Chegaralangan funksiyaning lеbеg intеgrali - Algebra - Referatlar

Chegaralangan funksiyaning lеbеg intеgrali

Yuklangan vaqt:

16.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

144 KB

Ko'chirib olish

Chegaralangan funksiyaning l е b е g int е grali Reja: 1. Harakteristik funksiya. 2. Chegaralangan funksiyaning L е b е g int е grali 3. Chegaralangan funksiyaning L е b е g int е grali xossalari

Tayanch so’zlar : aniq quyi va aniq yuqori chegara, chegaralangan funksiya, o’lch о vli to’plam, o’lch о vli funksiya, harakteristik funksiya Harakteristik funksiya Avvalo Lebeg integralini  b a, segmentdagi o’lchovli E to’plamning harakteristik funksiyasi uchun aniqlaymiz . Ushbu    ,,0 ,,1 )( Ex Ex xf E funksiyani E to’plamning xarakteristik funksiyasi deyiladi. )( xf E funksiyaning lebeg integrali deb )( E  songa (ya’ni E to’plamning o’lchoviga) aytiladi va quyidagicha belgilanadi:   E E EdxxfL ).()()(  Ushbu     Ex Exk xf ,0 , )( funksiya uchun Lebeg integralini )()()( EkdxxfL E    tenglik bilan aniqlaymiz . Chegaralangan funksiyaning L е b е g int е grali Umumiy holga o’tish uchun A va B bilan o’lchovli E to’plamda aniqlangan ) (x f funksiyaning mos ravishda aniq quyi va aniq yuqori chegaralarini belgilaymiz hamda  b a, segmentni quyidagicha n qismga bo’lamiz : byyyya nn   110 ... So’ngra )1,(  noe   bilan 1)(    yxfy tengsizlikni qanoatlantiradigan x nuqtalardan iborat to’plamni belgilaymiz. ) (x f o’lchovli bo’lganligi uchun )1,0(  ne  to’plamlar o’lchovli bo’ladi .

Endi ushbu      1 0 ,n eys        1 0 1 )(n eyS     yig’indilarni tuzamiz (s va S ni mos ravishda quyi va yuqori yig’indilar deyiladi ) va quyidagi ta’rifni kiritamiz . 1-ta’rif . Agar ]) [ ( 1 10 max     y y nn     nolga intilganda ( )  n s va S yig’indilarning limiti mavjud bo’lib bir-biriga teng bo’lsa va bu limit y nuqtalarni tanlab olishga bog’liq bo’lmasa u holda bu limitni ) (x f funksiyaning E to’plamdagi Lebeg integrali deyiladi va bu integral yuqoridagi xususiy hollar kabi ushbu  E dxxfL )()( ko’rinishda belgilanadi 1-teorema . Agar f(x) funksiya o’lchovli E to’plamda o’lchovli va chegaralangan bo’lsa u holda uning uchun Lebeg integrali mavjuddir. Isbot. Chegaralangan va o’lchovli ) (x f ni olib uning uchun s va S yig’indilarning umumiy limitga ega ekanligini ko’rsatamiz. Bu funksiya chegaralanganligi uchun uning aniq quyi va aniq yuqori chegaralari mavjud ; ular mos ravishda A va B bo’lsin.[A,B] segmentni ikki usul bilan quyidagicha 1 n va 2 n qismlarga bo’lamiz : ByyyyA nn   11 110 ... (1) B y y y A n       2 .... 1 0 (2) Agar  1n  )( 1 10max 1    yy n    ][ 1 1 202 max     yy nn      },max{ 21 nn    belgilashlarni kiritsak u holda bo’linish nuqtalari uchun ushbu            yy yy 11 )1,0( )1,( 21   n no   tengsizliklar bajariladi. Bu tengsizliklardan quyidagi munosabatlar kelib chiqadi.

