Lеbеg - stiltеs o`lchоvi - Algebra

Lеbеg - stiltеs o`lchоvi

Yuklangan vaqt:

16.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

190 KB

Ko'chirib olish

L е b е g - stilt е s o`lch о vi Reja: 1. Stiltes o`lchovini keltirib chiqaruvchi funksiya L е b е g - Stilt е s o`lch о vi 2. Absolyut uzluksiz va diskret o`lchov

Tayanch so`zlar: o`lch о vli to`plam, o`lch о vli funksiya, jamlanuvchi funksiyalar, o`zgarishi chegarlangan funksiya, Stiltes o`lchovi, absolyut uzluksiz , diskret o`lchov Stiltes o`lchovini keltirib chiqaruvchi funksiya Yuqorida Lebeg o`chovini qaraganimizda ,  b a, segmentning Lebeg o`lchovi deb uning  a b  uzunligini aytgan edik. Lekin  b a, segmentni va uning qism to`plamlarini boshqacha usul bilan ham o`lchash mumkun. Faraz qilaylik,  b a, segmentda aniqlangan, chapdan uzluksiz va monoton kamaymaydigan  x F funksiya berilgan bo`lsin. Bu funksiya orqali ,  b a, segmentning,  b a, va  b a, yarim intervallarning hamda  b a, intervalning o`lchovlarini mos ravishda quyidagicha aniqlaymiz: ), ( )0 ( ] , [ a F b F b a m    ),()(),[ aFbFbam  (1) ),0 ( )0 ( ] , (     a F b F b a m  ),0 ( ) ( ) ,    a F b F b a m Endi  b a, segment berilgan bo`lib, bu segmentning barcha    , ko`rinishidagi yarim intervallaridan tashkil topgan segmentni H orqali belgilaylik. H sistemaning yarim halqa tashkil etishi ravshan. (1) ga asosan har qanday   H , uchun ), ( ) ( ) , [     F F m   (2) tenglikka ega bo`lamiz. H sistemada bu tenglik bilan aniqlangan m to`plam funksiyasi o`lchovdir. Haqiqatan, har qanday   H , uchun 0 ) , [    m ekanligi (2) tenglikka asosan  x F funksiyaning monoton kamaymaydiganligidan kelib chiqadi. Endi m to`plam funksiyasining additiv funksiya ekanligini ko`rsatamiz. Faraz qilaylik, ) , [ ) , [ ... ) , [ ) , [ ) , [ 1 2 1 1           n n n       bo`lsin. U holda (2) ga asosan            )] ( ) ( [ ... )] ( ) ( [ )] ( ) ( [ ) ( ) ( ) , [ 1 2 1       F F F F F F a F b F b a m n n n ) , [ ) , [ ... ) , [ ) , [ )] ( ) ( [ 1 2 1 2 1          m m m m b F F n n      

