Suv tazyiqli rejimda neft uyumlarini loyihalash va ishlash - Горное дело - Презентации

Suv tazyiqli rejimda neft uyumlarini loyihalash va ishlash

Загружено в:

22.12.2023

Скачано:

0

Размер:

1929.2529296875 KB

SUV TAZYIQLI REJIMDA NEFT UYUMLARINI LOYHALASH VA ISHLASH

REJA: ■ 1.QATLAMNING SUV TAZYIQLI REJIMLARI ■ 2.NEFT QATLAMINING ISHLASH REJIMLARI ■ 3.REJIMLAR SAMARADORLIGINI TAQQOSLASHMAVZU: SUV TAZYIQLI REJIMDA NEFT UYUMLARINI LOYHALASH VA ISHLASH

1.QATLAMNING SUV TAZYIQLI REJIMLARI Suv – neft va gazning doimiy yo‘ldoshi – jinsda bir necha ko‘rinishda yotadi. Kollektorlarning yirik kapillyar g’ovaklarida erkin gravitatsion suv tomchi, suyuqlik holatida bo‘ladi. Bu suv gravitatsion kuchlar ta’sirida erkin harakatlanadi va gidrostatik bosim beradi. Yirik kapillyar g’ovaklarda harakatlanayotgan suv katta tezlikka erishishi mumkin. Yirik kapillyar g’ovaklarning o‘lchamlari >0,5 mm. Kapillyar g’ovaklarda suyuqlik o‘zining zarrachalari va suyuqlik zarrachalari hamda g’ovak devori orasidagi molekulalar aro tortishish kuchi ta’siri ostida turadi. Suyuqlikni kapillyar g’ovaklarda ko‘chishi uchun og’irlik kuchidan bir muncha yuqori bo‘lgan kuchlanish talab qilinadi. Kapillyar g’ovaklarning o’lchamlari 0,5 mm dan 0,0002 mm gacha oraliqlarda o‘zgaradi. O‘ta mayda kapillyar g’ovaklarda molekulalar aro tortishish shunchalik ulkan bo‘ladiki, suyuqlikni harakatlanishi uchun qatlam sharoitida bo‘lmagan, juda ham yuqori bosimlar farqi talab qilinadi. Amalda o‘ta mayda kapillyar g’ovaklarda suyuqlik harakatlanmaydi. O‘ta mayda g’ovaklarning o‘lchamlari dumaloq bo‘shliqlar uchun 0,0002 dan, yoriqlar uchun –0,0001 mm dan kichik. Yer osti suvlari tog’ jinslariga cho‘kindi yig’ilishi jarayoni kabi (sedimentatsion suvlar), shakllanib bo‘lgan tog’ jinslariga tashqi tomondan keyinchalik kirishi natijasida tushadi (infiltratsion suvlar). Atmosfera yog’inlari daryo, ko‘l va dengiz suvlaridan paydo bo’ladigan infiltratsion suvlar kollektorlarning g’ovak qatlamlariga kirish bilan to‘yinish hududi (zonasi)dan ko‘tarilish hududiga harakat qiladi.

