Shturm teoremasi - Algebra - Referatlar

Shturm teoremasi

Yuklangan vaqt:

20.09.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

48 KB

Ko'chirib olish

Shturm teoremasi Reja: 1. Shturm sistemasi ta’rifi. 2. Shutrm teoremasi. 3. Shutrm teoremasi isboti. 4. Shutrm teoremasi doir misollar.

Haqiqiy koeffisientli f(x) ko`phadning haqiqiy ildizlarini sonini topish masalasini ko`raylik.Quyida biz musbat ildizlar soni, manfiy ildizlar soni va avvaldan berilgan a va b sonlar orasidagi ildizlar sonini topish masalasini ko`ramiz.Bu masalalarga bir muncha sodda bo`lgan Shturm metodini qo`llab javob beramiz.Noldan farqli bo`lgan haqiqiy sonlarning birorta tartiblangan sistemasi, masalan 1, 3, -2, -5, 6, 1, 3, -1, -1, 4, 1 (1) berilgan bo`lsin, Bu sonlarni ishoralarini yozib chiqaylik: + , + , - , - , + , + , + , - , - , + , + (2) Biz bu ishoralar sistemasida qarama-qarshi ishoralar 4 marta almashganini, ketma-ket turganini ko`ramiz. Shu sababli (1) tartiblangan sistemada 4 marta ishora o`zgaradi (almashadi ) deyiladi. Demak noldan farqli haqiqiy sonlarning ixtiyoriy tartiblangan chekli sistemasi uchun ishora almashishlar sonini har doim topish mumkin. Haqiqiy koeffisientli f(x) ko`phad berilgan bo`lsin va u karrali ildizga ega emas deb faraz qilaylik. Agar f(x) ko`phad karrali ildizlarga ega bo`lsa, u holda uni o`zi bilan hosilasining eng katta umumiy bo`luvchisiga bo`lib yuborib har doin karrali ildizga ega bo`lmagan ko`phadni hosil qilishimiz mumkin. Agar quyidagi shartlar bajarilsa noldan farqli ko`phadlarning tartiblangan chekli sistemasi f(x)= f 0 (x) , f 1 (x) , f 2 (x),...., f s (x) (3) f(x) ko`phadning Shturm sistemasi deyiladi. 1). (3) sistemaning qo`shni ko`phadlari umumiy ildizga ega emas. 2).Oxirgi f s (x) ko`phad haqiqiy ildizga ega emas. 3). Agar  son (3) sistemaning oraliq ko`phadlaridan biri bo`lgan f k (x) ko`phadning haqiqiy ildizi bo`lsa,( 1  k  s-1) u holda f k-1 (  ) va f k+1 (  ) qarama-qarshi ishoraga ega bo`ladilar. 4). Agar  son f(x) ko`phadning haqiqiy ildizi bo`lsa, u holda x o`sa borib  dan o`tganda f(x)f 1 (x) ko`paytma o`z ishorasini manfiydan musbatga o`zgartiradi.

