Záhárlengen haywanlardan alıng’an ónimlerdi veterinariya-sanitariya ekspertizası - Зоология - Рефераты

Záhárlengen haywanlardan alıng’an ónimlerdi veterinariya-sanitariya ekspertizası

Загружено в:

04.03.2024

Скачано:

0

Размер:

20.177734375 KB

Z áhárlengen haywanlard an a l ı ng’an ónimler di veterinariya - sanitariya ekspertizas ı Rej e : 1. Z áhárleniw hám o ni keltirib s hi g ara tugin s ebepler 2. Záhárlengen haywanlarga Soyıwdan aldin hám keyin diagnoz qoyiw hám tekseriw usillari 3. Záhárlengen haywanlardan alıng’an ónimlerdin sanitariya jag’dayın bahalaw 4. Radioktiv zatlar menen Záhárlengen haywanlardan ónimleri n sanitariya jag’dayın bahalaw

Tayansh so ’ zler: zaharleniw, azotli, kaliyli , fosfor organik birik peler, pestisidl e r, xloroorganik birik peler, ku s hli ta’sir qil iws hi zatlar, toksikoinfeksiya , dezaktivasiya . Kóplegen pestisidlar, xloroorganik birikpeler kúshli tásir etiwshi elementlar qatarına kiredi. Usınıń sebepinen olardı zaxarlangan haywanlar gósh ónimlerinde bólekan bolıwlıǵı da adam organizmin qaramal xolatini buzadı hám ayırım sistemalarǵa uwlı zatlı tásir etiledi. Góshni quramındaǵı xlororganik hám sınaplı preparatlar uzaq múddet óziniń tásir kúshin joǵatmastán toplanıp turıwı, keyin bolsa tásir etiwi múmkin. Bunnan tısqarı bul peripartlar gósh uzaq waqıt saqlanganda, hám de góshga joqarı hám tómen xaroratda islep berilgende de óz quramın ózgertirmay góshda qaladı. Bunday gósh hám gósh ónimleri tutınıw etilse organizmde ishki hám sırtqı sekresiya bóziga hám mbrionga zaxarli tásir kórsetedi. Zaxarlanishni yaǵniy bir tárepi sonda, bunda organizm rezistentligi pasayadi. Zaxarni tásirinen haywanlar isheklerin retikuloendotemal to'sig'i tómenlep ketiwi nátiyjesinde ishek ishindegi mikroflorani pútkil organizmge tarqalıwina sharayat jaratıladı hám ekilemshi patogen mikroblardı organizmge tarqalıwina múmkinshilik jaratıladı. Bunday haywanlar góshini tutınıw etiwi adamlarda ishek infekciyasın payda bolıwına, eń havflisi salmonellyozning áqibetinde júzimsikoinfeksiyani rawajlanıwına alıp keledi. Yaǵniy bir tárepti zaxarlangan haywan góshida normal bioximiyalıq process barmaydı hám beloklardı fiziko-kolloid strukturası ózgeredi, nátiyjede góshning yetilishi procesi buz'ladı. Bul jaǵday góshni tekǵana tamini ózgertirmesten, bálki onıń sapa kórsetkishlerin de pasaytiradi. Joqarıda kórsetilib ótilgen xolatlardan krlib shıǵıp sonı da aytıw kerek, zaxarlangan haywanlarǵa soyıwdan aldın tuwrı diagnoz qoyıw úlken ahamyatga iye bolıp, qoyılǵan diagnozdı tastıyıqlaw ushın gósh ximiyalıq - júzimsikalogik, bakterialogig hám bioximiyalıq tekseriliwi shárt.

