Yonlama karotajli zondlash usuli - Горное дело - Презентации

Yonlama karotajli zondlash usuli

Загружено в:

20.02.2024

Скачано:

0

Размер:

897.6279296875 KB

Yonlama karotajli zondlash usuli Reja: I. KIRISH II. ASOSIY QISIM 1.Yonlama Karotaj Zondlash 2.Yonlama Karotaj 3.Uch Elektrodli Yonlama Zond 4. Yetti Elektrodli Yonlanma Zond 5. Mikrozondlash III. XULOSA

KIRISH Ushbu dastur tog‘ jinslarining va qatlam flyuidlarining fizik va kimyoviy xususiyatlari, ularning neft va gaz uyumlarining hosil bo‘lishidagi ahamiyati, quduqlarni burg‘ilash, kern va shlam olish, geologik-geofizik ma’lumot-larni qayta ishlash, qatlamni ochish va quduqni o‘zlashtirish hamda konlarni ishlatish sistemalarini loyihalash, neft-gazni qazib olish jarayonlarini boshqarish, neft va gaz uyumlarini konda geologik nuqtai nazardan tadqiq qilish metodlari bayon etilgan. Fanni o‘rganishdan maqsad - Neft va gaz konlarini ishga tushirish va ulardan foydalanish yo‘nalish profiliga mos ta’lim standartida talab qilingan bilimlar, ko‘nikmalar va tajribalar darajasini ta’minlashdan iborat. O‘quv fanini o‘rganishning asosiy vazifalari talabalarni neft va gaz konlarining tuzilishi, uglevodorod uyumlarini o‘rganishda tizimli-strukturaviy tahlil, quduqlarni burg‘ilash vaqtida bajariladigan geologik tadqiqotlar, neft va gaz konlarini ishlatish sistemalari va ularni tatbiq etish sharoitlari, konda bajariladigan geologik ishlarni rejalashtirish asoslari, sanoat ahamiyatiga molik neft gaz zaxiralarini hisoblash usullari, ishlatish va ulardan foydalanish bo‘yicha aniq va amaliy tushunchalar berish bilan birga, mustaqil ishlashlari uchun individual tarzda topshiriqlar berishdan iborat.

Yonlama karotaj zondlash (BKZ ) Burg i qudug’ida yonlama zondlash ishlari tog jinslarining, haqiqiy ʼ ʼ solishtirma elektr qarshiligini aniqlashda qo llaniladi. Oddiy elektr karotaj ʼ zondlari bilan o lchangan tog jinslari qatlamlarining elektr qarshiligi, shu ʼ ʼ qatlamning haqiqiy solishtirma qarshiligidan farqlanadi. Chunki jinslarning haqiqiy qarshiligini o lchashga geologik va texnologik sharoitlar ta sir qiladi. ʼ ʼ Geologik sharoitlar deganda, biz, burg i eritmasining g ovak jins oralariga o tib, ʼ ʼ ʼ quduq yonidagi jinslarning qarshiligini o zgartirishini tushunamiz. Burg ilashda ʼ ʼ jinslar o z tabiiy holatini o zgartiradi, quduq diametrlari o zgaradi, burg ilash ʼ ʼ ʼ ʼ eritmasining va quduqqa yuborilgan eritmaning kimyoviy tarkibi quduq devoridagi jinslarning haqiqiy qarshiliklariga ta sir qiladi. Bunday holatni ʼ texnologik ta sirlar deb tushunish kerak. Shu sababdan o lchangan elektr qarshilik ʼ ʼ haqiqiy emas balki, tuyuluvchi elektr qarshilik bo ladi. Tog jinslarining haqiqiy ʼ ʼ qarshiliklarini aniqlash uchun, bundan tashqari neftli va gazli qatlamlarning g ovakligini aniqlashda, burg i qudug ida yonlama zondlash ishlari olib boriladi. ʼ ʼ ʼ Elektr karotaj zondlarning uzunligi odatga ko ra 0,4 m dan 8,0 m gacha bo ladi. ʼ ʼ Ko pincha ostki gradient zondlarining komplekti olinadi. Masalan: А 0,4 M 0,1 N, ʼ А 1, 0 M 0,1 N, А 2 M 0,5 N, А 4 M 0,5 N, А 8 M 1,0 N. Nazorat qilish uchun qo shimcha elektr qarshilikni qo shimcha bitta ustki gradient zond yordamida ʼ ʼ tuyuluvchi qarshilik yozib olinadi. Burg i qudug ida yonlama zondlashda ʼ ʼ potensial zondlar kamdan-kam qo llaniladi. Uzunligi har xil bo lgan zondlar bilan ʼ ʼ o lchovlar o tkazilib, shu asosida bir nechta tekshirish radiusiga ega bo lgan ʼ ʼ ʼ tegishli karotaj diagrammalari olinadi (1- rasm)