tenglikka ega bo`lamiz. Demak, H sistemada (2) tenglik bilan aniqlangan m to`plam funksiyasi o`lchov ekan. 1 – ta`rif. Agar  x F funksiya (2) segmentda aniqlangan chapdan uzluksiz va monotom kamaymaydigan funksiya bo`lib, H sistema  b a, segmentning barcha    , [ ko`rinishidagi yarim intervallar sistemasi bo`lsa, u holda H sistemada (2) tenglik bilan aniqlangan m to`plam funksiyasi F funksiya orqali hosil qilingan Stiltes o`lchovi deyiladi.  x F funksiya Stiltes o`lchovini keltirib chiqaruvchi funksiya deyiladi.  x F va     const c c x F   funksiyalar bir xil Stiltes o`lchovini keltirib chiqaradi. Umuman, (2) o`lchovni keltirib chiqaradigan funksiyalarning umumiy ko`rinishi   c x F  dan iborat. Haqiqatdan,  x F ,  x  funksiyalar (2) o`lchovni keltirib chiqaradigan ixtiyoriy funksiyalar bo`lsin.  b a, segmentdan biror ],[ 0 bax  nuqtani tayinlab olib, ixtiyoriy ],[ bax  nuqtani olamiz. Agar xx  0 bo`lsa, u holda, (2) tenglikka asosan ),[ 0 xx yarim interval uchun (  x F va  x  funksiyalar m o`lchovini keltirib chiqaradigan funksiyalar bo`lganligi sababli) ) ( ) ( ) ( ) ( ) , [ 0 0 0 x Ф x Ф x F x F x x m     bo`lib, bundan )()()()( 00 xFхФxFxФ  tenglikka ega bo`lamiz. Shunga o`xshash agar 0xx  bo`lsa, yana (2) tenglikdan   0, xx yarim interval uchun ) ( ) ( ) ( ) ( ) , [ 0 0 0 x Ф x Ф x F x F x x m     bo`lib, bundan yana )()()()( 00 xFхФxFxФ  (3) tenglikka kelamiz. ],[ bax  ixtiyoriy bo`lgani uchun bundan cxFxФ  )()( tenglik kelib chiqadi. Demak, har bir ],[ bax  uchun m o`lchovni keltirib chiqaradigan har qanday )( xF va )( хФ funksiyalar orasida ushbu сxFxФ  )()( munosabat o`rinli bo`ladi. 1-teorema: )( xF funksiya ] , [ b a segmentda kamaymaydigan funksiya bo`lib,

) ( ) ( ) , [     F F m   (4) o`lchov H sistemada aniqlangan Stiltes o`lchovi bo`lsin. (4) o`lchovning additiv   o`lchov bo`lishi uchun )( xF funksiyaning ],[ ba da chapdan uzliksiz bo`lishi zarur va yetarli . Isbot: Zaruriyligi. (4) o`lchovning   additiv o`lchov deb , )( xF funksiyaning chapdan uzluksiz ekanini ko`rsatamiz. Faraz qilaylik, )( xF funksiyaning ] , [ b a ning biror nuqtasida chapdan uzluksiz bo`lmasin, ya`ni 0 x nuqtada )( xF funksiya uchun )()0( 00 xFxF  munosabat o`rinli bo`lsin, ] , [ b a dan shu 0 x nuqtaga o`sib intiladigan }{ nx ketma-ketlikni olamiz:         n x x x x x x n n , , ... ... 0 0 2 1 (5) )( xF funksiya kamaymaydigan funksiya bo`lganligi sababli )0()(lim 0 0    xFxF n n x nx limit mavjud va farazimizga asosan )()0()(lim 00 0 xFxFxF n n x nx    munosabat o`rinli. (5) munosabatga asosan ushbu ...),[...),[),[ 13121  nxxxxxx munosabatning o`rinli ekani ravshan. Bu munosabatdan va  n da 0xx n  ekanligidan,    1 101 ),[),[ n nxxxx tenglik kelib chiqadi. Bundan va m o`lchovning   additivligidan ) , [ lim )) , [ ( ) , [ 1 1 101 n n nn x x m x x m x x m      tenglikni olamiz. Natijada (4) tenglikka asosan ushbu ) ( ) ( )] ( ) ( [ lim 1 0 1 x F x F x F x F n n     yoki ushbu )()(lim 0xFxF n n  

