Veterinariya – sanitariya jihozlari - Зоология - Рефераты

Veterinariya – sanitariya jihozlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

53.5 KB

www.arxiv.uz Reja : 1. Veterinariya xizmati va uning asosiy vazifalari 2. Veterinariya jihozlari va hayvonlarni cho’miltirish gigiyenasi. 3. Hayvon o’liklarini zararsizlantirish, dezinfeksiya, dezinseksiya va deratizasiya tadbirlari.

www.arxiv.uz Tayanch iboralari: Veterinariya qonunchiligi, nizomi, vetpunkt, izolyator, vanna, LSD, ODN, DUK, gidropult, dush ustanovkalari, Bekker quduqlari, kuydirish, chiqindi zavodlari, dezinfeksiya turlari, eritmalari, dezobaryer, dezomat, dezgilam, o’liklarni zararsilantirish usullari. Veterinariya xizmati va uning asosiy vazifalari - Davlat veterinariya xizmati tizimining asosiy vazifasi shaxsiy va jamoatchilik chorva mollarini veterinariya sanitariya jihatdan Sog’ligini ta’minlash, chorvachilik mahsulotlarini ko’paytirish, sifatini yaxshilash hamda insoniyatni har xil yuqumli va invazion kasalliklardan saqlashga qaratilishi kerak. O’zbekistonda veterinariya fani sobiq ittifoq davrida taraqqiy etdi. Hozirgi kunda mamlakatimizda veterinariya ilmiy tekshirish instituti, biokombinat, veterinariya laboratoriyalari va boshqa maxsus veterinariya muassasalari muvaffaqiyatli ishlab turibdi. Hozirgi kunda veterinariya xizmatini yaxshi tashkil qilmasdan turib chorvachilikni rivojlantirib bo’lmaydi. Doimiy rivojlanib borayotgan chorvachilikda e’tiborni chorvachilik mahsulotlarini ko’paytirish bilan sog’likni saqlashga qaratish lozim. Veterinariya xizmatining asosiy vazifalari quyidagilardir. a) Chorva mollari, parrandalar bosh Sonini ko’paytirish, mahsuldorligini oshirish va turli kasalliklardan saqlash hamda davolash. b) Chorvachilik mahsulotlarini tayyorlash, saqlash, sotish, tashish, hamda chiqarilgan mahsulotlarni sifatini nazorat qilish. v) Insoniyatni har xil zooantroponoz kasalliklaridan saqlash. Xalq xo’jaligi tarmoqlarida veterinariya xizmatining roli katta. Jumladan chorvachilikda, go’sht, sut kombinatlarida, konserva zavodlarida, muzlatgichlarda, junni qayta ishlash, teri va chiqindi (util) zavodlarida, temir, suv va havo yo’l transportida, chorva mollari va mahsulotlarini import-eksport qilishda va h.k. Bundan tashqari o’rmon xo’jaligida, konlarda, tog’ ishlarida, qurilish joylarida, ichki ishlar va harbiy chegara qushinlarida veterinariya xizmati solmoqlidir. Chorva mollari orasida uchraydigan kasalliklarni davolash va unga qarshi kurash