Neft va gaz konlari suvlarini aniqlashni yengillashtirish uchun avvalo ularni suvli, neftli, gazli qatlamlarga nisbatan joylashish holatiga qarab tasniflanadi. 13 I. Qatlam suvlari: 1) tashqi yoki chegara;2) ostki;3) oraliq; II. O‘zga suvlar: 1) yuqori; 2) pastki; 3) tektonik; 4) qatlamga sun’iy kirgizilgan. Suvlarning kimyoviy tahlili ularni kimyoviy tarkibini hamda foydali va zararli xususiyatlarini ajratish va baholash uchun o‘tkaziladi. Hozirgi vaqtda oltita asosiy komponentni aniqlash zarur hisoblanadi: CI- , SO2- 4, HCO3, Ca2+ , Mg2+ , Na+ ; ba’zida ularga CO2- 3, Fe2+ , Fe3+, suvning zichligi va pHham qo‘shiladi. Tabiiy suvlarni kimyoviy tarkibiga ko‘ra juda ko‘p tasniflari mavjud, lekin ularning bir nechtasigina keng tarqalgan. Suvlarni T.Klark, V.A.Aleksandrov, S.A.Shukarev, N.I.Tolstikin, Ch.Palmer va b. tomonidan tavsiya qilingan tasniflari ma’lum. Neftchilar orasida esa V.A.Sulin tasnifi keng miqyosda ishlatilmoqda. Neft va gaz qatlamlaridagi suvlarning tasnifi ichida ana shu suvlarning qanchalik sho‘rlanganligiga, ya’ni tarkibida u yoki bu tuzlarning miqdoriga qarab Palmer va Sulin tasniflari keng tarqalgan hisoblanadi. Palmer tasnifi bo‘yicha qatlam suvlari 5 sinfga bo‘lingan bo‘lib, ikkinchi va to‘rtinchi sinfga mansub suvlar tabiatda deyarli uchramaydi

2.NEFT QATLAMINING ISHLASH REJIMLARI Gazneft qatlami rejimi deb, tabiiy fizik-geologik sharoitlarga va uni ishlash va ishlatish davomida o‘tkaziladigan tadbirlarga bog’liq bo‘lgan, uni harakatlantiruvchi kuchlarni namoyon bo‘lish xususiyatiga aytiladi. Qatlam rejimiga vaqt davomida uni mahsuldorligi va qatlam bosimini, gaz omili va suyuqlik olishga bog’liq holda bosimni o‘zgarish xususiyatlariga qarab baho beradilar. Qatlam rejimi – uni harakatlantiruvchi kuchlarini murakkab jamlangan holda namoyon bo‘lishi, uyumni ishlash va ishlatish jarayonida yanada murakkablashadi. Qatlam rejimini har tomonlama bilish uchun nafaqat litologo- fizik xususiyatlarni, balki neft, gaz, suv mahsuldorligi, qatlam bosimi dinamikasi, suv-neft tutashmasi (SNT) va gaz-neft tutashmasi (GNT) siljishi bilan tavsiflovchi kon ma’lumotlarni ham o‘rganish zarurdir. Neft qatlamidagi energiya faqatgina neft qatlamini ishlatish boshlangandan keyingina uyumni o‘zida ham, uni o‘rab turuvchi suvli qismda ham harakatlana boshlaydi. Qatlamdan suyuqlik olinayotganda ishlatuvchi quduqlar hududida qatlam bosimini tushishi sodir bo’ladi. Paydo bo‘lgan bosimlar farqi ta’sirida quduqlar tubiga qatlamdan neft o‘zida erigan gaz bilan birgalikda harakat qila boshlaydi. Jarayon rivojlanaversa chekka suvlar va gaz do‘ppisi harakatga keladi, agar u bo‘lsa. Harakat kuchlaridan birining ta’siri ko’proq bo‘lganda qatlam rejimi sirtdan paydo bo‘ladiSuyuqlik olish sur’ati qatlam rejimiga muhim ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Qatlamga suyuqlik olish yo‘li orqali ta’sir ko‘rsatish bilan bir qatorda, unga suv yoki gaz (havo) haydash yo‘li orqali qo‘shimcha energiya kirgiziladi. Kirgizilgan qo‘shimcha energiya neftni qatlamdan siqib chiqarish mexanizmini bir muncha yaxshilashi, qatlam rejimini xususiyatlovchi asosiy omillarga ta’sir ko‘rsatishi mumkin