tenglik hosil bo`ladi. Bu esa farazimizga zid. Demak, )( xF funksiya chapdan uzluksiz ekan. Yetarliligi: )( xF funksiyani ],[ ba da chapdan uzluksiz deb, (4) tenglik bilan aniqlangan m o`lchovning   additivligini ko`rsatamiz. Faraz qilaylik,    ),[),[),,[),[ 1 jjkknn т           SH, j k  (6) bo`lsin. U holda har qanday N son uchun ushbu ),[),[ 1       nn т  munosabat o`rinli bo`ladi. Bundan va m o`lchovning   additivlik hamda monotonlik xossasidan ),[),[ 1     mm n nn     (7) Endi teskari tengsizlikni isbotlaymiz. (6) munosabatda    bo`lsin, u holda      munosabatni qanoatlantiruvchi  son hamma vaqt mavjud. )( xF funksiya chapdan uzluksiz bo`lganligi sababli ixtiyoriy 0 son uchun har bir n natural sonda nn    munosabatni qanoatlantiruvchi shunday nn va   sonlar topiladiki, ular uchun ushbu nnn FF 2)()(      munosabat o`rinli bo`ladi. Bundan nnnnn FFFF 2)()()()(        (8) tengsizlik kelib chiqadi. Bu yerda n  son (6) munosabatdagi ),[ nn   yarim intervalni tashkil etuvchi son. nnn va   , sonlarning olinishiga asosan ) , ( ) , [ nnnn       munosabat o`rinli. Demak, ),[   yarim intervalda joylashgan ],[    segment soni sanoqli ),( nn    intervallar sistemasi bilan qoplanar ekan. Borel-Lebeg teoremasiga asosan bu sistemadan ],[    segmentni qoplaydigan soni chekli )},...,2,1(),{( rk kk nn    qism sistemani ajratib olish mumkun. Agar soni chekli }),{( kk nn    intervallar sistemasi ],[    segmentni qoplasa, u holda ),[ kk nn    yarim intervallar sistemasi ham shu segmentni qoplaydi, ya`ni

 r k nn kk 1 ),[],[       . Bundan quyidagi munosabat bevosita kelib chiqadi:  r k kn kn 1 ),[),[        Bu munosabatdan hamda m o`lchovning additivlik va monotonlik xossasidan ushbu     r k kn knmm 1 ),[),[     (9) tengsizlikka ega bo`lamiz. (4) tenglikka asosan ) ( ) ( ) , [ kn kn kn kn F F m          tengliklar o`rinli bo`lgani uchun (9) munosabatdan ushbu )] ( ) ( [ ) ( ) ( 1 kn knr k F F F F            tengsizlik kelib chiqadi. Bundan va )( xF funksiyaning kamaymaydigan ekanligidan ushbu )]()([)()( 1 nn k FFFF          munosabatga ega bo`lamiz. Buning o`ng tamonidagi yig`indi ostidagi ifodaga (8) tengsizlikni qo`llab ushbu              )] ( ) ( [ ) ( ) ( 1 F F F F n k tengsizlikni olamiz, bu tengsizlik      munosabatni qanoatlantiruvchi har qanday  son uchun o`rinli bo`lganligi sababli )( xF funksiyaning chapdan uzluksizligiga asosan,    bo`lganda ham o`rinlidir, ya`ni          )]()([)()( 1 nn k FFFF bundan va 0 sonning ixtiyoriyligidan ushbu )]()([)()( 1 nn k FFFF         tengsizlik kelib chiqadi.Bu munosabatdan (4) ga asosan ushbu

$   1 )[),[ n nnmm    tenglikka ega bo`lamiz. Bu va (7) tenglik teoremani isbotlaydi. Shunday qilib, H yarim halqada (4) tenglik bilan aniqlanadigan   additiv m o`lchovga ega bo`ldik. Bu o`lchovni H sistemani o`z ichiga olgan minimal )( HZ halqaga davom ettirib,   additiv F  o`lchovga ega bo`lamiz. Bu o`lchov F funksiyaga mos bo`lgan Lebeg-Stiltes o`lchovi deyiladi. F funksiya esa F  o`lchovni keltirib chiqaruvchi funksiya deyiladi. Lebeg-Stiltes o`lchovining uchta muhim xususiy holi bilan tanishib chiqamiz. 1. Faraz qilaylik, )( xF funksiya 20-ma`ruzada (1) tenglik bilan aniqlangan chapdan ) (x h pog`onali funksiya bo`lsin. Bu funksiyaning uzilish nuqtalarini ...... 21  nxxx bo`lib , shu nuqtalarga mos kelgan sakrash esa         121 ) .(..,0 .,..,0 ,0 k kn h h h h sonlardan iborat bo`lsin. 1- ta`rifda )( xF sifatida ) (x h funksiyani olamiz . U holda )( xh funksiya keltirib chiqargan  o`lchov bo`yicha ],[ ba oraliqning har qanday qismi o`lchovli bo`lib, ],[ baA  to`plamning h  o`lchovi shu to`plamga tegishli i x larga mos kelgan i h larning yig`indisiga teng, ya`ni   Ax ih i hA )(  (10) haqiqatan, Lebeg-Stiltes o`lchovining ta`rifidan ko`rinadiki , har bir i x nuqtaning o`lchovi i h ga teng, ya`ni iiF hx })({  Agar    1 }{ i ixD bo`lsa , u holda 0)\],([ Dba h  tenglik o`rinli . Demak h  o`lchovining tashuvchisi D ekan . Bundan va h  o`lchovning   additivligidan har qanday ],[ baA  uchun (10) tenglik kelib chiqadi.$

