Kompleks o`zgaruvchili funksiyaning hosilasi - Algebra - Referatlar

Kompleks o`zgaruvchili funksiyaning hosilasi

Yuklangan vaqt:

12.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

553.5 KB

Ko'chirib olish

Kompleks o`zgaruvchili funksiyaning hosilasi Reja: 1. Kompleks o‘zgaruvchili funksiya hosilasi ta`rifi. Koshi-Riman shartlari 2.Kompleks o‘zgaruvchili funksiyalarni differensiallash qoidalari 3.Analitik funksiyalar 4.Hosila argumentining va modulining geometrik ma’nosi 5. I va II tur konform akslantirishlar

1. Kompleks o`zgaruvchili funksiya hosilasi ta`rifi. Koshi-Riman shartlari Biror E kompleks sohada ) (z f w  funksiya berilgan bo`lsin va bu sohaning biror 0z nuqtadagi argument va funksiya orttirmalari quyidagicha bo`lsin: 0z z z    , )()( 00 zfzzfw  Ta`rif . Agar z har qanday yo`l bilan nolga intilganda z w   nisbat faqat birgina aniq limitga intilsa, u limintning qiymati ) (z f funksiyasiyaning 0z nuqtadagi hosilasi deyiladi va u ) (' ;' 0z f w , z w   , dz df kabi belgilanib, 0 0 lim ) ('   z z f    z w 0 limz z z f z z f     ) ( ) ( 0 0 (1.1) yoki ); , ( ) , ( ) ( y x iv y x U z f w    v i u w     bo`igani uchun  1.1 ni quyidagicha yozish mumkin; y i x v i u z w z f yx z              00 0 lim lim ) ( (1.2) Ta`rif . Agar ) (z f w  funksiya 0z nuqtada hosilaga ega bo`lsa, uni bu nuqtada differensiallanuvchi yoki monogen funksiya deyiladi. Ta`rifdan ko`rinadiki, agar ) (z f funksiya 0z nuqtada hosilaga ega bo`lsa, (1.1) limit mavjud bo`lib, u y i x z     nolga qaysi yo`l bilan intilishiga bog`liq emas. Demak, biz z z 0 nuqtani 0z nuqtaga x0 o`qqa parallel yo`l bilan intiltirishimiz mumkin. Bu holda x z   , 0 y bo`ladi (8a chizma).

x v i x u x v i x u x v i u z f x x                     ) ( lim lim ) ( 0 0 0 (1.3) Xuddi shuningdek z z 0 nuqtani 0z ga y0 ga parallel yo`l bilan intiltirsak ,0  x z y   bo`ladi va (1.2) dan quyidagini hosil qilamiz (8b chizma): 0 0 lim ) ('   z z f y u i y v y u i y v v i v i u z W y y                      ) ( lim lim 0 0 (1.4) (1.3) va (1.4) lardan ushbu tengliklarni hosil qilish mumkin:             y u i y v x v i x u (1.5) tengliklarga Koshi-Riman shartlari deyiladi. Teorema. ) (z f w  funksiya 0z nuqtada differensiallanuvchi bo`lishi uchun ), , ( y x u ) , ( y x v funksiyalar 0z nuqtada differensiallanuvchi va Koshi-Riman shartlarining bajarilishi zarur va yetarlidir. 13-misol . z z w  2 funksiya hosilaga ega ekanligi tekshirilsin. Yechish . y y x vx y x u y i x iy x iy x w 3 ) , ( , ) , ( 3 2 2          ,1   x u ,0    y u ,0    x v ,3    y v bo`lib, y v x u      bo`lgani uchun funksiya biror nuqtada ham hosilaga ega emas. 14-misol . i y x xy W ) (3 3 2    funksiyaning hosilasini toping Yechish. , 3 ) , ( xy y x u  ), (3 ) , ( 2y x y x v    , 3y x u    , 3x y u    ,3    x v , 6y y v     bo`lib, 0 ,1   y x . Demak, funksiya (1;0) yoki 0 1 0 i z   nuqtadagina hosilaga ega. 2. Kompleks o`zgaruvchili funksiyalarni differensiallash qoidalari Biz ko`rdikki, ) (z f W  funksiyaning Z nuqtadagi hosilasi (differensiali)ni topish kerak bo`lsa, quyidagi to`rtta formulaning biridan foydalanish mumkin: x v i x u z f      ) (' (2.1), y u i y v z f      ) (' (2.2), y v i y v z f      ) (' (2.3), )4,2( ) (' y u i x u z f       y u x v y v x u            ,

