Ishorali o`lchov. Radon-nikodim teoremasi

Yuklangan vaqt:

12.12.2019

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

213 KB

Ko'chirib olish

Ishorali o`lchov . Radon-nikodim teoremasi Reja : 1. Ishorali o`lchov 2. Radon-Nikodim teoremasi

Tayanch so`zlar: o`lchov, o`lchоvli to`plam, o`lchоvli funksiya, jamlanuvchi funksiyalar, ishorali o`lchov, singulyar ishorali o`lchov Ishorali o`lchov Faraz qilaylik , biror  -additiv  -o`lchovga ega bo`lgan E to`plamda jamlanuvchi ) (x f funksiya berilgan bo`lsin . U holda 16 – ma`ruzadagi 5-teoremaga asosan bu funksiya E to`plamning har qanday o`lchovli A qismida ham jamlanuvchi bo`ladi . Agar tayinlangan ) (x f funksiya uchun quyidagi Lebegning aniqmas integrali  A dt f A  )( ) ( (1) ni qarasak , Lebeg integralining  -additivlik xossasiga asosan (1) tenglik bilan aniqlangan ) (A L to`plam funksiyasi  - additiv o`lchovning manfiy emaslik xossasidan tashqari barcha xossalariga ega bo`ladi (chunki , agar E to`plamda 0 ) (  x f bo`lsa , har qanday o`lchovli E A to`plam uchun 0 ) (  A L bo`ladi ) . Bu esa qiymatlari to`plami manfiy sonlardan iborat bo`lgan holni ham o`z ichiga oluvchi ixtiyoriy to`plam funksiyalari sinfini o`rganishga olib keladi . 1-ta`rif . Biror to`plamlar sistemasida aniqlangan )( L to`plam funksiyasi uchun shu sistemadan olingan har qanday o`zaro kesishmaydigan soni sanoqli    , ( ,..., ,..., , 2 1 j k n A A A A A , )j k to`plamlarda       1 1 ) ( ) ( k k k k A L A L  tenglik o`rinli bo`lsa , bunday to`plam funksiyasi  - additiv to`plam funksiyasi deyiladi . 2-ta`rif .  -additiv  o`lchovga ega bo`lgan E to`plamning o`lchovi qism to`plamlaridan iborat ) (E Z sistemada aniqlangan har qanday  -additiv )( L to`plam funksiyasi ishorali o`lchov deyiladi . 3-ta`rif . Agar istalgan ) (E Z B uchun 0)(  BAL  0 ) (   B A L bo`lsa , ) (E Z A to`plam )( L ishorali o`lchovga nisbatan manfiy (musbat) to`plam deyiladi . Manfiy va musbat to`plamlarning mavjudligi haqidagi quyidagi teoremani isbbotlaymiz .

