O`lchоvni lеbеg o`lchоvi bo`yicha davоmi

Yuklangan vaqt:

14.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

181 KB

Ko'chirib olish

O`lch о vni l е b е g o`lch о vi bo`yicha dav о mi Reja: 1. Yarim halqadan halqaga davom qildirish 2. Lebeg o`lchovi  - additiv o`lchovligi

Tayanch tushunchalar: to`plamlar sistemasi, halqa, yarimm halqa, lebeg o`lchovi Agar  t o` plam funksiyasi birоr G sistеmaning elеmеntlarida ani q langan b o` lsa , b undan buyon ani q lik uchun G sistеmani  G оr q ali bеlgilaymiz. Bu mavzuda mG yarim halqada aniqlangan  - additiv m o`lchovni Lebeg ma`nosida davom ettirish masalasi bilan shug`ullanamiz. Bunda mG yarim halqa birlik element bo`lgan hol bilan chegaralanamiz. Shunday qilib, mG yarim halqada aniqlangan  - additiv m o`lchov berilgan bo`lsin. Bu yarim halqadagi E birlik elementning barcha qism to`plamlaridan tuzilgan sistemani M orqali belgilaymiz. Ma`lumki, M sistema  - algebrani tashkil qiladi. Bu  - algebrada tashqi o`lchov tushunchasini kiritamiz. Faraz qilaylik, E A to`plam berilgan bo`lib ,.....},{ 21 BB to`plamlar sistemasi mG yarim halqadan olingan chekli yoki sanoqli sistema bo`lsin. Agar ushbu U k kBA  Munosabat o`rinli bo`lsa }{ kB to`plamlar sistemasi A to`plamni qoplovchi sistema deyiladi A to`plamni qoplaydigan bunday sistemani cheksiz ko`p usul bilan tuzish mumkinligi ravshan. Shuning uchun ham, ushbu    k kBm yig`indi cheksiz ko`p qiymatga ega va har bir k natural son uchun   0 kBm bo`lgani tufayli bu yig`indi quyidan chegaralangan bo`ladi. 1-Ta`rif .    k kBm yig`indilar sistemasining aniq quyi chegarasi A to`plamning tashqi o`lchovi deyiladi va u     ...2,1,,inf*   kGBA mk BA k k U  orqali belgilanadi . 1-Teorema : Agar mG yarim halqani o`z ichiga olgan minimal halqa F bo`lib, n o`lchovning F halqaga davomi m  bo`lsa, u halda har qanday F A uchun     A m A   *  tenglik o`rinli.

Isbot : Haqiqatan, 8-mavzudagi 3- teoremaga asosan har qanday F A to`plam mG yarim halqadan olingan soni chekli o`zaro kesishmaydigan nBBB ,.....,, 21 to`plamlarning yig`indisidan iborat, ya`ni n k G B B B A m j k n k k ,.....2,1 , Bj, k, Ø k 1         m  o`lchovning aniqlanishiga asosan       n k kBmAm 1 tenglik o`rinli bo`lib ,bu tenglikni A to`plamni yuqoridagi ko`rinishda ifodalash usuliga bog`liq emas. nkB k ,.......2,1,  to`plamlar A to`plamning qoplagani uchun tashqi o`lchovning tarifiga asosan       AmBmA n k k     1*  tengsizlik o`rinli. Endi     AmA  *  tengsizlikning o`rinli ekanligini ko`rsatsak, teorema isbotlangan bo`ladi. Buning uchun, faraz qilaylik, ,....}2,1,,{  kGCC mkk to`plamlar sistemasi A to`plamni qoplaydigan ixtiyoriy chekli yoki sanoqli sistema bo`lsin, yani U k kGA . u holda        k kCmAm Bundan m  o`lchov m o`lchovning davomi bo`lganli sababli har bir mk GG  uchun     kk CmCm  tenglikning o`rinligidan ushbu      k kCmAm tengsizlik kelib chiqadi. Bu tengsizlik A to`plamni qoplaydigan har qanday sistema uchun o`rinli bo`lganligi tufayli u    k kCm yig`indilar sistemasining aniq quyi chegarasi uchun ham o`rinlidir.       ACmAm k CA k k * inf     U Bu tengsizlik teoremani isbotlaydi. 2-Teorema : Agar MA  1 va MA  2 to`plamlar uchun 21 AA  bo`lsa, u holda     2* 1* AA    bo`ladi. Isbot: 2,1, iA i to`plamni qoplaydigan to`plamlar sistemasi    2,1,.....,, 21  iGBBB mi kii

