Kon bosimi - Geologiya - Referatlar

Kon bosimi

Yuklangan vaqt:

27.09.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3155 KB

Ko'chirib olish

Kon bosimi Reja: 1. Umumiy ma’lumotlar 2. Gorizontal kon lahimlarida kon bosimi 3. Tik kon lahimlarida kon bosimi 4. Qiya kon lahimlarida kon bosimi

Umumiy ma’lumotlar Hozirgi vaqtgacha kon bosimi muammosi to’liq o’z yechimini topgani yo’q. Konchilik ishi amaliyotida sodir bo’layotgan geotektonik o’zgarishlarga bog’liq baxtsiz hodisalarni yyechishga xizmat qiladigan kon bosimi nazariyasi hali yaratilmadi. Bu muammoning murakkabligi, eng avvalo tog’ jinslarining bir xil ya’ni yaxlit emasligi va tog’ jinslari fizik-mexanik xususiyatlarining xilma- xilligidadir. Shu sababli biror bir samarali natija olish uchun har xil shartliliklarga, mo’ljal qilishga va sun’iy sxemalar tuzishga to’g’ri keladi. Bu esa ko’pincha mahalliy muammolarni yechishda qo’l keladi. Shunday qilib kon bosimi deganda nimani tushunamiz. Kon bosimi bu - yer osti kon lahimini qamrab olgan tog’ jinslari massivida paydo bo’ladigan kuchdir. Kon bosimi yer osti lahimi o’tilgandan keyin kuchlanishlarning yig’ilishi, lahim atrofida qayishqoq bo’lmagan buzilishlar (kuchlanishning kamaygan doirasi) ning tashkil bo’lishi va tog’ jinslarining kon mustahkamlagichiga mexanik ta’sir ko’rsatishi bilan bog’liqdir. Kon mustahkamlagich o’rnatilgandan keyin mustahkamlagich va tog’ jinslari birgalikda tizim sifatida ishlashi boshlanadi. Shuning bilan bir qatorda “kon bosimi” tushunchasini “mustahkamlagich yuklamasi” tushunchasi bilan tenglashtirib bo’lmaydi. Bu ikki tushuncha bir-biri bilan hamma vaqt ham teng bo’lavermaydi. “Mustahkamlagich yuklamasi” boshqa sabablarga ko’ra ham sodir bo’lishi mumkin. Misol uchun tog’ jinslarining siljishi, mustahkamlagichning sifatsiz o’rnatilishi va hakozolar. Shundan kelib chiqqan holda, kon bosimi bu mustahkamlagich yuklamalarining eng keng tarqalgan turidir. kon bosimini qabul qilib olish uchun mustahkamlagich o’rnatiladi. Mustahkamlagichlar tog’ jinslari buzilishlari (kuchlanishning pasaygan doirasida) ni oldini oladi yoki kamaytiradi va kon bosimini qabul qilib oladi.

Kon lahimining ko’ndalang kesim yuzasi bo’yicha kon bosimi simmetrik va egri (asimmetrik) yo’nalishda bo’lishi mumkin. Tog’ jinslari qatlami yer qa’risida gorizontal yotgan bo’lsa kon bosimi simmetrik, agarda qiya va o’ta qiya yotgan bo’lsa hamda tozalab qazib olish ishlari ta’sirida asimmetrik bo’lishi mumkin. Buzilishlar va kuchlanishlar miqdori mustahkamlagich materialining mustahkamlik chegaraviy miqdoridan ortiq bo’lmasligi kerak. Shunday holatda mustahkamlagich o’rnatilsa lahim turg’unligi saqlanadi. rasm. Vaqt o’tishi bilan kon bosimi miqdorini o’zgarish grafigi. Yuqoridagi rasmda kon bosimi miqdori, lahimning ochilgan yuzasiga mustahkamlagich o’rnatilgan vaqt bilan bog’liq grafigi tasvirlangan. Lahim o’tilgandan keyin gorizontal lahim shipi cho’kishi boshlanadi, lahim shipida bir-biri bilan kesishgan yoriqliklar paydo bo’ladi. Bu esa kon bosimi yuklamasining mustahkamlagichga ma’lum vaqtda ya’ni T 1 davrda ma’lum chegaragacha ortib borishiga olib keladi (Oa uchastkasi). Bu birlamchi kon bosimi deyiladi.

