Ўрта асрлар даври архитектураси - Arxitektura - Referatlar

Ўрта асрлар даври архитектураси

Yuklangan vaqt:

08.09.2022

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

33.5 KB

Ko'chirib olish

Ў рта асрлар даври архитектураси Ер юзида феодализм формациясининг пайдо бўлишидан тортиб, унинг ривожланиши ва ниҳоят, унинг инқирозидан кейнги формацияга ўрнини бўшатиб бергунгача бўлган даврдаги архитектурани, одатда, ўрта асрлар архитектураси дейилади. Бу архитектура турли мамлакатларда турли вақтда бошланган ва давом этган. Жумладан, Европада у Буюк Константин подшолик қилган даврдан (IV аср) бошланади. Унинг дастлабки инқирози эса XIII-XIV асрлардаги Италияда шаҳар-давлатларнинг вужудга келиши билан тезлашди. Европадаги айрим мамлакатларда феодализм VII-VIII асрлар ва ундан кеч ҳам бошланиб, XVII асрнинг сўнгигача давом этган (масалан Византия, қадимги Рус). Аксинча, шарқ мамлакатларда (Хитой, Хиндистонда) ўрта асрчилик бир мунча эрта бошланган. Лекин унинг инқирози чўзилиб кетиб, XIX асргача ва ундан кейинроқ ҳам давом этган. Ўрта асрлар инсоният камолотининг муҳим даврини ифодалайди. Бу давр кейинги жахон халқлари иқтисодий ва миллий маданиятининг ривожланишида муҳим босқич бўлди. Унинг тараққиётини тезлаштиришда ўзининг кучли хиссасини қўшди. Ўрта аср архитектураси ўз характери жиҳатидан оммавий архитектура бўлиб, унинг яратувчиси эса халқдир. Гап шундаки, ўрта асрларда архитектура кенг халқ оммасига қаратилган. Қулдорлик даврида жамиятнинг маънавий фуқоролик хуқуқларидан махрум бўлган қул ўрта асрларда хуқуқсиз хўжайнга қарам бўлиб қолгани холда жамият аъзоси деб тан олинди. Қулдорлик тузумининг инқирозга юз тута бошлаган даврида пайдо бўлган тенглик тушунчаси бу даврга келиб, янада барралла жаранглади.

Натижада ўрта аср дехқонлари ягона жамоа, шаҳарларда эса шаҳар коммунаси атрофида бирлашиб, феодалларга қарши чиқа бошладилар. Феодализмнинг пайдо бўлиши у билан боғлиқ бўлган маҳаллий ишлаб чиқариш кучларининг юзага келишини, йирик шаҳар ва қишлоқлардан узоқдаги жойларга ҳам маданият ютуқларининг кириб келиши таъминланди. Мамлакатнинг кенг омма орасига синғиш даври бошланди. Омма ҳам шу маданиятни яратувчи кучига айланди. Шу даврдан бошлаб, миллий, ўзига хос архитектура шакллана борди. Иккинчи томондан, ўрта асрларда дин феодаллар устидан ҳукумрон ва шу билан бирга, уларнинг химоячиси бўлиб қолди. Оммани ҳукумрон синфга тобе қилувчи қуролга айланди. Шу мақсадда дин тарқиботчилари архитектура имкониятларидан ўз фаолиятларида фойдаланадилар ва даврнинг асосий буюртмачисига айланиб, унинг ўзига хос томонини белгилашда муҳим роль ўйнадилар. Буни христиан дини тарқалган ерларда черковлар, ислом дини мамлакатларида масжидлар, буддизм мавжуд бўлган жойларда будда ва унинг ҳаёти билан боғлиқ зиёратгоҳлар, ибодатхоналар пайдо бўлиши, унинг конструктив тўзилиши, характери, бадиий безатилишида кўриш мумкин. Ўрта асрларда меъморчилик етакчи ўринни эгаллайди. Бизгача ўрта асрлар меъморлик санъатининг жуда кўп нодир ёдгорликлари сақланиб қолган. Бу ёдгорликлар, айниқса, монументал меъморлик санъати ўрта асрлар ижтимоий, иқтисодий ва маданий ҳаётини ўрганишда муҳим ўринни эгаллайди. Улар даврнинг диний, фалсафий курашларини акс эттирибгина қолмай, инсон ақл-заковатининг қудратини улуғлайди. Бу даврда қурилган Европадаги ибодатхоналар, мусилмон шарқидаги хашаматли масжидлар, буддизм ёдгорликлари ўрта аср тафаккурининг маҳсули, инсоният тарихининг хайкали сифатида ханузгача кишилар

қалбини тўлқинлантиради. Буюк инсон ақл-заковати қудратига таъзим этишга даъват этади.

O'xshashlar

Готика даври архитектураси

Роман даври архитектураси

Осиё мамлакатларининг ўрта асрлардаги архитектураси. Яқин Шарқ ва Ҳиндистон тажрибалари

Афғонистон архитектураси

Хиндистон архитектураси