$bo`lsin. malumki, bunday to`plamlar sistemasini cheksiz ko`p usul bilan tuzish mumkin. natijada    )2,1(,   iBm k i k yig`indi cheksiz ko`p qiymatga ega bo`ladi.     k kBm 1 Yig`indining qiymatlar to`plamini  1 0B orqali     k kBm 2 yig`indining qiymatlari to``plamini belgilaymiz  2 0B orqali belgilaymiz. 21 AA  bo`lgani uchun 2 A to`plamni qoplaydigan har qanday sistema 1 A to`plamni ham qoplaydi. Natijada   1 02 0 BB  munosabatga ega bo`lamiz. Bunday aniq quyi chegaraning ta`rifiga asosan ushbu        2 * 2 1 1 * 2 2 1 1 inf inf ) ( A B m B m A k k B A k k B A k k k k            tengsizlik kelib chiqadi. 3- Teorema. Agar M A va .....2,1,  nMA n to`plamlar uchun    1n nAA bo`lsa, u holda        1 ** n nAA   bo`ladi . bu teoremaning isbotini o`quvchiga havola qilamiz. 2- Ta`rif: Agar biror M A to`plam berilgan bo`lib, har qanday 0 son uchun F minimal halqadan shunday B to`plam topilsaki, B A to`plamning tashqi o`lchovi uchun ushubu    )(* BA tengsizlik bajarilsa, u holda A to`plam o`lchovli to`plam deyiladi. Boshqacha qilib aytganda, agarda A to`plamni minimal halqaning elementlari bilan yetarlicha aniqlikda yaqinlashtirish mumkin bo`lsa, u holda A to`plam o`lchovli to`plam deyiladi. M sistemaning barcha o`lchovli to`plamlari sistemasini Z orqali belgilaymiz. 4 -Teorema : Agar A to`plam o`lchovli to`plam bo`lsa, u holda uning to`ldiruvchisi A E \ ham o`lchovli to`plamdir, yani agar Z A bo`lsa, u holda Z A E  \ bo`ladi. Isbot: 24.4 teoremaga asosan ushbu     BABEAE  \\ (2) tenglik o`rinli. Agar F halqa bo`lib, F B bo`lsa, F B E  \ bo`ladi . Endi Z A bo`lsa, Z A E  \ bo`lishi (2) tenglikdan kelib chiqadi. 5-Teorema: Har qanday ikkita o`lchovli to`plamning yig`indisi, ko`paytmasi, ayirmasi va simmetrik ayirmasi ham o`lchovli to`plamdir . Isbot : Faraz qilaylik ZA  1 va ZA  2 ixtiyoriy to`plamlar bo`lsin. Ushbu$ $         ]\\[\ ,\\ ,\\ 2121 222121 21121 AEAEEAA AAAAAA AAAAA    ayniyatlar har qanday 1 A va 2 A to`plamlar uchun o`rinli bo`lgani uchun ZAA  21 \ munosabatning o`rinli ekanini ko`rsatish kifoya. 1 A va 2 A to`plamlar o`lchovli bo`lganidan ta`rifga asosan har bir 0 son uchun shunday FB  1 va FB  2 (bu yerda F sistema mG yarim halqani o`z ichiga olgan minimal halqa ) to`plamlar topiladiki, ushbu   221*    AA va   222*    BA (3) tengsizliklar o`rinlibo`ladi. F sistema halqa bo`lgani uchun FBB  21 \ . Endi 8-ma`ruzadagi 5 -teoremaga asosan ushbu         22112121 \\ BABABBAA  munosabat o`rinli. Bundan va (3) tengsizliklardan 3- teoremaga asosan                   2 2 * 1 1 * 2 1 2 1 * ] \ \ [ B A B A B B A A tengsizlik o`rinli. Demak,   ZAA  21 \ . 6- Natija : Z o`lchovli to`plamlar sistemasi algebradir. Haqiqatdan, 5 -teoremaga asosan Z sistema halqa. 4 -teoremaga asosan har qanday Z A uchun Z A E  \ munosabat o`rinli. 5- teoremaga asosan esa   AEAE \ bo`ladi, yani Z halqa birlik elementga ega . 7- Teorema : Agar n k Z A A A A j n k k k ,....2,1 , A j, k Ø, , k 1        bo`lsa, u holda       n k kAA 1 **   . teoremaning isbotini o`quvchiga havola qilamiz. Bu teorema ko`rsatadiki, Z o`lchovli to`plamlar sistemasida aniqlangan *  to`plam funksiyasi (tashqi o`lchov ) Lebeg o`lchovi deyiladi va  orqali belgilanadi. 3 - Ta`rif. Z o`lchovli to`plamlar sistemasida aniqlangan *  to`plam funksiyasi Lebeg o`lchovi deyiladi va  orqali belgilanadi. 