2-ta`rif: Biror F pog`onali monoton funksiya keltirib chiqargan F o`lchov diskret o`lchov deyiladi. 2. Faraz qilaylik, F monoton funksiya ],[ ba segmentda absolyut uzluksiz bo`lib , uning hosilasi )()( xfxF  bo`lsin. 22-ma`ruzadagi 8- Lebeg teoremasiga asosan har bir yarim intervalda ],[),[ ba   uchun uning o`lchovini         dxfFFm F )()()()),([ tenglik orqali aniqlaymiz (bu yerda  o`lchov ],[ ba segmentdagi Lebeg o`lchovi). U holda elementlari ],[ ba segmentning barcha ),[   ko`rinishidagi yarim intervalidan iborat bo`lgan H sistemada aniqlangan  additiv Fm o`lchovga ega bo`lammiz. Fm o`lchov H sistemaning o`z ichiga olgan minimal minimal   HZ halqada aniqlangan  additiv F  o`lchovgacha davom ettirilishi mumkin. Bu usulda aniqlangan F  o`lchov har qanday   HZA  uchun      AF dxfA  (11) tenglik bilan aniqlanadi. 3-ta`rif: Agar F  va  o`lchovlar berilgan bo`lib,   0A  bo`lgan har qanday o`lchovli A to`plam uchun   0A F  bo`lsa, F  o`lchovni absolyut uzluksiz o`lchov deyiladi. Lebeg integralining absalyut uzluksizligiga asosan (11) tenglikdan F  o`lchovning  o`lchovga nisbatan absolyut uzluksizligi kelib chiqadi. 3. Faraz qilaylik, F monoton singulyar funksiya bo`lsin. Ma`lumki, bunday funksiya uzluksiz bo`lib, o`zgarishi chegaralangan va hosilasi deyarli nolga teng. Bundan, F singulyar funksiya keltirib chiqargan F  o`lchovning tashuvchisi Lebeg o`lchovi nol bo`lgan to`plamdan iborat ekanligi kelib chiqadi. 4-ta`rif: Agar F  va  o`lchovlar berilgan bo`lib, har qanday bitta nuqtali to`plamda 0 F  bo`ladi, lekin shunday   0A  bo`lgan o`lchovli A to`plam bo`lsaki, 0)( CA F  tenglik bajarilsa, F  ga  o`lchovga nisbatan singulyar o`lchov deyildi. Demak, biror F singulyar funksiya orqali keltirib chiqarilgan o`lchov Lebeg o`lchoviga nisbatan singulyar o`lchov bo`lar ekan. Agar 21 FFF  bo`lsa,

                )) , ([ ) , [ ) , [2122 11             FFF m M F F F F F F m          tenglikka asosan 21 FFF     . Har qanday monoton funksiyani uchta funksiya – absalyut uzluksiz, pog`onali va singulyar funksiyalarning yig`indisi sifatida ifodalash mumkin. Bundan va (11) tenglikdan har qanday Lebeg Stiltes o`lchovi absolyut uzluksiz, diskret va singulyar o`lchovlarning yig`indisi sifatida ifoda etish mumkin, degan muhim hulosa kelib chiqadi.

O'xshashlar

O`lchоvni lеbеg o`lchоvi bo`yicha davоmi

To`plamning tashqi o`lchоvi

Chegaralangan funksiyaning lеbеg intеgrali

Aniqmas lеbеg intеgralining хоsilasi

Chegaralangan funksiyaning lеbеg intеgrali