Chiziqli funkstionallar haqidagi Xan-Banax teoremasi - Algebra - Referatlar

Chiziqli funkstionallar haqidagi Xan-Banax teoremasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

89 KB

Ko'chirib olish

Chiziqli funkstionallar haqidagi Xan-Banax teoremasi E haqiqiy chiziqli fazo bo’lsin. Agar  :E  [0,  ) funkstionallar uchun: 1)  (x+u)   (x)+  ( u) 2)  (  x)=  (x),  0 shartlar bajarilsa, u holda  funkstionalni qabariq deyiladi. Bu ta’rifdan ko’rinadiki normallangan fazodagi norma qabariq funkstional bo’ladi. Misollar. 1. R n fazoda berilgan va quyidagi ) ,..., , ( , ) ( 2 1 1 2 n n i x x x x x x     tenglik aniqlangan  : R n  [0,  ) funkstional qabariq bo’ladi. Shu bilan birga, funkstional fazodagi norma ham bo’ladi. Haqiqatdan ham, bu funkstional uchun  (x+u)   (x)+  ( u) munosabat o’rinli bshlishini quyidagicha tekshiriladi. Ushbu              n i j i n i j n j i i n i i n i ii a b b a b a ba 1 2 1 1 2 1 2 2 1 ) ( 2 1 ) ( tenglik o’rinli. Bu ayniyatdan esa,        n i i n i i n i ii b a ba 1 2 1 2 2 1 ) ( tenglik kelib chiqadi. Oxirgi tengsizlikdan quyidagicha foydalanamiz. 2 1 2 1 2 1 2 2 1 2 1 2 1 2 1 1 2 2 1 2 ) ( 2 2 ) ( )) ( (                               n i j n i i n i i j n i i n i i n i i j n i i n i i n i i i b a b b a a b b a a b a y x  yoki ) ( ) ( ) ( 1 2 1 2 y x b a y x n i j n i i             bu erda ) ,..., , ( 2 1 na a a x va ) ,..., , ( 2 1 nb b b y  funkstional uchun 2) shartning bajarilishi bevosita kelib chiqadi. 2. S=[0,1] to’plamda berilgan va quyidagi )5,0( ) ( f f   tenglik bilan aniqlangan  :S[0,1]  [0,  ) funkstionalning qabariqligi juda oson tekshiriladi. Lekin bu funkstional norma shartlarini to’liq qanoatlantirmaydi, chunki f(x)=x-0,5 funksiya . S=[0,1] fazoga

tegishli va f(0,5)=0 tenglik o’rinliyu Bu funkstional uchun normadagi 1) shart bajarilmaydi, ya’ni 0 dan farqli f element uchun 0 ) (  f  bajariladi. E-haqiqiy chiziqli fazo va E 0 uning qism fazosi bo’lsin. f 0 va E 0 qism fazoda berilgan funkstional bo’lsin. Agar f:E  R chiziqli funkstional uchun ) ( ) ( 0 x f x f  tenglik barcha x  E 0 elementlar uchun o’rinli bo’lsa, u holda f funkstional f 0 ning E 0 fazodan E fazogacha davomi deyiladi. Kichikroq fazoda berilga chiziqli fazo funkstionalni kattaroq fazogacha davom ettirish matematik taxlilning asosiy vazifalaridan biridir. Bu masala haqiqiy chiziqli fazofazolar quyidagi teorema orqali hal qilingan. Teorema (Xan-Banax). E-haqiqiy chiziqli fazo fazo, f 0 esa, E ning qandaydir qism fazosi E 0 da berilga chiziqli fazo funkstional bo’lsin. Agar E da berilgan qabariq  funkstional uchun ) ( ) (0 x x f   (1) munosabat barcha x  E 0 elementlar uchun o’rinli bo’lsa, u holda shunday f:E  R chiziqli fazo funkstionali mavjudki, u f 0 funkstionalning davomi bo’ladi va ) ( ) (0 x x f   x  E tengsizlikni qanoatlantiradi. Isboti. Aytaylik, E  E 0 bo’lib, f 0 chiziqli fazo funkstional E 0 qism fazoda berilgan bo’lsin. Uni E 0 dan kattaroq bo’lgan E  qism fazoga davom ettirish mumkinligini ko’rsatamiz. E 0 qism fazoga tegishli bo’lmagan z  E elementni olamiz va E 0 hamda z elementni o’z ichiga olgan eng kichik qism fazoni E  bilan belgilaymiz, ya’ni E 0  E  E munosabat o’rinli va E  ning ixtiyoriy elementini az+x, x  E 0 , x  R ko’rinishda ifodalash mumkin. Agar f 0 funkstionalning E’ dagi davomi f bilan belgilasak, f(az+x)=  f(z)+ f 0 (x) tenglik o’rinli bo’ladi, chunki E 0 qism fazoning elementlari uchun f(x)=f 0 (x 0 ) tenglik bajariladi. Agar f(z)=s deb belgilash kiritsak, f(az+x)=  s+f 0 (x) bajariladi. Endi s ni shunday tanlash kerakki, har qanday x  E 0 element va ixtiyoriy haqiqiy son  uchun (1) tengsizlik bajarilsin, ya’ni f(x 0 )+  s  r(z+  x)  >0 bo’lganda oxirgi tengsizlikni           z x p c x f   0 yoki

