O’zbekistonning janubiy turistik mintaqasi - Geografiya - Referatlar

O’zbekistonning janubiy turistik mintaqasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

28.634765625 KB

Ko'chirib olish

O ’ zbekistonning janubiy turistik mintaqasi Reja: 1. O ’ zbekistonning janubiy turistik mintaqasining mamlakat ijtimoiy- iqtisodiy hayotidagi o ’ rni 2. Mintaqada turizmning rivojlanish tendensiyalari

O’zbekistonning janubiy turistik mintaqasining mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy hayotidagi o’rni Qashqadaryo viloyati – O ’ zbekiston Respublikasi tarkibidagi viloyat. 1924 yil 1 noyabrda tashkil etilgan. 1927 yil 17 fevraldan 1938 yil 15 yanvargacha Qashqadaryo okrugi maqomida. 1938 yil 15 yanvarda Buxoro viloyatiga qo’shib yuborildi. 1943 yil 20 yanvarda qayta tashkil etildi. 1960 yil 25 yanvarda Surxondaryo viloyatiga qo’shildi. 1964 yil 7 fevraldan yangidan tashkil etildi. Respublikaning janubiy-g’arbida, Qashqadaryo havzasida, Pomir-Olay tog’ sistemasining g’arbiy chekkasida, Amudaryo va Zarafshon daryolari, Hisor va Zarafshon tizma tog’lari orasida. Shimoliy-g‘arbdan Buxoro, janubiy-sharqdan Surxondaryo, janubiy-g’arb va g’arbdan Turkmaniston, sharqdan Tojikiston va Samarqand viloyatlari bilan chegaradosh. Maydoni 28,6 ming km 2 . Tarkibida 13 ta tuman (Dehqonobod, Kasbi, Kitob, Koson, Mirishkor, Muborak, Nishon, Chiroqchi, Shahrisabz, Yakkabog’, Qamashi, Qarshi, G’uzor), 12 shahar (Beshkent, Kitob, Koson, Muborak, Tallimarjon, Chiroqchi, Shahrisabz, Yakkabog’, Yangi Nishon, Qamashi, Qarshi, G’uzor), 5 shaharcha (Dehqonobod, Miroqi, Eski Yakkabog’, Qashqadaryo, Shayhali), 491 ta mahalla fuqarolar yig‘ini, 147 ta qishloq fuqarolari yig‘ini, 1046 ta qishloqlar bor (2014). Markazi – Qarshi shahri. Qashqadaryo mamlakatimizning eng boy tarixga, rivojlangan madaniyatga, serhosil zaminga ega bo‘lgan qadimiy o‘lkalardan biridir. Qashqadaryo Zarafshon va Amudaryo daryolari oralig’ida joylashgan, qadimda Janubiy So’g’d, Janubiy Turon deya nomlangan, dehqonchilik va chorvachilik uchun qulay iqlim va suv sharoitiga, o’ziga xos go’zal tabiatiga ega bo’lgan bu voha qadimdanoq ko’plarning e’tiborini jalb etgan. Qashqadaryo viloyati O‘zbekiston mamlakatining yirik tekisliklar, cho‘l, tog‘ va tog‘oldi hududlariga, o‘ziga xos tabiiy va iqlim sharoitiga ega bo‘lgan viloyatlardan biridir. U shimoldan Samarqand, shimoli-g‘arbdan Buxoro, sharq va janubi-sharqdan Surxondaryo viloyatlari bilan chegaradosh. Shimoli-sharq qismidan Tojikiston, g‘arbiy qismidan esa Turkmaniston mamlakatlari chegaralari

o‘tadi. Ummiy sarhadlarining uzunligi 795 kilometrni tashkil etib, shuning 400 kilometri tog‘ tizmalari orqali o‘tadi. Uning jami hududi 28,4 ming kvadrat kilometr bo‘lib, Respublika er maydonining 6,3 foizini tashkil etadi. U joylashgan o‘rni jihatdan Albaniya, Niderlandiya, Belgiya, Armaniston mamlakatlari bilan tengdir. Viloyat hududi, asosan, Qashqadaryo botig‘ini o‘z ichiga olgan. Shimoliy, sharqiy va janubiy sharqdan Zarafshon hamda Hisor tizma tog‘lari bilan o‘ralgan. Tog‘lar bilan tekisliklar orasini adirlar egallagan. Tekislikning katta qismi g‘arbda Sandiqli va Qizilqum cho‘llari bilan tutashgan Qarshi cho‘lidan iborat. Asosiy daryosi - Qashqadaryo. Uning irmoqlari - Jinnidaryo, Oqsuv, Yakkabog‘daryo, Tanxozdaryo, G‘uzordaryo (Katta va Kichik O‘radaryo bilan birga). Daryolar qor, yomg‘ir va muzliklar suvidan to‘yinadi. Daryo suvidan, asosan, sug‘orishda foydalaniladi. Chimqo‘rg‘on, Qamashi, Pachkamar suv omborlari; Fayziobod, 8 Mart, Eskibog‘, Eski Anhor, Koson, Paxtaobod, Qarshi va boshqa kanallar bor. Qarshi cho‘lini o‘zlashtirishda 6 nasos stansiyasi, ochiq va yopiq kollektor drenaj tarmoqlari qurilgan. Sug‘oriladigan erlarning tuprog‘i, asosan, tipik va och bo‘z tuproqlar. Kitob-Shahrisabz soyligida ko‘proq qumoq tuproqlar mavjud. Tog‘larda balandlik mintaqalari bo‘ylab tipik bo‘z tuproqlar tarqalgan. Tabiiy florasi 1200 ga yaqin yuksak o‘simlik turidan iborat. Tog‘ yon bag‘irlari har xil o‘t o‘simliklari bilan qoplangan, shuningdek, butazorlar ham bor. Tog‘ o‘rmonlari archa, bodom, pista, jiydazorlardan iborat. Tog‘larda na’matak, zirk, chakanda, anzur piyozi, qora zira va boshqalar o‘sadi. Viloyat hududida 100 dan ziyod qush turi, sut emizuvchilarning 60 turi, sudralib yuruvchilarning 7 turi uchraydi. Daryo va suv havzalarida qumbaliq, ilonbosh, zog‘orabaliq, gulmohi, xramula, qorabaliq yashaydi. Viloyatda Hisor tog‘-o‘rmon va Kitob davlat geologiya qo‘riqxonalari joylashgan. Viloyatning yalpi hududiy mahsuloti ham yildan – yilga oshib bormoqda. Qashqadaryo viloyatining yalpi hududiy mahsuloti hajmi 2014 yilda 10509,2 mlrd.so‘mni tashkil etdi. 2014 yilda yalpi xududiy mahsulotda sanoatning ulushi