8 –Teorema. Soni sanoqli o`lchovli to`plamlarning yig`indisi va ko`paytmasi o`lchovli to`plamdir .$ $Isbot. Faraz qilaylik ,.....},{ 21 AA ketma- ketlik o`lchovli to`plamlarning sanoqli sistemasi bo`lib,    1n nAA bo`lsin. Ushbu   ................................. ,....\ ............................... ),(\ \, 121 233 122 11 AAAAA AAA AAA AA nnnn      To`plamlarni tuzamiz. Bu to`plamlarning o`zaro kesishmasligi hamda      1k kAA tenglikning o`rinliligi ularning aniqlanishidan kelib chiqadi. 26.5 teoremaga asosan ularning har biri o`lchovli to`plam. Har qanday n natural son uchun AAn k k   1 munosabat o`rinli. Bundan 2- va 7 – teoremalarga asosan     AAAn n n k kk * 1 1              tengsizlikga ega bo`lamiz (bu yerda har qanday o`lchovli B to`plam uchun     BB   * tenglikdan foydalandik ). Bu tengsizlik ixtiyoriy n uchunbajarilganligi sababli y  n da ham o`rinlidir     AAn n k * 1      Demak ,     n n kA 1  qator yaqinlashuvchi bo`lib, har qanday 0 son uchun shunday   NN  son topiladiki,   2     Nk kA (4) Tengsizlik o`rinli bo`ladi. ,.....2,1,  nA n to`plamlar o`lchovli bo`lgani uchun 5 -teoremaga asosan shunday F B to`plam topiladiki,   2*    BC (5) tenglik bajariladi. A va C to`plamlarning tuzilishiga va 5 –teoremaga asosan ushbu$ $                          Nk k k k A B C B A B A 1munosabat o`rinli. Bu munosabatdan 3 -teoremaga asosan                        Nk k Nk k A B C A B C B A      * * * * Tenglikka ega bo`lamiz. Bundan hamma (4) va (5) tengliklardan      BA* tengsizlik kelib chiqadi. Demak,    1k kAA to`plam o`lchovli ekan. Endi    1k kAA to`plamning o`lchovli ekanini ko`rsatamiz. 4- teoremaga asosan ....2,1, kA k to`plamlar o`lchovli bo`lgani uchun ,....2,1,\ kAE k to`pamlar ham o`lchovlidir. Hozirgina isbotlaganimizga asosan      1 \ k kAE to`plam ham o`lchovlidir. 4- teoremaga asosan      1 \\ k kAEE to`plam o`lchovli. Ikkilik prinspiga asosan               11 1 ] \ \ [ \ \ k k k k kk A A E E A E E bo`lgani uchun    1k kAA to`lam o`chovli. Bu teoremadan Z o`lchovli to`plamlar sistemesining bir vaqtda ham   halqa, ham  halqa ekanligi kelib chiqadi. Z sistema E birlik elementga ega bo`lgani uchun g ayni vaqtda   algebra hamdir. 9-Teorema. Lebeg o`lchovi  - additive o`lchovdir, yani agar ,....21 ,......, nAAA o`lchovli to`plam bo`lib,    1 , n jkn AAAA SH jk  bo`lsa,         1 k kA A   10 -Teorema . Agar ,.......2,1,,......, 21  kZAAA k kamayuvchi o`lchovli to`plamlar ketma ketligi uchun    1k kAA bo`lsa , u holda     k n AA    lim bo`ladi.$

11- Natija . Agar ...2,1 , ...... 21      n F A A A n o`suvchi o`lchovli to`plamlar ketma- ketligi uchun    1k kAA bo`lsa , u holda     k n AA    lim bo`ladi . 12 – Izoh. Shunday qilib , mG yarim halqada aniqlangan   additive m o`lchovni aniqlash sohasi  algebradan iborat bo`lgan  - additiv hamda uzluksiz bo`lgan  o`lchovga davom ettirdik. Bu usul bilan davom ettirilgan  o`lchov m o`lchovning Lebeg ma`nosida davomi deyiladi.

O'xshashlar

Lеbеg - stiltеs o`lchоvi

To`plamning tashqi o`lchоvi

Qadimgi qo′lyozma asarlardan o′quv jarayonida foydalanish bo′yicha uslubiy qo′llanma

Aniqmas intеgralda o`zgaruvchini almashtirish bo`laklab intеgrallash

Chegaralangan funksiyaning lеbеg intеgrali