Undan keyin lahim shipida tabiiy muvozanatli gumbaz hosil bo’ladi. Agarda mustahkamlagich moslashuvchan bo’lsa, tabiiy muvozanatli gumbaz chegarasidan tashqarida massiv kuchlanishining ortgan doirasi sodir bo’ladi. Bu doira lahim shipi gumbazi tog’ jinslariga massiv tog’ jinslari ta’sirini kamaytiradi va lahim mustahkamlagichiga kon bosimi miqdorini kamayishiga olib keladi. Bu davr T 2 (ab uchastkasi) ikkilamchi davri deb ataladi. Tabiiy muvozanatli gumbaz hosil bo’lgandan va kuchlanishning yuqorilashgan doirasi tashkil topgandan keyin, lahim shipi tog’ jinslari muvozanat holatga keladi, bu davrda kon bosimi mustahkamlagichga bir xil doimiy kuch bilan ta’sir o’tkazadi. Bu esa kon bosimi barqarorlashgan davri (bc uchastkasi) deb ataladi. Agarda o’rnatilgan mustahkamlagich qattiq va mustahkamligi yuqori bo’lsa, yoriqliklar paydo bo’lishini, tabiiy muvozanatli gumbazning hosil bo’lishini to’xtatib qo’yishi mumkin. U holda mustahkamlagichga bir me’yorda doimiy kon bosimi ta’sir qiladi (ad uchastkasi). Q 2 miqdori Q 1 miqdoridan katta bo’lsa (Q 2 >Q 1 ) lahim mustahkamlagichlari moslashuvchan bo’lishi kerak. Kon lahimi o’tkazilganda tog’ jinslarining mustahkamligi har xil bo’lganda yumshoqroq tog’ jinsi ulashgan joyida (kontakt) kon bosimi yuqoriroq bo’ladi. Kon bosimi miqdori lahimni o’tish usullariga ham bog’liqdir: burg’ilash-portlatish usulida kon bosimi yuqoriroq, kombayn, gidravlik usullar bilan o’tilganda kon bosimi kamroq bo’ladi. Vaqt o’tishi bilan lahimda kon bosimi miqdori oshadi, bunga tog’ jinslarining suvlanishi va shaxta havosi ham ta’sir ko’rsatadi. Yuqoridagi fikrlardan quyidagicha xulosaga kelish mumkin: kon bosimi miqdori lahim joylashgan chuqurlikka; ochilgan yuza davomiyligiga; lahimning turi, shakli, o’lchamlariga; mustahkamlagich tuzilishi va materialiga; tog’ jinslari xarakteri va qatlamlarining yotish burchagiga; tozalab qazib olish ishlari ta’siriga bog’liqdir.

Gorizontal kon lahimlarida kon bosimi Prof. M.M. Protodyakonov gipotezasi. Bu gipoteza mohiyati shundan iboratki, agarda lahim shipi noturg’un bo’lsa, lahim devorlari va tagi turg’un bo’lsa, u holda o’tilgan lahim ustida shakli parabolasimon tabiiy muvozanatli gumbaz hosil bo’ladi. (rasm, b ). Bu tabiiy muvozanatli gumbaz lahim yuqorisida joylashgan tog’ jinslari og’irligini qabul qilib oladi. Lahim mustahkamlagichiga gumbaz ichida joylashgan tog’ jinslari og’irligi bosim o’tkazadi. Bunda bir metr lahimga ta’sir etadigan kon bosimi miqdori quyidagiga teng bo’ladi. bitta mustahkamlagich romi yoki arka uchun: bu yerda: S 0 - tabiiy muvozanatli gumbaz qulashining ko’ndalang kesim yuzasi, γ - lahim shipidagi tog’ jinslari hajmiy og’irligi, t/m 3 , a -o’tilgan lahim kengligining yarmi, m, b - gumbaz balandligi. m, L - mustahkamlagich romlari yoki arkalar oralig’i masofasi, m.