$1-teorema . Agar )( L ishorali o`lchov Z(E) sistemada aniqlangan bo`lsa , u holda E to`plamning shunday o`lchovli E qismi mavjudki , )(. L ishorali o`lchovga nisbatan E to`plam manfiy ,   EEE \ to`plam esa musbat bo`ladi Isbot . Faraz qilaylik ) ( inf 0)(.. B L BL E B     (2 ) bo`lsin. Agar ishorali )( L o`lchovga nisbatan manfiy bo`lgan o`lchovli to`plamlarning  nE ketma- ketligi uchun   ) ( lim n n E L (3) munosabat o`rinli bo`lsa , ushbu     1n nE E (4) tenglik bilan aniqlangan E to`plam ishorali )(. L o`lchovga nisbatan manfiy bo`lib, 0 ) (  E L bo`ladi . Haqiqatan ham , E to`plamning ishorali )(. L o`lchovga nisbatan manfiy ekanligi ravshan. (2) munosabatga asosan E to`plam uchun ushbu   )( EL tengsizlikka ega bo`lamiz . (4) tenglikka asosan esa   E En munosabat o`rinli . Bundan ) ( ) (   E L E L n tengsizlik kelib chiqadi . Demak , ) ( ) ( nE L E L     bo`lib , bundan  n da ushbu     ) (E L munosabatni olamiz . Bundan  ) (E L tenglik kelib chiqadi . E to`plam teorema shartini qanotlantiruchi to`plam ekanligini, ya`ni   EEE \ to`plamning ishorali )( L o`lchovga nisbatan musbat to`plam ekanligini ko`rsatamiz . Faraz qilaylik, E to`plam ishorali )( L o`lchovga nisbatan musbat bo`lmasin. U holda shunday ) (E Z A to`plam mavjudki , 0 ) (   A E L bo`ladi. A E A    0 belgilash kiritamiz . 0A to`plam ishorali )(. L o`lchovga nisbatan manfiy bo`la olmaydi . Aks holda 0A to`plamni E to`plamga qo`shib ,$ $     ) ( ) ( ) ( 0 0 A L E L A E L tengsizlikka ega bo`lamiz . Bu esa  sonning aniqlanishiga zid . Demak , shunday n natural son mavjudki , uning uchun 0A to`plamning qismi bo`lgan 1A to`plam topilib , nAL 1 )( 1  . tengsizlik o`rinli bo`ladi . Bu tengsizlikni qonatlantiruvchi barcha n natural sonlarning eng kichigini 1n orqali belgilaymiz : 1 1 1 ) ( n A L  . Bu fikrni 1 0\A A to`plam uchun takrorlab , ) ( 1 ) ( 1 2 2 2 n n n A L   munosabatni qonatlantiradigan ) \ ( 1 0 2 A A A  to`plamni topamiz . Bu jarayonni cheksiz davom ettiramiz . Natijada bo`sh bo`lmagan     1 0 0 \ n nA A B to`plamni xosil qilamiz ( chunki 0 ) ( 0  A L va barcha n uchun 0 ) ( 0  A L . Tuzulishiga asosan 0B to`plam ishorali )( L o`lchovga nisbatan manfiy to`plamdir. Buni E to`plamga qo`shib , yana  sonning aniqlanishiga zid bo`lgan natijaga kelamiz . Demak , barcha o`lchovli   EEA \ to`plamlar uchun 0 ) (  A L , ya`ni EEE \ to`plam ishorali )(. L o`lchovga nisbatan musbat to`plam . E to`plamning musbat E va manfiy E to`plamlarning yig`indisi shaklida ifodalashi , ya`ni    E E E  yoyilmasi uning Xan ma`nosidagi yoyilmasi deyiladi . E to`plamning Xan ma`nosidagi yoyilmasi )( L ishorali o`lchovga nisbatan ekvivalentlikkacha yagonadir , ya`ni agar    1 1 E E E  va    2 2 E E E  bo`lsa, u holda istalgan ) (E Z A uchun ) ( ) ( 2 1    E A L E A L   va ) ( ) ( 21   E A L E A L   bo`ladi. Haqiqatan,     1 2 1 ) \ ( E A E E A   va     1 2 1 ) \ ( E A E E A   munosabatlardan mos ravishda 0 ) \ ( ( 21   E E A L  va$ $0 ) \ ( (11   E E A L  tengsizliklarni olamiz . Bulardan 0 ) \ ( ( 21   E E A L  tenglik kelib chiqadi .Ushbu 0 ) \ ( ( 12   E E A L  tenglik ham huddi yuqoridagi singari isbotlanadi . Bu oxirgi ikki tenglikdan esa    2 1 ( ) ( E A L E A L   ) tenglik kelib chiqadi. Ushbu ) ( ) ( 2 1    E A L E A L   tenglik ham shuning singari isbot etiladi . Agar biz ) (E Z  - algebrada )( L va )( L to`plam funksiyalarini mos ravishda ) ( ) (    E A L A L  va ) ( ) (    E A L A L  tengliklar orqali aniqlasak , ikkita  - additiv o`lchovga ega bo`lamiz . Bundan ishorali )( L o`lchovni ushbu    L L L ko`rinishda yozish mumkinligi kelib chiqadi . Ishorali o`lchovning bu ko`rinishi uning Jordan ma`nosidagi yoyilmasi deyiladi . Endi   – additiv o`lchov bo`lib , ) (E Z sistema E to`plamning barcha o`lchovli qism to`plamlaridan tuzilgan  – algebra bo`lsin . Agar biror ) ( 0 E Z A  to`plam hamda ishorali )( L o`lchov uchun har bir 0 \A E B da 0 ) (  B L va har qanday o`lchovli 0A C  uchun 0 ) (  C L bo`lsa , u holda 0A to`plam ishorali )( L o`lchovning tashuvchisi deyiladi . Agar har qanday yolg`iz nuqtali A to`plam uchun 0 ) (  A L bo`lsa , bunday ishorali o`lchov ishorali uzluksiz o`lchov deyiladi. Nihoyat, agar ishorali )( L o`lchovni tashuvchisi  o`lchovi 0 bo`lgan biror ) (E Z A to`plamdan iborat bo`lsa, u  o`lchovga nisbatan singulyar ishorali o`lchov deyiladi. Lebeg integralini  -adituvlik xossasiga asosan ( 17 – ma`ruzadagi 1 –teorema) uchbu  A dx f A L  ) ( ) ( tenglik orqali aniqlangan ) (A L to`plam funksiyasi  - addittiv ichorali o`lchov bo`ladi. Lebeg integralini absolyut uzluksizlik xossasidan esa (17 – ma`ruzadagi 3 – teorema) ishorali ) (A L o`lchovning  o`lchovga nisbatan absolyut uzluksizligi kelib chiqadi. Radon-Nikodim teoremasi Endi biror ishorali  o`lchovning  -additiv  o`lchovga nisbatan absolyut uzluksizligi ma`lum bo`lganda, ularni (1) ko`rinishda ifodalash mumkinmi degan savol tug`iladi. Bu$ $savolga Radon – Nikadim teoremasi javob beradi. Dastlab quyidagi yordamchi lemmani isbotlaymiz. Lemma. Agar aynan 0 ga teng bo`lmagan  o`lchov  o`lchovga nisbatan absolyut uzluksiz bo`lsa, u holda shunday natural n va 0)( B  bo`lgan o`lchovli B to`plam topiladiki, B to`plam ishorali   n 1 o`lchovga nisbatan musbat to`plam bo`ladi. Isbot . Har bir ishorali   n 1 , ,...,2,1n o`lchovga mos kelgan n n E E E     Han yoyilmasini yozib, quyidagi to`plamlarni tuzamiz:      1 0 n nE E ,                   1 1 1 0 0 ) \ ( ) (\ \ n n n n n n E E E E E E E E U holda barcha n uchun 0))(1 ( 0   E n   tengsizlikdan ushbu )(1 )( 00   E nE   tenglizlik kelib chiqadi. Bu tengsizlik har qanday n uchun o`rinli ekanligidan 0 ) ( 0   E  munosabatga ega bo`lamiz. Demak, 1- teoremaga asosan 0))(1 ( 0  E n   bo`lib, ushbu )(1 )( 00   E nE   tengsizlik har bir n natural son uchun o`rinli ekanligidan 0 ) ( 0  E  tengsizlik kelib chiqadi.  o ` lchov  o ` lchovga nisbatan absolyut uzluksiz bo ` lgani uchun 0 ) ( 0  E  bo ` ladi . Bundan va 0E to`plamning tuzilishidan shunday n natural son topiladiki, 0 ) ( 0  E  bo`ladi. Agar shu n uchun   n E B deb olsak, lemma isbotlangan bo`ladi. 2-teorema (Radon-Nikodim). Agar ishorali  o`lchov hamda  additiv  o`lchov ) (X Z  - algebrada aniqlanib ishorali  o`lchov  o`lchovga nisbatan absolyut uzliksiz bo`lsa, u holda X to`plamda  o`lchov bo`yicha jamlanuvchi shunday f(x)funksiya mavjudki, har bir ) (X Z A uchun  A dx f A   ) ( ) ( tenglik o`rinlidir.$