1-rasm. Yonlama karotaj zondlash diagrammalari.

Burg i qudug ida yonlama zondlashda bitta burg i snaryadiga yig ib ʼ ʼ ʼ ʼ o rnatilgan bir nechta turli uzunlikda bo lgan elektr zondlar kompleksi bilan ʼ ʼ o lchovlar olib boriladi. Yonlama karotajli zondlashda uzunligi har xil bo lgan ʼ ʼ gradient yoki potensial zondlar yordamida jinslarning solishtirma qarshiligi o lchanadi. Har bitta zondning qarshilik diagrammasidan ajratilgan qatlam uchun ʼ  k qiymatlari aniqlanib biolagorifm miqyosida  k ning zondlar uzunligi (L) bilan bog lanish grafigi tuziladi (30-rasm). Tuzilgan grafik yonlama karotajli zondlash ʼ (YoKZ, ruscha BKZ) egri chizig i deb ataladi. BKZ egri chiziqlar maxsus (BKZ) ʼ paletkalar yordamida qayta ishlash natijasida qatlamlarning haqiqiy qarshiligini, singish zonasidagi burg ilash eritmasining qarshiligini va singish zonasining ʼ diametrini aniqlash mumkin

2–rasm . BKZ -1 paletkasi. Rк – tuyuluvchi solishtirma elektr qarshilik; Rc – burg’ulash eritmasining solishtirma elektr qarshiligi; L – zond uzunligi; d – quduq diametri

Yonlam.karotaj O rganilayotgan qatlamning o lchangan qiymatiga pastki va yuqorida yotgan ʼ ʼ qatlamlarning ta sirini kamaytirish uchun yonlama karotaj (BK) usuli qo llanadi. ʼ ʼ Fokusli elektr toki va ekranli elektrodlar bilan elektr qarshilikni burg i qudug ida ʼ ʼ o lchashni yonlama karotaj deb ataladi. Ekranli elektrodlar tokni asosiy А ʼ elektroddan burg i qudug ining yon devoriga to g ri yo naltirib boradi va burg i ʼ ʼ ʼ ʼ ʼ ʼ qudug i ichidagi eritmalarning ta sirini kamaytiradi. Bu usuldagi zondda ʼ ʼ ta minlovchi elektroddan tashqari tokni fokuslantirib quduq devoriga ʼ perpendikulyar yuboruvchi ekranlashtiruvchi elektrodlar ishlatiladi. YoK qarshiligi katta bo lgan qatlamlarni va kesimda qarshiligi kuchli farqlanadigan ʼ qatlamlarni o rganishda qo llaniladi. Yonlama karotajlar uch, yetti va to qqiz ʼ ʼ ʼ elektrodli zondlar yordamida o tkaziladi. Kichik qalinli qatlamlarni tekshirishda ʼ yonlama mikrozondlar qo llaniladi. ʼ

