Farg'ona mintaqasi aholisining hududiy tarkibidagi o'zgarishlar - Geografiya - Referatlar

Farg'ona mintaqasi aholisining hududiy tarkibidagi o'zgarishlar

Yuklangan vaqt:

15.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

156.783203125 KB

Ko'chirib olish

Farg`ona mintaqasi aholisining hududiy tarkibidagi o`zgarishlar O`zbekistonda eng so`nggi o`tkazilgan aholi ro`yxati (1989 yil) ma`lumotlariga ko`ra, respublika aholisi 19810.0 ming kishini tashkil etgan bo`lsa, 2007 yilda esa bu ko`rsatkich 26663.8 ming kishiga yetdi. Bu davr oralig`ida respublikamiz aholisi 6853.8 ming kishiga ko`paydi va bu holat respublika aholisining 1989-2007 yillar orasida o`sish ko`rsatkichining 134% bo`lishiga olib keldi. Respublikada o`zining katta demografik salohiyatiga ega aholi zichligi eng yuqori bo`lgan Farg`ona iqtisodiy rayonida ham mustaqillik yillarida aholi o`sish darajasi turlicha kechdi. Mintaqa aholisi, so`nggi aholi ro`yxatga ko`ra, 5333.8 ming kishidan 2007 yilda 7464.6 ming kishiga ortdi yoki 18 yil mobaynida 2130.8 ming kishi (139.9 foiz)ga o`sgan. Iqtisodiy rayon doirasida aholi o`sishi Namangan viloyatida Andijon va Farg`ona viloyatlarida nisbatan yuqori bo`ldi. Namangan viloyati aholisi ko`rilayotgan davr mobaynida 663.7 ming kishiga ko`payib, o`rtacha o`sish ko`rsatkichi 145.1 foizga teng bo`ldi. Ushbu xol Andijonda 139,9 foiz, Farg`ona viloyatida 136,3 foizni tashkil qildi. Bugungi kunda mintaqada 40 ta tuman (Andijonda 14ta, Namanganda 11ta, Farg`onada 15ta) mavjud. Tumanlar doirasida pastroq o`sish ko`rsatkichlari Farg`ona viloyati tumanlariga to`g`ri keladi. Masalan, Beshariq tumani 108.3%, Farg`ona tumani 112.2%ga ega bo`lgan holda, Andijon viloyatining Oltinko`l tumani 134.8%ni, Qo`rg`ontepa tumani 135.7%ni, Namangan viloyatining Uchqo`rg`on tumani 140.3%ni, Norin tumani esa 141.0% natijani ko`rsatdi. Binobarin, aytish mumkinki, 1989-2007 yillar oralig`ida Andijon va Namangan viloyati tumanlari nisbatan yuqori o`sish ko`rsatkichini qayd etgan. Mintaqa viloyatlaridan Farg`ona viloyatida 4 ta viloyatga bo`ysinuvchi shaharlar, ya`ni Marg`ilon, Farg`ona, Qo`qon va Quvasoy shaharlari, shuningdek, Andijon shahri hamda Namangan shaharlarini alohida aytib o`tish lozim. Ushbu shaharlar aholisi yuz mingdan oshgan shaharlar sirasiga kiritiladi (Quvasoy shahri bundan mustasno). Keltirilgan shaharlar orasida Namangan bugungi kunda mintaqadagi aholisi eng ko`p bo`lgan shahardir. Uning aholisi 18 yilda 114.4 ming

