Quduqlar termometriyasi - Горное дело - Презентации

Quduqlar termometriyasi

Загружено в:

20.02.2024

Скачано:

0

Размер:

1076.654296875 KB

QUDUQLAR TERMOMETRIYASI

Reja: 1. Kirish 2. Termorezistor 3. Quduq termometriyasi asoslari 4. Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish Respublikamiz mustaqillikka erishgach davlat tiliga boʼlgan eʼtiborning kuchayishi har sohada koʼzga tashlandi, zero til millat koʼzgusidir, zotan qadimgi mutafakkirlarimiz ham oʼz ona tillarida ijod qilganlar va ularning ulkan ilmiy ijodiy merosi ajdodlardan avlodlarga yetib kelmoqda. Boshqa sohalar kabi geologiya qidiruv sohasida ham davlat tilida ish yurituvchi hamda fan va texnika taraqqiy etib borayotgan bir zamonda geologiya qidiruv sohasida eng kam mehnat, moddiy hamda vaqt sarflash prinsipi jihatidan yuqori sifatli, ishonchli maʼlumotlarolish hozirgi zamon yuqori takomillashgan raqamli texnologiyalarini amaliyotga qo’llay oladigan, qidiruvning muhim kompleksini tanlash orqali, geologiya qidiruv sohasini rivojlantirishga oʼzlarining hissasini qoʼsha oladigan yosh mutaxassislarni tayyorlash muhim ahamiyat kasb etmoqda. Makon va zamonda oʼrin olgan togʼ jinslarining vertikal geologik kesimi va qatlam elementlari (chuqurligi, qalinligi, yotish shakli, litologik tarkibi, qaysi davrga mansubligi)ni bilish ular haqida tasavvurga ega boʼlish geologlarni hamisha qiziqtirib kelgan

Quduq termometriyasi, quduq qudug'idagi haroratni razl yordamida o'lchash. qurilmalar; quduqlarni geofizik tadqiq qilish usuli. Burg'ulash, sementlash, teshilish, quduqni ishlatish bilan bog'liq bo'lgan t-r va termal anomaliyalarning tabiiy (geotermik) taqsimlanishini o'rganishga imkon beradi. T. S. qurilma quduq qudug’i bo'ylab harakatlanayot- ganda, belgilangan chuqurlikda (jurnal kabelida yoki avtoulovda) amalga oshiriladi. qurilmalar); statsionar bo'lmagan (vaqtinchalik) jarayonlarda vaqt o'tishi bilan o'zgarishlar o'lchanadi; axborot uzatish elektron pochta orqali amalga oshiriladi. va optik tolali aloqa liniyasi.

Termometriya quyidagilar uchun amalga oshiriladi: 1) quduq bilan ochilgan geologik qismda harorat taqsimotini o'rganish va geotermik gradientni aniqlash.Termogrammalarda barqaror issiqlik rejimi (uzoq muddatli oddiy quduq) sharoitida harorat egri chizig'ining sinishi har xil o'ziga xos issiqlik o'tkazuvchanligining jinslari bilan bog'liq. Harorat egri chizig'ining vertikalga moyillik burchagi toshning ma'lum bir litologik turiga to'g'ri keladi. Agar aylanish to'xtaganidan keyin issiqlik rejimi o'rnatilmagan bo'lsa, yuvish suyuqligi bilan qatlamlarning haroratini idrok etish tezligi o'rganiladi, bu ham quduq o'tgan jinslarning o'ziga xos issiqlik o'tkazuvchanligiga bog'liq. Ushbu maqsadlar uchun quduq termometriyasini amalga oshirish quduqni uzoq vaqt to'xtatish bilan bog'liq va bu usulni amalda kamdan-kam qo'llashning asosiy sababidir. 2) burg'ulash qudug'i orqali haroratni aniqlash.Ma'lumotlar jurnal materiallarini talqin qilishda va burg'ulash asboblari va geofizik asboblarning ish sharoitlarini baholashda ishlatiladi. 3) quvur bo'shlig'ida tsementning ko'tarilish balandligini aniqlash (quduqni tsementlash sifatini nazorat qilish usullariga qarang); 4) quduqning texnik holatini o'rganish. Quduqda aniqlangan mahalliy harorat anomaliyalariga ko'ra, quduqqa rezervuar suyuqligining kirib kelish joylari, qon aylanishining yo'qolishi zonalari, suyuqlikning havo oqimi oralig'i va boshqalar aniqlanadi.Maksimal simob termometri va qarshilik termometrlari qo'llaniladi, bu esa harorat egri chizig'ini doimiy ravishda yozib olishni ta'minlaydi.

