Tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi - Algebra - Referatlar

Tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi

Yuklangan vaqt:

14.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

266 KB

Ko'chirib olish

Tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi Bizga ma`lumki, taqsimot funksiya tasodifiy miqdorni to`la aniqlaydi, lekin ko`p hollarda taqsimot funksiya noma`lum bo`lganda kamroq ma`lumotlar ya`ni tasodifiy miqdorlarning sonli xarakteristikalari bilan chegaralanishga to`g`ri keladi. Muhim sonli xarakteristikalar qatoriga matematik kutilma ham kiradi. Faraz qilaylik  tasodifiy miqdor  kx qiymatlarni  kp ehtimollar bilan qabul qiluvchi diskret tasodifiy miqdor bo`lsin ( 1 ... .... 2 1      np p p ). 1-ta`rif.  diskret tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi deb     1k k kp x M  (1) ga (agar    1k k kp x bo`lsa) aytiladi. 1-misol. A hodisaning ro`y berish ehtimoli p ga teng bo`lsa, bitta tajribada A hodisa ro`y berish sonining matematik kutilmasi topilsin. Yechish: Bitta tajribada A hodisaning ro`y berish sonini  deb belgilasak, uning taqsimot qonuni  0 1 p p q  1 p ta`rifga asosan . 1 0 p p q M      2-misol. Binomial qonun bilan taqsimlangan tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi topilsin. Yechish:  orqali A hodisaning n ta o`zaro bog`liqmas tajribalarda ro`y berish sonini belgilasak, kn k kn q p C k P    ) ( tenglik o`rinli bo`ladi. Matematik kutilma ta`rifiga ko`ra np q p np q p C np q p C k k P k M nn k knkk nn k knkk nn k                    1 1 11 1 11 ) ( ) (  , chunki 1 q p .

3-misol. Puasson qonuni bilan taqsimlangan  tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi topilsin. Yechish: Bizga ma`lumki, ! ) ( k e k P k       , 0 ; ,2,1,0     k matematik kutilma ta`rifga asosan                                  e e l e k e k e k M l l k k k k 0 0 1 1 ! )!1 ( ! . Demak,  parametrli Puasson qonuni bo`yicha taqsimlangan tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi  parametrga teng ekan. Endi uzluksiz tasodifiy miqdor matematik kutilmasi ta`rifini keltiramiz.  tasodifiy miqdorning zichlik funksiyasi ) (x p bo`lsin. 2-ta`rif:  uzluksiz tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi deb, dx x px M ) (      (2) integralga (agar bu integral absalyut yaqinlashuvchi bo`lsa) aytiladi. 4-misol. ) , (~   a parametrli normal qonun bilan taqsimlangan tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi topilsin. Yechish: (2) asosan dx e a dx e a x dx e x M ax ax ax                    2 2 2 2 2 2 ) ( 2 ) ( 2 ) ( 2 ) ( 2 1 2 1            a x z   almashtirib olib, toq funksiyadan nolga nisbatan simmetrik oraliq bo`yicha olingan integral nolga tengligini hisobga olsak a a dz e a M z            2 2 2 2 2 Demak ) , (~   a tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi a parametrga teng ekan. 5-misol.  b a, oraliqda tekis tasimlangan  tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi topilsin. Bizga ma`lumki,        0 ' , , 1 ' , , ) ( lsa bo b a x lsa bo b a x x p

(2) formulaga asosan. 2 1 a b dxa b x M b a       Agar  tasodifiy miqdor ) (x F taqsimot funksiyasi bilan berilgan bo`lsa, uning matematik kutilmasi ) (x xdF M      (3) tenglik bilan aniqlanadi. Umumiy, ) , , ( P F  ehtimollik fazosida berilgan  tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi deb ) ( ) (     d P M   integralga (agar bu integral mavjud bo`lsa) aytiladi. Matematik kutilmaning geometrik ma`nosini qaraymiz, buning uchun (3) integralni quyidagi ko`rinishda ifodalaymiz: . )) ( 1( ) ( 0 0 dx x F dx x F M            Bu ifodaning geometrik tasviri quyidagicha Barcha tasodifiy miqdorlarning matematik kutilmasi mavjud bo`lavyermaydi. Bizga ma`lumki Koshi qonuni bilan taqsimlangan  tasodifiy miqdorlarning zichlik funksiyasi 1 a , 0  ) 1( 1 ) ( 2x x p    va       dx x x M 2 1 1   . n o`lchovli ) , , , ( 2 1 n      tasodifiy vektorning matematik kutilmasi deb, ) , , , ( 2 1 n M M M M       ga aytiladi, bu yerda