kishiga ko`paygan yoki 304.2 ming kishidan 418.6 ming kishiga yetdi. Hozirda Namangan shahri ushbu ko`rsatkich bilan mintaqada eng yuqori o`rinni egallagan holda, respublikada esa uning bu ko`rsatkichi Toshkent shahridan so`ng ikkinchi o`rinni tashkil qiladi. Aholi sonining o`sib borishi bilan unga mos ravishda aholi zichligi ham ortib boraveradi. Farg`ona iqtisodiy rayonining maydoni 18.4 ming km kv. (O`zbekiston hududining 4,1 foizi) bo`lib, 1989 yilda iqtisodiy rayon aholisining o`rtacha zichligi 1 km kv. maydonga 289 kishini tashkil etgan, (shundan, Andijon viloyatida 409 kishi, Farg`onada 315 kishi, Namangan viloyatida 198 kishi) o`sha davr uchun ham respublikada eng zich mintaqa edi. Aholi sonining oshib borishi va hududning kichikligi bois, 2007 yilga kelib Farg`ona mintaqasi aholisining o`rtacha zichligi 1 km kv. maydonga 405.6 kishiga yetdi. Bu esa mintaqa aholisining 1989 yilga nisbatan 116.6 ming kishiga ortganini, aniqroq aytadigan bo`lsak, 14 foizga ko`payganidan darak beradi. Natijada Andijon viloyatida aholi zichligi 573 kishini, Namangan viloyatida 288 kishini va Farg`ona viloyatida 429 kishiga yetdi. 2007 yilda respublikamiz aholisi 26663.8 ming kishiga yetgan bo`lsa, iqtisodiy rayon aholisi 7464.6 ming kishiga yoki mamlakat aholisining 28 foiziga teng bo`ldi. Jadval. Farg`ona iqtisodiy rayoni aholisi o`sishining hududiy kesimi (1989-2007 yy.). № Шаҳар ва туманлар 1989 йил 2007 йил Ўсиш (% ҳисобида)Аҳолиси (минг к) % ҳисобида Аҳолиси (минг к) % ҳисобида Андижон вилояти 1721,3 100,0 2409,3 100,0 139,9 1 Андижон шаҳри 290,5 16,9 359,5 15,0 123,7 2 Туманлар : Андижон 133,7 7,8 196,1 8,1 146,6 3 Асака 168,9 9,8 245,5 10,2 145,3 4 Балиқчи 104,6 6,1 149,2 6,2 142,6 5 Булоқбоши* - - 109,1 4,5 - 6 Бўз 37,9 2,2 53,5 2,2 141,1 7 Жалақудуқ 103,2 6,0 145,2 6,0 140,6 8 Избоскан 130,6 7,6 184,6 7,7 141,3 9 Марҳамат 92,9 5,4 132,2 5,5 142,3 10 Олтинкўл 98,5 5,7 132,8 5,5 134,8 11 Пахтаобод 101,1 5,9 146,0 6,0 144,4 12 Улуғнор 32,7 1,9 46,8 1,9 143,1 13 Хўжаобод 135,6 7,9 85,8 3,6 0,632` 14 Шахрихон 145,1 8,4 198,2 8,2 136,5 15 Қўрғонтепа 290,5 16,9 359,5 15,0 123,7 Наманган вилояти 1470,8 100, 2134,5 100,0 145,1 1 Наманган шаҳри 304,2 20,7 418,6 19,6 137,6 Туманлар :