) (x f funksiya ishorali  o`lchovning  o`lchov bo`yicha hosilasi deyiladi va deyarli bir qiymatli aniqlanadi, ya`ni agar  A dx f g   ) ( ) ( va  A dx f A ) ( ) ( ) (   bo`lsa, u holda   0 ) ( ) ( ..    x g x f X x bo`ladi. Isbot . Jordan yoyilmasiga asosan  o`lchovga nisbatan absolyut uzluksiz bo`lgan har bir ishorali  o`lchov  ga nisbatan absolyut uzluksiz bo`lgan 1 va 2 o`lchovlarning ayirmasi sifatida yozilishi mumkin. Shuning uchun teoremani musbat ishorali o`lchov uchun isbotlash kifoya. Shunday qilib, umumiy aniqlanish sohaga ega bo`lgan  va  o`lchovlar berilgan bo`lib,  o`lchov  o`lchovga nisbatan uzluksiz bo`lsin. Har qanday o`lchovli ) (X Z A to`plam uchun  o`lchov bo`yicha jamlanuvchi manfiy bo`lmagan hamda   A A d x f ) ( ) (   tengsizlikni qanoatlantiradigan funksiyalar to`plamini K orqali belgilaymiz. Faraz qilaylik,    X Kf d x f M  ) ( sup bo`lsin. K to`plamdan ushbu M d x f X n n    ) ( lim formula shartni qanoatlanturuvchi  ) (x fn funksiyalar ketma- ketligini olamiz va )) ( ),..., ( max( ) ( 1 x f x f x g n n  funksiyani tuzib,   K gn ekanini ko`rsatamiz. Haqiqatan ham, ) (X Z E o`lchovli ixtiyoriy to`plam bo`lsin. U holda E ni o`zaro kesishmaydigan shunday nE E E ,..., , 2 1 to`plamlarning yig`indisi sifatida  n k kE E 1  ifodalash mumkinki, ularning har biri uchun kE x bo`lganda ) ( ) ( x f x g k n  bo`ladi. Bundan          n k k E n k E k n E E d x f d x g k 1 1 ) ( ) ( ) ( ) (     munosabatni olamiz. Demak,   K gn . Agar  ) ( sup ) ( x f x f n n  desak, u holda ) ( lim ) ( x g x f n n   . Demak, Lebeg integrali ostida limitga o`tish haqidagi Levi teoremasiga muvofiq    x n x n Mdxgdxf   )(lim)( .