rasm. Qamrab olgan massiv tog’ jinslari xarakteriga bog’liq holda gorizontal kon lahimi atrofi kuchlanishlari 1 pasaygan va 2 yuqorilashgan doiralari: a -turg’un massiv; b -lahim shipi noturg’un, devorlari va tag qismi turg’un; v -lahim shipi va devorlari noturg’un, ostki qismi turg’un; g -lahim shipi, devorlari va tag qismi noturg’un; 2a-qulash gumbazi kengligi; v-qulash gumbazi balandligi.

Prof. M.M. Protodyakonov tabiiy muvozanatli gumbaz balandligi( b )ni quyidagi formula bo’yicha aniqlagan: bu yerda: f -tog’ jinslarining mustahkamlik koeffitsiyenti. φ - tog’ jinslarining ichki ishqalanish burchagi. Lahimning xizmat qilish muddati bir yildan ortiq bo’lsa, Q miqdorini ikki barobar oshirishni prof. M.M. Protodyakonov tavsiya etgan ya’ni: Prof . M . M . Protodyakonov ilmiy farazini sochiluvchan tog ’ jinslari uchun qo ’ llasa bo ’ ladi . Bog’langan va yoriqlari ko’p tog’ jinslar uchun bu ilmiy farazlar qo’llanilsa aniq ko’rsatkichlari ko’p vaqtlarda amaliyotga to’g’ri kelmaydi. Bu holatlarda gumbaz va qulash doirasi o’lchamlari xarakteri boshqacha bo’ladi. Prof.M.M. Protodyakonov ilmiy farazini prof.P.M. Simbarevich rivojlantirdi. P.M. Simbarevich yer osti lahimlarining yon atrof tog’ jinslari yuqorida bayon etilgan to’rt holati uchun kon bosimi miqdorini aniqladi. Tog’ jinslari birinchi holati lahim shipi, devorlari va tagi qismi turg’un, (rasm, a ) shuning uchun kon bosimi deyarli yo’q. Bu holat odatda f > 9 bo’lganda uchraydi. Ikkinchi holat lahimning shipi noturg’un, devorlari va tagi esa turg’un (rasm, b ). Bu holatda P.M. Simbarevich fikri bo’yicha lahim shipida ko’ndalang kesimi uch burchaksimon, balandligi b = ga teng bo’lgan qulash doirasi hosil bo’ladi. Bunda lahim shipi tomonida kon bosimi miqdori quyidagicha bo’ladi:

Bu tenglama tog ’ jinslari mustahkamlik koeffitsiyenti f ≥ 4÷9, lahim chuqurligi odatdagiday va tozalab qazib olshi ishlari ta ’ siri bo ’ lmaganda amaliyotga yaqin natija beradi . Uchinchi holat - lahim shipi va devorlari noturg’un, tagi esa turg’un. Bu holatda qulash doirasi kengligi lahimni o’tishdagi kengligidan katta va quyidagi ifoda bo’yicha aniqlanadi: (rasm, v ) Qulash gumbazi balandligi b quyidagiga teng bo’ladi: bu yerda: ℎ -lahim balandligi, m; -yon atrof tog’ jinslarining ichki ishqalanish burchagi; -lahim shipidagi tog’ jinslarining ichki ishqalanish burchagi; -lahim shipidagi tog’ jinslarining mustahkamlik koeffitsiyenti. Kon bosimi lahim shipi tomonidan quyidagiga teng bo’ladi: Prof . P . M . Simbarevich fikri bo ’ yicha lahim devoriga yon tomon bosimi faol bosim sifatida , burchagi bo ’ lgan , ustki tomonidan h elementi qulash doirasi tog ’ jinslari bilan yuklangan , siljib kelayotgan prizma va yuqorida bayon etilgan , shunday holatlarga mos qoidalar asosida D quyidagiga teng :