33,7 %, qishloq xo‘jaligi 19,4 %, qurulish 7,8 %. Savdo va umumiy ovqatlanish 7,6 %, transport va aloqa 7,2 %, soliqlar 9,4 % va boqalar 15,0%ni tashkil etdi. Viloyatning 2014 yilda tashqi savdo aylanmasi 637,2 mln. dollarni, shundan eksport 323,5 mln.dollarni import 313,7 mln.dollarni tashkil etdi. Ushbu ko‘rsatkichlar paxta tolasi, kimyo mahsulotlari, mashinasozlik, qurulish materiallari va har-xil xizmatlar hisobiga to’g’ri keladi. Import mahsulotlarida mashina va uskunalar, kimyo mahsulotlari, savdo, qora va rangli metalar hissasiga oshgan. Surxondaryo viloyati - O‘zbekiston Respublikasi tarkibidagi viloyat.1941 yil 6 martda tashkil etilgan (1925 yil 29 iyundan Surxondaryo okrugi bo‘lgan). 1960 yil 25 yanvarda Qashqadaryo viloyati bilan qo‘shilgan. 1964 yil 7 fevralda qaytadan tashkil qilindi. Respublikaning janubiy-sharqida, Surxon-Sherobod vodiysida joylashgan. Janubdan Amudaryo bo‘ylab Afg‘oniston, shimol, shimol- sharq va sharqdan Tojikiston, janub-g‘arbdan Turkmaniston, shimol-g‘arbdan Qashqadaryo viloyati bilan chegaradosh. Hududi 20,1 ming km 2 . Surxondaryo viloyatining tarkibida viloyatga bo‘ysinuvchi 14 tuman (Angor, Boysun, Denov, Jarqo‘rg‘on, Muzrabot, Oltinsoy, Sariosiyo, Termiz, Uzun, Sherobod, Shurchi, Qiziriq Qumqo‘rg‘on), 8 ta tumanga bo‘ysinuvchi shaharlar (Boysun, Denov, Jarqo‘rg‘on, Termiz, Sharg‘un, Sherobod, Sho‘rchi, Qumqurg‘on), 7 ta shaharcha (Angor, Do‘stlik, Kakaydi, Sariosiyo, Sariq, Elbayon, Xurriyat), 114 qishloq fuqarolar yig‘ini, 698 ta mahalla fuqarolar yig‘ini va 847 ta qishloq aholi punktlari bor. Markazi - Termiz shahri. Surxondaryo viloyati relefi tog‘ va tekisliklardan iborat, shimoldan janubga qiyalanib va kengayib boradi. Tog‘lardan oqib tushadigan ko‘pdan-ko‘p daryo va soylar dara hosil qilgan. Surxondaryo va Sheroboddaryo oqib o‘tadigan tekislik shimoliy, g‘arb va sharqdan baland Hisor tizmasi (yeng baland joyi 4643 m) va uning tarmoqlari (Boysuntog‘, Ko‘hitang tog‘, Bobotog‘) bilan o‘ralgan. Aholisi 2 million nafar ortiq bo‘lib, Respublika aholisining 7,3 foyizini tashkil etadi. Aholining 80,9 foizi yoki 1647,3 ming nafari qishloqlarda, 19,1 foizi