- Ximiyalıq -júzimsikologik tekseriwde labaratoryaga keltirigan zaxarli úlgiler tekseriledi, bunda qaysı pereparat menen zaxarlanganligi úlgi menen barlıq programma tiykarında keledi hám kórip shıǵıladı hám góshdagi muǵdarı anıqlanadı. - Bakterialogik tekseriw alıp kelingen úlgi DS tiykarında bakterialogik tekseriledi. - Bioximiyalıq tekseriw úlgilerdi alıp pH qıshqılanıwoza hám formalın reaksiyası qóyıladı. Laboratoriya úlgilerin alıw hám jıberiw Laboratoriyaǵa júzimsikologik tekseriw ushın quydagicha úlgiler alınadı : Muskul, may toqımalardan hám bawır 200 gr den hám de as qazandı ishindegi ónimlerden jónetiledi. Alınǵan úlgiler pergamant qaǵazǵa o'ralib, ústine etiketka jabıwtırıladı hám nomerlenedi (nomerlenedi) hám ulıwma paketke salınıp shpagat menen baylanısadı hám plomba etiledi. As qazan aldı hám as qazannan alınǵan ónimler shıyshe ıdısqa solinadi. Úlgiler laboratoriyaǵa tezlik menen jo'natilishi shárt, sebebi laboratoriya nátiyjeleri soǵan baylanıslı. Úlgilerdi laboratoriyaǵa jıberiwde jollanba hújjetleri tayarlanıp oǵan tómendegiler kórsetiledi. 1. Haywan túri 2. Olinish waqıtı 3. Úlgiler dizimi 4. Muǵdarı kórsetilib, zaxarlanish belgileri hám patologikalıq anatomik ózgerisler kórsetiliwi kerek. Usınıń menen birgelikte qaysı zaxarli elementlar anıqlaw kerekligi kórsetiliwi shárt. Jollanba hújjeti veterinariya xızmetkerleri hám basqa úlgi jiberiwshi juwapker shaxslar tárepinen imzolanadi. Laboratoriyada úlgin alıp barǵanlıq tuwrısında xat, xatda úlgi alınǵan waqıtı hám de pútkilligi kórsetilgen bolıwı kerek.

Zaxarlangan haywanlarǵa diagnoz qoyıw Soyıwdan aldın - zaxarlangan haywanlarǵa, diagnoz qoyıw talay qıyın keshedi. Kesellikti klinikalıq belgileri hám organizmde zaxarlanishlarni keshiwi, zaxar elementlardıń túrine, organizmge túsiw muǵdarına hám túsiwi jolına baylanıslı boladı. Zaxarlangan haywanlarda ulıwma tolıqıw, mazasızlanıw bolıp, ishtaxasi pasayadi yamasa bolmaydı, silekey perdeleri ko'karadi, keyinirek sarg'aydi, jemisdorligi pasayadi, júriw teń salmaqlılıqı hám as sińiriw etiw shólkemleriniń jumıs iskerligi buz'ladı. Pestisidlar menen zaxarlanganda dem alıwı yuqri formada, júrek jumısı pasayadi, ohzidan kóp muǵdarda kóbiksimon so'lak ajraladi`, muskullar qaltiraydi. Soyıwdan keyingi diagnoz - zaxarlanish salmaqli formasında májburiy shoqmarǵan haywanlardıń shoqmarǵan jayı tegis, muskullar qaralaw qızıl, dene góshi ortasha yamasa jamanqonsizlangan, ishki organlar qanǵa tolıq hám hár túrlı qan quyilishlar gúzetiledi. As qazan hám isheklerde isiw óshog'i hám qan quyilishlar kórsetiledi. Limfa túyinleri - saw haywanlarda normal dúzilisine iye bolıp kesip kórilgende ash sarı reńde boladı. Zaxarlanishda bolsa limfa túyinleri úlkenlashgan kesilgen maydanı biynápshe gúli reńde, qan quyulgan jaylar hám isiw processleri kórinedi. Ishki organlarda zaxarlanish dárejesine kóre hár túrlı ózgerisler boladı. Bawır - úlkenlashgan idragansimon konsistensiyali, reńi qaralaw qońır. Ot pufagi gewek ot suyıqlıǵı tolıq úlkenlashgan, silekey qabatlarında noqatlı qan quyulishlar, bawır, búyrek, júrek, ókpe hám arqa mıylardan giperimiya xolati hám kán quyilishlar gúzetiledi. Zaxarlanishni ótkir formasında ókpede isik hám atalektoz oshaqları gúzetiledi. Búyrek - qattı konsistensiyali, úlkenlashmagan, kesilgende qabıqloq hám maǵız qabatları shegarası kórinbeydi. Awqat xazim qılıw sisteması silekey qabatlarında nekroz óshog'lari jaralar hám qan quyilishlarni kóriw múmkin. Gósh hám gelle-poychani sanitariya jixatidan bahalaw

