Bosh sahifa
Referatlar
Algebra
Kvadratur formulalarning aniqligini orttirish
Kvadratur formulalarning aniqligini orttirish
Yuklangan vaqt:
12.12.2019
Ko'chirishlar soni:
0
Hajmi:
393 KB
Ko'chirib olish
O'xshashlar
Optimal kvadratur formulalar
Chebishev kvadratur formulasi
Interpolyatsion kvadratur formulalаr
Algebraik aniqlik darajasi eng yuqori bo`lgan formulalar
Gauss tipidagi kvadratur formulaning xususiy hollari
![iboratdir. Demak , oraliqda 2 к -1 ( х ) ning ishorasi (-1) k-1 dir va ) (1 2 x k bo`lganligi uchun da uning ishorasi (-1) k bo`ladi. Endi 2k (x) (k = 1,2,...) ning (0,1) oraliqda nolga aylanmasligini ko`rsatamiz. Haqiqatan ham, agar 2 к ( х ) ko`phad (0,1) oraliqda nolga aylansa, u holda uning hosilasi ) ( 2 ) ( 2 ) ( ) ( 1 2 1 2 2 2 x k x kB x B x k k k k ya`ni 2 к - 1 ( х ) ko`phad, (0,1) da kamida ikkita ildizga ega bo`lar edi. Shunday qilib, 2 к ( х ) ko`phad (0,1) da o`z ishorasini saqlaydi va bu ishora 1 0 2 1 0 2 1 2 2 2 1 0 2 ) ( 1 2 1 ) ( ) ( k k k k k k B B x B k dx B x B dx x ishora bilan ustma-ust tushadi, ya`ni 2 к ( х ) ning ishorasi (-1) k ekan. Shu bilan teorema isbot bo`ldi. Endi davriylashtirilgan В * п ( х ) Bernulli ko`phadlarini quyidagicha aniqlaymiz: )1 0( ) ( ) ( ,1 ) (0 x x B x B x B n n va ) ( )1 ( x B x B n n Ma`lumki, shuning uchun ham *1B ( х ) uzlukli funksiya bo`lib, butun nuqtalarda -1 sakrashga ega. Barcha п >1 lar uchun В п (1)= В п (0) bo`lganligi sababli В n *( х ) uzluksiz davriy funksiyadir. Bu funksiyalarning [0,1] oraliqdagi Fur`e yoyilmalarini keltiramiz: 1 )( )( 0 2 sin 2 cos 2 1 ) ( n n n nx b nx a a x B bu yerda 1 0 1 0 )( 1 0 1 0 )( 2 sin) ( 2 2 sin) ( 2 2 cos) ( 2 2 cos) ( 2 nxdx x B nxdx x B b nxdx x B nxdx x B a n n Fur`e katorlari nazariyasidagi ma`lum teoremalarga ko`ra v>1 bo`lganda В n *( х ) uzluksiz bo`lganligi sababli (8.13) tenglik barcha v = 1 lar uchun o`rinlidir va u barcha butun bo`lmagan x lar uchun v = 1 bo`lganda ham o`rinlidir, butun x lar uchun qator yig`indisi nolga teng: 2 1,0 1,2 1 2 1 ) (1 x x B](/data/documents/d02ba1cb-0319-4a06-8069-fc4da0c4113f/page-6.png)
![Bu tenglikning h ar ikkala tomonini differensiallab, 1 1 2 1 2 2 2 1 2 2 sin 2 )!1 2( )1 ( ) ( n k k k k k n nx k x B ni hosil qilamiz. Agar (8.16) da x = 0 deb olsak, Bernulli sonlari uchun quyidagi formula kelib chiqadi: 1 2 2 1 2 2 2 1 2 )! 2( )1 ( )0( n k k k k k k n k B B (8.17) Bu yerdan (8.12) formula kelib chiqadi va k o`sishi bilan В 2 к ning modul bo`yicha tez o`sishi ko`rinadi. 2. Ixtiyoriy funksiyalarni Bernulli ko`phadlari orqali tasvirlash . Quyidagi teoremani isbotlaymiz. 2-teorema . Agar f(x) funksiya [0,1] oraliqda т > 1 tartibli uzluksiz hosilaga ega bo`lsa, u holda 0 < x < 1 uchun quyidagi formula o`rinlidir: 1 0 )( 1 0 1 1 )1 ( )1 ( ) ( )1 ( )( ! 1 )0( )1( ! ) ( )( ) ( dt x B x B t f m f f x B dtt f x f m m m m (8.18) Isbot. Ushbu 1 0 )( )( ) ( ! 1 ) ( dtt f t x B m x m n m (8.19) integralda т >1 deb faraz qilib, bu integralni bo`laklab integrallaymiz: 1 0 )1 ( 1 0 )1 ( ) ( )( ! 1 )( ! ) ( ) ( dtt x B dt d t f m t f m t x B x m m t t m m m Bernulli ko`phadlarining yuqorida ko`rsatilgan )1 ( )1 ( ) ( )1 ( 1 x mB x B dt d va x B x B m m m m xossalaridan foydalansak, u holda ) ( )0( )1( ! ) ( ) ( 1 )1 ( )1 ( x f f m x B x m m m m m va bu munosabatni m-1 marta qo`llab, ) ( )0( )1( ! ) ( ) ( 1 )1 ( )1 ( 2 x f f x B x m m (8.20) formulaga ega bo`lamiz.](/data/documents/d02ba1cb-0319-4a06-8069-fc4da0c4113f/page-8.png)