389,8 ming nafari shaharlarlar yashaydi. Bular 102 millat va elatlarga mansub kishilardir. Ularning 1699,3 ming nafar (82,9 foizi)ni o‘zbeklar, 258,4 ming nafari (12,5 foizi)ni tojiklar, 26,6 ming nafari (1,3 foizi)ni turkmanlar, 24,0 ming nafari(1,2 foizi)ni ruslar, 7,9 ming nafari (0,4 foizi)ni tatarlar, 2,3 ming nafari (0,1 foizi)ni qozoqlar, 0,7 ming nafari (0,03 foizi)ni koreyslar, 32,8 ming nafari (1,6 foizi)ni boshqa millatlar tashkil qiladi. .Viloyatda temir yo‘l transportining salmog‘i katta. Surxondaryoda dastlabki temir yo‘l 1915 yilda (Kogon-Termiz) qurilgan. Bu viloyatni boshqa regionlar bilan bog‘laydigan dastlabki muhim yo‘l bo‘ldi. Shuningdek, Respublikamizning janubiy viloyatlari Qashqadaryo va Surxondaryoning ijtimoiy - iqtisodiy taraqqiyotini tezlashtirish, temir yo‘lda yuk tashishning transport ta’minotini yaxshilash, mamlakat temir yo‘li tarmog‘ini jonlantirish maqsadida «Toshg‘uzor-Boysun-Qumqo‘rg‘on» yangi temir yo‘li ishga tushirildi. Bu temir yo‘l Boysun tumani orqali iqtisodiy va ijtimoiy jihatdan kam rivojlangan tuman qishloqlariga sanoatning kirib kelishiga, yer usti va yer osti boyliklaridan keng foydalanishga, musaffo tog‘ havosida qator davolash maskanlari, turistik bazalar, dam olish uylari qurishga katta imkoniyat yaratadi. Eng muhimi yangi zamonaviy ijtimoiy-iqtisodiy ob’ektlar qurilishi, yangi ish o‘rinlarining yaratilishi, tadbirkorlikning rivojlanishi uchun keng yo‘l ochildi. Qulay iqlim sharoit va mutlaqo unumdor yerlar uning bu viloyatda qadimgi odamlar tomonidan juda erta o‘zlashtirishi, sun’iy sug‘orishga asoslangan dehqonchilikning intensiv ravishda rivojlanishi, shahar va qishloqlarning yuzaga kelishi va yuksalishi uchun keng imkoniyatlar yaratadi. Viloyatdagi qadimgi odamlarning dastlabki manzilgohlari turli yovvoyi xayvonlar va yovvoyi o‘simliklar bilan qoplangan tog‘ o‘rmonlarida, Boysun tog‘laridan oqib tushuvchi daryo etaklarining bo‘ylaridan paydo bo‘ldi. Ularning ichida eng qadimgilari sifatida o‘rta va yuqori paleolit davriga mansub Teshiktosh va Machay g‘orlari hisoblanadi. Teshiktosh g‘oridan neandertal bolaning suyaklari topilgan bo‘lib, ushbu kashfiyot O‘rta Osiyo hududi xozirgi odamlarning shakllanish mintaqalaridan biri bo‘lgan degan ilmiy xulosaga olib keldi. Ko‘hitang

tog‘larida aniqlangan Zarautsoy qoyatosh rasmlari esa mezolit yoki neolit davriga borib taqaladi. Surxondaryo viloyati hududidagi Kushonlar davriga oid arxeologik yodgorliklar nihoyatda ko‘p va xilma-xildir. Dalvarzintepa va Xolchayonda o‘tkazilgan qazilmalar kushonlar shahri yuksak madaniyat o‘choqlari bo‘lganligini ko‘rsatadi. Bu davrda xunarmandchilik va qishloq ho‘jaligining intensiv ravishda rivojlanishi, tovar-pul munosabatlarining o‘sishi arxitektura, monumental haykaltaroshlik va rassomchilik, koroplastika va gliptika san’atining yuksalishi kuzatiladi. Kushon shaharlari shuningdek, yirik targ‘ibot markazlari ham bo‘lgan. Ayritom, Dalvarzintepa va Ko‘hna Termizdan topilgan Budda ibodatxonalari va stupalar, Baqtriya-Tohariston madaniyati ellinistik va xindbuddaviylik madaniyatining kuchli ta’siri ostida mahalliy baqtriyaga xos tarzda shakllanadi. Surxondaryo viloyatining xozirgi hududi milodiy III-IV asrlarda Kushonlar davlati parchalanib ketgach, dastlab xioniylar, so‘ngra esa eftaliylar davlati tarkibiga kiradi. Hozirgi kunda Surxondaryo viloyati yuksak darajada rivojlangan qishloq xo‘jaligi va industiriyaga ega, paxtachilik, chorvachilik, bog‘dorchilik va uzumchilik taraqqiy etgan yirik madaniy markaz bo‘lib hisoblanadi. Mamlakatimiz ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy, ma’naviy-ma’rifiy hayotida Surxondaryo viloyatining alohida o‘rni bor. Respublikamiz janubida joylashgan bu voha mard va alpkelbat odamlari, kayvoni momolari, donishmand otalari, jasur yigit-qizlari, betakror tabiati, qadim an’analarimiz va madaniyatimizning mangu yoniq o‘chog‘i sifatida ma’lum va mashhur. Mustaqillik yillarida Prezidentimiz Islom Karimov rahnamoligida viloyatda ulkan bunyodkorlik ishlari amalga oshirildi. Surxondaryo yangi qiyofa kasb etdi, odamlari ongi va tafakkurida ham tub o‘zgarishlar ro‘y berib, kelajakka bo‘lgan ishonch, yashashga ishtiyoq ortdi. Bugun viloyatga tashrif buyursangiz, zamonaviy arxitektura an’analarini o‘zida mujassam etgan muhtasham inshootlar, o‘quv binolari, turar joylar, shifo maskanlari, keng va ravon ko‘chalar voha ko‘rkiga-ko‘rk qo‘shib

