Radiaktivlik haqida umumiy ma'lumotlar. Quduqlarda radiaktiv karataj tadqiqotlari - Горное дело - Презентации

Radiaktivlik haqida umumiy ma'lumotlar. Quduqlarda radiaktiv karataj tadqiqotlari

Загружено в:

16.01.2024

Скачано:

0

Размер:

1165.6787109375 KB

Reja: 1. Radiaktivlik haqida umumiy tushunchalar 2. Radiaktiv karataj usullari 3. Tog’ jinslarining radiaktivligiga tasir qiluvchi omillar Radiaktivlik haqida umumiy ma’lumotlar. Quduqlarda radiaktiv karataj tadqiqotlari

Vilgelm Rentgen (1845-1923) 1895-yili aniqlangan yorugʼlik nuri keyinchalik rentgen nuri nomi bilan mashhur boʼlibketdi.Rentgengacha ham gaz razryadi bilan ko’plab olimlar shugʼullanishgan edi. Faradey gazlarning bir qancha gaz razryadini kuzatgan. Goldshteyn gaz nurini oʼrganib, 1876 yili uni katod nuri deb nomladi. 1879-yili Vilyam Kruks katod nurlarini oʼrganib, moddaning 4- holati ekanini aytib oʼtdi. V.K. Rentgen kristallarning xususiyatlarini oʼrgandi va magnit maydonida harakatlanayotgan zaryadni oʼlchadi. Hozirda u Rentgen toki deb yuritiladi.V.K. Rentgen kristallarning xususiyatlarini oʼrgandi va magnit maydonida harakatlanayotgan zaryadni oʼlchadi. Hozirda u Rentgen toki deb yuritiladi.

Radioaktiv atomlarida oʼz-oʼzidan boʼlinish jarayonida uch xil nurlar tarqaladi.Ular α,β va γ nurlar. γ-nurga magnit va elektr maydonlari taʼsir etmaydi. Magnit va elektr maydonlari α va β - nurlariga taʼsir etadi. Radioaktivlikda α,β va γ nurlarini xususiyatlari oʼrganilib va nurlar ekanligi tezda aniqlangan boʼlsada γ nurini murakkabligi koʼpgina ilmiy tortishuvlarga sabab boʼlgan va keyinchalik γ nurini xususiyati, bu elektromagnit chaqnash ekanligi aniqlandi.

Gamma-karotaj GK-yuqori radioaktiv anomaliyalar namoyon boʼlgan. Аjratilgan intervallarning zaxirasini hamda uning parametrlarini hisoblashda, (yotish chuqurligi, qalinligi, uran miqdori, chiziqli zaxirasi), texnologik quduqlar konstruksiyasi boʼyicha masalalarni yechishda, hamda kesimni litologo-stratigrafik ajratishda (litologik gamma-karotaj), bir necha yondosh maydonlar boʼylab

Radioaktiv karotaj usullari barcha turdagi (neft va gaz, maʼdan, nodir metallar, koʼmir konlaridagi) burgʼi quduqlarida qoʼllaniladi. Burgʼi quduqlarida togʼ jinslarining tabiiy radioaktivligi yoki suniy yoʼl bilan hosil qilingan radioaktiv xossalarini oʼrganish boʼyicha quduq kesimini oʼrganish yoki tekshirish ishlari radioaktiv karotaj usullari deb ataladi. Radioaktiv karotajning asosiy usullari ikkita tabiiy va sunʼiy usullarardir Tabiiy radioaktiv karotaj usullari: 1. Gamma karotaj - bu usul burgʼi qudugʼidagi togʼ jinslarining tabiiy radioakgivligi tekshirilib, shu jinslarning bir-biridan radioaktivlik xususiyatlari bilan ajralib turishidan foydalanib geologik kesimlar tuziladi.

Radiometrlarni ish olib borishga tayyorlash etalonlash (graduirovkalash) Etalonlash (graduirovkalash) – bu quduq radiometrlarining togʼ jinslarining gamma nurlanishlarini aniq qiymatlar bilan toʼgʼri qayd qilinayotganligini aniqlash yoki ularning toʼgʼri ishlashini nazorat qilib borish maqsadida oʼtkaziladi.Etalonlash natijalarida radioaktivlik qiymatlari aniqlanadi, o’lchov qiymatlarini imp/sek, Imp/min va mkR/ soatlarda bo’lishi mumkin. 1-Rasm.Quduq radiometrlarini graduirovkalash sxemasi 2-Rasm.Quduq radiometrlarini oʼrnatish sxemasi