            x f z x p c0 (2) ko’rinishda, agar  >0 bo’lsa, uni            z x p c x f   0 yoki              x f z x p c 0 (3) ko’rinishda yozish mumkin. (2) va (3) tengliklarni qanoatlantiruvchi S sonni har doim topish mumkinligini ko’rsatamiz. E 0 qism fazoning ixtiyoriy y,h  E 0 elementlari uchun ) ( ) ( ) ( ) ( 0 0 z h p h f z y p y f        (4) tengsizlik bajariladi. Haqiqatdan ham, bu munosabat quyidagi tengsizlikdan kelib chiqadi. )()())()(()()()( 00 zhpzypzhhyphyphfyf  Quyidagi belgilashlarni kiritamiz: )) ( ) ( ( sup )) ( ) ( ( inf 2 1 z h p h f c z y p y f c h y          (4) tengsizlikdan s 1  s 2 tenglikni hosil qilamiz. S sonini shunday tanlaymizki s 1  s  s 2 bajarilsin. U holda E  da aniqlangan va f(az+x)=  s+ f 0 (x) tenglik bilan aniqlangan f funkstional uchun (1) shart bajariladi. Demak , f funkstional E  da aniqlangan va E  E 0 munosabat o’rinli hamda E 0 qism fazoning ixtiyoriy elementi x uchun f(x)=f 0 (x) tenglik o’rinli. Shuning uchun f funkstional f 0 ning E  ga davomi deb qarash mumkin. Shu bilan birga bu funkstional uchun (1) tengsizlik bajariladi. Agar E fazo x 1 , x 2 ,... sistema E 0 ga kirmagan elementlar bo’lsa, u holda f 0 funkstionalning davomi dastlab E 1 ={E 0 ,x 1 } fazoda quramiz. So’ngra hosil bo’lgan funkstionalning davomi E 2 ={E 1 ,x 2 } fazoda quramiz va hokazo. Bu erda E i fazo E i-1 va x i elementni o’z ichiga oluvchi eng kichik qism fazodir. Har qanday x  E element qandaydir E k ga tegishli bo’ladi. Demak, f 0 funkstionalni E 0 qism fazodan butun E fazoga (1) shartni saqlagan holda davom ettirish mumkin. Agar E fazoda sanoqli to’la sistema mavjud bo’lmasa bu teoremani Storn nomi bilan yuritiladigan lemma yordamida isbotlanadi. Natija. Normallangan E fazoning E 0 qism fazosida uzluksiz f 0 chiziqli funkstional berilgan bo’lsa, quyidagi shartlarni qanoatlantiruvchi chiziqli uzluksiz funkstional f mavjud: 1) f(x)=f 0 (x), x  E 0 2) 0f f 

ya’ni f 0 funkstionalni uning normasini o’zgartirmasdan butun fazoga davom ettirish mumkin. Isboti. f 0 funkstional E 0 qism fazoda chiziqli va uzluksiz bo’lsin. Ushbu funkstional   ),0[: Ep ni quramiz. x f x p 0 ) (  . Bu funkstional r qabariq bo’ladi (aslida norma bo’ladi). U holda ihtiyoriy x  E 0 element uchun ) ( ) ( 0 0 x p x f x f   munosabat o’rinli. Isbotlangan Xan – Banax teoremasidan foydalanib f 0 funkstional E fazogacha davom ettirish mumkin. Agar f 0 ning davomini f bilan belgilasak 1) f(x)=f 0 (x), x  E 0 2) ) ( ) ( x p x f  x  E shartlar bajariladi. Demak, 0 0 1 1 1 sup ) ( sup ) ( sup f x f x p x f f x x x        , ya’ni 0f f  . Shuning uchun f chegaralangan va uzluksiz funkstional bo’ladi. Ikkinchi tomondan, 0 0 1 1 1 ) ( sup ) ( sup ) ( sup 0 f x f x f x f f Ex Ex x x x          ya’ni 0f f  munosabat ham o’rinli. Demak, 0f f  bajariladi. Bu muxim teorema kompleks chiziqli fazo uchun ham o’rinli bo’ladi. Agar E kompleks chiziqli fazo bo’lib, unda berilgan   ),0[: Ep funkstional uchun 1) p(x+y)  p(x)+p(y) 2) p(  x)   p(x) shartlar bajarilsa, u holda r funkstionalni davom ettirish haqida teoremaning bayoni va isboti deyarli o’zgarishsiz kompleks chiziqli fazo uchun ifodalanadi va isbotlanadi.

O'xshashlar

Chiziqli funkstionallar

Chiziqli normallangan fazo

Chebishev teoremasi va uning uzluksiz funksiyalarning eng yaxshi yaqinlashtirish

Yagonalik teoremasi

Shturm teoremasi