milliy xavfsizlik xizmatining butun faoliyati insonparvarlik g^oyalari bilan sug'orilgan. Huquqni muhofaza qilish organiaiining faoliyatiga nisbatan gumanizm muammosining turli jihatlari bor. Insonparvarlik prinsipi O'zbekiston Respublikasining Miliiy xavfsizlik xizrnati haqidagi nizomda aks etgan. Shu prinsipdan kelib chiqib, Milliy xavfsizlik xizraatining butun operativ faoliyati ogoliianliruvchi tusga ega. Operativ-qidiruv tadbirlari faqat himoya qilinayotgan manfaatlarni boshqa usulda muhofaza qilishning imkoni bo'lmagandagina amalga oshiriladi. Ushbu prinsip asosida operativ-qidiruv faoliyatini tashkil qilish xokimiyatdan yashirincha tayyorlanayotgan jinoyatlarni aniqlash, o]dini olish, bartaraf etish shart ekanligidan kelib chiqadi. Jinoyat protsessual qonunlarda nazarda tutiigan jinoyatlarni tergov qilish sodir etilgan jinoyat haqida biror ma'lumot olingandan, ya'ni jinoyat aniqlangandan keyingina boshlanishi mumkin. Ko'pincha, bunday jinoyatlar haqida fuqarolar, ma'lumotlarga ega mansabdor shaxslar xabar qilishadi. Lekin bunday ma'lumotlarni kutib o'tirish yoki ularga umid qilib o'tirish yetarli emas. Operativ qidiruv ishi o'z vaqtida jinoiy harakatlarni aniqlash, tergov qilish uchun sharoit yaratish va shu orqali jinoyatchiga qarshi kurashish uchun mavjud. Operativ-qidiruv faoliyatining dastlabki qidiruv faoliyati uning oshkoraligi chegaralarini belgiJaydi. Tabiiyki, fuqarolar operativ-qidiruv faoliyatni amalga oshimvchi organlarning ishidan; maqsad va vazifalaridan; ish prinsiplaridan; ularning ijtimoiy munosabatlar sohasiga qay darajada aralashishlaridan; o'zaro huquq va majburiyatlaridan; faqat berilgan vakolat

doirasidagina faoliyat ko'rsatish kafolatlaridan belgilangan tarzdagina umumiy xabardor bo'ladiiar. Operativ-qidiruv harakatlari va ularning natijalail esa bar gal ham oshkor qilinavermaydi. Bu ko'pincha operativ manbaning maxfiyligini ta'minlaydi. Maxfiylik, o'z navbatida, operativ ma ! lumotlarni oshkora tekshirish va uiar asosida sudda hukrn chiqarish, tergovda ayb qo'yishning ; loji yo'qligini keltirib chiqaradi. Bu jumladan, texnik vositalar (foto, kino, videosyomkalar) yordamida olingan ma'lumotlarga ham tegishli. Bundan tashqari, faqat operativ yo'l bilan oiingan ma'lumotlar asosida ruqarolarni protsessda ishtirok etishga jalb qilinishiga yo'l qo'yilmaydi. Operativ-qidiruv faoliyatida shaxslarning aybdorligi haqida qaror qabul qilinishi mumkin emas. Bunday qarorlar jinoiy protsessga xosdir. Bu protsess operativ-qidiruv faoliyati natijasida olingan asoslarga ko'ra boshlanishi mumkin. Shuning uchun harn operativ-qidiruv yo'li bilan oiingan axborotlarni vaqtidan avval oshkor qilishga yo'l qo'yilmaydi. Operativ axborot qonuniy va rasmiy ravishda shaxsni davlat nomidan jinoyaiga aloqador deb hisobiashga asos bo'!a olmaydi. Milliy xavfsizlik xizmati ishidagi baynalnrilallik prinsipi avvalo fuqarolarning irqi s millati, dini,, e'tiqodi, jinsi, manzili. ijtimoiy va moliya-viy mavqeidan qat'i nazar. qonim oldida tengligida namoyon bo'ladi. O’'z huquqlari doirasida davlat sirlari, maxsus aloqa turlari va shifrlash ishlari xavfsizligining saqlanishini qanday ta'minlashni, vazirliklar, davlat qo'mitalari, idoralar, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda, jamoat birlashmalari organlarida, Ichki ishlar vazirligining ichki qo'shinlarida va qonunda nazarda tutilgan boshqa harbiy tuzilmalarda xavfsizlikning boshqa masalalarini qanday hal etishni tashkil qiladilar va nazorat etadilar; xavfsizlik manfaatlariga tegishli aniqlangan karnchiliklarni bartaraf etish to'g'risida yozma dokladlar laqdim etadilar, tegishli choralar ko'rishni va rnilliy xavfsizlik organlarini ularning ijrosi to'g'risida xabardor qilib qo'yishni talab qiladitar; O'zbekiston Respublikasi hududida ro'yxatdan o'tmagan ma'lumotlar