              k k k k k dF x x x x dF x M ) , , , ( 2 1    , ___ ,1 n k  bo`lib, ) (x Fk esa, k tasodifiy miqdorning taqsimot funksiyasidir. Bizga ma`lumki, ) , ( 2 1  ikki o`lchovli normal tasodifiy vektorning zichlik funksiyasi:                       22 2 2 2 1 2 1 21 2 1 2 2 2 1 2 1 ) ( ) )( ( 2 ) ( ) 1(2 1 exp 1 2 1 ) , (       b x b x a xr a x r r x x p va            1 1 1 1 1 2 1 2 1 1 1 ) ( ) , ( a dx x p x dx dx x x p x M  ,            2 2 2 2 2 2 1 2 1 2 2 ) ( ) , ( a dx x p x dx dx x x p x M  . va a a 1 , b a 2 bo`ladi. Endi matematik kutilmaning xossalarini qarab chiqamiz. 1-xossa. O`zgarmas sonning matematik kutilmasi shu sonning o`ziga teng. Isbot: c o`zgarmas sonni faqat bitta c qiymatni 1 ehtimol bilan qabul qiluvchi tasodifiy miqdor deb qarash mumkin. c c Mc    1 2-xossa.  M ,  M va ) (    M larning ixtiyoriy ikkitasi mavjud bo`lsa     M M M    ) ( bo`ladi. Isbot. Isbotni dastlab diskret hol uchun keltiramiz. Faraz qilaylik,  tasodifiy miqdor   , , , , 2 1 kx x x qiymatlarni mos ravishda , , , , 2 1   kp p p ehtimollar bilan,  tasodifiy miqdo esa   , , , , 2 1 ly y y qiymatlarni mos ravishda   , , , , 2 1 lq q q ehtimollar bilan qabul qilsin, u holda   yig`indining qabul qiladigan qiymatlari  l k y x  ) 2,1 ; ,2,1 (     l k ko`rinishdagi sonlardan iborat. lkp , orqali  ning kx va  ning ly qiymatlarni qabul qilish ehtimolini belgilaymiz. U holda matematik kutilma ta`rifiga asosan     M M qy p x p y p x p y x M l ll k k k k lk l l l lk k k lk lk l k                                         1 1 1 , 1 1 , 1 , 1, ) ( ) ( , chunki

    1l k kl p p,     1k l kl q p . Agar  va  lar uzluksiz bo`lsalar va ) , ( y x p , ) , (     tasodifiy vektorning zichlik funksiyasi bo`lsa, dy y x p x p     ) , ( ) ( , dy y x p x p     ) , ( ) ( . Ta`rifga asosan                                     dy dx y x p y dx dy y x p x dxdy y x p y x M ) , ( ) , ( ) , ( ) ( ) (       M M dyy yp dx x xp           ) ( ) ( . Natija: Chekli sondagi tasodifiy miqdorlar yig`indisining matematik kutilmasi shu tasodifiy miqdorlar matematik kutilmalarining yig`indisiga teng, ya`ni           n k k n k k M M 1 1   . 3-xossa.  va  tasodifiy miqdorlar o`zaro bog`liq bo`lmasin. Agar  M va  M mavjud bo`lsa, u holda .   M M M   Isbot. Faraz qilaylik,  tasodifiy miqdor   , , , , 2 1 kx x x qiymatlarni mos ravishda , , , , 2 1   kp p p ehtimollar bilan,  tasodifiy miqdor esa   , , , , 2 1 ly y y qiymatlarni   , , , , 2 1 lq q q ehtimollar bilan qabul qilsin.  va  tasodifiy miqdorlarning o`zaro bog`liq emasligidan   tasodifiy miqdor l k y x  ko`rinishdagi qiymatlarni l kq p ehtimol bilan qabul qiladi, natijada   . , , ,      M M qy p x q p y x y x Py x M ji l ll k k k l k l k lk l k l k              2-natija. O`zgarmas ko`paytuvchini matematik kutilma belgisidan tashqariga chiqarish mumkin:   cM c M ) ( , const c . 3-xossaning teskarisi doim ham to`g`ri emas, ya`ni    M M M  dan  va  ning o`zaro bog`liq bo`lmasligi kelib chiqmaydi. Masalan, faraz qilaylik  , o`zaro bog`liq bo`lmagan tasodifiy miqdorlar bo`lib, 0    M M bo`lsin. Yangi    tasodifiy miqdorni tuzamiz.  va  bog`liq tasodifiy miqdorlar bog`liq, lekin shu bilan bir vaqtda

       M M M M M M      0 2 2. 4-xossa. Ixtiyoriy    uchun ) ( ) (      bo`lsa,   M M  bo`ladi. Isboti.  diskret bo`lsin. U holda   ) ( ) ( ) ( ) ( 1 i i i i P M M M                  0 ) (  i P  va 0 ) ( ) (   i i     bo`lgani uchun   M M  bo`ladi.

O'xshashlar

Matematik kutilma

Yuqori tartibli momentlar va ular uchun tengsizliklar

Noma’lum parametrlarni baholash

Tasodifiy miqdor dispеrsiyasi

Tasodifiy miqdorlar