turganligining guvohi bo‘lasiz. Termiz davlat universiteti, “Surxon” sport majmuasi, Yoshlar markazi, Baxt uyi kabi muhtasham binolar, qishloq joylarda namunaviy loyihalar asosida qurilgan yangi uy-joylar, ular atrofida barpo etilgan so‘lim bog‘lar, maktab va tibbiyot muassasalari, do‘konlar va boshqa maishiy xizmat ko‘rsatish shoxobchalarini ko‘rib, dilingiz yayraydi. Mintaqada turizmning rivojlanish tendensiyalari Mustaqillik yillarida yurtimizda turizmni rivojlantirish, sayyohlar oqimini ko‘paytirish maqsadida keng qamrovli islohotlar amalga oshirilganligi Samarqandda bo‘lib o‘tgan BMT Jahon sayyohlik tashkiloti Ijroiya kengashining 99-sessiyasi ishtirokchilari tomonidan alohida e’tirof etildi. Xalqimizning noyob madaniy boyligi va tarixiy merosini targ‘ib qilish, xalqaro miqyosda mamlakatimizning ijobiy imidjini shakllantirish vositasi bo‘lgan turizm ahamiyati jihatidan Vatanimizni dunyoga tanitishda sport, san’at va madaniyatning boshqa sohalari qatoridan muhim o‘rin egallaydi. Turizmning yetti omili mavjud bo‘lib, ular xalqaro, ekologik, tabiiy-madaniy, tibbiy va boshqa zamonaviy turlari, soha infratuzilmasini rivojlantirish, tarixiy yodgorliklarni o‘rganish, restavratsiya qilish, kadrlar tayyorlash va ularning malakasini oshirish, Buyuk Ipak yo‘li brendini targ‘ib qilishdan iborat. Viloyatdagi qadimiy yodgorliklar hamda sohibqiron Amir Temur davridan bizgacha saqlanib kelgan bebaho madaniy meros bilan tanishish, vohaning betakror tabiatidan bahramand bo‘lish uchun tashrif buyuruvchilar soni yildan-yilga ko‘paymoqda. Yaponiya, Janubiy Koreya, Rossiya, Germaniya, AQSH, Hindiston singari davlatlardan tashrif buyurayotgan sayyohlar Qarshi shahridagi Odina, Ko‘kgumbaz tarixiy obidalari, Qashqadaryo ko‘prigi, Yerqo‘rg‘on, Shahrisabz shahridagi «Oqsaroy» madaniy yodgorligi, Kitob tumanidagi «Hazrati Bashir», Qamashi tumanidagi «Langar ota» ziyoratgohlari kabi muqaddas qadamjolar bilan bir qatorda mustaqillik yillarida yaratilgan bunyodkorlik ishlarini hayrat bilan tomosha qilishayotir. Vazirlar Mahkamasining 2013 yil 1 noyabrdagi «2013-2015 yillar davrida Qashqadaryo viloyatida turizm sohasini rivojlantirish dasturi to‘g‘risida»gi qarori

asosan vohaning o‘ziga xos tarixiy-madaniy merosi imkoniyatlaridan turizm rivojida samarali foydalanish, tarixiy-me’moriy ansambllar va obidalarni asrab- avaylash, ta’mirlash, turistik va xizmat ko‘rsatish ob’ektlarini bunyod etish va mavjudlarini yangilash, transport infratuzilmasini rivojlantirish, sayyohlarga xizmat ko‘rsatish sifatini oshirish, pirovardida yangi ish o‘rinlari yaratish ko‘zda tutilgan. Marketing talablari asosida yaratiladigan «VisitKashkadarya.uz» portali imkoniyatlaridan foydalangan holda viloyatning turistik brendi tayyorlandi. Qarshi va Shahrisabz shaharlarining jozibador ob’ektlari tasvirlangan turistik karta- sxemasi ishlab chiqilmoqda. Ekoturizm imkoniyatlarini kengaytirish maqsadida Mirishkor tumanidagi Achinko‘l suv havzasi atrofida dam olish maskani va uning infrastrukturasini barpo etish ishlari jadal davom etayapti. Skuterda suzish, o‘tov uylar, kichik mehmonxona, turistlar dam olish maskani, avtomobillar to‘xtash joyi, mobil aloqa markazi, baliq ovlashga mo‘ljallangan suv havzasi qurib bitkazildi. O‘tovli oromgoh, plyaj bunyod etilayapti, qayiqlar, skuterlar keltiriladi. Yakkabog‘ tumanining Xo‘jailg‘or qishlog‘ida Amir Temurning bolalik yillarini aks ettiruvchi muzey bunyod etiladi. Undan Sohibqironning bolaligi va oilasi haqida ma’lumot beruvchi osori-atiqalar joy oladi. Bu yerga yaqin joyda umumiy ovqatlanish shoxobchalari, suvenir mahsulotlari sotish uchun mo‘ljallangan savdo maydonlari, «Sohibqiron bog‘i» tashkil etiladi. Samarqand-Shahrisabz avtomagistrali bo‘ylab zamonaviy turistik kempinglar barpo etish mo‘ljallanayapti. Kitob tumanidagi Kenglik stansiyasi va rasadxonaga, shuningdek, Hisor qo‘riqxonasi va Kitob davlat geologik qo‘riqxonasiga tashriflar bo‘yicha turistik yo‘nalishlar ishlab chiqish rejalashtirilgan. Mingchinor oromgohi hududida mehmonxonalar, restoranlar tashkil etish bo‘yicha ishlar boshlab yuborildi. Viloyat hududidagi 43 ta tarixiy-madaniy ob’ekt qayta tiklanadi. Sayyohlarni munosib kutib olish, ularda voha haqida yorqin taassurotlar uyg‘otish, madaniy dam olishlari uchun ko‘ngilochar inshootlar barpo etish, bir so‘z bilan aytganda, sayyohlik infratuzilmasini rivojlantirish maqsadida 56 ta loyihada yangi mehmonxonalar, restoranlar, kinoteatrlar kabi muassasalarni qurib, ishga