Termometriya quyidagilarga asoslangan haroratni quduq stvoli orqali o' lc hashiss i q li k x u s us iy a t l a r iga k o' r a jinslarning farqlanishi  f/x va boshqalar jarayonlari natijasida hosil bo'lgan mahalliy  iss i q l ik a n o maliya la r i n in g p ay d o bo'lishi ehtimoli  Quduq termoviy xolati skan qilish jarayoni

Quduqlardagi harorat maksimal simob termometrlari yoki elektr qarshilik termometrlari bilan o'lchanadi.Simob termometrlari 100 daraja shkala bo'yicha baholanadi va haroratni 0,1° s aniqlik bilan hisoblash imkonini beradi. Termometrlar siqilishdan saqlaydigan germetik astarlarga o'ralgan. O'lchovni tezlashtirish uchun bir vaqtning o'zida bir-biridan 25-30 m masofada o'rnatilgan ikki yoki uchta termometr tushiriladi.simob termometrlari nuqta o'lchovlarini o'tkazishga imkon beradi. Hozirgi vaqtda simob termometrlari faqat quduqdagi haroratning aniq qiymatini o'lchash zarur bo'lgan hollarda qo'llaniladi. Boshqa barcha holatlarda quduqdagi harorat elektr qarshilik termometrlari yordamida aniqlanadi.

Elektr qarshilik termometrida metall o'tkazgichning harorat o'zgarishi bilan qarshilikni o'zgartirish xususiyati qo'llaniladi.Shaklda. 1 quduqdagi haroratni uch yadroli kabel bilan ishlash uchun qarshilik termometri bilan o'lchash sxemasini ko'rsatadi. Termometr Wheatstone ko'prigini tashkil etuvchi to'rtta qarshilikdan iborat. R1 va R3 ko'priklarining ikkita qarama-qarshi qo'llari mis o'tkazgichlardan yasalgan bo'lib, ularning qarshiligi haroratdan juda katta farq qiladi; haroratning 1° ga o'zgarishi qarshilikning taxminan 0,45% ga oshishiga olib keladi. R2 va R4 elkalari yuqori impedansli simdan yasalgan bo'lib, uning qarshiligi harorat o'zgarishidan ozgina farq qiladi; yuqori impedansli simning harorat koeffitsienti (manganin yoki konstantanning qotishmasi) a= 0.00001 - 0.00005. 1-Rasm. Quduq termometri

A kabelining yadrosi orqali elektr toki o'tadi, u ko'prikda tarvaqaylab, o'tkazgichlar orqali o'tadi, b nuqtasi orqali qurilmaning tanasiga kiradi va er orqali manbaga qaytadi. Ko'prikning m va n nuqtalari ikkita simi yadrosi sirtda joylashgan o'lchash moslamasigayord am ida ulangan. Ko'pr ik o'tkazgichlarining qarshiligi shunday tanlanganki, ma'lum bir haroratda t°0 potentsial farqi ∆ u M va N o'rtasida nolga teng, chunki ko'prikning barcha elkalari bir xil qarshilikka ega R0, shartlar bajariladi: R1 = R3 = R0, R1R3 = R2R4 2 - R a s m . T e r m o m e t r i y a z o n d i

Amaldagi quduqlarning termometriyasi (yuqori bosimli termometriya) an'anaviy termometriyadan (geometriya, qarama-qarshi haroratli suyuqlik quyish usuli) farq qiladi, chunki o'lchovlar quduqning ishlashi paytida amalga oshiriladi va quduq qatlami va qudug'idagi suyuqliklarning harakatlanishi paytida termodinamik ta'sirlar tufayli termal anomaliyalar tekshiriladi. Tadqiqotlar termometrni ishlab chiqarish oralig'ida tushirish va quduq qudug'i bo'ylab harorat taqsimotini qayd etish, zumpf va naychani qabul qilishning majburiy ustma-ust tushishi bilan kamayadi.Termogrammalarning talqini harorat anomaliyalarini aniqlash va tahlil qilishdan iborat. Tahlil zumpf bilan boshlanadi.