Sunʼiy radioaktiv karotaj usullari: 1. Gamma-gamma karotaj GGK- bu usulda burgʼi qudugʼidagi togʼ jinslari gamma nurlari bilan taʼsirlantiriladi va shu jinslarda qayta radioaktiv nurlanishlar tekshirilib, togʼ jinslari va maʼdanlarning tarkiblari va xususiyatlari oʼrganiladi. 2 . Neytron-gamma karotaj - bu usulda burgʼi qudugʼidagi togʼ jinslari neytronlar bilan nurlantirilib tekshiriladi. 3-Rasm. Gamma – gamma karotajni o'tkazish sxemasi (Krotaj stansiyasi va zondning bir biriga nisbatan shakl o’lchamlari sxematik). 1 – gamma nurlar qabul qilish nuqtasi, 2 – qo'rg'oshinli ekran, 3 – vodorod tarkibli ekran, 4 – Sanagich va kuchaytirgich, 5 – poynak (kabelniy nakonechnik), 6 – kabel, 7 – blok balans, 8 – lebyodka. 3-Rasm

Gamma-Gamma karotaj. Gamma-gamma karotajda burg'i qudug'idagi tog' jinslarining sun'iy gamma nurlar bilan ta'sirlantirib, shu jinslarning atomlaridan qaytgan ikkilamchi gamma nurlarining sochilishi o'lchanadi.Burg'i qudug'ida tog' jinslarini gamma nurlar bilan nurlantirish uchun radioaktivli kobalt (Co60- 1,25 Mev), seziy (Cs137 -0,66 Mev) yoki surma (Sb) izotoplaridan yasalgan manbalar qo'llaniladi.GGK – tog' jinslarini suniy - nurlanish ta'sirida sochilgan ikkilamchi -kvantlarning keskinligini o'lchashga asoslangan. Gamma-gamma karotaj nurlatiruvchi gamma-nurlarni energiyasiga ko'ra yana bir necha usullarga bo'linadi. Agar tog' jinslarini 0,5 dan 2,0 MeV energiyali gamma nurlar bilan nurlantirsak, shu jinslardan kompton sochilish jarayonlari kuzatiladi. Bu usul zichlik bo'yicha gamma-gamma karotaj (GGKp) deb ataladi.

Neytronli – gamma karotaj (NGK) Neytronli – gamma karotaj (NGK) – tog' jinslarini neytron– nurlanish ta'sirida hosil bo'lgan ikkilamchi γ- kvantlar keskinligini o'lchashga asoslangan. NGK jinslarda vodorod borligi, ularning g'ovakligi va quduqlarning texnik holatini o’rganish uchun qo'llaniladi. Neytronli – gamma karotaj (NGK) asbobining sxematik tuzilishi Neytronlar manbaidan sintilyatsion sanagichkacha bo'lgan masofa zondning uzunligi – L3, deb ataladi. Agar NGK zond yonida joylashgan jinslarning tarkibida ko'p miqdorda vodorod (H), neft yoki gaz(CH) bo'lsa, unda nurlatgich - 1 dan tarqalgan tez neytronlar shu jinslarning vodorod atomlari orasida o'z harakatini pasaytiradi va issiqlik neytronlarga o'tadi.

Yadro-fizikaviy karotaj usullari boʻyicha burgʻi qudugʻida marganesli (a), nikelli (b) va xromitli (s, d) maʼdanlarni ajratish. Marganesli ma’danlar: 1-boy, 2-kam (kambag’al); 3-slaneslar; 4- nikelli ma’danlar; 5-felitlar; 6-xromitlar; 7-serpentenitlar.

Togʼ jinslarining tabiiy radioaktivlik qiymatlariga taʼsir qiluvchi omillar Radiometrik usullar geologik xaritalashda muvaffaqiyatli qoʼllanilishi uchun tadqiqot obyektlaridagi uran, toriy va kaliyning mavjud geokimyoviy xususiyatlaridan foydalanish zarur, ya’nikim togʼ jinslarining haqiqiy radioaktivlik qiymatlariga taʼsir qiluvchi faktorlarni eʼtiborga olish lozim. Bunda hududning geologik tuzilishi va magmatizmidan tortib, quduqlarning karotaj ishlarini olib borishga tayyorligigacha (qaysiki quduqlarni burgʼilanish jarayonida togʼ jinsi zarralari burgʼilash eritmasi yordamida butun quduq devori boʼylab harakat qiladi, burgʼi qudugʼida burgʼilash eritmasining sirkulyatsiya qilinmasligi va boshq.) eʼtiborga olish lozim.

E’tiboringiz uchun rahmat!

Похожие

Elektr karataj

Quduqlarda geofizik tadqiqotlar fani

Ququdlarning texnik tekshirish usullari

Statsionar neytron manbalaridan foydalangan holda neytron karotaj usullari

Kar’erlar haqida ma’lumot