Teylor va Makloren qatorlari - Algebra - Referatlar

Teylor va Makloren qatorlari

Yuklangan vaqt:

14.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

197 KB

Ko'chirib olish

Teylor va makloren qatorlari Reja: 1.Teylor qatori. 2. Makloren qatori. 3. Elementar funktsiyalarni darajali qatorlarga yoyish.

1 . TEYLOR QATORI f(x) funktsiyani birorta darajali qatorning yig`indisi ko`rinishida ifodalashga berilgan funktsiyani qatorga yoyish deb ataladi. Faraz qilaylik, f(x) funktsiya biror (-R; R) oraliqda darajali qatorga yoyilgan bo`lsin: f(x)=a 0 +a 1 (x-x 0 )+a 2 (x-x 0 ) 2 +…+a n (x-x 0 ) n +… (1) (1) qatorning koeffisiyentlari va x 0 nuqtadagi hosilalarini f(x) funktsiyaning qiymatlari orqali ifodalaymiz. U holda, qatorning birinchi hadi f(x 0 ) =x 0 (2) dan iborat bo`ladi. f(x) funktsiya x 0 nuqtada aniqlangan va shu nuqtada istalgan tartibli hosilaga ega ekanligini e`tiborga olib,  x f ni topamiz: f`(x)=a 1 +2a 2 (x-x 0 )+3a 3 (x-x 0 ) 2 +…+na n (x-x 0 ) n-1 +… (3) Bundan, x = x 0 bo`lgan holda f`(x 0 )=a 1 (4) ekanligi ko`rinadi. (3) ning ikkala tomonini differentsiallab, quyidagini hosil qilamiz:           2 2 0 2 3 0 4 0 0 2 1 3 2 4 3 ... 1 ... n n f x a a x x a x x n n a x x                    (5) x = x 0 bo`lganda   2 0 1 2 a x f     . (6) Yuqoridagi jarayonni davom ettirsak, quyidagilar hosil bo`ladi:                                 n n 0 n 4 4 0 IV 3 3 0 a ! n a 1 2 ... 2 n 1 n n x f .......... .......... .......... .......... .......... a ! 4 a 1 2 3 4 x f a ! 3 a 1 2 3 x f (7) (2), (4), (6) va (7) lardan (1)- qator koeffisiyentlarini topamiz:  0 0 x f a  ,   !1 0 1 x f a   ,   !2 0 2 x f a   ,…,   ! 0 n x f a n n ,… (8) a 0 , a 1, a 2 ,… a n lar Teylor koeffitsiyentlaridan iborat.

Agar (8)- qatordagi a 0 , , a 1 ,…a n larning qiymatlari (1)- qatorga qo`yilsa, f(x) funktsiyaning x 0 nuqtadagi Teylor qatori hosil bo`ladi:                 ... x x !n x f .. ... x x !3 x f x x !2 x f x x !1 x f xf xf n0 0 n 30 0 20 0 0 0 0               (9) f(x) funktsiyaning x 0 nuqtadagi integral ko`rinishdagi qoldiq hadli Teylor formulasi quyidagidan iborat:                2 0 0 0 0 0 0 0 ... ... 1! 2! ! n n n f x f x f x f x f x x x x x x x R x n             R n (x) – qoldiq had. Bunda,   dt t x t f n! 1 (x) R n x x 1n n 0     . 2. MAKLOREN QATORI Faraz qilaylik, berilgan f(x) funktsiya quyidagi darajali qatorga yoyilgan bo`lsin: ...xaxaxaaf(x) 3 3 2 2 1 0  (1) Bundagi a 0 , a 1 , a 2 , a 3 ,… lar aniqmas koeffisiyentlardan iborat. Shu koeffisiyentlarni berilgan f(x) funktsiya orqali ifodalaymiz. Darajali qatorni uning yaqinlashish oraligi R x  da hadlab differentsiallaymiz:                  2 3 1 1 2 3 4 2 2 2 3 4 3 3 4 4 4 2 3 4 ... ..., 1 2 2 3 3 4 ... 1 ..., 1 2 3 2 3 4 ... 1 2 ..., 2 3 4 ... 1 2 3 ..., . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . n n n n n n IV n n f x a a x a x a x na x f x a a x a x n n a x f x a a x n n n a x f x a n n n n a x                                                    1 1 2 3... 1 2 3... 1 ... n n nf x n na n n a x           Hosil bo`lgan tengliklar va (1) tenglikda x=0 deb, quyidagi a 0 , a 1 , a 2 , a 3 ,… larga ega bo`lamiz:  0 0 fa  , 0 1 f a   ,  !2 0 2 f a   ,  !3 0 3 f a   ,  !4 0 IV n f a  ,...