f(x) ko`phad shunday (3) Shturm sistemasiga ega deb faraz qilaylik. (Ixtiyoriy ko`phadning Shturm sistemasiga egaligi masalasini keyinroq ko`ramiz) . Agar c haqiqiy son berilgan f(x) ko`phadning haqiqiy ildizlaridan ibrat bo`lmasa, u holda haqiqiy sonlarning f(c ) , f 1 (c ), f 2 ( c ),....,f s ( c) sistemasini olamiz, undan barcha nolga tenglarini o`chiramiz va W( c) orqali qolgan sistemaning ishora o`zgarishlar sonini belgilaylik. Ta`rif.W( c) ni f(x) ko`phadning (3) Shturm sistemasida x = c bo`lgandagi ishora o`zgarishlar soni deyiladi. Teorema. (Shturm teoremasi) Agar a va b (a < b) haqiqiy sonlar karrali ildizi bo`lmagan f(x) ko`phadning ildizlari bo`lmasa, u holda W(a)  W(b) bo`ladi va W(a)-W(b) ayirma f(x) ko`phadning a va b orasida joylashgan haqiqiy ildizlari soniga teng bo`ladi. Isboti. Teoremani isbotlash uchun x o`sishi bilan W(x) son qanday o`zgarishini kuzatush etarli. x o`sa borib o`z yo`lida (3) Shturm sistemasining birorta ham ko`phadining ildizlarini uchratmasa, bu sistema ko`phadlarining ishoralari o`zgarmaydi, demak W(x) ham o`zgarmay qoladi.Shu sababli Shturm sistema ta`rifidagi 2) shartga asosan faqat ikkita holni ko`rish kifoya: x birorta oraliq f k (x) ,( 1  k  s-1) ko`phadning ildizlaridan o`tishi va x ning f(x) ko`phadning o`zining ildizidan o`tishi.  son f k (x), 1  k  s-1 ko`phadning ildizi bo`lsin. U holda 1) shartga ko`ra, f k-1 (  ) va f k+1 (  ) lar noldan farqli. Demak, shunday  musbat kichik son topish mumkinki, (  -  ,  +  ) oraliqda f k-1 (x) va f k+1 (x) ko`phadlar ildizga ega emas va demak ular ushbu oraliqda ishora saqlaydi.Bundan tashqari 3) asosan bu shoralar qarama-qarshidir. Bundan esa, ushbu f k-1 (  -  ) , f k (  -  ) , f k+1 (  -  ) (4) va f k-1 (  +  ) , f k (  +  ) , f k+1 (  +  ) (5)

sonlar sistemalarining har biri f k (  -  ) va f k (  +  ) sonlar qanday ishoraga ega bo`lishdan qat`iy nazar faqat bittagina ishora o`zgarishiga ega bo`ladilar. Masalan, agar f k-1 (x) ushbu qaralayotgan oraliqda manfiy bo`lsa, f k+1 (x) esa musbat bo`lsa hamda f k (  -  ) > 0 , f k (  +  ) < 0 bo`lsa, u holda (4) va (5) sistemalarga ushbu - , + , + ; - , - , + ishoralar sistemasi mos keladi. Demak, x Shturm sistemasidagi birorta oraliq ko`phadining ildizidan o`tganda bu sistemaning ishora o`zgarishi faqat joyini o`zgartiradi (ya`ni suriladi), yangidan paydo bo`lmaydi va yuqolib ham ketmaydi, shu sababli W(x) son o`zgarmay qoladi. Endi  f(x) ko`phadning o`zining ildizi bo`lsin. 1) ko`ra  f 1 (x) uchun ildizbo`lmaydi. Shu sababli shunday  son topiladiki (  -  ,  +  ) oraliqda f 1 (x) ildizga ega bo`lmaydiba shu sababli f 1 (x) bu oraliqda ishora saqlaydi. Agar bu ishora musbat bo`lsa, u holda x 4) shartga ko`ra  dan o`tganda f(x) o`z ishorasini manfiydan musbatga o`zgartiradi, ya`ni f(  -  ) < 0 , f(  +  ) > 0 Demak, f(  -  ), f 1 (  -  ) va f(  +  ) , f 1 (  +  ) (6) sonlar sistemasiga - , + va + , + ishoralar sistemalari mos keladi, boshqacha qilib aytganda Shturm sistemasida bitta ishora o`zgarishi yo`qoladi. Agar f 1 (x) ning (  -  ,  +  ) oraliqdagi ishorasi manfiy bo`lsa, yana 4) ga ko`ra x  dan o`tganda f(x) ko`phad o`z ishorasini musbatdan manfiyga o`zgartiradi, ya`ni f(  -  ) > 0 , f(  +  ) < 0 , (6) sonlar sistemasiga endi + , - va - , - ishoralar sistemalari mos keladi, ya`ni Shturm sistemasida yana bitta ishora o`zgarishi yo`qoladi. Demak,W(x) son x o`sa borib f(x) ko`phad ildizlaridan o`tgandagina o`zgaradi, shu bilan birga bu holda u roppa -rosa bitytaga kamayadi.