Uchelektrodliyonlamazond Uch elektrodli yonlama zond tuzilishi markaziy qismida joylashgan А0 elektrod va ikki fokusli silindrik А1 va A2 ektrodlardan iborat (2-rasm). Elektrodlar bir qutbli o zgarmas toki bilan ta minlanadi А1 va А2 elektrodlar ʼ ʼ ekran vazifasini bajargani uchun tok yo nalishiga nisbatan tik yo nalishga egadir. ʼ ʼ Elektr toki markaziy Аo elektroddan burg i qudug ining yo nalish o qiga nisbatan ʼ ʼ ʼ ʼ ko ndalang bo lib, to g ri markaziy elektrodning ro parasidagi joylashgan ʼ ʼ ʼ ʼ ʼ qatlamlarga qarab tarqaladi. Potensiallar ayirmasi ( ) Ао elektroddan va zonddan ancha uzoqlikda o rnatilgan qabul qiluvchi N elektrod yordamida o lchanadi. ʼ ʼ Tuyuluvchi qarshilik esa quyidagi formula bilan hisoblanadi: =K Bu yerda: K - yonlama zondning koeffitsienti. Bu koeffitsient quyidagi formula bilan hisoblanadi. Bu yerda: – zondning uzunligi; L – qurulmaning umumiy uzunligi; - zondning diametri; Yonlama karotaj zondini yozish nuqtasi Ао elektrodning o rtasidagI nuqta hisoblanadi ʼ

Yettielektrodliyonlamazond Yetti elektrodli yonlama zondlarida qo shimcha to rtta qabul qiluvchi M1 N1 va ʼ ʼ M2, N2 elektrodlari qo shilgan. Shu bilan birga karotaj zondli kompleksida bitta ʼ ta minlovchi А, ikkita ekranli А1 va А2 va to rtta qabul kiluvchi M1 N1 ʼ ʼ elektrodlar bor. Juft elektrodlar bir-biri bilan ulanadi va markaziy Аo elektrodga nisbatan simmetrik joylashgan bo ladi. Markaziy Ао elektroddan kuchli elektr tok ʼ tarqalib turadi. Bu tokning kuchi o zgarmas holatda ushlanib turiladi (3-rasmlar) ʼ Ekranli bir qutbli А1 va А2 elektrodlaridan tarqalgan tok miqdori M1 N1 va M2N2 qabul qiluvchi elektrodlarni orasida potensiallar ayirmasi nolga teng bo lishi bilan aniqlanadi. Potensial ayirmasi qabul qiluvchi M1 M2, N, ʼ elektrodlarni to rttasidan biri va zonddan ancha uzoqlikda o rnatilgan qabul ʼ ʼ qiluvchi N elektrod yordamida o lchanadi. Zond elektrodlarining elektr maydoni ʼ ta sir qilmaydigan masofada qabul qiluvchi N elektrodi o rnatiladi. ʼ ʼ

3-rasm. a) to qqiz elektrodli zondda elektrodli zondlar; b) to qqiz ʼ ʼ elektrodli (psevdo- va sferik) zondlar.

Elektrod N ni yer ustiga o rnatish mumkin emas, chunki bu sharoitda halal ʼ beruvchi induktiv maydonlar o lchashga ta sir qiladi. Yozuv nuqtasi yetti ʼ ʼ elektrodli zondda ham, uch elektrodli zondga o xshab, markaziy Ао elektrodning ʼ qarshisidagi nuqta hisoblanadi. Yonlama karotajda А1 va А2 ekranli Ekranli elektrod Аэ ElektrodM2 Elektrod N2 Elektrod B2 Ekranli elektrod Аэ ElektrodM1 ElektrodB1 ElektrodN1 4500 mm Markaziy fokuslovchi elektrod Ао (Ао1Ао16) 1- tok yo’nalishi; 2-o’rganilish soxasi, 80 elektrodlar markaziy Ао elektroddan chiqayotgan tok chiziqlari to g ri o tib qatlamlarda tarqaladi. O lchanayotgan ʼ ʼ ʼ ʼ potentsiallar ayirmasi asosan tog jinslarining haqiqiy qarshiligiga proporsional ʼ bo ladi. Yetti elektrodli yonlama karotaj zondning umumiy uzunligi L dan ʼ zondning uzunligi L, ayirmasining shu zondning uzunligiga nisbati yonlama zondning parametri deb ataladi.