Agar ) (z f W  funksiyaning haqiqiy va mavhum qismlari ajralmagan holda bo`lsa, bu formulalardan foydalanish noqulay bo`ladi. ) (z f funksiyaning hosilasini matematik analizdagi haqiqiy o`zgaruvchining funksiyasi hosilasi qoidasi asosida topiladi, ya`ni: 1) ;0 c 2) ;1 ' z 3) ); ( ) ( )]' ( ) (, [ 2 1 2 z f z f z f z f      4) ) (' ). ( )]' ( [ 1 z f z nf z f n n   15-misol z e z f 2 ) (  funksiyaning hosilasini toping. Yechish. , 2 cos ) , ( ) 2 sin 2 (cos 2 2 2 y e y x u y i y e e x x z     . 2 sin ) , ( 2 y e y x V x  , 2 cos 2 y e x u x    , 2 sin 2 2 y e y u x     , 2 sin 2 2 y e x v x    . 2 cos 2 2 y e y v x    Demak, y v x u      va x v y u       Koshi-Riman sharti bajarilganligi uchun )1.2( formulaga ko`ra: z x x x e y y e y e i y e z f 2 2 2 2 2 ) 2 sin 2 (cos 2 2 sin 2 2 cos 2 ) ('      Javob: x e z f 2 2 ) ('  . 3. Analitik funksiyalar Ta`rif. Agar ) (z f w  funksiya E sohaning 0z nuqtasida va uning atrofida ham differensiallanuvchi bo`lsa, u shu nuqtada analitik deyiladi. Ta`rif. Agar ) (z f w  funksiya E sohaning 0z nuqtasida hosilaga ega bo`lib, uning atrofida hosilaga ega bo`lmasa, u holda funksiya z nuqtada monogen deyiladi. Demak, funksiya biror nuqtada monogen bo`lishidan, uning shu nuqtada analitik bo`lishi kelib chiqmaydi. Ta`rif. Agar ) (z f funksiya E sohaning barcha nuqtalarida hosilaga ega bo`lsa, u funksiya E da analitik deyiladi. Ta`rif. ) (z f funksiya analitik bo`lgan nuqtalar uning to`g`ri nuqtasi, analitik bo`lmagan nuqtalar esa maxsus nuqtalar deyiladi. 16-misol 3 2 2 ixy y x w    funksiyaning analitik yoki analitik emasligini tekshirilsin.

Yechish , ) , ( 2 2 y x y x u   3 ) , ( xy y x v  , x y u 2    , 2y y u    ,3y y v    , 3 2 xy y v    0 0 )2 ( 2 3 2 ,0 0 ) 3 2( 3 2 2 3 2 2              y y y y y y x y x xy x Demak, faqat (0;0) dagina hosila mavjud, boshqa nuqtada hosila yo`q, ya`ni funksiya analitik emas, )0;0(0 monogen nuqta. 4. Hosila argumentining va modulining geometrik ma`nosi Biror E sohada ) (z f w  analitik funksiya berilgan bo`lsin. Bu funksiya E dan olingan biror aniq 0z nuqtada 0 ) (' 0  z f hosilaga ega bo`lsin. Bu funksiya yordami bilan ) (z tekislikdagi 0z nuqtani D dagi 0 w nuqtaga akslantirsak 0z dan o`tuvchi ixtiyoriy 2 1,C C chiziqlar 0 w dan o`tuvchi 2 1,Ã Ã chiziqlarga akslanadi. Biz 0 ) (' 0  z f hosilaning argumenti va modulining geometrik ma`nosini ko`raylik. Buning uchun ) (' 0z f kompleks sonni trigonometrik shaklga keltiraylik: ), sin (cos ) (' 0   i R z f      0 ) (' 0z f R cho`zilish koeffitsienti,   )] (' arg[ 0z f  b urilish burchagi. Hosila ta`rifidan va 9-chizmadan foydalansak:                             0 0 0 0 0 0 0 lim lim arg lim arg lim lim ) lim arg( ) ( z W z W z z z w z w arc z w z f Arg 1 1 1 1           , ya`ni, 1 C ning aksi 1 bo`lib u  burchakka burilar ekan. Xuddi shuningdek 2 C ning aksi 2 hosil bo`lib, u ham  burchakka burilishini ko`rsatish mumkin ya`ni 2 2      (4.2) (4.1) va (4.2) larni tenglab ushbuni 2 2 1 1        hosil qilamiz yoki 1 2 1 2        bundan    (4.3) ekanligi kelib chiqadi.