Teorema isbotlandi. Tasdiq. Karrali ildizga ega bo`lmagan, haqiqiy koeffisientli har qanday f(x) ko`phad Shturm sistemasiga ega bo`ladi. Isboti.Quyidagi usul bilan Shturm sistemasini tuzaylik. f 1 (x) = f 1 (x) deb olaylik. Shturm sistemasi ta`rifidagi 4) shartni bajarilishini ko`rsataylik. Agar  son f(x) ko`phadning ildizi bo`lsa, u holda f 1 (  )  0 bo`ladi va demak f 1 (  ) > 0 bo`lsa, u holda  nuqta atrofida f 1 (x) > 0 va shu sababli f(x) x ni qiymati  dan o`tganda ishorasini manfiydan musbatga o`zgartiradi va demak f 1 (x)f(x) ko`paytma ham o`z ishorasini manfiydan musbatga o`zgartiradi. Agar f 1 (  ) < 0 bo`lsa, u holda  nuqta atrofida f 1 (x) < 0 bo`ladi va f(x) х ni qiymati  dan o`tganida ishorasini musbatdan manfiyga o`zgartiradi va demak f 1 (x)f(x) ham o`z ishorasini manfiydan musbatga o`zgartiradi. So`ngra f(x) ni f 1 (x) ga bo`lamiz va bu bo`lishdan chiqqan qoldiqni teskari ishora bilan olib, f 2 (x) deb olamiz: f(x) = f 1 (x)q 1 (x)+r 1 (x) f 2 (x) = -r 1 (x) f 3 (x) deb esa quyidagi ko`phadni olamiz: f 1 (x)= f 2 (x)q 2 (x)+r 2 (x) f 3 (x)= - r 2 (x) va hakazo. f k-1 (x) va f k (x) lar topilgan bo`lsin, u holda f k+1 (x) quyidagicha topamiz: f k-1 (x) = f k (x)q k (x)+r k (x) f k+1 (x)= -r k (x) (5) Bu prosess f(x) va f 1 (x) ko`phadlarning eng katta umumiy bo`luvchisi bo`lgan birorta f s (x) da to`xtaydi. Olishimizga ko`ra f(x) va f 1 (x) ko`phadlar o`zaro tub bo`lgani uchun f s (x) birorta nolinchi darajali ko`phad bo`ladi. Biz tuzgan f(x)= f 0 (x) ,f 1 (x)= f 1 (x) , f 2 (x),...., f s (x)

ko`phadlar sistemasi Shturm sistemasining ta`rifidagi 2) shartni bajarishini, ya`ni f s (x) haqiqiy ildizga ega emasligini va 1) shartni bajarilishini ko`rsataylik: faraz qilaylik f k (x) va f k+1 (x) umumiy  ildizga ega bo`lsin. U holda (5) ga asosan,  f k-1 (x) uchun ham ildiz bo`ladi va hakazo f k-2 (x),f k-3 (x) ,...f 1 (x),f 0 (x) lar uchun ham ildiz bo`lishi kelib chiqadi. Bu esa f(x) va f 1 (x) ni o`zaro tub ekanligiga ya`ni f(x) ni karrali ildizga ega emasligiga ziddir. 3). shartni bajarilishi (5) dan kelib chiqadi. Agar f k (  ) = 0 bo`lsa, u holda f k-1 (  ) = - f k+1 (  ) bo`ladi. Tasdiq isbotlandi.

Adabiyotlar 1.Кострикин А.И. Введение в алгебру.Учебник.М.Наука,1977г. 2.Ҳожиев Ж., Файнлейб.Ф.С. Алгебра ва сонлар назарияси курси. Т. 2001 й. 3. Курош Ф.Г. Олий алгебра курси. Т.Укитувчи . 1976 й. . 4 .Фадеев Д.К.,Соминский И.С.Сборник задач по в ы сшей алгебре. М.Наука .1976 г. 5. Гелфанд И.М. Лекции по линейной алгебре. http :// www . mcmee . ru , http :// lib . mexmat . ru . 6. Курош А.Г. Курс высшей алгебре http :// www . mcmee . ru , http :// lib . mexmat . ru .

O'xshashlar

Yagonalik teoremasi

Stechkin teoremasi va bernshteynning birinchi teoremasi

Yakkalangan maxsus nuqtalar Soxotskiy teoremasi

Korneychik teoremasi va uning natijasi

Ishorali o`lchov. Radon-nikodim teoremasi