bu yerda: h 0 - yon tomon tog’ jinslari hajmiy og’irligiga keltirilgan, qulash gumbazi balandligi, m; γ - lahim shipidagi tog’ jinslarining hajmiy og’irligi, t/m P.M. Simbarevich, prof.M.M. Protodyakonovning ilmiy faraziga aniqlik kiritish maqsadida, hozirgi vaqtda qulash gumbazi balandligini quyidagicha aniqlash tavsiya etiladi: bu yerda: H – lahimning joylashgan chuqurligidan yer yuzasigacha bo’lgantik masofa. To’rtinchi holat (rasm, g) – lahim shipi devorlari va tagi noturg’un. Bu holatda lahimga barcha tomondan tog’ jinslari bosim o’tkazadi. Lahim shipi tomonidan tog’ jinsi bosimini yon tomondan tog’ jinslari bosimi ifodalari bilan aniqlash tavsiya etiladi. (rasm, b )

rasm. Prof P.M.Simbarevich gipotezasi bo’yicha kon bosimini aniqlash sxemasi: a- lahim shipi va devorlari tog’ jinslari noturg’un; b-lahim shipi, devorlari va tag qismi tog’ jinslari noturg’un. Lahim tagi tomonidan tog’ jinslari bosimi esa yuqorida yotgan kuchlanishlari yuqori bo’lmagan, balandligi H 1 = b 1 +h ga teng bo’lgan AKF va A 1 K 1 F 1 prizma

tog’ jinslari og’irligi ta’sir o’tkazayotgan ABK va A 1 B 1 K 1 siqib chiqaruchi pirizma kuchi N yig ’ indisi bilan aniqlanadi . Bu holatda lahim tagi qismi tomonidan kon bosimi quyidagicha bo’ladi. bu yerda : x 0 – lahim tagi tog ’ jinslari zarrachalari harakatining tarqalish chuqurligi , m h 0 – hajmiy og’irlikka keltirilgan lahim tagi qismi tog’ jinslari yuklamasi balandligi, m. Agarda lahim tozalab qazib olish ta’siri doirasida bo’lsa, unda N miqdori 2 yoki 3 barobar oshiriladi. Ko’mir va ruda konlarini qazib olishda lahim tagi tog’ jinslari bosimi lahim ichiga, tog’ jinslarini siqib chiqarish holatida namoyon bo’ladi. Tog’ jinsini lahim qismi tomonidan siqib chiqarish 400-500m chuqurlikda va loyli slanetslarda kuzatiladi. Prof.M.M. Protodyakonov ilmiy farazi ma’lum darajada amaliyotda yuz berayotgan voqealarni tasvirlaydi, lekin kon bosimi muammosini to’liq yechaolmaydi. Shuning uchun ham bu ilmiy farazlar bo’yicha hisoblangan kon bosimlari miqdori ko’p holatlarda mo’ljallash uchun xizmat qiladi. Har bir foydali qazilma konlari uchun kon bosimini boshqarish usullarini tanlash, shu jumladan aniq sharoit uchun kon bosimi miqdorini aniqlash maqsadga muvofiq bo’ladi. Ilmiy tadqiqotlar natijasida tog’ jinslari lahim tagidan siqib chiqarilishiga sabab bo’layotgan omillar o’rganildi va aniqlandi. Bular quyidagilar: a) tayyorlovchi lahimlar tozalab qazib olish ishlari ta’siri natijasida, lahim yon devorlarida tayanch kuchlanishlarning ko’tarilishi va foydali qazilmalarni qazib olish ishlarining chuqurlashishi; b) lahim tagi qismi tog’ jinslarining, ayniqsa loyli tog’ jinslarining namligining oshishi. Rus olimlaridan prof.A.A. Borisov texnika fanlari doktori;