Yonlama karotajning tadqiqot chuqurligi А1 va А2 ekranli elektrodlarning orasidagi masofaga bog liq. А1 ва А2 elekrodlar orasidagi masofa qancha katta ʼ bo lsa, tadqiqot chuqurligi ham shuncha katta bo ladi. Yonlama karotaj bilan ʼ ʼ yozilgan diagrammalar boshqa usullar yordamida olingan elektr qarshilik diagrammalari kabi talqin qilinadi va qayta ishlanadi. Karotaj partiyalarida yordamchi karotajni o tkazish uchun turli apparaturalar qo llaniladi. Hozirgi ʼ ʼ kunda BK-3; BK-7; BK-9 burg i qudug i snaryad zondlari va TBK; ABKT; MBK ʼ ʼ o lchash asboblari ishlatiladi. BК-3 - uch elektrodli yonlama karotaj zondi; BК-7 - ʼ yetti elektrodli yonlama karotaj zondi; BК-9 - to qqiz elektrodli yonlama karotaj ʼ zondi. Yonlama karotajda (BK) o lchami har-xil bo lgan zondlar orqali 33-rasmda ʼ ʼ (neft va gaz konlaridagi karotaj tadqiqotlaridan bir namuna. Geo Office Solver – dasturida) tasvirlangan 5 ta KS egri chizig i qayd qilingan yonlama karotaj BK ʼ egri chizig i esa bularning umumlashgan (yaxlitlangan) ko rinishida qayd ʼ ʼ qilinadi. Diagrammalar o zgarishini bevosita zondlarning uzunligiga bog liq. ʼ ʼ

Mikrozondlash Burg i qudug ining yaqin atrofidagi kichik qalinlikdagi geologik qatlamlarni to liq ʼ ʼ ʼ o rganish uchun mikrozondlash usulidan foydalaniladi. Tog’ jinslarining elektr ʼ qarshiligini mikrozondlash usuli bilan aniqlashda juda kichik uzunlikdagi zondlar – mikrozondlar qo llaniladi. Mikrokarotaj zond to rtta elektroddan: ʼ ʼ markazda joylashgan Аo va uchta aylana shaklida joylashgan Ао va uchra aylana shaklida joylashgan M1, N1 va А1 elektrodlaridan iborat (4-rasm). Elektrodlar izolyatsiya materialidan (rezinadan) yasalgan taglikka yig ilgan. Аylana ʼ shaklidagi elektrodlar bir-biridan 1,25 - 2,5 sm masofada joylashgan. Аlohida elektrodlar bilan o rnatilgan taglik burg i qudug ining ichida prujinalar ʼ ʼ ʼ yordamida qatlamlarga bir tekisda yopishib turadi. Markazdagi Ао elektrod asosiy 82 elektrod bo lib, undan tarqalgan tok qiymati ish davomida o zgarmaydi. ʼ ʼ Eng chetdagi aylana shaklida А1 elektrod ekran vazifasini bajaradi.