            1 0 1 0 1 1 1 ) ( ) ( ) ( ) ( n n E e e y y s S                           1 0 1 0 1 2 2 ) ( ) ( ) ( ) ( n n E e e y y s S          Bu yerda vas  S  sonlar (2) bo’linish uchun tuzilgan quyi va yuqori yig’indilar . Endi (1) va (2) bo’linish nuqtalarini ya’ni y va  y  nuqtalarning hammasini bo’luvchi nuqtalar sifatida olamiz va tegishli Ss  , yig’indilarni tuzamiz, buning natijasida s va s yig’indilar kamaymaydi . S va S  yig’indilar esa ortmaydi, ya’ni ,SSss    (3) ,SSss    tengsizliklar o’rinli bo’ladi.Darhaqiqat , agar ),( 1  yy oraliqni birorta yangi  nuqta yordami bilan ),(),,( 1    yy oraliqlarga bo’lsak u holda ushbu )}({)}({)( 1           yfEfyEyey tengsizlik bajariladi. Bundan ko’rinadiki s s   , ya’ni qo’shimcha bo’linish nuqtalari )}({)}({)( 111             yfEyfyEey tengsizlikni ham yozishimiz mumkin ; bundan ko’rinadiki , yangi nuqtani kiritish natijasida S yig’indining tegishli hadi ortmas ekan , Demak ,S yuqori yig’indining o’zi ham ortmaydi (3) munosablardan ko’rinadiki (s,S) va ),( Ss  oraliqlar ),( Ss  oraliqlardan iborat umumiy qismga ega ekan . Demak Sss ,,  va S  sonlarning hammasi uzunligi )(2 E  dan katta bo’lmagan oraliqda joylashgandir .  ni istalgancha kichik qilish mumkinligidan va matematik analizdagi umumiy yaqinlashish prinsipiga muvofiq s,S yig’indilarning umumiy limitga ega ekanligi kelib chiqadi Demak yuqorida berilgan ta’rifga muvofiq har qanday chegaralangan o’lchovli f(x) funksiya uchun Lebeg integrali doimo mavjud. Chegalangan funksiya Lebeg integralining asosiy xossalari

Bu paragragda uchraydigan barcha o’lchovli funksiyalar chegaralangan deb hisoblanadi 2-teorema . ( O’rta qiymat haqida ) Agar E to’plamda o’lchovli f(x) funksiya uchun Mxfm  )( tengsizlik bajarilsa u holda   E EMdxxfEm )()()(  Isbot. s va S yig’indilar tuzilishiga muvofiq ushbu ) ( ) ( E M S s E m      tengsizlik o’rinli bu tengsizliklarda tegishli limitga o’tilsa yuqoridagi munosabatlar kelib chiqadi . Lebeg integralining quyidagi xossalari uning ta’rifidan va 2- teoremadan bevosita kelib chiqadi. 3 –Natija . Agar o’lchovli f(x) funksiya E to’plamda manfiy bo’lmasa u holda uning bu to’plam bo’yicha integrali ham manfiy bo’lmaydi , ya’ni agar 0)( xf bo’lsa u holda   E dxxf 0)( 4-Natija . Agar E to’plamning o’lchovi nol bo’lsa ,(ya’ni 0)( E  ) , u holda har qanday chegaralangan o’lchovli f(x) funksiya uchun   E dxxf 0)( bo’ladi . 5-Natija . Agar c o’zgarmas son bo’lsa u holda   EE dxxfcdxxcf )()( 6-teorema . Agar E ,  ,1, iE i o’lchovli to’plamlar bo’lib,     1 ),( i ski skEEEE va f(x) funksiya E to’plamda o’lchovli bo’lsa u holda     E i iE dxxfdxxf 1 )()( (4) Integralning bu xossasi uning to’la additivligi deyiladi. Isbot . Avval ushbu     ) (, 2121 E E E E E

Xususiy holni ko’ramiz . ) (x f funksiya E to’plamda chegaralanganligi uchun shunday A va B sonlar mavjudki ular uchun ushbu BxfA  )( tengsizliklar bajariladi [A,B] segmentni nyyy ,......., 10 nuqtalar bilan n qismga bo’lib, quyidagi to’plamlarni tuzamiz: ))(( 1    yxfyEe ))((' 11     yxfyEe ))(( 12     yxfyEe Ushbu     eee  va     ee tengliklar o’zo’zidan tushinarli. Bulardan quyidagi tenglik kelib chiqadi:              1 0 1 1 1 0 ). ( ) ( ) ( n n n e y e y e y             Bu tenglikda 10 1 )max(    nn yy     ni nolga intiltirib , limitga o’tilsa Lebeg integralining ta’rifiga muvofiq      E E E dxx f dxx f dxx f 1 2 ) ( ) ( ) ( tenglik kelib chiqadi. Agar  n i iEE 1 (n-natural son) bo’lsa , u holda     E n i E dxxfdxxf 1 )()( (5) tenglikni yuqoridagi hususiy xoldan matematik induksiya yordami bilan bevosita keltirib chiqariladi. Endi umumiy holga o’tamiz ya’ni    1i iEE ),(  skEE sk  bo’lsin. Bundan    1 )()( i iEE   kelib chiqadi . )( E  bo’lganligi uchun  n da     1 0)( ni iE  (6)