www.arxiv.uz uchun sarflangan harajatlar juda katta zarar keltiradi. Bundan tashqari majburiy suyish, bosh Sonini kamayishi, hayvonlarni qisir qolishi, bola tashlashi, tirik vaznini yo’qotishi, mahsulotni kamayishidan million-million so’m zarar kelib chiqadi. Misol: GNKI (davlat ilmiy nazorat instituti) ma’lumoti bo’yicha kasalliklarda turli veterinariya-sanitariya tadbir choralari, karantin va boshqa ishlar uchun ketgan harajatlar hisoblanganda 1 bosh sigirga - 31 so’m, chuchqaga - 6 So’m, qo’yga - 3,5 so’m zarar to’g’ri kelgan. Buni kasallangan minglab, millionlab mollarda hisoblang qancha zarar bo’ladi. Gelmintoz kasalliklardan suyilgan mollar go’shtini 86% i yaroqsiz bo’lishi aniqlangan. Sigirlarning fassiolyoz kasalligida suti 20-40 % ga, qo’y diktiokaulyozida juni 10-25 %ga, tirik vazni esa 10% ga kamayadi, teri kasalliklaridan qichimada (chestoka) qo’ylar juni 50% gacha, qoramollar gipodermatoz kasalligida terisi 30% gacha puchak qilinadi va suti 10 % ga kamayadi. Mamlakatimizda veterinariya xizmati Veterinariya qonuni va Nizomiga ega bo’lib, veterinariya mutaxassisi joylarda davlat vakili hisoblanadi. Veterinariya nizomiga chorvachilik bilan shug’ullanadigan barcha vazirliklar, dehqon va fermer xo’jaliklar rahbarlari buysinishi va uning talablarini bajarishi majburiydir. O’zbekiston Respublikasi qishloq va suv xo’jalik vazirligi qoshida davlat bosh veterinariya boshqarmasi mavjud bo’lib, mamlakatimiz hududidagi barcha veterinariya ishlarini boshqaradi va nazorat qiladi. Bundan tashqari chet davlatlar veterinariya xizmatlari va xalqaro veterinariya uyushmalari bilan chambarchas aloqada bo’ladi (SEV, xalqaro epizootik byuro, butun jahon veterinariya assosiasiyasi). Veterinariya organlariga tuman veterinariya davolash stansiyasi vterinariya uchastka va punkti, shahar, viloyat va respublika veterinariya - bakteriologik laboratoriyalari hamda dezinfeksiya otryadlari, sut-go’sht mahsulotlarining sifatini nazorat qilish laboratoriyalari, shahar veterinariya stansiyasi, qo’tirish kasalligiga qarshi kurash stansiyasi kiradi. Chorvachilik xo’jaliklarida veterinariya xizmati xo’jalikni yuqumli kasalliklardan quriqlash, xo’jalikka keltirilgan mollarni tekshirish, qochirishdan oldin nasllik buqa, sigirlarni tekshirish, mollarni saqlash, mikroiqlim

www.arxiv.uz ko’rsatgichlarini ta’minlash, oziqlantirish, sug’orish, Sog’ish, sutni qayta ishlash, mollarni sotish, sotib olish, go’shtga jo’natish ishlarida ishtirok etadi. Teri va muyna, jun, yol va dum juni, tivit, par, suyak, shox, tuyoq, sut, go’sht, tuxum kabi mahsulotlarni qabul qilib oladigan kishilar veterinariya sanitariya qoidalariga rioya qilish kerak. Ularni saqlaydigan joylar dezinfeksiya qilinadi, transportlar tozalanib dezinfeksiya qilinadi. Agar xo’jalikda biron bir epizootiya tarqalsa instruksiya bo’yicha veterinariya mutaxassisi tomonidan xom-ashyo va oziq-ovqat mahsulotlarini olish to’xtatiladi. Umuman aholidan sotib olingan hamma xom- ashyo va mahsulotlar tekshiriladi hamda ular qayerdan, kimdan olinganligi aniqlanadi. Agar teridan kuydirgi, jundan tulyaremiya va boshqalar topilsa maxsus qayta ishlangandan keyin jo’natiladi. Chet eldan keltirilayotgan hayvonlar va parrandalar, chorvachilik va boshqa mahsulotlar tekshiriladi. Qabul qilish va jo’natishdan oldin hamma mollar Sog’ligi tekshiriladi, emlanadi, nimjonlari ajratiladi. Agarda veterinariya nizomi talabi bajarilmasa veterinariya mutaxassisi tomonidan molni chiqarish yoki kiritish qa’tiyan ma’n qilinadi. Veterinariya mutaxassisi junatilayotgan mollarni oziqa, suv, suv idishlari, inventarlar, kuzatuvchilar bilan ta’minlanganligini tekshiradi. Mollarni haydash, tashish hamda chorvachilik mahsulotlarini temir, avto, havo, suv va tuproq yo’llari bilan tashishda veterinariya guvohnomasi beriladi. Veterinariya jihozlari va hayvonlarni chumiltirish gigiyenasi - Har bir tumanda veterinariya davolash stansiyasi quriladi. Veterinariya davolash stansiyasining asosiy vazifasi qishloq xo’jalik hayvonlari orasida veterinariya profilaktikasi ishlarini olib borishdir. Tuman veterinariya davolash stansiyasi o’zidan pastda turgan muassasalarga profilaktik ishlar o’tkazishda buyruq beradi va rahbarlik qiladi. Xo’jaliklarda veterinariya punkti va uchastkalari tashkil etiladi. Ular epizootik tekshirish, davolash, o’lgan hayvonlarni ekspertiza qilish, dispanserizasiya o’tkazish bilan shug’ullanadi. Vetpunkt hududi 0,5 ga bo’lib, ambulatoriya va stasionar quriladi. Ferma vetpunktida qabul qilish maneji, dorixona, yerto’la va yulak bo’ladi. Stasionarda harakat qilishi mumkin bo’lmagan

