Tasodifiy miqdor dispеrsiyasi - Algebra - Referatlar

Tasodifiy miqdor dispеrsiyasi

Yuklangan vaqt:

14.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

282.5 KB

Ko'chirib olish

Tasodifiy mi q dor dispеrsiyasi Qabul qilishi mumkin bo`lgan qiymatlari turlicha bo`lgan tasodifiy miqdorlarlar bir xil matematik kutilmalarga ega bo`lishi mumkin. Masalan taqsimot qonunlari bilan berilgan tasodifiy miqdorlarning matematik kutilmalari teng 0    M M . Shuning uchun ham yangi sonli xarakteristikalarga ehtiyoj tug`iladi. 1-ta`rif:  tasodifiy miqdorning dispersiyasi deb, 2) (   M tasodifiy miqdorning matematik kutilmasiga aytiladi va D kabi belgilanadi.  .2    M M D   (1) Agar  diskret tasodifiy miqdor  kx qiymatlarni  kp ehtimollar bilan qabul qilsa, 2) (   M tasodifiy miqdor    2 M xK qiymatlarni ham  kp ehtimollar bilan qabul qiladi, matematik kutilma ta`rifiga asosan: k k k p M x D      1 2) (   (2) formula o`rinli bo`ladi. Tasodifiy miqdor dispyeriyasini hisoblashda quyidagi teoremadan foydalanish qulay. Teorema.  tasodifiy miqdor dispersiyasi uchun 2 2 ) (    M M D   (3) o`rinli. Isboti. Dispyersiya ta`rifi va matematik kutilmaning xossalaridan foydalansak,             2 2 2 2 2 ) ( 2 ) ( 2 ) (            M M M M M M M M M M D .) ( ) ( ) (2 2 2 2 2 2      M M M M M       -10 10 p 2 1 2 1  -0,05 0,05 p 2 1 2 1

Endi diskret tasodifiy miqdorlar dispyersiyalariga doir misollar qaraymiz. 1-misol. A hodisaning ro`y berish ehtimoli p ga teng bo`lsa, bitta tajribada hodisa ro`y berish sonining dispersiyasi topilsin. Yechish: Agar  bilan bitta tajribada A hodisa ro`y berish sonini belgilasak, p M   ekanini e`tiborga olsak, (2) ga asosan . ) ( ) 1( ) 1( ) 0( 2 2 2 2 2 2 pq q p pq p q q p p p q p p M q M D                 Demak, np D  . 2-misol. Binomial qonun bilan taqsimlangan  tasodifiy miqdorning dispersiyasi topilsin. Yechish:   kn k kn q p C k P     va np M   bo`lganligi uchun (3) ga asosan:                   n k n k kn k kn k k kn k kn k n k q p n np q p k n k kn np q p C k D 1 2 2 2 2 )! ()!2 ( ! ) ( )! ()!1 ( ! ) (                         2 2 1 11 2 22 1 ) ( )1 ( )! ()!1 ( ! np q p C q p C p n np k n k q p n n k n k kn k kn kn k kn n k kn k . ) ( )1 )1 (( 2 npq np p n np      3-misol. Puasson qonuni bilan taqsimlangan  tasodifiy miqdorning dispersiyasi topilsin. Yechish: Bizga ma`lumki   !k e k P k       , ,...2,1,0  k va    M . (3) tenglikka asosan . ! 2 0 2          k e k D k k (4)   . 1 ! ! )!1 ( ! 2 0 0 1 0 1 2                                            m m m m k k k k m e m e m k e k k e k bo`lgani uchun (4) dan          2 2 D Demak, Puasson qonuni bilan taqsimlangan tasodifiy miqdorning matematik kutilmasi va o`rta qiymati o`zaro teng ekan.  0 1 p p q  1 p

Endi uzluksiztasodifiy miqdor dispersiyasining ta`rifini beramiz.  tasodifiy miqdorning zichlik funksiyasi ) (x p bo`lsin. 2-ta`rif:  uzluksiz tasodifiy miqdorning dispersiyasi deb quyidagi dx x p M x D ) ( ) ( 2        (5) integralning qiymatiga aytiladi. 4-misol. ) , (~   a normal tasodifiy miqdorning dispersiyasi topilsin. Yechish: a M   ekanini e`tiborga olsak (5) dan: . 21 )( 2 2 2 )( 2 dxeaxD ax           z a x    almashtirishni olsak: z a x   , dz dx  bo`lgani uchun . 2 2 2 2 2 dz e z D z       Bu integralni:           2 2 2 2 z e dz D    ko`rinishida yozib, bo`laknab integrallasak 2 2 2 2 2 2 2 2 2                   dz e ze D z z ga ega bo`lamiz. Demak, ) , ( ~   a N - normal tasodifiy miqdorning dispersiyasi ikkinchi parametrning kvadratiga teng ekan. 5-misol.  parametrli eksponensial qonun bo`yicha taqsimlangan  tasodifiy miqdorning dispersiyasi topilsin. Yechish:    x e lsa bo x lsa bo x x p  , ' ,0 0, ' ,0 ) ( va       0 1    dx e x M x bo`lganligi uchun 2 2 2 2 0 2 1 1 2 1                dx e x D x bo`ladi.