Qatlam rejimini tavsiflovchi asosiy omillarni ko‘rib chiqish bilan birga, qatlamga qo‘shimcha energiya kirgiziladigan holatni qatlamga ta’sir ko‘rsatish faqat suyuqlik olish yo‘li orqali amalga oshiriladigan holatdan farqlay olish lozim. Zamonaviy tasnif qatlamga suyuqlik olish orqali ta’sir ko‘rsatish holati uchun quyidagi rejimlarga ajratiladi: a) suv tazyiqi rejimi (II.1 va II.2-rasmlar); b) taranglik yoki tarang-suv tazyiqi rejimi; v) gaz tazyiqi yoki gaz do`ppisi rejimi va neftda erigan gaz rejimi (II.3, II.4 va II.5-rasmlar); d) gravitatsion rejim (II.6-rasm). Neftsohasiamaliyotidaqatlamgaqo‘shimchaenergiyakirgizishniqatlambosi mini saqlashusulideyiladi. Qatlamga qo‘shimcha energiya kirgizishda quyidagilarga ajratiladi: a) neftni suv bilan siqib chiqarish rejimi; b) gazli neftni suv bilan siqib chiqarish rejimi; v) neftni (gazli neftni) gaz bilan siqib chiqarish rejimi; g) neftni erituvchilar bilan siqib chiqarish rejimi. Qatlam rejimini to‘gri va o‘z vaqtida aniqlash neft konini oqilona ishlash uchun katta ahamiyatga ega, shuning bilan birga: - maqsadga muvofiq ishlash tizimini tanlash; - oluvchi va haydovchi quduqlarni joylashtirish; - suyuqlik olish sur’ati; - quduqlarni ishlatish tartibi (rejimi).

Qatlamning yakuniy neft beraolishligi qatlam tartibi bilan yaqin aloqada bo‘ladi. Rejimlarning har biri ma’lum shartlar bajarilganda namoyon bo‘ladi. Suv tazyiqi rejimi: - olingan suyuqlik chegara yoki ostki suvlar bilan to‘la qoplanadi; - qatlamga depressiya P va suyuqlik olish sur’ati Ts bilan yaqin aloqada; - joriy qatlam bosimi Pj.q. to‘yinish bosimidan Pto’y katta (Pj.q.>Pto’y.), shuning uchun gaz omili G erigan gaz miqdoriga mos keladi. Tarang-suv tazyiqi rejimi – qatlamning taranglik kuchlari ta’siri ko‘proq: - Pk tushishida qatlam suyuqligi va jinsining kengayishi; - chekka va ostki suvlarning siljishi, biroq, suv tazyiqi rejimidan farqli o‘laroq, Pq ning asta-sekin tushishi; - asosiy davrda Pj.q.>Pto’y., G neftdan erigan gaz miqdoriga mos keladi. Gaz tazyiqi rejimi gaz do‘ppisidagi (GD) gaz tazyiqi rejimi bilan ko‘proq bog’liq va tashqi ko‘rinishdan GD chegarsining harakati bilan namoyon bo‘ladiGaz tazyiqi rejimining asosiy sharti qatlamni ishlatilayotgan qismida bosimni tushishi hisoblanadi. Bu bosim tushishi GD ga o‘tadi va uni kengayishiga olib keladi. GD ni quduqqa yaqinlashishi gaz yorib o‘tishi bilan kuzatiladi. Bunda G keskin oshadi va quduq toza gaz bera boshlaydi.

Erigan gaz rejimi (II.5 - rasm) asosan Pq tushishi bilan erigan holatdan erkin holatga o‘tgan gazning harakati bilan bog’liq. Gazning ajralgan pufakchalari kengaya boradi va neftni yaqindagi quduqlar tubiga suradi. Bu rejim uchun quyidagilar xususiyatli: - qatlam bosimini keskin tushishi; - quduqlar mahsuldorligini tezda kamayishi; - har bir quduq atrofida depressiya voronkasi hosil bo‘lishi; - G qandaydir maksimal ko‘rsatgichgacha tezda o‘sadi, undan keyin esa pasayadi. Gravitatsion rejim (II.6 – rasm)qatlamda neftni harakatlantiruvchi boshqa kuchlar bo‘lmaganda, yoki ularning energiyasi sarflanib bo‘lgan holatlarda namoyon bo‘la boshlaydi. Gravitatsion rejimda harakat mexanizmi neftning og’irlik kuchlari ta’sirida pastga harakatlanishidan iborat. Qatlamning tabiiy sharoitlariga bog’liq holda gravitatsion rejim ikki ko‘rinishda namoyon bo‘lishi mumkin: 1. Tazyiqli-gravitatsion rejim: unda neft qatlamni pasayishi bo‘yicha quyidagicha harakat qiladi va uning pastki qismlarida yig’iladi. Odatda, qatlam qanchalik pastda ochilgan bo‘lsa, quduqlarning neft ustuni va mahsuldorligi shunchalik yuqori bo‘ladi. G past va Pq ning ma’lum ko‘rsatgichlarida neftda erigan gaz miqdoriga mos keladi. 2. Erkin yuzali neftli gravitatsion rejim, unda quduqlardagi neftning sathi qatlam ustidan pastda joylashgan bo‘ladi. Bu rejimda gazni ajralishi juda ham kam, quduqlarning mahsuldorligi past, lekin quduqlarni ishlash davri esa uzoq bo‘lishi mumkin