![Endi 1 ( х ) ni hisoblash uchun B 1 *(x) ning butun nuqtalarda -1 sakrashga va butun bo`lmagan nuqtalarda esa B 1 *(x) ning hosilasi 1 ga tengligini e`tiborga olib hamda 0 < x < 1 deb olib quyidagiga ega bo`lamiz: 1 0 1 1 1 1 0 0 1 1 0 1 0 1 )( )0( )1( ) ( ) ( )0 ( )0 ( )( ) ( )0( )( ) ( )( )0( ) ( ) ( )0 ( ) ( )( ) ( )( ) ( t f f f x B x f B B dtt f dt x f B t f t x B dtt f f x B x f B dtt x Bt f dtt x Bt f x x x x Ma`lumki, 2 1 )0 ( ,2 1 )0 ( 1 1 B B shuning uchun ham 1 0 1 1 )( )0( )1( ) ( ) ( ) ( dtt f f f x B x f x Buni (8.20) ga qo`yib, (8.19) ni e`tiborga olsak 1 0 1 1 0 )( )1 ( )1 ( )( ) ( ! 1 )0( )1( ! ) ( )( ) ( m m m dtt f t x B m f f x B dtt f x f kelib chiqadi va bunda = m ga mos keluvchi hadini integral bilan almashtirsak: 1 0 )( )1 ( )1 ( )( ) ( ! 1 ) ( ! )0( )1( dtt f x B m x B m f f m m m m m u holda (8.18) formulaga ega bo`lamiz. Biz (8.18) formulani 0 < x < 1 uchun isbotladik, lekin u 0 x 1 uchun ham o`rinlidir, chunki u formulada qatnashayotgan barcha funksiyalar x ning uzluksiz funksiyalaridir. Faraz qilaylik, f(x) funksiya ixtiyoriy [ a, a+h ] ( h > 0) oraliqda т 2 - tartibli uzluksiz hosilaga ega bo`lsin. (8.18) formulaning shu hol uchun mos kelgan ko`rinishini keltiramiz. Yangi o`zgaruvchini kiritamiz: х =- а + h , 0 1 va m marta uzluksiz differensiallanuvchi ) ( ) ( h a f funksiyaga 0 1 uchun (8.18) formulani qo`llaymiz](/data/documents/d02ba1cb-0319-4a06-8069-fc4da0c4113f/page-9.png)
![ )21.8( )( ) ( )( ! 1 )( ! )0( )1( )( )( 1 0 )( 1 0 1 1 )1( )1( d B B m B d m m m m Quyidagi hdt dt h a t tf h af t f h h a f h , ),( ) ( )( ), ( ) ( ) ( )( )( )( munosabatlarni hisobga olib, (8.21) formulada avvalgi o`zgaruvchi va funksiyalarga o`tamiz, u holda 1 0 ) ( 1 1 )1 ( )1 ( 1 ) 22.8( ) ( ! ) ( ) ( ! ) ( 1 ) ( d h a x B h a x B h a f mh h a x B a f h a f h dt t f h x f m m m m m h a a 3. Eyler-Makloren formulasi. Oldingi punktdagi (8.22) formulada x = a deb olish, shu bilan birga ) ( )0( m m m B va B B hamda uning hosilasining davriyligini )1 0( ) 1( ) 1( ) ( * * m m m B B B hisobga olsak, u holda 1 0 ) ( )1 ( )1 ( 1 2 2 ) 1( ) ( ! ) ( ) ( ! ) ( ) ( 21 ) ( 1 ) ( d B B h a f mh a f h a f B h a f b a f dt t f h a f m m m m h a a m yoki ) 23.8( ) 1( ) ( ! ) ( ) ( ! ) ( ) ( 2 )( 1 0 )( 1 1 3 )1 ( )1 ( m m m m m ha a B B h a f m h a f h a f B f h a f a f h dtt f formulaga ega bo`lamiz. Eyler-Makloren formulasini hosil qilish uchun [ a,b ] oraliqni n a b h qadam bilan n ta 1 ,0 , )1 ( , n j h j a jh a qismiy oraliqlarga bo`lamiz va bu qismiy oraliq uchun formulani qo`llaymiz:](/data/documents/d02ba1cb-0319-4a06-8069-fc4da0c4113f/page-10.png)