Bu qiymatlarni (1) qatorga qo`yamiz:       ... ! 0 ... !3 0 !2 0 !1 0 0 3 2           n n x n f x f x f x f f xf (2) Hosil bo`lgan (2) qatorga Makloren qatori deyiladi.      x R x n f x f x f f xf n n n         ! 0 ... !2 0 !1 0 0 2 formula esa qoldiq hadli Makloren formulasidir . Teylor va Makloren qatorlaridan ko`rinadiki, Makloren qatori Teylor qatorining xususiy holidan iborat bo`lib, Teylor qatoridagi x = 0 bo`lganda ikkala qator ham bir xil ko`rinishga ega bo`ladi. 3. ELEMENTAR FUNKTSIYALARNI DARAJALI QATORLARGA YOYISH 1.f(x) = e x funktsiyani x darajasi bo`yicha Makloren qatoriga yoyish . Yechilishi: e x ning hosilalarini ketma–ket topamiz va x=0 nuqtada ularning qiy- matlarini aniqlaymiz:   x f x e  ,   x exf  ,   xe x f   ,   xe x f   ,… x=0 bo`lganda:  1 0 0 e f ,  1 0  f ,  1 0  f ,  1 0  f ,… Bu qiymatlarni Makloren qatoriga qo`ysak, quyidagi qator hosil bo`ladi: ... ! ... !3 !2 !1 1 3 2        n x x x x е n x 2. f(x) = sinx funktsiyani Makloren qatoriga yoyish . Yechilishi: Berilgan funktsiyaning hosilalarini topamiz:   , cos x x f     , sin x x f     , cos x x f     ,... sin x x fIV  x =0 nuqtada ularning qiymatlarini topamiz va Makloren qatoriga qo`yamiz:

              3 5 2 1 1 0 0, 0 1, 0 0, 0 1, 0 0, ... ... 1 ... 1! 3 5! 2 1 ! IV n n f f f f f x x x x sinx n                   3.f(x) = cos x funktsiyaning yoyilmasi . Yechilishi: f(x) = cos x funktsiyaning hosilalarini topamiz: (x) -sinx,f  (x) -cosx, f  (x) sinx, f  IV(x) cos x, f  … x = 0 nuqtada topilgan hosilalarning qiymatlarini aniqlaymiz:      ,...1 0 ,0 0 ,1 0 ,0 0 ,1 0         IVf f f f f Topilgan qiymatlarni Makloren qatoriga qo`yamiz:     ... ! 2 1 ... !4 !2 1 cos 2 4 2         n x x x x n n 4.f(x) = (1+x) k – Nyuton binomining yoyilmasi . Yechilishi: Berilgan Nyuton binomidan ketma – ket hosilalar olamiz:          , 1 1 , 1 2 1          k k x kk x f x k x f       ,.., 1 2 1 3      k x k k k x f          nk n x 1 1 n k, ...,3 k 2 k 1 kk x f         ,… x = 0 nuqtada qiymatlarini topamiz:                ,...1 n k ...3 k 2 k 1 k k 0 f, ..., 2 k 1 k k 0 f ,1 k k 0 f,k 0 f,1 0f n                 Topilganlarni Makloren qatoriga qo`yamiz:             ... ! 1 ...3 2 2 ... !2 1 !1 1 1 2               n k x n n k k k kk x kk xk x x f 5.   2 2 3 2 4 2345       x x x x x x f ko`phadni (x - 1) ning darajasi bo`yicha qatorga yoyish. Yechilishi: Berilgan funktsiyaning hosilalarini topamiz:           . 480 , 48 480 , 18 48 240 ,2 18 24 80 ,2 2 9 8 20 2 2 3 2 3 4                   x f x x f x x x f x x x x f x x x x x f V IV x=1 nuqtada ko`phad va uning hosilalari qiymatlarini topamiz:

8 f(1) , 21 (1)f   , 72 (1)f   ,  210 1 f   , 432 (1) fIV  , 480. (1) fV  Topilgan qiymatlarni Teylor qatoriga qo`yamiz:            . 1 x !5 480 1 x !4 432 1 x !3 210 1 x !2 72 1 x 12 8 x f 5432            6.    x 1 ln x f   funktsiyani x = 0 nuqtada Teylor qatoriga yoyish . Yechilishi: Funktsiyaning hosilalarini topamiz:   x 1 1 x f    ,     2 1 1 f x x    ,     ,..., x 1 2 x f 3          . x 1 !1 n 1 n 1n      Qiymatlarini topib, Teylor qatoriga qo`yamiz:  0 0f  ,  1 0 f   ,   1 0 f   ,  20f  ,… ,     !1 n 1 0 f 1n n     U holda,       ... n x 1 ... 4 x 3 x 2 x x x 1 ln x f n 1n 4 3 2             7.   1x6x3x2xf 23  ko`phadni x–2 ning o`suvchi darajasi tartibida Teylor qatoriga yoying. Yechilishi: Funktsiyaning hosilalarini topamiz:   6x6x6xf 2  ,   12 6 f x x   ,     .0 x f ,..., 12 x f n    Hosilalarning son qiymatini topish uchun x ning o`rniga 2 ni qo`yamiz, ya`ni x=2:  17 2f  ,  18 2 f   ,  18 2 f   ,    0 2 f ,..., 12 2 f n    . Bu qiymatlarni Teylor qatoriga qo`yamiz:       2 3 2 2 2 17 18 18 12 1! 2! 3! x x x f x           yoki

O'xshashlar

Lopital qoidasi. Teylor formulasi. Ba`zi bir elementar funksiyalar uchun Teylor formulasi

Differensial hisobning asosiy teoremalari va tatbiqlari

Kompleks sonlar nazariyasi 2

Hosila va differensialni hisoblash qoidalari

Kvadratur formulalarning aniqligini orttirish