Endi    1ni iE to’plamni n R bilan belgilaymiz U holda    mn REEE .... 1 bu tenglikda hadlarning soni chekli bo’lgani uchun (3) tenglikka asosan       E n k E R k n dxxfdxxfdxxf 1 )()()( (7) 1 - teoremaga muvofiq   nR nn RBdxxfRA )()()(   (8) () ga asosan  n da 0)(  nR  Demak (7) dan  n da   nR dxxf 0)( (6) va oxirgi munosabatdan (4) tenglik kelib chiqadi. 7-teorema . Agar o’lchovli E to’plamda o’lchovli )( 1 xf va )( 2 xf funksiyalar berilgan bo’lsa u holda      E E dxx f dxx f dx x f x f ) ( ) ( )) ( ) ( ( 2 1 2 1 (7) Isbot. Avval quyidagi xususiy holni ko’ramiz : )( 1 xf va )( 2 xf funksiyalardan biri masalan )( 1 xf funksiya E to’plamda o’zgarmas c songa teng bo’lsin . Bu holda Lebeg integrali ta’rifidan foydalanib ,ushbu dxx f E c dx x f x f E E      ) ( ) ( )) ( ) ( ( 2 2 1  (8) tenglikni yozish mumkin . Endi )( 1 xf va )( 2 xf ixtiyoriy chegaralangan o’lchovli funksiyalar bo’lsin )( 1 xf funksiyaning qiymatlari o’zgaradigan [A,B] segmentni , 1y nyy ,..., 2 nuqtalar yordami bilan n ta qismga bo’lamiz va ushbu ))(( 1`1     yxfyEe )1,0(  n  to’plamlarni ko’ramiz 36.5 –teoremadan va (7) tenglikdan foydalanib ushbu                  1 0 1 0 2 2 2 1 2 1 ) ( )] ( [ )] ( ) ( [ )] ( ) ( [ n n E e e E dx x f S dx x f y dx x f x f dx x f x f      munosabatni olamiz .

Shunga o’xshash y o’rniga 1 y yozilsa ushbu      E E dx x f S dx x f x f ) ( )] ( ) ( [ 2 2 1 tengsizlik kelib chiqadi. Demak  E dxxfS )( 2       E E dx x f S dx x f x f ) ( )] ( ) ( [ 2 2 1 Endi bu munosabatlarning chap va o’ng tomonida ))(max( 1 10     yy nn    ni nolga intiltirib limitga o’tilsa (6) tenglik kelib chiqadi. Integralning 3,5 va 6- xossalaridan quyidagi natija kelib chiqadi 8-natija . Agar o’lchovli f(x) va g(x) funksiyalar E to’plamda ekvivalent bo’lsa u holda   E E dxxgdxxf )()( . Isbot. Darhaqiqat )) ( ) ( ( x g x f E e   deb olsak, f va g funksiyalar ekvivalent bo’lgani uchun 0 ) (  e  . U holda e E / to’plamda f )()( xgxf  bo’ladi. 6- teoremaga asosan         E e eE dx g f dx g f dx g f / ) ( ) ( ) ( tenglik o’rinli. Bu tenglikning o’ng tomonidagi birinchi integral nolga teng, chunki 0 ) (  e  , ikkinchi integral ham nolga teng, chunki E/e to’plamda )()( xgxf  . 9-teorema Agar o’lchovli E to’lamda o’lchovli f(x) va ) (x  funksiyalar berilib , bu to’plamda )()( xxf   bo’lsa, u holda   E E dxxdxxf )()(  .

O'xshashlar

Chegaralangan funksiyaning lеbеg intеgrali

Komplеks uzgaruvchili funksiyaning intеgrali va xossalari

Murakkab funksiyaning hosilasi. Teskari funksiyaning hosilasi. Ko‘rsatkichli funksiyaning hosilasi

Funksiyaning uzluksizligi

Funksiyaning limiti