$Agar    E d x f E E    ) ( ) ( ) (0 deb olsak, u holda ) (x f funksiyaning ta`riflanishidan 0 ) (0  E  bo`ladi. Endi )( 0  o`lchovning aynan nol ekanligi ko`rsatilsa, teoremaning birinchi qismi isbotlangan bo`ladi. Faraz qilaylik, )( 0  aynan nolga teng bo`lmasin, ya`ni har qanday ) (X Z E  uchun 0 ) (0  E  bo`lsin, u holda lemmaga asosan shunday 0   va   0  B  bo`lgan  o`lchovli B to`plam topiladiki,    B E v B E   0   tengsizlik ixtiyoriy ) (X Z E  uchun bajariladi. Agar      x x f x h B   (bu yerda  x B funksiya B to`plamning harakteristik funksiyasi) deb olsak, uni ixtiyoriy o`lchovli E to`plamda  o`lchov bo`yicha integrallab,                  B E v d x f B E d x f d x h E E E   0                    E v B E v B E v B E v d x f d x f B E v d x f BEBEE 0000 \0 \                  tengsizlikka ega bo`lar edk. Bu esa   K h ekanini ko`rsatadi. Ikkinchi tomondan, (5) munosabatga ko`ra         M B M B d x f d x h X X            tengsizlik o`rinli bo`lib, bu M sonining aniqlanishiga zid. Demak,  0 0   v ekan. Shunday qilib,       A d x f A v  (6) tenglikni qanoatlantiruvchi   xf funksiyaning mavjudligi isbotlandi. Endi teoremaning ikkinchi qismini ya`ni   xf funksiyaning yagonaligini isbotlaymiz. (6) tenglikni qanoatlantiruvchi ikki   xf va  x g funksiyalar mavjud bo`lsin. U holda har bir   X Z A to`plam uchun         AA dxgdxfAv   tengliklar o`rinli. Har qanday m va n natural sonlar uchun mA va nB to`plamlarni mos ravishda quyidagicha aniqlaymiz:$

                      n x f x g x B m x g x f x A n m 1 : 1 :mA va nB to`plamlarning ta`riflanishiga asosan                   0              m m A A A A m A mv A mv d x g m d x f m d x g x f x g x f d A m m m m      munosabat o`rinli. Bundan va  ning o`lchov ekanligidan,   0  mA  kelib chiqadi.   0  nB  ham shunga o`xshash isbotlanadi. Ushbu                      n n m m B A x g x f x } : { tenglik mA va nB to`plamlarning ta`riflanishidan kelib chiqadi. Bundan va  o`lchovning   additivligidan         0}:{ 11      n n m m BAxgxfx   tengsizlik o`rinli.  o`lchov bo`lgani uchun, bu tenglikdan       0 } : {   x g x f x  tenglik kelib chiqadi.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 1. Sarimsak о v T. A. Х a қ i қ iy ў zgaruvchining funktsiyalari nazariyasi. Tоshkеnt –1993. 2. Sarimsak о v T. A. Funktsi о nal analiz. Tоshkеnt-1991. 3. Kоlmоgоrоv A. N. Fоmin S. V. Elеmеnt i tеоrii funktsii i funktsiоnalnоgо analiza. M. Nauka . 1989. 4. Tr е n о gin V. A. i dr. Zadachi i uprajn е ni е p о funktsi о naln о mu analizu. M. Nauka. 1989.

O'xshashlar

Yagonalik teoremasi

Shturm teoremasi

Stechkin teoremasi va bernshteynning birinchi teoremasi

Yakkalangan maxsus nuqtalar Soxotskiy teoremasi

Korneychik teoremasi va uning natijasi