tushirilishi ko‘zda tutilgan. Jumladan, 24 ta yangi mehmonxona qurilib, 5 tasini qayta ta’mirlash rejalashtirilgan. Bugun Qarshi va Shahrisabz shaharlarida keng ko‘lamda obodonlashtirish va ko‘kalamzorlashtirish ishlari olib borilib, cho‘milish havzalari, ko‘ngilochar maskanlarda gulzorlar barpo etilib, favvoralar tashkil etilayapti. Dasturga ko‘ra dam olish maskanlarining asosiy qismi Shahrisabz va Kitob tumanining tog‘oldi zonalarida joylashganligi ekoturizmni rivojlantirish imkonini beradi. Xorijlik sayyohlar tashrif davomida tabiat qo‘ynida sayr qilishib, baliqxonadan baliq ovlashi, turli xil giyohlardan terib, daryolar, tog‘lar tarovatidan bahra olishlari mumkin. Qarshi shahridan Kitob tumani dam olish zonalarigacha bo‘lgan 126 km. masofada 4 qator avtomagistral yo‘l qurilishi olib borilayapti. Qashqadaryoda bundan o‘n yil muqaddam sayyohlarga bor-yo‘g‘i 2 ta turistik korxona 70 million so‘mlik xizmat ko‘rsatgan bo‘lsa, endilikda 20 dan ziyod xususiy firma hududiy turizm rivojiga yiliga 4,5 mlrd. so‘mlik hissa qo‘shmoqda. “O‘zbekturizm” milliy kompaniyasining Qashqadaryo viloyatdagi vakili O‘ktam Xo‘jayorovning ma’lum qilishicha, yil davomida viloyatdagi turistik firmalar va mehmonxonalar tomonidan jami 35570 nafar mehmonga xizmat ko‘rsatilgan. 2013 yilda turistik xizmatlarning umumiy hajmi 3 milliard 893 million so‘mni, xizmatlar eksporti esa 182 ming 746 AQSH dollarini tashkil etgan. O‘tgan yili viloyatga chet eldan 4000 nafardan ortiq mehmon kelgan. Viloyatda faoliyat yurituvchi sayyohlik tashkilotlarining soni 19 tadan 21 taga ko‘paydi. Sayyohlarni ko‘proq vohaning betakror tabiati va madaniy-ma’rifiy yodgorliklari qiziqtiradi 1 . Yurtboshimiz tashabbusi bilan istiqlol yillarida qarshi shahridagi ko‘plab tarixiy obidalar, muqaddas qadamjolar obod qilinib, butunlay yangi manzara kashf etdi. Viloyatdagi har bir qadimiy yodgorlik, shuningdek, sohibqiron Amir Temur davridagi bebaho madaniy meros bilan tanishish, vohaning betakror tabiatidan bahramand bo‘lish uchun tashrif buyuruvchilar soni yildan-yilga ko‘paymoqda. Zamonaviy mehmonxonalar, dam olish maskanlari qurilishi barobarida servis 1 AAhttp://uz.ka-nevs.org/nevs:24892/

