Elektr karataj - Горное дело - Презентации

Elektr karataj

Загружено в:

20.02.2024

Скачано:

0

Размер:

603.146484375 KB

Elektr karataj

Reja: 1. Elektr karotaj usullari 2. Elektr karotaj zondlari Foydalanilgan adabiyotlar

Elektr karotaj usullari va ularni turkumlanishi • Karotaj tadqiqotlarining qoʼllanilish tarixida birinchi boʼlib elektr karotaj tuyuluvchi qarshilik (KS) usulini qoʼllash orqali boshlangan boʼlsa, vaqt oʼtgan sari ularning turlari ortib, tadqiqot radiusi va geologik masalalarni yechish ko’lami ortib bormoqda. Quyidagi 1-rasmda elektr karotaj usullari guruhlangan boʼlib, bulardan tashqari yana bir qancha usullar ham mavjud boʼlib, ushbu usullarning asosiy maqsadi togʼ jinslarining qarshilik va tok oʼtqazish xususiyatlari boʼyicha geologik kesimni ajratish va istiqbolliligini baholashda turli xil detal parametrlarni hisoblashdan iborat

ELEKTR KAROTAJ USULLARI • Elektr karotaj usullari asosan ikkita guruhga ajratiladi: elektr maydon va elektromagnit maydon usullari. Elektr maydon usuli ham oʼz navbatida ikkita: tabiiy maydon usuli va sunʼiy elektr maydon usullariga ajratiladi. Bu tadqiqotlar usullari har xil boʼlishiga qaramasdan vazifasi yagona boʼlib hisoblanadi. Biz kern namunalarini olmasdan turib, quduq kesimining haqiqiy fizik xususiyatlari boʼyicha aniq maʼlumotlarga ega boʼlish orqali bir qancha vazifalarni yechishdan iborat boʼlib, ushbu vazifalarni yechish maqsadida elektr karotaj tadqiqotlarida turli xil zondlardan foydalaniladi.

Elektr karotaj zondlari • Zondlar haqida toʼxtalishdan oldin zondning oʼzi haqida tushunchaga ega boʼlishimiz lozim. Zond – bu silindr shaklidagi turli xil diametrladagi kattalikka ega boʼlgan bitta yoki bir nechta elektrodli moslama. Eng oddiy zondda karotaj kabeliga bitta, ikkita yoki uchta qoʼrgʼoshindan ishlangan elektrodlar mahkamlangan boʼladi. Bunday zondlar burgʼilash eritmasi yoki suv bilan toʼldirilgan quvurlar bilan mahkamlanmagan (quvursiz) quduqlarda oʼtkazish mumkin (masalan: koronkali usulda burgʼilangan). 2-rasmda tasvirlangan KSP - 60 zondi (ostki gradient zond) maʼdan konlaridagi karotaj tadqiqotlarida qoʼllaniladi.

2-rasm. Kompeksli quduq asbobi KSP – 60. KSP - 60 quduq zondining 2 turdagi modifikatsiyasi, ular bir-biridan tashqi tuzilishi va elektrodlar orasidagi masofa bilan farqlanadi: M 0,95 A 0,1 B va M 1,0 A 0,1 B.

• KSP - 60 oʼzida gamma karotaj GK, tuyuluvchi qarshilik KS, tabiiy maydon PS usulini bir vaqtning oʼzida quduq kesimi boʼylab togʼ jinslarning uch xil petrofizik xususiyatlarining oʼzgarish grafiklarini olish orqali va ularga asoslanib burgʼi quduq kesimini oʼrganish imkoniyatini beradi. KSP-60 zondi Kobra-M stansiyasida 3 tolali kabel bilan ishlash uchun moʼljallangan bo’ladi. KSP – 60 asbobining baʼzi bir texnik xususiyatlari: Gamma nurlanish dozalarini 0 dan 10000 mkR/soatgacha boʼlgan diapazonda qayd qilish imkoniyatiga ega. Qayta hisoblash koeffissienti K o , mkR/soat/0,01%U: 115+/-3; Tuyuluvchi qarshilik KS togʼ jinslar qarshilik qiymatini – 0 – 1000 om·m gacha diapazondagi qayd qiladi. Tabiiy maydon PS qayd qilish diapazoni -500 dan +500 mv gacha. Quduq asbobiga oʼzgaruvchan tok 100 – 150 mА taʼminoti BSK-051 yer usti apparaturasi orqali amalga oshiriladi. Zondning uzunligi 160 sm, asbobning ogʼirligi 14 kg ni tashkil qiladi. 11,0 mPa gidrostatik bosimgacha dosh beradi.

• Elektr karotaj tadqiqotlarida oʼtqazishda ishlatiladigan zondlar ikki xil turga gradient zond va potensial zondga ajratiladi. Tuyuluvchi qarshilik usullari bilan karotaj oʼtkazganda, toʼrtta elektrodli zondlar ishlatiladi. А va B - tok bilan taʼminlovchi elektrodlar, M va N - qabul qiluvchi elektrodlar ishlatiladi. Uchta elektrod karotajli zondning ichiga joylashtirilgan va kabelga ulangan holda quduqning ichiga tushiriladi. Toʼrtinchi elektrod esa, yer yuzasida quduqning ogʼziga yaqin joyda yerga tutashtiriladi. Barcha quduq asboblari kabel tugash joyi (кабельный наконечник) poynakga ulanadi. Ishlatish maqsadi bir xil boʼlgan elektrodlar juft elektrodlar deb ataladi. Masalan: А va B elektrodlar maqsadi bir xil tok bilan taʼminlash hamda M va N elektrodlar maqsadi bir xil qabul qilish. Ishlatish maqsadi har-xil boʼlgan elektrodlar toq elektrodlar deb ataladi.