Ónimlerdi bahalawda laboratoriya tekseriw nátiyjeleri menen birgelikte uwlı zattı organizmde toplanıp qalıwı hám organoleptik kórsetkishleri esabına alınadı. Ólim jaǵdayı aldında, májburiy shoqmarǵan haywanlar góshi isletiwge jaramlı esaplanadı. Olar texnikalıq utilizasiya etiledi yamasa bakteriologik hám ximiyalıq tekseriw nátiyjesine kóre yovvoiy haywanlarǵa beriledi. Góshni organoleptik kórsetkishleri, hám de laboratoriya tekseriwi nátiyjeleri jaqsı bolsa, góshni sanitariya jixatidan bahalawda, zaxarli elementlardı túri hám tásir qılıw ózgesheligi itıbarǵa alınadı. Joqarıdagilarni esapqa alǵan halda barlıq zaxarli elementlar úsh (3) gruppaǵa bólinedi: Birinshi gruppa - Bul gruppaǵa kiretuǵın elementlardıń gósh ónimleri quramında bólekan bolıwına ruxsat etilmeydi. Bul qiyidagilar: fosfor, cianidler, fosfororganik pestisidlar, xlor organikalıq birikpeler, bular góshda kumulyativ qásiyetke iye bolıp, góshga jaman xid beredi. Ikkinshi gruppa - Bul elementlar gósh ónimleri quramında tabbiy túrde bolǵanlıǵı ushın olardı muǵdarı anıqlanıp, normadan asqan jaǵdaylarda satıwǵa ruxsat etilmeydi, util etiledi. Bularǵa qorǵasın 1 kg góshda normada 1 ml, surma 40 ml, ammiakli sletra 100 ml hám basqalar. Ishki organlar hám as qazan ishek util etiledi. Úshinshi gruppa - Bul gruppaǵa kiretuǵın elementlar menen zaxarlangan haywanlardı góshi azıq-túlik ushın isletiliwge ruxsat etiledi. Tek qaynatıw arqalı qayta islengeninen keyin. Bul elementlarǵa tómendegiler kiredi : ftor sink duzı, mıs, palaw duzı, kaliy, gazsimon elementlar (ammiak, altıngugurt angidridi). Ilon, chayon chaqqan haywan góshiham azıq-túlik ushın isletiledi, tek chaqqan jayı hám zaxar tarqalǵan jayları alıp taslanǵanınan keyin. Antibiotiklar menen emlengen buyımlardı soyıw. Bo'rdaqiga boqilayotgan yamasa emlengen haywanlar antibiotiklar toqtatilgandan keyin, organizmden antibiotiklarni shıǵıwıb ketiw múddetine tiykarınan, 1-6 kúnden keyin soyıwǵa ruxsat etiledi.