4-rasm. Mikrozond: a-tuzilishi; 1-siqiltiruvchi prujinalar, 2-prujina, 3- tok, 4- rezina, 5-kabel. b- Mikrozondda elektrodlar joylashishi va tokning yo nalishiʼ

Аylanma А1 ekranli elektroddan tarqalgan tok kuchining qiymati М1 va N1 aylanma qabul qiluvchi elektrodlar orasida potensial ayirmasining nolga teng bo lishi bilan aniqlanadi. Potensiallar ʼ ayirmasi UVS qabul qiluvchi М1N1 aylanma elektrodlarning biridan va zonddan ancha uzoqlikda o rnatilgan, ʼ qabul qiluvchi N elektrodlar orasida o lchanadi (4b-rasm). Mikrozondli ʼ o lchashni bajarish texnikasi yonlama ʼ karotajni o tkazish texnikasiga o xshaydi. ʼ ʼ 5 va 6-rasmlarda sferik, Mikroekranlashgan ikki elektrodli va besh elektrodli turli xil sferik zondlar keltirilgan 5-rasm. Turli xil (sferik) zondlar

36-rasm. a) Mikropotensial va mikrogradient-zondlarning o rganish sohasi; b) Mikroekranlashgan ikki elektrodli va ʼ besh elektrodli zondlarning o rganish sohasi: tok yo nalishi, 2- ʼ ʼ o rganish sohasi, 3- gilli qobiq. ʼ

XULOSA Burg i qudug’ida yonlama zondlash ishlari tog jinslarining, haqiqiy solishtirma ʼ ʼ elektr qarshiligini aniqlashda qo llaniladi. Oddiy elektr karotaj zondlari bilan ʼ o lchangan tog jinslari qatlamlarining elektr qarshiligi, shu qatlamning haqiqiy ʼ ʼ solishtirma qarshiligidan farqlanadi. Chunki jinslarning haqiqiy qarshiligini o lchashga geologik va texnologik sharoitlar ta sir qiladi. Geologik sharoitlar ʼ ʼ deganda, biz, burg i eritmasining g ovak jins oralariga o tib, quduq yonidagi ʼ ʼ ʼ jinslarning qarshiligini o zgartirishini tushunamiz. Burg ilashda jinslar o z tabiiy ʼ ʼ ʼ holatini o zgartiradi, quduq diametrlari o zgaradi, burg ilash eritmasining va ʼ ʼ ʼ quduqqa yuborilgan eritmaning kimyoviy tarkibi quduq devoridagi jinslarning haqiqiy qarshiliklariga ta sir qiladi. Bunday holatni texnologik ta sirlar deb ʼ ʼ tushunish kerak. Shu sababdan o lchangan elektr qarshilik haqiqiy emas balki, ʼ tuyuluvchi elektr qarshilik bo ladi. Tog jinslarining haqiqiy qarshiliklarini ʼ ʼ aniqlash uchun, bundan tashqari neftli va gazli qatlamlarning g ovakligini ʼ aniqlashda, burg i qudug ida yonlama zondlash ishlari olib boriladi. ʼ ʼ

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1. Аппаратура и оборудование геофизических методов исследований скважин / Л.И. Померанц, Д.В. Белоконь, В.Ф. Козяр. – М.: Недра, 1985. – 271 с. 2. Геофизические методы исследования нефтяных и газовых скважин. / Л.И. Померанц, М.Т. Бондаренко, Ю.А. Гулин, В.Ф. – М.: Недра, 1981. – 376 с. 3. Геофизические методы изучения подсчётных параметров при определении запасов нефти и газа / Б.Ю. Вендельштейн, Г.М. Золоева, Н.В. Царева и др. – М.: Недра, 1985. – 248 с. 4. Геофизические методы определения параметров нефтегазоносных коллекторов / Б.Ю. Вендельштейн, Р.А. Резванов. – М.: Недра, 1978. – 216 с. 5. Горбачев Ю.И. Геофизические исследования скважин. – М.: Недра, 1990. – 398 с.

E’tiboringiz uchun rahmat

Похожие

Neftda erigan gaz zaxiralarini xisoblash usuli

Elektr karataj

Karotaj stansiyalar

Қудуқни геофизик методлар билан тадқиқот қилиш

Gamma-karotaj va gamma-gamma-karotaj