Kompleks o`zgaruvchining funksiyasidan olingan integral

Kompleks o`zgaruvchining funksiyasidan olingan integral

Yuklangan vaqt:

12.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

418 KB

Ko'chirib olish

Kompleks o`zgaruvchining funksiyasidan olingan integral REJA: 1. Integralning ta`rifi va xossalari 2. Integralni hisoblash 3. Koshi teoremalari va uning integral formulalari

Tayanch iboralar: Jordon chizig`i, silliq chiziq, egri chiziq, integrallash konturi, Koshi teoremalari va uning integral formulalari. 1. Integralning ta ` rifi va xossalari Kompleks ) (z tekislikdagi E sohada uzluksiz bir qiymatli ) , ( ) , ( ) ( y x iv y x u z f w    (1.1) funksiya berilgan bo ` lsin . U holda ) (z f funksiya E dan olingan ixtiyoriy Ã silliq chiziqda ham bir qiymatli bo`ladi. Ã chiziqning teglamasi )(t z z ) (    t bo`lib, ) ( 0 z z  boshlang`ich, ) ( z z oxirgi nuqtasi bo`lsin. Ã dagi t ning o`sishiga mos yo`nalish musbat, t ning qiymatiga mos yo`nalish manfiy yo`nalish deb qabul qilinadi ya`ni  . Ta`rif. Jordon chizig`i )(t z z uzluksiz o`zgaruvchi urinmaga ega bo`lsa, ya`ni ) ('t z mavjud va noldan farqli bo`lsa, u holda bu  chiziq silliq chiziq deyiladi. Agar egri chiziq chekli sondagi silliq chiziqlardan tashkil topgan bo`lsa, uni bo`laklari silliq chiziq deyiladi.  silliq 0z , 1z , 2z , … , z zn (1.2) nuqtalar orqali ixtiyoriy n ta yoychalarga bo`lamiz (12-chizma) va shu yoychalardan har birini istalgan joyidan bittadan nuqta olib, bu nuqtalarni mos ravishda n k     ,..., ,..., , 2 1 (1.3) deb belgilaymiz 14-chizma Ushbu yig`indini tuzamiz:            n n k k n z f z f z f z f s ) ( ... ) ( ... ) ( ) ( 2 2 1 1        n k k k z f 1 ) ( (1.4) integral yig`indiga integral yig`indi deyiladi. Bunda 1    k k k z z z n k ,0 Agar biz (1.2) nuqtalarni ketma-ket to`g`ri chiziqlar bilan tutashtirsak,  egri chiziq ichiga chizilgan siniq chiziq hosil bo`ladi. Mana shu siniq chiziqlarning ya`ni vatarlarning eng kattasi  nolga intilganda n cheksizlikka intiladi. Ta`rif. Agar 0  da (1.4) integral yig`indi 1 2 1 ,..., , nz z z va n   ,..., , 2 1 nuqtalar  chiziqning qaysi joylaridan olinganiga bog`liq bo`lmay, aniq bir chekli limitga intilsa, shu limit ) (z f funksiyadan  chiziq bo`ylab olingan integral deyiladi va quyidagicha yoziladi:        n k k k z f dz z f 1 0 ) ( lim ) (   (1.5).  chiziq integrallash yo`li yoki konturi deyiladi.

Ba`zan (1.5) integralni (1.1) ga asoslanib:               idy dxv i vdy udx idy dx iv u dz z f ) )( ( ) ( (1.6) ko`rinishda yozish qulay. (1.6) tenglikning o`ng tomoni haqiqiy argumentli funksiyalardan olingan egri chiziqli integrallardan iborat. Integralning asosiy xossalari 1 0 O`zgarmas ko`paytuvchini integral belgisi tashqarisiga chiqarish mumkin, ya`ni:     dz z f a dz z af ) ( ) ( (1.7) 2 0 Integrallash konturining yo`nalishi qarama-qarshisiga o`zgartirilsa, integral belgisi oldidagi ishora ham o`zgaradi:       dz z f dz z f ) ( ) ( (1.8) 3 0 Chekli sondagi funksiyalar yig`indisidan olingan integral uning har bir hadidan olingan integrallar yig`indisiga teng:               dz z f dz z f dz z f z f z f n n ) ( ... ) ( ) ( .... ) ( ) ( 1 2 1 (1.9) 4 0 Agar uzlukli l bilan  chiziqning hamma nuqtalarida 0 M son uchun M z f ) ( bo`lsa, u holda l M dz z f    ) ( (1.10) bo`ladi. Bu xossa integralni baholash teoremasi ham deyiladi. 5 0             n dz z f dz z f dz z f dz z f n ) ( ... ) ( ) ( ) ( 2 2 1 1 ... (1.11), bunda n    ... 2 1 egri chiziq m yoylaridan tuzulgan bo`lib, m ning oxirgi nuqtasi 1 m ning uchi bilan ustma-ust tushgan ).1 ,1 (   n m 6 0          ds dy dx idy dx dz ds z f dzz f 2 2 , ) ( ) ( (1.12). Boshlang`ich funksiya va aniqmas integral Faraz qilaylik, ) (z f W  funksiya E sohada aniqlangan bo`lsin. Ta`rif . Agar E sohaning barcha nuqtalarida ) ( ) (' z f z F  tenglik o`rinli bo`lsa, ) (z F funksiya ) (z f funksiyaning boshlang`ich funksiyasi deyiladi. Agar E sohada ) (z F funksiya ) (z f funksiyaning boshlang`ich funksiyasi bo`lsa, c z f ) ( ( C -ixtiyoriy o`zgarmas kompleks son) ham ) (z f funksiyaning boshlang`ich funksiyasi bo`ladi. Haqiqatdan ham, ) ( ) (' )' ) ( ( z f z F C x F    (1.13). Berilgan ) (z f funksiyaning hamma boshlang`ich funksiyalari aniqmas integral deyilib, ushbu  dz z f ) ( simvol bilan belgilanadi. Demak,    C z F dzz f ) ( ) ( (1.14)