2 Косонсой 98,6 6,7 150,4 7,0 152,5 3 Мингбулоқ 65,3 4,4 93,6 4,4 143,3 4 Наманган 110,7 7,5 172,7 8,1 156,0 5 Норин 87,9 6,0 124,0 5,8 141,0 6 Поп 115,8 7,9 166,8 7,8 144,0 7 Тўрақўрғон 115,0 7,8 170,0 8,0 147,8 8 Уйчи 120,9 8,2 177,2 8,3 146,5 9 Учқўрғон 96,0 6,5 134,7 6,3 140,3 10 Чортоқ 105,4 7,2 152,3 7,1 144,4 11 Чуст 140,5 9,6 207,7 9,8 147,8 12 Янгиқўрғон 110,5 7,5 166,5 7,8 150,6 Фарғона вилояти 2141,7 100,0 2920,3 100,0 136,3 1 В. бўй-чи шаҳарлар: Марғилон 146,8 6,8 193,3 6,6 131,6 2 Фарғона 198,4 9,2 226,9 7,8 114,3 3 Қувасой 59,0 2,7 73,0 2,5 123,7 4 Қўқон 179,6 8,3 213,4 7,3 118,8 5 Туманлар : Бешариқ 157,9 7,4 171,1 5,9 108,3 6 Боғдод 107,9 5,0 164,5 5,6 152,4 7 Бувайда 111,2 5,2 168,1 5,8 151,1 8 Данғара 95,0 4,4 136,3 4,7 143,4 9 Ёзявон 53,0 2,8 79,3 2,7 149,6 10 Олтиариқ 116,4 5,4 167,1 5,7 143,5 11 Охунбобоев 111,6 5,2 144,6 5,0 129,5 12 Риштон 142,8 6,7 157,4 5,4 110,2 13 Сўх* - - 56,6 1,9 - 14 Тошлоқ 100,3 4,7 150,1 5,1 149,6 15 Учкўприк 113,9 5,3 172,8 5,9 151,7 16 Фарғона 156,5 7,3 175,6 6,0 112,2 17 Фурқат* - - 93,1 3,2 - 18 Қува 131,0 6,1 193,8 6,6 147,9 19 Ўзбекистон 160,5 7,5 183,3 6,3 114,2 Жами 5333,8 100,0 7464,6 100,0 139,9 Изоҳ: * белгиси қўйилган туманлар 1989 йилда ёндош туманлар таркибида бўлган. ` Аҳоли рўйҳати ўтказилган вақтда Булоқбоши тумани Хўжаобод тумани таркибида эди. Жадвал Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитаси маълумотлари асосида тузилган. O`zbekistonda mustaqillikdan so`ng o`tkazilgan iqtisodiy isloxatlar, shuningdek bozor iqtisodiyoti sharoitida kechayotgan jarayonlar urbanizatsiya darajasiga ham o`z ta`sirini o`tkazdi. 1989 yil respublikada shahar aholisi 8040.9 ming kishini (40.6 %) tashkil etgan, 2007 yilda esa bu ko`rsatkichlar 9584.6 ming kishini, respublika aholisiga nisbatan 35.9 % ko`rsatkichga ega bo`ldi. Bundan mamlakat urbanizatsiya darajasi keyingi yillarda tushganligi qayd etiladi. Bunga asosiy sabablarda biri mustaqillikdan so`ng O`zbekistonda hududidan rusiyzabon aholining ko`chib ketishi (chunki rusiyzabon aholining aksariyat qismi shaharlarda yashagan) sabab deb ko`rsatilgan bo`lsa, ikkinchi tomondan qishloq aholisining shaharlarga nisbatan tez o`sishidir. Bundan tashqari, shahar aholisida tug`ilishning qishloqlarga nisbatan ancha past ekanligi ham fikrimizning dalilidir.

Xulosa o`rnida shuni aytib o`tish kerakki, 1989-2007 yillar oralig`ida Farg`ona iqtisodiy rayoni aholisi tarkibida respublikada bo`lgani singari tub o`zgarishlar yuz berdi. Hozirgi kunda Farg`ona iqtisodiy rayonida aholi o`sishi asosan qishloq tumanlaridan iborat bo`lgan Namangan viloyati hisobiga bo`lmoqda va bunday holat yaqin kelajakda saqlanib qoladi. O`z navbatida Andijon va Farg`ona viloyatlarida yer resurslarining cheklanganligi va shahar aholisining nisbatan ko`pligi sababli iqtisodiy rayon miqyosida aholining o`sish sur`atlari asta-sekinlik bilan turg`unlashib boradi.

O'xshashlar

Farg’ona turistik mintaqasi

Samarqand turistik mintaqasi

Qoraqolpog’iston turistik mintaqasi

Xorazm turistik mintaqasi

O’zbekistonning janubiy turistik mintaqasi