Ishlashda quyidagilar bo‘lishi mumkin: - bir necha rejimlarni bir vaqtda harakatlanishi; - ishlash jarayonida rejimning o‘zgarishi. Neftni suv bilan siqib chiqarish rejimi. Qatlamga qo’shimcha energiya kirgizishdа, ayniqsa hozirgi davrdа, yangi yuqori bosimli yuqori mahsuldorli 20 nаsоslarni bunyod etilishi tufayli, qatlam bosimi, u bilan birga suyuqlik olish katta oraliqlardа o’zgarishi mumkin. Neftni suv bilan siqib chiqarish rejimining asosiy sharti – Pq< Pto’y bo‘lishiga yo‘l qo’ymaslik. Gaz omilining barqaror bo‘lishi – neftni suv bilan siqib chiqarish rejimining xususiyatli tomonidir. Gazli neftni suv bilan siqib chiqarish neftni suv bilan siqib chiqarish rejimiga juda yaqin va faqat shu bilan farqlanadi-ki, maydonning ishlatilayotgan qismida Pq< Pto’y, bu esa gazning bir qismini erigan holatdan erkin holatga o‘tishiga olib keladi. Maydonning qolgan qismida Ps>Pto’y bo‘ladi. Pq< Pto’y bo‘lgan maydonning o‘lchamlariga, bosimni pasayish sur’atiga va Pk ni tushish davrining davomiyligiga bog`lik holda G ning joriy ko`rsatgichi Gbosh dan bir muncha katta bo‘lishi mumkin. Keyinchalik, erkin gazni qatlamdan siqib chiqarilgandan keyin G kattaligi keskin neftda erigan gaz miqdorigacha tushadi. Neftni (gazli neftni) gaz bilan siqib chiqarish rejimi. Rejimning namoyon bo‘lish xususiyati, uning samaradorligi, qatlam bosimini to‘yinish bosimidan qanchalik pastligi bilan yaqin bog’liqligidadir

3.REJIMLAR SAMARADORLIGINI TAQQOSLASH Geologik sharoitlar u yoki bu qatlam rejimini hosil qilishda katta ta’sir ko‘rsatadi, shuningdek qatlam rejimini namoyon bo‘lish xususiyatini belgilab beradi. Qatlam ishlash rejimini xususiyatiga va uni samaradorligiga quyidagilar katta ta’sir ko‘rsatadi: - kollektorlarning o‘tkazuvchanligi; - qatlamni egilish burchaklari; - uyumdan qatlamning yer yuzasiga chiqishigacha bo‘lgan masofa; - qatlamni boshlang’ich neft, gaz va suvga to‘yinganligi; - qatlamni g’ovak muhitini tuzilishi; - neft va qatlam suvining qovushqoqligi - uyumning chegara tashqarisi hududi bilan gidrodinamik aloqasi. Kollektorlarning yaxshi o‘tkazuvchanligi va neftning qovushqoqligining pastligi tazyiqli rejimlarni: suv tazyiqi, tarang-suv tazyiqi va gaz tazyiqi rejimlarinirivojlanishiga imkon beruvchi asosiy omil (yaxshi gidrodinamik aloqa mavjud bo‘lganda) hisoblanadi. Qachon-ki neft uyumi qatlamni atmosfera va tashqi suvlar bilan to’laqonli to‘yinishi sodir bo‘ladigan, qatlamni yer yuzasiga chiqish joyiga yaqin bo‘lsa, suv tazyiqi rejimi uchun yaxshi sharoit yaratiladi. Qachon-ki neft uyumi qatlamni yer yuzasiga chiqish joyidan yuzlab kilometr uzoqlikda joylashgan bo‘lsa, tarang-suv tazyiqi rejimi uchun qulay sharoitlar yuzaga keladi