2. Integralni hisoblash Bizga ma`lumki, egri chiziqli integralni hisoblash uchun  chiziqning tenglamasi parametrik holda berilgan bo`lishi kerak. Aytaylik  silliq (Jordan chizig`i)ning parametrik tenglamasi )(t x x , )(t y y ,    t ko`rinishda bo`lsin. U holda uning kompleks tekislikdagi ko`rinishi )( )( )( t iy t x tz z    bo`ladi, bunda ) (0 0  z z  , ) ( z z ; )(' )(' )(' t iy t x t z   . Bularni e`tiborga olsak:   dt t iy t x t y t x iv t y t x u dz z f )(' )(' )( ),, ( )( ),, ( ) (       yoki   dtt I i dtt R dtt z t z f dz z f )( )( )(' )( ) (               (2.1) bo`ladi. Chap tomondagi integral belgisi ostidagi funksiyaning haqiqiy qismini ) (t R bilan, mavhum qismini esa )(t I bilan belgiladik. Shunday qilib, kompleks o`zgaruvchining integralini hisoblash aniq integralini hisoblashga keltirildi. Misol. (1.6) formuladan va II tur egri chiziqli integralni yechish qoidasidan foydalanib  dzz z integralni hisoblang, bunda  chiziq soat strelkasiga teskari yo`nalgan 1 z aylananing yuqori yarmi. Yechish. 1 z aylananing parametrik tenglamasi t yt x sin , cos    t 0 va ;1 2 2    y x z ; cos , sin tdt dy tdt dx   larni hisobga olsak:               0 2 2 0 . ) cos (sin ( ) cos sin sin cos i dtt t i dzz z dt t t t t Agar ) (z f funksiya bir bog`lamli E sohada analitik bo`lsa , E z z 2 1, nuqtalar uchun 2 1 1 2 ) ( ) ( ) ( ) ( 12 Z Z Z Z z F z F z F dz z f     (2.2) N`yuton-Leybnits formula o`rinli bo`ladi, bunda ) (z F funksiya ) (z f funksiyaning boshlang`ich funksiyasidir, ya`ni ). ( ) (' z f z F  Haqiqiy matematik analizdagi kabi, agar ) (z f va ) (z  funksiyalar bir bog`lamli E sohada analitik funksiyalar bo`lib,  2)1z z nuqtalar uchun

  2 12 12 )(')()]()([)(')(, z z z z z z dzzfzzzfdzzzf    (2.3) bo`laklab integrllash formulasi o`rinlidir. Misol.   dz z zz ) ( 2 integralni 1 :   z aylananing yuqori yarmi bo`yicha hisoblang Yechish. . , , , , , , ,0 ,1 2 2          d ie dz e e e z z z e z e z iy x z iy x z z i i i i iy i                  3 8 3 1 )1 (3 1 1 1 3 1 3 1 1 ) 3 1 ( ) ( ) 1( ) 1( ) ( 0 3 0 3 2 0 2 2                                    i i i i i i i i e e e e i d e e d e e i dz z zz 3. Koshi teoremalari va uning integral formulalari 1. Koshi teoremalari. 1-teorema. Agar bir bog`lamli E sohada ) (z f analitik bo`lsa, E da yotuvchi har qanday  yopiq kontur bo`yicha ) (z f funksiyadan olingan integral nolga teng bo`ladi ya`ni 0 ) (  dz z ôf Eslatma . Bundan buyon  belgi yopiq kontur bo`yicha olingan integralni bildiradi. 2-teorema. Agar ko`p bog`lamli E sohada ) (z f analitik bo`lsa, shu sohaning butun konturi bo`ylab musbat yo`nalishida ) (z f funksiyadan olingan integral nolga teng bo`ladi, ya`ni          2 1 0 0 yoki         2 1 0 . Natija. Integrallash sohasi ko`p bog`lamli bo`lsa, analitik funksiyadan tashqi kontur bo`yicha olingan integral ichki konturlar bo`yicha olingan integrallar yig`indisiga teng (konturlar hammasi soat strelkasiga teskari yo`nalishda). 2. Koshi formulalari. Yopiq E sohada analitik ) (z f funksiya berilgan bo`lsin, sohaning konturi  deylik. Funksiyaning konturdagi qiymatlari bo`yicha kontur ichidagi qiymatlarini aniqlash mumkin. Bu        d z f z f 0 ) ( 2 1 ) ( (3.1) ko`rinishdagi Koshi formulasiga asosan topiladi.