Radioktiv elementlar menen zaralangan haywanlar ónimleri, olardı zıyansizlantirishi Haywanlardı radioaktiv elementlar menen zıyanlanıwı veterinariya sanitariya ekspirtizasida olardı qanday zálellanganligi úlken áhmiyetke iye. Radiosion nur yamasa rodiaktiv elementlar (Rv)menen zaxarlanish sırtqı hám ishki zálellernishlarga bólinedi. Sırtqı zıyanlanıwda radiatsiya organizmge teri arqalı hawadan yamasa qorshap turǵan diywal yamasa buyımlardan túsedi. Ishki zıyan jetkeziwde bolsa radioaktiv elementlar azıqa yamasa suw arqalı awqat hazim qılıw organizmlerine túsedi. Organizmge nurlanıwdı belgilengen muǵdarınan artıq dárejede tásiri nátiyjesinde haywanlarda nurlanıw keselligi (NK) kelip shıqtı, kesellik ótkir hám sozılmalı keshedi. Kesellik haywanlarda nurlanıw dárejesi hám kesellikti salmaǵına qaray jeńil (nurlanıw dárejesi 150-250 R), ortasha (250-400 R), salmaqli (400-750 R) hám júdá salmaqli (750 den joqarı R) formalarǵa bólinedi. Soyıwdan aldınǵı diagnostika Kesellikti diagnostikası klinikalıq belgilerine, gemotologik, dozametrik hám ishki zıyanlanıwda radiometrik tekseriwlerge tiykarlanadı. Sırtqı nurlanıwdı baslanǵısh dáwirinde haywanlardı notichligi olardı ulıwma holsizlanishiga aylanadı. Bunda ishtaxasi pasayadi, taxikordiya payda boladı, shilimshiq qabatda gepermiya, dem alıw tezlashadi, xarorat 0, 3-0, 50 S ga kóteriledi, ishekler peristaltikasi tezlashib, qusıw hám ish ketiw gúzetiledi. Kesellikti ekinshi jasırın dáwirinde haywandıń jaǵdayı yahshilinadi, lekin kesellik rawajlanadı. Qanda eritrosit hám trombositlarni muǵdarı kmayib leykositlarda dekirotiv ózgerisler lekopeniya rawajlanadı. Kesellikti háwij alǵan dáwirinde (3 dáwiri) qaltıraw, ishtaxani tómenlewi, ulıwma xolsizlanish, qanlı ish ketiw hám qan payda etiwshi hám de júrek qan tamırlar sistemasında ulıwma buzılıwlar gúzetiledi. Teri hám silekey qabatlarda qan quyilish, organizmde immun sistemanı tómenletiwden pnevmaniya hám sepsis

rawajlanadı. Lifa túyinleri úlkenlesip awrıwlı halǵa keledi, terinde nikroti jaylar payda boladı. Kesellikti háwij alıw dáwiri 3 háptege shekem dawam etedi, bunda haywanlardı ólimi 10 % ni quraydı. Kesellikti salmaqli hám júdá salmaqli formasında nurlanıwdı 7 - 10 kúnlerinde 100 % ólim júz boladı. Zálellengen haywan 4 gruppaǵa bólinedi: 1) Tuwrıdan-tuwrı paydalanatuǵınlar 2) Emleniwi kerek bolǵanlar. 3) Shoqmaratuǵınlar 4) Shoqmarǵannan keyin utilizasiya etiletuǵınlar. Birinshi gruppa - haywanları jaqsı azıqlantirib, saqlanıwı jaqsılanadı. Ekinshi gruppa - jas haywanlardı ortasha nurlanıw kesellikke shalınǵanları hám qımbat baha haywanlardı salmaqli nurlanıw keselliga shalınǵanları qarib, olar to'xtovsiz emlenedi. Úshinshi gruppa - haywanlar salmaqli hám ortasha salmaqli kesellengen haywanlar bolıp, olar shoqmarganga shekem omirin uzaytırıw maqsetinde emlenedi. Tórtinshi gruppa - ólim aldında shoqmarǵan haywanlar kiredi Ishki zıyanlanıwda soyıw, radioktiv elementtı haywan organizimidan kóbirek chichib ketguniga shekem keshiktiriladi. Bunda haywanlardı tompaqlıǵı qadaǵalaw etip turıladı. Haywanlardı soyıwda terini ajıratıwshı hám ishki organlardı shıǵarıp alıwshı jumısshı, góshga teginmasligi kerek, zálellantirmasilik ushın ishki organlar alıp tezlikte arnawlı jayǵa shiǵarıladı. Deneni juwıwda isletiletuǵın suw, yamasa tereńlikke jıynalıp ústi 70 sm qalıńlıqta topıraq menen ko'miladi. Soyıw jayı hám buyımları dezaktivasiya etilip, dozametrik qadaǵalawǵa alınadı. Jumısshılar arnawlı sanitar tazalarishdan ótkeriledi. Orta hám salmaqli dárejede shikaslangan haywanlar klinikalıq belgileri vujudga kelgunicha soyıwǵa ruxsat etiledi.