Pq< Pto‘y pasayishiga olib keluvchi neft olish sur’atining Ts ning yuqori ko‘rsatgichlarida, qatlamning o‘tkazuvchanligi yaxshi bo‘lganda gaz tazyiqi rejimiga yoki erigan gaz rejimiga o‘tish mumkin. Gaz tazyiqi rejimi shunday holatda rivojlanadi-ki, unda ajralgan gaz pufakchalari asosan qatlamning yuqori qismiga ko‘chadi va u yerda gaz do‘ppisi hosil qiladi. Gaz pufakchalarining bunday ko‘chishiga egilish burchagining yetarli darajada tikligi va neft qovushqoqligining kichikligi yordam beradi. Qatlamning egilish burchagi past bo‘lganda gaz pufakchalari yaqindagi quduqlar tubiga harakat qiladi, bu esa qatlamda erigan gaz rejimi ishlayotgandan dalolat beradi. Gaz energiyasi sarflanib bo‘lgandan keyin rejim gravitatsionga o‘tadi. Agarda qatlamni egilish burchagi tik bo‘lsa, tazyiqli gravitatsion rejim, agarda burchaklar juda qiya bo‘lsa – erkin yuzali neftli gravitatsion rejim rivojlanadi. Qatlam o‘tkazuvchanligini pastligi va neft qovushqoqligining kattaligi harakatga qarshilikni ko‘paytiradi, bu esa qandaydir tazyiqli rejimni rivojlanishiga yo‘l qo’ymaydi. Shuning uchun bunday qatlamlarda ishlatishni boshidan erigan gaz rejimi rivojlanadi, gaz energiyasi sarflanib bo‘lgandan keyin rejim gravitatsionga o‘tadi. Nazariy tadqiqotlar, ko‘plab eksperimentlar va neft konlarini ishlash malakasi shuni ko‘rsatadiki, qatlamni ishlash rejimining samaradorligi turlicha. Odatda qatlamlarni ishlash rejimlarining samaradorligi neft beraolishlik koeffitsienti kattaligi bilan belgilanadi. Uning qiymatlari quyidagi oraliqlarda o‘zgaradi:

- Suv tazyiqi rejimi– 0,6-0,8; - Gaz do’ppisi rejimi – 0,4-0,6; - Erigan gaz rejimi – 0,2-0,4; - Tarang-suv tazyiqi rejimi – 0,5-0,7; - Gravitatsion rejim – 0,1-0,2. Neft beraolishlik koeffitsientini hisoblash quyidagi formula orqali amalga oshiriladi: η = BОZ/BBZ = Kkam • Ksiq.ch, bu yerda BOZ, BBZ – mos ravishda neftning boshlang’ich olinadigan va boshlang’ich balans zaxiralari; Kkam, Ksik.ch – qamrab olish va siqib chiqarish koeffitsientlari. Rejimlarni almashinishini asosiy sababi neft uyumida energiya zaxirasining kamligi tufayli bosimni tushishi hisoblanadi

Похожие

Neft-gaz uyumlarini ishlashni loyihalashtirish

Konning ishlatish sistemasini tanlash va loyihalash

Neft va gaz konlarini ishlash tizimlari

Neft va gaz konlarining ishlash usullari

Konni ishlatish jarayonini tartibga solish asoslari va geologik nazorat