(3.1) tenglik misollar yechishda quyidagi ko`rinishda yoziladi: ) ( 2 ) ( 0 0 z if d z f        (3.2) Misol.                  1 1 0 1 2 . 2 1 2 ) ( 2 0 2 )2 2( 2 z z z z z z i i z f i dz z z e z dz e z z dze    2 1 2 0 )0( 2 )( 0       e f z e z f z , bunda 0 0 z Javob: i Agar kompleks o`zgaruvchi  ning bir qiyimatli f  z funksiyasi E sonning hamma nuqtasida birinchi tartibli hosilaga ega bo`lsa, u holda funksiya bu sohada istalgan yuqori tartibli hosilaga ega bo`ladi. Koshi formulasi uchun esa:     1 0 0 )( ) ( ) ( 2 ! ) ( n n z d f i n z f     (3.3) formula o`rinli. (3.3) ni misol yechishda qulay bo`lishi uchun quyidagicha yozib olamiz: )( !2 )( )( 0)( 1 0 zf n i z df n n          (3.4) Misol . ) ('' !2 2 cos 0 1 3 i z fi dz z z z       1 )0('' , cos ) ('' , sin ) (' , cos ) ( ,0 0      f z z f z z f z z f z . Javob: i  Quyidagi integralni hisoblang №41 a)   1 2 2 z z z z dz e , J: i ; b)      21 1 2 2 1 z iz z dz e , J: iei 2 1  №42 a)    21 2 3 2 2 sin z z z dzz , J: i 2  ; b)      12 2 24 1 z z dz e z , J: 0 №43 a)    1 )2 (1 z z e z tgzdz , J: 0 ; b)     11 2 2 1 sin z z zdz , J: 2 2i   №44 a)   5 2 16 z z dz , J: 0 ; b)    2 2 32 4 z z z chizdz , J: 1 cosi

№45 a)   1 2 1 iz iz z dz e , J: 1e ; b) 1 3 2 z z z sh , J: i2 №46 a)    2 2 3 4 sin z dz z z iz , J: 1 sh ; b)    21 2 sin 1 z z z , J: i2  №47 a)    3 2 , )2 ( ) cos( z dz e z i z  , J: ; 3 2 i ch   b)    21 3 1 cos 1 z dz z z  , J: i3  №48 a)    4 2 )9 )(9 ( z z z dz , J: i 45   ; b)    63 3 )4 ()2 ( z z z zdz , J: 27 i  №49 a) dz z z i z sh z   1 2 2 ) ( 2  , J:  ; b)    11 2 )3 ( )1 ( 4 sin z z z zdz  , J: i 8 2 )2 (     №50 a)    dz z z z z 2 )1 sin( sin , J: 0 ; b) dz z z z1 3 cos , J: i 

ASOSIY ADABIYOTLAR 1. S.X. Sirojiddinov, M.Maqsudov, M.S.Salohiddinov. Kompeleks o`zgaruvchining funksiyalari nazaryasi-T,: O`qtuvchi, 1979 2. Sh. T. Maqsudov. Analitik funksiyalar nazaryasidan mashiqlar-T.: O`qtuvchi, 1978 3. I. I.Privalov. Vvedenie v teoriyu funksiy kompleksnogo peremennogo.-M.: Nayka, 1977 4. A.I. Markushevich. Kratkiy kurs teorii analiticheskix funksiy-M Fizmatgiz - M1961 5. Ya. S. Bugrov, S.M.Nikolskiy. Funksii Komleksnogo peremennogo-M,: Nauka, 1981. 6. V.A. Kolеmaеv. i dr. “Tеoriya vеroyatnostеy i matеmatichеskaya statistika” .M: Vo`sshaya shkola, 1990g. 7. Gmurman V.Е. “Ehtimollar nazariyasi va matеmatik statistika”, Toshkеnt, O`qituvchi, 1978y. 8. S. Sirojdinnov , M.Mamatov. “Ehtimollar nazariyasi va matеmatik statistika”. Toshkеnt., “O`qituvchi”. 1982y. 9. Gmurman V.Е. “Ehtimollar nazariyasi va matеmatik statistika”dan masalalar yеchishga doir qo`llanma, Toshkеnt., “O`qituvchi”, 1980y.

O'xshashlar

Kompleks o`zgaruvchili funksiyaning hosilasi

Aniq integral

Kompleks sonlar

Aniq integral 2

Ko`p o`zgaruvchili funksiyaning differensial hisobi. Aniq integral