Shunday qilib, ) (z f w  analitik funksiya yordami bilan E sohani D sohaga akslantirsak 0z nuqtadan o`tuvchi 1 C , 2 C … chiziqlarning hammasi D da bir xil arg ô ) (' 0z f burchakka burilar ekan. 1 C va 2 C chiziqlar orasidagi burchaklar o`zgarmay akslanadi ya`ni    bo`ladi. 1-xossa. Analitik funksiya yordami bilan bajariladigan akslantirish hosila nolga teng bo`lmagan barcha nuqtalarda burchaklarni saqlash xossasiga ega. s z W z W z f R z z z               0 0 0 lim lim lim ) (' (4.4) ga 0z nuqtadan o`tuvchi har qanday  C chiziqning cho`zilish koeffitsienti deyiladi. Boshqacha aytganda ) (z f W  analitik funksiya yordamida bajariladigan akslantirish jarayonida istalgan kichik yoy 0z nuqtaning kichik atrofida ) (' 0z f R  marta o`zgaradi. 0z dan o`tuvchi istalgan barcha chiziqlar uchun cho`zilish koeffitsienti bir xil bo`ladi, chunki z z 0 ning 0z ga intilishi ixtiyoriydir. 2-xossa. Analitik funksiya yordami bilan bajariladigan akslantirish ) ('z f hosila nolga teng bo`lmagan barcha nuqtalar o`zgarmas ) (' 0z f R  cho`zilishga ega 5. I va II tur konform akslantirishlar Ta`rif. Agar ) (z f W  analitik funksiya yordamidagi akslantirish natijasida 0z nuqtadagi cho`zilish koeffitsienti va burchakning kattaligi ham o`zgarmasa u I tur konform akslantirish deyiladi. Izoh, Konform – conformis lotincha so`z bo`lib, o`xshash demakdir. Misol ushun bir uchi 0z nuqtadan iborat istalgancha kichik uchburchakni ) (z f W  analitik funksiya yordami bilan akislantirsak, bir uchi 0 W nuqtadan

iborat egri chiziqli uchburchakka ega bo`lamiz. Lekin ikkala uchburchakdagi mos burchaklar o`zaro teng bo`ladi (10-chizma). Endi y x0 va v u0 koordinata tekisliklarini bitta tekislikka joylashtiraylik, iy x z W    funksiya vositasi bilan iy x z   nuqtalarni akslantirsak, o`sha tekislikda x0 (demak, y0 ) o`qqa nisbatan simmetrik nuqtalar paydo bo`ladi. Shunga asosan, 0z nuqtadan chiqqan ikki to`g`ri chiziq va ular orasidagi  burchakni akslantirsak, xuddi ko`zguda tushirilgandek x0 o`qqa nisbatan simmetrik bo`lib tushadi. Shuning uchun  burchakning aksi (-  ), ya`ni qarama-qarshi tomonga yo`nalgan bo`lib tushadi. Ta`rif. Agar funksiya yordami bilan akslantirish natijasida z nuqtadagi cho`zilish o`zgarmasa va burilish burchagining hamma kattaligi (miqdori) o`zgarmay, faqat yo`nalishi qarama-qarshisiga o`zgarsa, u II tur konform akslantirish deyiladi. Shunday qilib, ) (z f w  analitik funksiyaga qo`shma bo`lgan ) (z f w  funksiya yordamida amalga oshiriladigan akslantirish II tur konform akslantirish bo`lar ekan.

O'xshashlar

Murakkab funksiyaning hosilasi. Teskari funksiyaning hosilasi. Ko‘rsatkichli funksiyaning hosilasi

Teskari funksiyaning hosilasi. Asosiy elementar funksiyaning hosilasi

Kompleks o`zgaruvchili funksiya va uning limiti

Ko`p o`zgaruvchili funksiyaning differensial hisobi. Aniq integral

Logarifmik hosila. Daraja-ko‘rsatkichli funksiyaning hosilasi