Agar buzilmagan geotermik maydon mavjud bo'lsa, harorat gradyani aniqlanadi. Harorat gradyanlarining kesma bilan o'zaro bog'liqligi termometriya ma'lumotlariga ko'ra quduqda va novda bo'shlig'ida suyuqlik harakatining yo'qligini ko'rsatadi. Quduqni o'rganish natijalari bo'yicha xulosa butun majmuaning ma'lumotlariga ko'ra beriladi (muftalar joylashgan joy, zichlik o'lchagich, ha, mexanik va termokonduktivdebitometriya, namlik o'lchagich, rezistivimetriya).- nasos va ko'tarish uskunalarining holatini diagnostikasi.- Suv omborini pompalanadigan suv bilan sovutish effekti bo'yicha sug'orilgan intervallarni aniqlash.- - Intrvalovrazgazatsiya va gaz ta'minotini aniqlash.Termometriya sizga quvurlar bilan yopilgan qatlamlar va ishlaydigan quduqda o'rganish mumkin bo'lmagan qatlamlarning ishlashi to'g'risida ma'lumot olish imkonini beradi (asbob-uskunalar olib tashlanganidan keyin to'xtatilgan quduqdagi o'lchovlar bo'yicha). Mezon sifatida tasodifiy shovqin darajasi va asosiy va takroriy diagrammalarda anomaliyalarni ko'paytirish sifati qo'llaniladi.

 Termorezistor materialning elektr yarimo'tkazgichli qarshiligining haroratga bog'liqligidan foydalanadigan yarimo'tkazgichli qarshilik [1].  Termorezistor harorat k oe f fits i enti katta ( T C S ) qarsh i l i k (me t a l l ar uchun bu koeffitsientdan o'n baravar ko'p), qurilmaning soddaligi, sezilarli mexanik yuk ostida turli iqlim sharoitida ishlash qobiliyati, xarakteristikalarning nisbatan past uzoq muddatli barqarorligi bilan ajralib turadi. T e r mo r ezis t o r  3-Rasm. Termometriya karotaji

 Termist or asos a n usullari cha n g y or d a m i dametallurgiya tayoqchalar, naychalar, disklar, yuvish vositalari, boncuklar va ingichka plitalar shaklida ishlab chiqariladi. Ularning o'lchamlari 1-10 mkm dan 1-2 sm gacha o'zgarishi mumkin.Termistorning asosiyparametrl ari qarshilik, k o e ff i t sie n ti, quyidagilard ir: qarshilikning ish harorati n o mi n al ha r or a t oralig' i,maksimal ruxsat etilgan tarqalish kuchi. 4-Rasm. Pozistor volt-amper xususiyatlari

 H ar o ra t qu d uq lar d a o'lchangan birinchi fizik parametr edi. 1931 yilda termometriya dala geofizikasi usullari majmuasiga kiritildi va geologik kesimlarni va quduqlarning texnik holatini o'rganishuchun ishlatila T e rmo met ri ya nin g ka t t a bo s h l a n d i . a f zall i gishundaki, uni ekilmagan quduqlarda ham, quduqlarda ham qo'llash mumkin.Quduq termometriyasi asoslari