xizmati ham yaxshilanib borayotir. hukumat qaroriga asosan ishlab chiqilgan dastur amalga oshirilgach, 2016 yilda vohaga tashrif buyuruvchi sayyohlar soni 33,2 ming kishiga, ularga xizmat ko‘rsatish hajmi esa 2010 yilga nisbatan uch baravar ko‘payishi kutilmoqda. Jumladan, qarshi aeroportida yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatish uchun biznes- zal bunyod etilib, sayyohlar uchun maxsus avtobuslar ajratiladi. qarshi temir yo‘l shohbekati, Kitob stansiyasi rekonstruksiya qilinmoqda. Marketing talablari bo‘yicha yaratiladigan visitkashkadarya.uz portali imkoniyatlaridan foydalangan holda viloyatning turistik brendi ishlab chiqildi. Ekoturizm imkoniyatlarini kengaytirish maqsadida Mirishkor tumanidagi Achinko‘l suv havzasi atrofida zamonaviy infratuzilmaga ega dam olish maskanini barpo etish jadal davom etayapti. Skuterda suzish, o‘tov uylar, kichik mehmonxona, avtomobillar to‘xtash joyi, mobil aloqa markazi va suv havzasi qurib bitkazildi. Shahrisabz, Kitob, Yakkabog’ tumanlari hududida ekologik va qishloq turizmini, qarshi shahri va tumanida sohada hali to‘liq foydalanilmayotgan madaniy-ma’rifiy turizmni rivojlantirish, hududiy turistik mahsulotlarni xorij bozoriga chiqarish, tabiiy va tarixiy-madaniy diqqatga sazovor manzillar bo‘yicha yangi yo‘nalishlarni tashkil etish ko‘zda tutilmoqda. Viloyatda turizmni rivojlantirish, sayyohlarga servis xizmati ko‘rsatishni jahon talablari darajasiga yetkazish maqsadida Ispaniya, Portugaliya, BAA, Yaponiya, Germaniya, Avstriya, Gollandiya, Vengriya, Chexiya kabi davlatlar tajribasini amaliyotga tatbiq etishga harakat qilayapmiz, — deydi o‘ktam Xo‘jayorov. – qadimiy yodgorliklar, qutlug qadamjolarni obodonlashtirish, ularning betakror jihatlarini ko‘rsatish borasida izlanishlar olib borib, tarixiy obidalar va ziyoratgohlar haqida risolalar, bukletlar yaratishga taniqli ijodkor va olimlarni jalb etayapmiz. «qarshi shahar yodgorliklari» risolasi shular jumlasidandir. Yana bir yangilik: Yakkabog tumanining Xojailg‘or qishlog‘ida Amir Temurning bolalik yillarini aks ettiruvchi muzey tashkil etilishi mo‘ljallangan.

Zamonaviy hamda milliy taomlar shoxobchalari, esdalik sovg‘alari savdo rastasi, «Sohibqiron bog‘i» ushbu ansamblni boyitishga xizmat qiladi. Qarshi shahridagi «Bekmir» madrasasi, Shahrisabzdagi «Koba» karvonsaroyida hunarmandlar markazi tashkil etilib, ularda hunarmandchilik mahsulotlari, sharq shirinliklari, milliy taomlar savdosi yo‘lga qo‘yiladi. Samarqand-Shahrisabz avtomagistrali bo‘ylab turistik kempinglar barpo etish mo‘ljallanayapti. Kitob tumanidagi «Kenglik stansiyasi» va rasadxona, shuningdek, hisor qo‘riqxonasi va Kitob davlat geologik qo‘riqxonasiga tashriflar bo‘yicha turistik yo‘nalishlar ishlab chiqish rejalashtirilgan. «Mingchinor» oromgohi hududida mehmonxonalar, restoranlar tashkil etish bo‘yicha ish boshlab yuborildi. Jumladan, 24 ta yangi mehmonxona qurilib, 5 tasi qayta ta’mirlanadi. 30 ta tarixiy yodgorlik restavratsiya qilinadi. Shahrisabzga tashrif buyuradigan sayyohlar elektromobilda sayr etish imkoniga ega bo‘ladilar. Shu o‘rinda turizm sohasida faoliyat olib boradigan kadrlarni tayyorlashga alohida e’tibor qaratilayotganini aytib o‘tish joiz. Xususan, o‘tgan yillar mobaynida 300 dan ortiq soha xodimining malakasi oshirildi. qarshi madaniyat kolleji Turizm madaniyati kollejiga aylantirildi. qarshi davlat universitetida esa har yili 20 nafar mutaxassis tayyorlash yo‘lga qo‘yildi. Sirasini aytganda, Qashqadaryoda xalqimizning noyob madaniy boyligi va tarixiy merosini targ‘ib qilish, yoshlarni milliy g‘urur va vatanparvarlik ruhida ajdodlarga munosib vorislar etib tarbiyalash, xalqaro miqyosda mamlakatimiz nufuzini oshirish vositalaridan bo‘lmish turizmni rivojlantirish loyihasi uchun turli manbalardan 100 million AQSH dollari miqdorida mablag‘ sarflash ko‘zda tutilgan. Ta’kidlash joyizki bugungi kunda Surxondaryo viloyatida ham turizmni rivojlantirish ikoniyatlari bisyor. Ko‘p qirrali O‘zbekiston tarixi shubhasiz uning geografik joylashishini ham aks ettiradi. Termiz mamlakatning eng janubiy shahridir. Termiz Amudaryo sohilining o‘ng tomonida karvon yo‘lida asos solingan bo‘lib asosiy port sifatida 2500 yildan buyon shu vazifani bajaradi.