![nuqtalarida 2 k - tartibli uzluksiz hosilaga ega bo`lsin. U holda barcha f (2j) (x) hosilalar ham davriy bo`lib, (8.27) formula soddalashadi:) ( ) ( 2 f R T dx x f k n b a Funksiyaning davriyligi tufayli Т п to`g`ri to`rtburchaklar kvadratur yig`indisi bilan ustma-ust tushadi, shuning uchun ham 1 0 2 ) ( ) ( ) ( n j k b a f R jh a f n a b dxx f Demak, qaralayotgan holda to`g`ri to`rtburchaklar formulasining qoldiq hadi (8.28) ko`rinishga ega. Endi (8.28) qoldiq hadni tekshirish bilan shug`ullanamiz. 3-teorema . Agar f(x) funksiya [ a, b ] oraliqda 2 k -tartibli uzluksiz hosilaga ega bo`lsa, u holda ) 29.8( ) ( ) ()! 2( ) ( )2( 2 2 2 k k k k f B a b k h f R bu yerda a < < b Isbot. Birinchi punktda ) ( 2 m funksiyaning 1 0 da o`z ishorasini saqlashini ko`rgan edik. Shuning uchun ham 1 0 1 0 1 0 2 2 )2( 2 ) ( ) ( ) ( ) ( n j k k k k d S d h jh a f I integralda umumlashgan o`rta qiymat haqidagi teoremani qo`llash mumkin: 1 0 2 )(2 1 0 2 2 2 2 2 ) 30.8( )( ) ( )( ) ( k k k k k k k B S d B B S d S I Bu yerda 1 0 . Agar M va m orqali ) ()2( k f ning [ a, b ] dagi eng katta va eng kichik qiymatlarini belgilasak u holda ko`rinib turibdiki, . 2 nM S nm k Lekin ) ()2( k f funksiya uzluksiz bo`lganligi uchun [ a, b ] oraliqda shunday nuqta topiladiki, ) ( ) ( )2( 2 k k nf S tenglik bajariladi. Buni (8.30) ga va (8.30) ni (8.28) ga qo`ysak, (8.29) kelib chiqadi va shu bilan teorema isbot bo`ldi. Ta`kidlab o`tamizki, (8.29) da k = 1 deb olsak , u holda u trapetsiyalar formulasining qoldiq hadiga aylanadi. 4-teorema. Agar barcha х [a, b] uchun](/data/documents/d02ba1cb-0319-4a06-8069-fc4da0c4113f/page-12.png)
![ 0 ) ( 0 ) ( 0 ) ( 0 ) ( )2 2( )2( )2 2( )2( x f va x f yoki x f va x f k k k k (8.31) tengsizliklar bajarilsa, u holda Eyler-Makloren formulasi ) ( 2 f R k qoldiq hadining ishorasi ) 32.8( ) ( )( )! 2( )1 2( )1 2( 2 2 a f b f k B h k k k k sonning ishorasi bilan ustma-ust tushib, ) ( 2 f R k ning absolyut qiymati (8.32) ning absolyut qiymatidan ortmaydi. Isbot . Eyler-Makloren formulasidan ) 33.8( ) ( )( )! 2( ) ( ) ( )1 2( )1 2( 2 2 2 2 2 a f b f k B h f R f R k k k k k k kelib chiqadi. 1-teoremaga ko`ra: k k sign )1 ( ) ( 2 Bundan va (8.31) dan foydalangan holda, (8.28) dan ma`lum bo`ladiki, R 2k (f) va - R 2k+2 (f) bir xil ishoraga ega. Bu ishora (8.33) ga ko`ra (8.32) ning ishorasi bilan bir xil bo`lishi kerak va R 2k (f) hamda R 2k+2 (f) absolyut qiymatlari bo`yicha (8.32) ning absolyut qiymatidan ortmaydi. Teorema isbotlandi. Eslatma. k o`sishi bilan В i Bernulli sonlari tez o`sib boradi. [(8.17) ga qarang]. Shuning uchun ham, (8.29) dan ko`rinadiki k cheksizlikka intilganda f(x) funksiyalarning juda ham tor sinfi uchun ) ( 2 f R k nolga intiladi. Odatda k cheksizlikka intilganda ) ( 2 f R k katta tezlik bilan cheksizlikka intiladi. Shuning uchun ham hisoblash paytida k ni shunday tanlash kerakki, ) ( 2 f R k imkon boricha kichik qiymat qabul qilsin. Misol. Eyler-Makloren formulasi yordamida 2 1 2 1 cos dx shx x x I integral verguldan keyin 4 xona aniqlikda hisoblansin. Yechish. [1,2] oraliqni h = 0,2 qadam bilan 5 bo`lakka bo`lamiz va )5,0 ( 2,0 1 i i xi deb olib, f(x) = cos + shx ning qiymatlarini topamiz: 2 1 x ](/data/documents/d02ba1cb-0319-4a06-8069-fc4da0c4113f/page-13.png)