• Masalan: А va M, А va N yoki B va M, B va N ya’ni bunda elektrodlarning vazifasi ham taʼminlash ham qabul qilish. Аgar juft bir maqsadli elektrodlarning orasidagi masofa toq elektrodgacha boʼlgan masofadan kichik boʼlsa, bunday zondni gradient – zond deb ataladi. Masalan, А 1,0 M 0,1 Nn zondda А elektroddan M elektrodgacha 1 m, M dan N elektrodgacha 0,1 m masofa tashkil etadi. MN - juft elektrodlar, А va M elektrodlar – toq elektrodlar. Ushbu zondlar yoki oʼzaro qoidasiga binoan M 1,0 А 0,1 B gradient zondlar. Gradient zondda joylashuvchi juft elektrodlar toq elektrodga nisbatan pastda joylashgan boʼlsa, bunday zond ostki gradient–zond deyiladi (3-rasm). Ostki gradient zond qarshiligi yuqori boʼlgan qatlamlar ostki chegaralarini tuyuluvchi qarshilik - KS diagrammalarida maksimum qiymatlari bilan ajratadi. Agar АВ juft elektrodlar toq elektrod M ga nisbatan yuqorida joylashgan bo’lsa, unda ustki gradient zond– deb ataladi.

3–rasm.Ustki gradient zond

• 3-rasmda tasvirlangan uch elektrodli ustki gradient zondda joylashgan А va B – bir maqsadli, juft (taʼminlovchi) elektrodlar zondning tepa (M – toq elektrodga nisbatan) qismida joylashgan, M – qabul qiluvchi elektrod juft elektrodlarga nisbatan pastda joylashgan. GK, KS usullarda qabul qilish nuqtasi. 3–rasm.Ustki gradient zond Аgar juft elektrodlarning orasidagi masofa toq elektrodlar orasidagi masofaga nisbatan bir necha marta (5-10 barobar) katta boʼlsa, bunday zond potentsial zond deb nomlanadi (4 - rasm). 4-rasmda tasvirlangani kabi MN (NM) juft elektrodlarning oraligʼi 5 m, AM (MА) elektrodlarning orasidagi masofa esa 0,5 yoki BА(АB) juft elektrodlarning oraligʼi 5 m, AM(MА) toq elektrodlarning oraligʼi 0,5 m boʼlsa, bular potensial zondlar deb ataladi. Potentsial zondlarning yozuv nuqtasi M - elektrod joylashgan nuqta hisoblanadi.

4–rasm. Elektr karotaj zondlarida elektrodlarning joylashishi mumkin boʼlgan sxemasi

• Gradient zondlarga oʼxshab potensial zondlar ham yozuv nuqtasining joylashishiga qarab ustki va ostki zondlarga ajratiladi (4-rasm). 5-rasmda keltirilgan Elektr karotaj quduq asbobi - SPEK (Скважинный прибор электрического каротажа) zondidagi A va M, M va А orasidagi masofa potensial zondlarning uzunligi hisoblanadi. Rasmlarda koʼrsatilgan gradient va potensial zondlarda toʼrtinchi B yoki N elektrodlar yer ustida burgʼi qudug’ining yonida oʼzgarmas holatda oʼrnatiladi. 5-rasmda keltirilgan Elektr karotaj quduq asbobi - SPEK (Скважинный прибор электрического каротажа) zondidagi A va M, M va А orasidagi masofa potensial zondlarning uzunligi hisoblanadi. Rasmlarda koʼrsatilgan gradient va potensial zondlarda toʼrtinchi B yoki N elektrodlar yer ustida burgʼi qudug’ining yonida oʼzgarmas holatda oʼrnatiladi.

• SPEK asbobi – dielektrik materialdan boʼlgan tashqi diametri 40 mm, qoʼrgʼoshinli А, B va M elektrodlar oʼrnatilgan silindr koʼrinishidagi zond (5- rasm). Karotaj KS (ostki gradient zond variantida) va PS usullari kompleksi bir vaqtning oʼzida qolaversa bu usullarning bittasini alohida oʼtqazishda qoʼllaniladi, yoki tok karotaji TK quvurlar bilan mustahkamlanmagan quduqlarda oʼtqaziladi. Аsbobga elektr toki BSK–051 yer usti aparaturasidan taʼminlanadi. SPEK asbobi togʼ jinslarining solishtirma qarshilik qiymatining oʼzgarishini 0 dan 1000 Om·m gacha diapazonda qayd qilishga moʼljallangan, togʼ jinslarining oʼz oʼzidan hosil boʼluvchi tabiiy potensialini –500 dan +500 mV gacha boʼlgan oraliq diapazonida qayd qiladi.

Foydalanilgan adabiyotlar • Геофизические методы исследования нефтяных и газовых скважин. • Геофизические методы изучения подсчётных параметров при определении запасов нефти и газа. • Геофизические методы определения параметров нефтегазоносных коллекторов. • “ Кудукларда геофизик таткикотлар” кулланма

Похожие

Radiaktivlik haqida umumiy ma'lumotlar. Quduqlarda radiaktiv karataj tadqiqotlari

Statsionar neytron manbalaridan foydalangan holda neytron karotaj usullari

Yonlama karotajli zondlash usuli

Karotaj stansiyalar

Quduqlar termometriyasi