Yeramizning boshlarida Termiz Markaziy Osiyoning asosiy buddizm markazi bo‘lgan. Qora-Tepadagi toshga o‘yilgan budda monastiri, Fayoz-tepadagi Budda ibodatxonasi, ko‘plab ohakli loydan qilingan budda haykallar qoldiqlari sayyoh va budda sig‘inuvchilar uchun mashxur joy. Termiz faqatgina o‘zining budda dini yodgorliklari bilangina mashxur emas. Bu yerda o‘rta asrlar boshiga tegishli bo‘lgan bir qancha qiziqarli tarixiy yodgorliklar ham bor. Ularning orasida Hakim at-Termiziyning qabri, Sulton Saodat ansambli (X-XVII asrlar) va afsonaviy Qirq- Qiz qal’asi (IX asr) mavjud. Hozirgi kunda turizm tez suratlar bilan rivojlanib bormoqda. O‘zbekistonda bu borada qator ishlar olib borilmoqda. Turizmning turlari juda ko‘p, lekin bizda ko‘proq tarixiy, me’moriy va arxeologik yodgorliklar bilan cheklanib qolyapmiz. Istiqlol yillarida sayyohlik sohasini rivojlantirish, yurtimizga kelayotgan xorijlik sayyohlar oqimini yanada ko‘paytirish yuzasidan ulkan ishlar amalga oshirildi. Turizm infratuzilmasini rivojlantirish, xizmat ko‘rsatish sifatini yanada yuksaltirish, malakali kadrlar tayyorlashga alohida e’tibor qaratilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2013 yil 1 noyabrda tasdiqlangan 2013-2015 yillar davrida Qashqadaryo viloyatida turizm sohasini rivojlantirish Dasturi bu ishlarning uzviyligini ta’minlaydi. Qashqadaryo viloyatining turizm sohasini rivojlantirish dasturiga asosan rejalashtirilgan 167 ta tadbir va loyihalarni amalga oshirish uchun 109 million AQSH dollari miqdorida investitsiya o‘zlashtirilishi ko‘zda tutilgan. Jumladan, 48,7 million dollar – korxona va tashkilotlarning o‘z mablag‘lari, 6 million dollar – xorijiy investitsiyalar, 2 million dollar – grant mablag‘lari va 15 million dollar – byudjet mablag‘lari sarflanadi. Bundan tashqari, tijorat banklari tomonidan 37,1 million dollar miqdorida kredit mablag‘lari ajratiladi. Dasturga kiritilgan chora-tadbirlarni amalga oshirish asosida viloyatning 43 ta tarixiy-madaniy ob’ektlari qayta tiklanadi va holati yaxshilanadi. 24 ta yangi mehmonxona qurish va 5 ta mavjudlarini qayta ta’mirlash orqali mehmonxona xizmatlari ko‘rsatish hajmi keskin ortadi. Turistik xizmatlar hajmi 1,5 barobarga

oshadi va 2015 yilga borib bu 4,5 milliard so‘mni tashkil etadi. Viloyatning eksport hajmi 2012 yilning ko‘rsatkichiga nisbatan 1,4 martaga ortadi. Ushbu maqsadlarga erishish uchun aniq chora-tadbirlar belgilab olinib, bir qator ishlar amalga oshirilmoqda. Masalan, turizm infratuzilmasini rivojlantirish bo‘yicha Qarshi xalqaro aeroporti binosini ta’mirlash, yuqori martabali mehmonlar zalini tashkil etish, yangi mahalliy aviareyslarni yo‘lga qo‘yish maqsadida hozirgacha aerovokzal binosining tashqi fasadi, kutish va tranzit zallari va xoll ta’mirlanib, rejalashtirilgan ishlar izchil davom ettirilayapti. Shahrisabz tumanida yengil avtomobil va avtobuslarning to‘xtash joylarini tashkil etish, Kitob temir yo‘l stansiyasini rekonstruksiya qilish va qiymati 2 million dollarlik 20 ta zamonaviy turistik avtobuslarni sotib olish maqsadida "O‘zbekiston temir yo‘llari" davlat- aksionerlik temir yo‘l kompaniyasi hamda loyiha tashabbuskorlari bilan hamkorlikda ishlar olib borilmoqda. Qarshi va Shahrisabz shaharlarining jozibador ob’ektlari tasvirga tushirilgan turistik karta-sxemasi ishlab chiqilmoqda. Mirishkor tumanida 2014 yilda "Achinko‘l" suv havzasi atrofida dam olish maskani va uning infrastrukturasini barpo etish (baliq ovlash, skuterda suzishni tashkil etish, o‘tovli uylar qurish) maqsadida hozirgacha 12 kishiga mo‘ljallangan mehmonxona va turistlar dam olish maskani, avtomobillar to‘xtash joyi, mobil aloqa markazi, baliq ovlash sporti bo‘yicha suv havzasi qurib bitkazildi. Ayni paytda bu yerda ham ishlar bosqichma-bosqich davom ettirilmoqda. Yakkabog’ tumanining Xo‘jailg‘or qishlog‘ida Amir Temurning bolalik davrlari o‘tgan uy muzeyi tashkil etish va uning atrofini obodonlashtirish hamda umumiy ovqatlanish punktlarini tashkil etish bo‘yicha Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligi tomonidan xorijiy hamkorlik pasporti shakllantirilayapti. Kitob tumanining Mingchinor oromgohida 2015 yilda xorijiy investitsiyalar hisobidan turistlar uchun tog’ chang‘i sporti bazasi, osma yo‘l, mehmonxonalar, umumovqatlanish punktlari, restoranlar tashkil etish hamda hosil bo‘ladigan majmua atrofini obodonlashtirish bo‘yicha to‘liq pasport tayyorlanib, Tashqi iqtisodiy aloqalar, investitsiyalar va savdo vazirligiga taqdim etildi.