bilan yoki belgilangan qoidalarni buzgan holda ishlovchi, shuningdek, o'rnatilgan talablarni buzib bajaradigan, davlat sirlaridan iborat bo'lgan ishlarni uzatuvchi radioelektron vositalardan foydalanishni taqiqlaydilar; vazirliklar, davlat qo'mitalari, idoralar, korxonalar, tashkilotlar va jamoat birlashmalaridan xavfsizlikni ta'minlash yuzasidan majburiyatlami ijro etish uchun zarur axborotlarni belgilangan tartibda rasmiy ravishda talab qiladilar va oladilar; milliy xavfsizlik orgaolari faoliyatiga taalluqli shoshilinch tergov va boshqa ma'lumotlarning davlat tomonidan saqlanishini amalga oshiradilar va ularni hisobga olish, saqlash va foydalanish tartibini aniqlaydilar, axborot tizimlarini tashkil etadilar;milliy xavfsizlik organlarining harbiy xizmatchilari O'zbekiston qonuniga muvofiq qurol va maxsus vositalami olib yurish, saqlash, qo'llash va foydalanish huquqiga egadirlar.

Foydalanilgan a dabiyotlar 1.Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sagásida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari.Toshkent, “O’zbekiston”1997 y. 2.Karimov I.A “Adolat qonun ustivirligida” Toshkent, “O’zbekiston”1999 y. 3.Alimova “Ma’muriy xuquq” Toshkent “Adolat” 4.Xojiev E.T. “Ma’muriy xuquq” Toshkent Ïlmi-ziyo”2006 y. 397-411 betlar. 5. Karimova O.,G’afforov Z. Davlat va xuquq asoslari. T. “O’qituvchi”, 1995 yil 6.O’zbеkiston Rеspublikasi “Prokuratura to’g’risida”gi Qonun 2001 yil 29 avgustdagi Qonuni. O’zbеkiston Rеspubilikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 2001 yil, 9-10 sonlar, 168-modda. 7.Mirinskiy B.A., Raxmonqulov A.X., Chinibaеv X.J. O’zbеkiston Rеspublikasi xuquqni muqofaza qilish organlari.IIV Akadеmiyasi 2005. 8 Rustamboеv M.Q. , Nikiforova Е.N. Xuquqni muxofaza ?ilish organlari. T.2005 yil

O'xshashlar

Jinoyatlarni tergov qilishda tezkor-qidiruv organlarining tergov va surishtiruv organlari bilan o’zaro hamkorligi

Jinoyatchilikka qarshi kurashuvchi organlar tomonidan qonunlarni ijro etishlari ustidan prokuror nazorati

Sud departamentining surishtiruv olib borish va ma’muriy ishlarni ko’rib chiqish amaliyoti

Jinoyat protsessining tushunchasi va mohiyati

Prokurorning nazorati hujjatlari, ularning mazmuni, keltirish asoslari va tartibi