 Quduq termometriyasi tabiiy issiqlik maydoni (geotermiya) va sun'iy issiqlik maydoni usulini o'z ichiga oladi. Ushbu usullardan foydalanish tog ' jinslarini issiqlik xossalari bo'yicha farqlashga va quduqlarda turli fizik-kimyoviy va termodinamik jarayonlar natijasida hosil bo'lgan mahalliy issiqlik maydonlarining paydo bo'lishiga asoslangan.Geotermik tadqiqotlar deyarli barqaror issiqlik rejimiga ega quduqlarda amalga oshiriladi. O'lchangan parametr quduqning kesimini tashkil etuvchi jinslarning tabiiy harorati.  5-Rasm. Termometr uskunalari

6-Rasm. Termometriya karotaj

7-Rasm. Termometriya karotaji

 T ij o r a t geofizikasi da ishlatiladig an elektr termometrlari to'plamlari quduq asboblari va er usti boshqaruv panellaridan iborat. Elektr termometrlari standart tijorat va geofizik uskunalar va uskunalar bilan birgalikda qo'llaniladi.Hozirgi vaqtda tijoratgeof i z i k a s id a a s o s a n qu d u q termometrlari q o ' ll ani la d i , elektr q ar s hil ik ularda q ar s hi l i gio'tkazgichlarni ng termometrik parametr sifatida ishlatiladi. Uskunalar va uskunalar 8-Rasm. Termometriya zondi

 Strukturaviy ravishda, quduq elektrotermometri odatda (2.1-rasm) simi kirish 1, 2-korpusdan iborat bo'lib, unda o'lchash ko'prigining kompensatsion elkalari va 3-elektron sxemasi joylashgan, sezgir element - 4-harorat sensori, ramkasiz, halqa shaklida qilingan. o'rash (flagella) diametri 0,02 – 0,05 mm bo'lgan mis yoki platina simlardan. harorat sensori diametri 1,5–3 mm bo'lgan 5-mis quvur, quduqni to'ldiradigan suyuqlikning erkin aylanishini ta'minlaydigan 6-chiroq bilan mexanik shikastlanishdan himoyalangan. Mis trubkasi past issiqlik o'tkazuvchanligi materiallaridan bir qator oraliq qismlar orqali quduq qurilmasi korpusining pastki vilkasi bilan germetik ravishda ulanadi yoki to'g'ridan-to'g'ri unga lehimlanadi. Mis flagellumni elektron kontaktlarning zanglashiga olib keladigan elektr ulanishi vilka ulagichi 7 yordamida amalga oshiriladi. Termometrni korpus ichidagi oqim oqishini tekshirish uchun ba'zida elektr davri va asbob korpusi o'rtasida to'sar bilan aloqa o'rnatiladi. 9-Rasm. Termometr zondining konstruksiyasi

 Quduqdagi suyuqlik oqimini o'lchash uchun quduq oqim o'lchagichlarining qurilmasi ma'lum (Petrov A. I. quduqlarni baliq ovlash tadqiqotlarida o'lchash usullari va texnikasi, M. : yer osti boyliklari 1972). Unda turbinali oqim sensori mavjud. Qurilma jurnal kabelidagi quduqqa tushiriladi va filtr qismi bo'ylab harakatlanadi. Suyuqlik oqimi kuzatiladigan intervaldan o'tayotganda quduq qudug'idagi oqim tezligi oshadi va oqim sensori turbinasining aylanish tezligi mos ravishda oshadi. Turbinaning aylanish tezligining o'zgarishiga ko'ra, suv omboridan quduqqa suyuqlik oqimining intensivligi baholanadi.Quduqdagi suyuqlik oqimini o'lchash. 10-Rasm. T e r momet ri y a zondi

Foydalanilgan adabiyotlar 1. 1. Sh.S.Radjabov, A.B.Goipov ‘’Quduqlarda geofizik tadqiqotlar’’ GFU, 2021. 252 bet. 2. Gorbachev Yu.I ‘’Quduq geofizikasi’’ Nedra. 1990. – 398 bet. 3. WWW.Arxiv.uz

Похожие

Neft-gaz uyumlarini ishlashni loyihalashtirish

Gaz konlarida gazni yig’ish tizimlari

Neft va gaz konlarini ishlash tizimlari

Quduqlarni ishlatish koeffitsentini oshirish

Neft va gaz konlarini ishlatish texnologiyalari