6-misol.  b a, kesmada tekis taqsimlangan  tasodifiy miqdorning dispersiyasi topilsin. Yechish: Bizga ma`lumki, bu holda            0 , ' , , 1 , ' , ) ( lsa bo b a x a b lsa bo b a x x p va 2 b a M   bo`lganligi uchun 12 ) ( 2 3 2 2 2 2 2 ) (3 a b b a b a a b dx x D a b x b a b a                          . Agar  tasodifiy miqdor ) (x F taqsimot funksiyaga ega bo`lsa,      ) ( ) ( 2 x dF M x D   (7) bo`ladi. Dispyersiya ta`rifidan ko`rinadiki, tasodifiy miqdorlar dispersiyasi uning qiymatlarining o`rta qiymati atrofida tarqalish darajasini xaraktyerlaydi. Endi dispyersiyaning xossalari bilan tanishib chiqamiz. 1-xossa. O`zgarmas sonning dispersiyasi nolga teng. Isbot: Dispyersiyaning ta`rifi va matematik kutilmaning xossasiga asosan, .0 )0( ) ( ) ( 2 2       M c c M Mc c M Dc 2-xossa. O`zgarmas sonni kvadratga oshirib, dispyersiya ishorasidan tashqariga chiqarish mumkin, ya`ni . ) ( 2   D c c D  Isbot: Ta`rifga asosan . ) ( ) ( ) ( ) ( 2 2 2 2 2         D c M M c cM c M Mc c M c D        3-xossa. O`zaro bog`liq bo`lmagan tasodifiy miqdorlar yig`indisining dispersiyasi bu tasodifiy miqdorlar dispyersiyalarining yig`indisiga teng, ya`ni     D D D    ) ( . Isboti: Dispersiya ta`rifi va matematik kutilmaning xossasidan foydalansak:                2 2 2 ) ( ) )( (2 ) ( )) ( ) (( ) (               M M M M M M M M M M D . ) )( ( 2       D M M M D      (8)

 va  lar o`zaro bog`liq bo`lmaganligidan   M va   M lar o`zaro bog`liq emasligi kelib chiqadi: 0 ) ( ) ( ) )( (                M M M M M M M bo`ladi. Buni e`tiborga olsak, (8) dan xossanig isboti kelib chiqadi. 1-natija. Chekli sondagi o`zaro bog`liq bo`lmagan n   , , , 2 1  tasodifiy miqdorlar yig`indisining dispersiyasi ular dispyersiyalarining yig`indisiga teng ya`ni           n k k n k k D D 1 1   Isbot. Ta`rifga asosan                                            n j n k j j k k n k k k n k k n k k n k k M M M M M M M D 1 1 2 1 2 1 1 1 ) )( ( ) (          ). () ( ) )( ( 1 1 1 j j n k n jk k k k j j n k n j k k M M M D M M M                         (9) Ixtiyoriy k va ) ( j k j   larning o`zaro bog`liq emasligidan k k M   va j j M   ) ( j k bog`liqmasligi kelib chiqadi va .0 ) )( (    j j k k M M M     (9) da buni e`tiborga olsak, natijaning isboti kelib chiqadi.  tasodifiy miqdor berilgan bo`lsin. Odatda     D M  tasodifiy miqdorni normallashtirilgan va markazlashtirilgan tasodifiy miqdor deyiladi. 7-misol. 0 M , 1 D ekanini isbotlang. Yechish:   .0 ) ( 1 ) ( 1                    M M D M M M D D M M M  va  M lar o`zaro bog`liq emasligidan dispyersiyaning 2,3-xossalariga ko`ra .1 ) (                    D D D M D D D N D 2-natija.  va  tasodifiy miqdorlar o`zaro bog`liq bo`lmasa,     D D D    ) ( bo`ladi. Yechish: 2,3-xossalarga asosan

. )1 ( ) ( ) ( 2         D D D D D D D         3-natija. Agar c -o`zgarmas bo`lsa,   D c D   ) ( . Haqiqatan ham,         D M M M c c M c M c M c D             2 2 2 ) ( ) ( )) ( ( ) ( . Dispersiya xossalaridan foydalanish ayrim taqsimotlar dispersiyalarini topishni osonlashtiradi. Masalan, binomial taqsimotga ega bo`lgan  tasodifiy miqdor dispersiyasini qaraylik. k bilan k -tajribada hodisa ro` y berishlar sonini belgilasak,  0 1 p q p n      ... 2 1 bo`ladi. 1-natijaga asosan k n k k n k k D n D D          1 1 pq D k  ekanligini hisobga olsak, nqp D n k k 1  .   D  ga  tasodifiy miqdorning o`rtacha kvadratik chetlanishi (og`ishi) deyiladi. Dispersiyaning xossalaridan uning quyidagi xossalari kelib chiqadi. 1  . 0c . 2  . Agar c -o`zgarmas son bo`lsa,        c D c D c c D c     2 ) ( . 3  . Agar  va  lar o`zaro bog`lanmagan bo`lsalar, 2 2 ) (                  D D D . 9-misol . O`zaro bog`liq bo`lmagan va har biri   pq k ,1 , 0  (10) Qonun bilan taqsimlangan n   , , , 2 1  tasodifiy miqdorlar berilgan, n       2 1 yig`indining dispersiyasini toping. Yechish: 2-natijaga asosan

       n k n k k k k D n D D 1 1 .   1-misolda pq D k  ekani topilgan edi.Shuning uchun: npq D n k k       1  .

O'xshashlar

Tasodifiy miqdor va uning taqsimot funksiyasi

Tasodifiy miqdorlar. Diskrеt tasodifiy miqdorlar

Tasodifiy miqdorlar

Tasodifiy hodisalar

Tasodifiy moqdorlar