Soyıw radioaktiv elementtı organizmge túsiwi toqtaǵannan 6 -12 kúnden keyin atqarıladı. Bunda organizmdiń jumsaq toqımalarında rodiaktivlik 10 ret azayadı. Soyıwdan alınǵan ónimler radiometr járdeminde tekseriledi. Qalqansimon bóz hám úlken limfa toqımalar joytıladı (2 metr tereńlikke ko'miladi). Alınǵan ónimler tómendegishe veterinariya sanitariya jixatdan bahalanadı. Eger ónimlerde radioaktivlik ruxsat etilgen dárejeden aspasa azıq - awqat ushın to'xtovsiz shiǵarıladı. Eger radioaktivlik dárejesi ónimlerde ruxsa etilgen muǵdarlardan joqarı bolsa, bunday gósh ónimi dezaktivasiya etiledi. Dene góshini radioaktiv qolidiqlardan tazalaw (dezaktivasiya) Góshni dezaktivasiyalan bir neshe usılda ámelge asıriladı : 1. Góshni suyekten ajıratıw (obvalka) 2. Pısırıw (qaynatıw ) 3. Duzlaw 4. Muzlatıw 5. Suwda juwıw (oqib turǵan suwda ) 6. Góshni za bólegin kesip alıw - Radioaktiv elementlar kóbirek suyeklerde toplanıp qaladı, sol sebepli shkaslangan haywanlar 2- 4 kúnden keyin shoqmarıp suyekleri góshdan ajratilsa radioaktivlik góshda 15 % ge shekem azayadı. Eger 25 kúnden keyin shoqmarıp gósh suyekten ajratilsa 45 % ga azayadı. - Dene góshi 2 kg soyılǵan maldıńlanıp ashıq qazanda pishirilsa, qaynatilan suwǵa 60 % radioaktiv element ótedi. Qaynatıw 1-2 saat dawam ettiriledi. Qaynatilgan gósh taza suwda juwılıp, radiometrik tekseriwden ótkeriledi, eger radioaktivlik ruxsat etiletuǵın dárejede bolsa, ol jaǵdayda gósh isletiwge ruhsat etiledi. - Zálellengen gósh namli duzlaw usılı menen tuzlanganda radioaktiv elementlar duzlaqǵa ótedi. Keyin radiometrik tekseriw ótkeriledi.

- Zálellengen gósh mazlatılǵannan, góshdagi radioaktivlik uyań aste menen tabbiy túrde joǵalıp ketiwi gúzetiledi. - Oqar suwda osib qoyılǵan góshni juwıw arqalı radioaktivlikti pasaytiradi. Oqib túsken suwdı utatuǵın qudıqlarǵa oqiziladi. - Zálellengen góshni maydanı 0, 5 - 1 sm qalıńlıqta kesip alınadı, eger bul usıl góshda radioaktivlikti pasaytirmasa ol jaǵdayda joqarıdaǵı usıllar duzlaw yamasa muzlatıw qollanıladı.

Qadaǵalaw sorawları 1. Záhárleniwdiń keltirip shıǵaratuǵın sebeplerin aytıń. 2. Uwlı zatlanǵan haywanlardı tekseriwdi qanday usılları ámeldegi? 3. Dezaktivasiyaning qanday usılları ámeldegi?.

Похожие

Quslar go’shtın’ ha’m máyeginin’ veterinariya sanitariya ekspertizası

Veterinariya – sanitariya jihozlari

Ma’jbu’riy soyılg’an haywanlardan alıng’an ónimlerdin’ vse ha’m go‘shti saqlawda júz beretug’ın o’zgerisler

Gósh hám gósh ónimlerin konservalawdıń texnologiyası, gigiyenası ha’m ekspertizası

Zoogigiyena