K.V. Ruppeneyt; Belgiyalik prof. A. Labass va boshqa olimlar kon bosimi miqdorini aniqlashga o’zlarining ilmiy tadqiqot ishlari bilan o’z hissalarini qo’shgan. Tik kon lahimlarida kon bosimi Tik stvollarda kon bosimini aniqlashda ko’p olimlar ilmiy-tadqiqot ishlarini amalga oshirgan. Shular ichida rus olimlari prof.M.M. Protodyakonov va prof.P.M. Simbarevichlarning xizmati katta. Shuning uchun bu ikki olimning ilmiy tadqiqot ishlari natijalarini o’rganib chiqamiz. Prof M.M. Protodyakonov ilmiy qarashlari. Gorizontal yotgan tog’ jinslari ichidan tik yer osti kon lahimi o’tkazilgan ko’ndalang kesimini ko’z oldimizga keltiraylik. Tog’ jinslarining har bir qatlami o’zining parametrlari bilan xarakterlanadi. Hajmiy og’irligi γ t/m 3 , mustahkamlik koeffitsiyenti f va qalinligi h n bilan. (rasm) Prof. M.M. Protodyakonov fikri bo’yicha stvol mustahkamlagichiga butun stvol perimetri bo’ylab tog’ jinsi siljishi ABC prizmasi bosim o’tkazadi. Stvol mustahkamlagichi esa tayanch devor vazifasini bajaradi, bu holatda bosim miqdori quyidagiga teng bo’ladi: Stvol maydoni birligiga, stvolning harqanday balandligida bosim quyidagicha bo’ladi. Bu yerda : − kesib o ’ tadigan tog ’ jinslarining o ’ rtacha hajmiy og ’ irligi , t / m 3 ;

− kesib o’tgan tog’ jinslari ichki ishqalanish burchagi, gradus. Bu formuladan ko’rinib turibdiki kesib o’tgan tog’ jinslarining fizik-mexanik xususiyatlaridan qat’iy nazar stvol chuqurligi oshgan sari, stvol mustahkamlagichiga bosim uzluksiz oshib boradi. (rasm, b ) Hozirgi davr ilmiy tadqiqotlari va amaliyoti bu holatni tasdiqlamaydi. Ilmiy tadqiqotlar natijasi shuni ko’rsatadiki stvollar chuqurlashgan sari ularda kon bosimi barqarorlashadi. Prof.M.M. Protodyakonov farazi sochiluvchi, yumshoq tog’ jinslari ichida o’tilgan tik kon lahimi mustahkamlagichlarida kon bosimini aniqlash uchun qo’llaniladi. Chunki bunday tog’ jinslari uchun ichki ishqalanish burchagi asosiy hisoblanadi, bog’lovchi koeffitsiyent deyarli yo’q. rasm. Prof M.M. Protodyakonov gipotezasi bo’yicha kon bosimini hisoblash sxemasi Prof. P.M. Simbarevich fikri bo’yicha tik kon lahimlari mustahkamlagichlariga, stvol kesib o’tgan tog’ jinslarining pasaygan kuchlanishi yoki qayishqoq bo’lmagan buzilish sodir bo’lgan qismi bosim o’tkazadi. Shuning uchun P.M.Simbarevich stvol devorlari turg’unligini ifodasi bo’yicha aniqlashni tavsiya etadi. Tik lahim devorlarining turg’un uchastkalarida kon bosimi bo’lmaydi. Tik lahim devorlarining noturg’un uchastkalarida kon bosimi, noturg’un tog’