Viloyatning turistik mahsulotlarini ko‘paytirish yo‘nalishida ham bir qator ishlar amalga oshirildi. Jumladan, sayyohlar Chiroqchi tumanida jundan gilam to‘quvchi tadbirkorlar xonadonida ish jarayonini kuzatishi uchun ko‘rgazma tashkil etildi. Qarshi shahrida bolalar dam olish oromgohi yonida oilaviy dam olish maskani tashkil etish, uning hududida restoran, kafe va ko‘ngilochar ob’ektlar qurish bo‘yicha hozirgi kunda loyiha-smeta hujjatlari tayyorlanib, ishlar davom ettirilmoqda. O‘zbek milliy o‘yinlarini xorijiy va mahalliy sayyohlarga namoyish etish maqsadida Kitob tumanida joriy yilning 23 mart kuni uloq-ko‘pkari o‘yinlari tashkil etildi. Uni 80 dan ortiq xorijiy va 100 dan ortiq mahalliy sayyohlar zo‘r qiziqish bilan kuzatdilar. Dastur doirasida ushbu namoyishlar doimiy o‘tkazilishi belgilangan. Turistlarni keng jalb qilish bo‘yicha tadbirlarni jadallashtirish borasida viloyatning turistik brendini yaratish va keng targ‘ib qilish bo‘yicha tanlov e’lon qilindi, chet el ommaviy axborot vositalari va turistik kompaniyalari uchun infoturlar tashkil etish maqsadida yo‘nalish va mehmonxonalar ro‘yxati tayyorlanmoqda, videofilmlar yaratish yuzasidan ssenariy va viloyatning turistik ekskursiya kartasi ishlab chiqilmoqda. Shuningdek, turistik ma’lumotnoma ofislari tashkil etish bo‘yicha ishlar olib borilmoqda. Viloyatdagi tarixiy obidalar hamda mintaqaning turistik imkoniyatlari haqida ma’lumot beruvchi reklama bukletlari, broshyuralar hamda o‘zbek, rus va ingliz tillarida reklama roliklari tayyorlandi. Dastur bo‘yicha 2013 yilda bajarilishi rejalashtirilgan loyihalar to‘liq amalga oshirildi. Jumladan 1,2 million dollar mablag’ evaziga 3 ta loyiha (2 ta restoran va 1 ta ko‘ngilochar markaz) ishga tushirildi. 2014 yilda 51,3 million dollar mablag‘ hisobiga 44 ta tadbir va loyihalarni amalga oshirish rejalashtirilgan. Ayni paytgacha barcha yangi quriladigan va ta’mirlanadigan ob’ektlarning tashabbuskorlari aniqlangan hamda grafik asosida ish olib borilmoqda. Bir so‘z bilan aytganda, loyihalarning o‘z muddatida hayotga

tatbiq etilishiga, viloyatimizning tarixiy yodgorliklari, qadimiy obidalari, muqaddas ziyoratgohlari, xushmanzara tabiati va fayzli go‘shalari, betakror qadriyatlari va an’analari bilan jahon sayyohlarini o‘ziga tobora kengroq rom etishiga erishish uchun barcha imkoniyatlar ishga solinmoqda. O‘zbekiston Respublikasining boshqa viloyatlari singari Surxondaryo viloyatida ham “Surxondaryo viloyatida 2011-2012 yillarda turizm sohasini rivojlantirish va turistik xizmatlarning eksport salohiyatini oshirish bo‘yicha chora- tadbirlar dasturi” ishlab chiqilib ijrosi ta’minlandi. Dasturni ishlab chiqishda viloyatda turizmni rivojlantirishning dolzarb masalalri inobatga olingan va dasturini amalga oshirish uchun jami $ 7.06 million yo‘naltirilgan. Dastur doirasida «Qirq Qiz» i «Fayoz tepa» yodgorliklari, Sherobot tumanidagi Imom Termizi masjidi, Denov tumanidagi Said Otaliq madrasasi kabi tarixiy ob’ektlarni restovratsiya qilish nazarda tutilgan. Shuningdek bir qancha mehmonxonalarni rekonstruksiya qilish va 30 va 25 o‘rinli mehmonxonalar qurish ishlarini amalga oshirish ham belgilangan.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.«O`zbekistonda turizmni rivojlantirishning 2005 yilgacha bo`lgan davlat dasturi», O`zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning 15.01999 yildagi UP-2286 farmoni. 2. O`zbekiston Respublikasining «Turizm to`g`risidagi qonuni». Xalq so`zi gazetasi 109.1999. 3. Александров А.Ю. Международный туризм. Уч. пособие для вузов.- М.: Аспект Пресс, 2000 Биржаков М.Б. Введение в туризм. С.Пб.: Издательский Торговый Дом «Герда», 2004 5 . Лицензирование и сертификацие в туризме. Учебное пособие Дехтярь Г.М.: Финансы и статистика, 2003 г. 6 . Маринин М.М. Туристские формальности и безопасность в туризме.2000

O'xshashlar

O’zbekistonning janubiy turistik resurslari salohiyati

Farg’ona turistik mintaqasi

Samarqand turistik mintaqasi

Qoraqolpog’iston turistik mintaqasi

Xorazm turistik mintaqasi