jinslarining siljish prizmasi ta’sirida paydo bo’ladi. Siljish prizmasi balandligi, noturg’un tog’ jinsi qatlam qalinligiga teng va quyidagi formula bilan aniqlanishi mumkin (rasm) yoki bu yerda: gorizontlar qatlami tog’ jinslarining kon bosimi; γ n -noturg’un tog’ jinslari hajmiy og’irligi, t/m 3 ; h n -noturg’un tog’ jinslari qatlami qalinligi, m; φ n -noturg’un uchastka tog’ jinslari ichki ishqalanish burchagi, gradus; A n -gorizontal tirgak koeffitsiyenti. rasm. Prof.M.M. Simbarevich gipotezasi bo’kon bosimini hisoblash sxemasi

Agarda hisoblangan bosim miqdorini masshtabda diagramma asosida joylashtirilsa, unda kon bosimi epyurasi paydo bo’ladi. Ko’pchilik olimlar kon bosimi muammosining hal qilinish yo’llarini izlab, ilmiy tadqiqotlar olib bormoqda. Shu ilmiy tadqiqotlar natijasi quyidagilarni ko’rsatmoqda 1. O’zining qayishqoqlik holatini saqlaydigan qattiq (bardoshli) tog’ jinslarida stvol o’tilgandan keyin tik lahim mustahkamlagichiga hech qanday bosim o’tkazmaydi. 2. Tog’ jinslarining barqarorsiz holatiga o’tish chuqurligi quyidagi formula orqali aniqlanadi. bu yerda: n–tog’ jinslarning massivda tuzilishining zaiflashishi koeffitsiyenti, - tog’ jinsi bo’lagining bir o’q bo’yicha siqilishga chegaraviy mustahkamligi, t/m 2 ; − tog’ jinsining massivdagi bir o’q bo’yicha siqilishga chegaraviy mustahkamligi, t/m 2 ; k- stvol konturi tog’ jinslarida kuchlanishning yig’ilish koeffitsiyenti, z > 20m bo’lganda k=3; z=0 bo’lganda k=6; z=0÷20 bo’lganda k = 6 ÷ 15 (z-stvolning boshqa lahimlar bilan tutashgan joyigacha bo’lgan masofa, m) Stvollar burg’ilash usuli bilan o’tilganda lahimning uzun uchastkalarida miqdori 2 ga teng. 3. Sochiluvchi, mayin, hamda mo’rt tog’ jinslari, avval yoki stvolni o’tayotganda buzilgan bo’lsa, mustahkamlagichga bosim o’tkazadi. 4. Stvolning mustahkamlagich yuklamasi lahim chuqurligi va konturida bir me’yorda tarqalmaydi, har xil taqsimlanadi. Lahim chuqurlashishi va qatlam yotish burchagi ortishi bilan yuklama miqdori oshadi.

5. Yuqori qatlamda yotgan mustahkam tog’ jinslari, pastda yotgan mustahkamligi kam qatlam tog’ jinslariga yyengillashtiruvchi ta’sir o’tkazadi va lahim mustahkamlagichiga bosimni kamaytiradi. 6. Mustahkamlagichning moslashuvchanligi, yuklama notekis taqsimlanishini va uning miqdorini 2: 2,5 marotaba kamaytirishga olib keladi. 7. Stvol ichki diametri D ich =6m bo’lganda mustahkamlagichning o’rtacha yuklama miqdori 1- jadvalda keltirilgan. Mustahkamlagichlarning o’rtacha yuklama miqdori 1- jadval Stvol chuqurligi O’rtacha yuklama R n , t/m 2 O’tishning ketma –ket va parallel sxemalari qo’llanilib, mustahkamlagich monolit beton yoki tyubing bo’lganda tog’ jinsi va yotish burchagi qiyaligi Stvolni o’tishda birgalik sxemasi qo’llanilganda, mustahkamlagich tez qotuvchi monolit beton stvorli qolip qo’llanilganda va tog’ jinsi yotish burchagi 30 0 gacha 30 0 dan oshiq 30 0 gacha 30 0 dan oshiq 400 gacha 5 6 7 9 400÷800 7 9 11 13 800÷1200 8 10 13 15 Stvolning ichki diametri D ich ≥ 6m bo’lganda, o’rtacha radial yuklama R, R n yuklamasiga nisbatan har bir metr stvol diametrining 5% ortishiga sabab bo’ladi va u quyidagi formula bilan aniqlanadi:

Stvolning boshqa lahim bilan tutashgan joyi (tutashgan joyidan 20m gacha yuqori va past) uchun mustahkamlagichga o’rtacha yuklama R n 1,5 marotaba stvolning uzunlik uchastkalariga nisbatan katta bo’ladi, ya’ni: R n = 1,5 R t/m 2 . Qiya kon lahimlarida kon bosimi Qiyalik burchagi α bo’lgan lahim shipi tomonidagi kon bosimi Q ni ikki tashkil qiluvchi kuchga ajratish mumkin (rasm) N- lahim shipi tekisligiga normal, va rasm. Qiya lahimlarda tog’ bosimini hisoblash sxemasi T-tangensial, ya’ni lahim shipiga parallel kuchlarga bo’linadi. Q-miqdori quyidagi formulalar yordamida aniqlash mumkin: bir metr lahim uchun kon bosimi miqdori

bitta mustahkamlagich romi yoki arka uchun esa: bo’ladi. Lahim uzunligi o’qiga perpendikulyar o’rnatilgan mustahkamlagichga normal N kuch bosim o’tkazadi. Lahim qiyalik burchagi oshgan sari bosim miqdori kamayadi. Tangensial T kuchi lahim qiyaligi bo’yicha mustahkamlagichni siljitishga harakat qiladi va mustahkamlagich qismlarida qo’shimcha kuchlanishlar sodir etadi. Lahim qiyalik burchagi oshgan sari bu kuch ham ko’payadi. Qiya lahimlarda kon bosimi miqdorini quyidagi formula bilan aniqlash tavsiya etiladi: lahim qiyalik burchagi a = 0° − 45° bo’lganda N =Qcos a° ; lahim qiyalik burchagi a =45°−70° bo’lganda, N =Qcos45° formulasi bilan aniqlanadi. Lahim qiyalik burchagi a >70° bo’lganda, kon bosimi miqdori tik lahimlar kabi formulalar yordamida hisoblanadi.

Adabiyotlar: 1. Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga kuramiz. – T.: “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 488 b. 2. Городниченко В.Ч., Дмитриев А.П. Основы горного дела. М., изд. "Горная книга", 2008 3. Чупрунов Г.Д. Технология и комплексная механизация проведения горных выработок. М., "Недра", 1970 4. Русча-ўзбекча политехника атамалари луғати. Т."Фан", 1995 5. Азизов А.А. Русско-узбекский краткий словарь. Т."Ўқитувчи", 1989 6. Чупрунов Г.Д. Проведение и крепление горных выработок. М., "Госгортехиздат", 1960 7. Шехурдин В.К., Холабаев Е.Н., Несмотряев В.Ч. Проведение подземных горных выработок. М., "Недра",1991 8. Мангуш С.К., Крюков Г.М., Фисун А.П. Взрывные работы при подземной разработке полезных ископаемых. М., изд. Академии горных наук, 2000 9. Галкин В.И., Шешко Е.Е. Транспортные машины. М., изд. "Горная книга", 2010 10. Гейер В.Г., Тимошенко Г.М. Шахтные вентиляторы и водоотливные утсановки. Москва «Недра» 1981

O'xshashlar

Kon mustahkamlagichi materiallari

Gorizontal kon lahimlari mustahkamlagichlari

Qiya kon lahimlarining mustahkamlagichlari

Kon lahimlarini barрo qilish asoslari

Yer оsti inshооtlаri qurilishidа tоg’ jinsi mаssivigа tа’sir etish usuli