www.arxiv.uz kasal hayvonlar saqlanib, vetvrach va vetfeldsher nazoratida bo’ladi. Izolyatorda yuqumli kasalliklar bilan kasallangan hayvonlar saqlanadi. Izolyatorga kirish joyiga dezobaryer qilinadi. Dezinfeksiya qilish uchun dezobarerga 10 % li KON, NaOH, 3-5 % li formalin va boshqalar ishlatiladi. Shaharda ham profilaktika ishlarini olib borish va kasal mollarni davolash uchun veterinariya davolash stansiyasi quriladi. Shahar bozorlarida meva, sabzavot, sut, go’sht va boshqa mahsulotlar sifati vetsan laboratoriyalar tomonidan nazorat qilinadi. Xo’jalikda yuqumli kasalliklar tarqalsa quriqlash karantin punkti quriladi. Uning asosiy vazifasi yuqumli kasalliklarni tarqalishiga yo’l qo’yilmaslikdir. Agar xo’jalikdan mol chiqarilsa yoki chetdan keltirilsa 30 kun karantinga qo’yiladi. Chet davlatdan keltirilgan mollar 32 kun karantinda saqlanib doimo vetvrach nazoratida bo’lib brusellyoz, tuberkulyoz (sil) kasalligiga va otlar sap kasalligiga tekshiriladi. Xo’jalikda yuqumli va qon parazitar kasalliklarini oldini olish maqsadida maxsus vannalarda qoramol va qo’ylar cho’miltiriladi. Qoramollar aprel oyidan to oktyabr oyigacha har hafta 10 kunda - 0,16 % li mishyak angidridi, 0,75 % li xlorpen, 1-3 % SK-9 va 1-2 % li xlorofos eritmalari yordamida cho’miltiriladi. Qoramollar uchun vannaning uzunligi 9-14 m, pastki eni 0,9 m, ustki eni 1,2 m va chuqurligi 2 m bo’ladi. Vannadagi eritmaning balandligi 1,4 m bo’ladi. Qo’ylar qichima qo’tir kanalariga, bitlarga qarshi 1-2 % kreolin va unga 0,25 % geksoxloran qo’shib cho’miltiriladi. Vannaning uzunligi 14-20 m, pastki kengligi 0,6 m, ustki kengligi 0,9 m, chuqurligi 2,0 m va eritmaning balandligi 1,2 m bo’ladi. Fermaning tozaligini ta’minlash va molxonada turli kasalliklarni tarqalmasligini oldini olish maqsadida fermadan 200-250 m uzoqlikda go’ngxonalar quriladi. Go’ng sharbati qimmatli organik ug’it bo’lib yomon saqlansa tarkibidagi azotning 80-90 % NN 3 holiga o’tib yo’qoladi. Agar vaqtida yig’ishtirilmasa molxona va atrofni iflos qiladi. Go’ng sharbati oqish ariqchasi stoylaning orqasida go’ng yo’lining har 2 yonida quriladi. Ariqchaning sigirxonada chuqurligi 10-20 sm kengligi 20-30 sm yassi qilib quriladi. Go’ng sharbati yor osti yo’li bilan shiltaxonaga yig’iladi. Agar sharbatxona tashqi devordan 10 m

www.arxiv.uz uzoqlikda qurilgan bo’lsa oraliqqa qo’shimcha quduq quriladi. Sharbatxona molxonadan kamida 5 m va suv ichish quduqlaridan 50 m uzoqlikda quriladi. Sharbatxona devorlari suv o’tkazmaydigan materialdan qilinadi. Usti oralig’i 30-40 sm bo’ladigan 2 qavat qopqoq bilan yopiladi. Qishda qopqoq orasiga isituvchi material (torf, yog’och qirindisi, poxol) qo’yiladi. Sharbatxona atrofi balandligi 0,75 m keladigan to’siq bilan o’raladi. Odatda sharbatxona hajmi 30 - 60 m 3 qilinib, 20 - 30 kunga muljallanadi va nasos yoki mashina bilan so’rib olinadi. Veterinariya - sanitariya kuzatuv punkti - Kompleks qurilma bo’lib, sanitariya va dezinfeksiya bo’limlariga bo’linadi. Veterinariya - sanitariya kuzatuv punkti chorvachilik fermasi va parranda fabrikalarida bo’lishi kerak. Avtotransportlarni zararsizlantirish ya’ni dezinfeksiya qilish uchun kirish darvozasida betonlangan dezobarer qilinadi; uzunligi kamida 9 m, eni darvoza kengligida va chuqurligi kamida 30 sm bo’ladi. Qish paytida eritmaning muzlab qolmasligi uchun ichidan par yoki issiq suv o’tib turadigan truba o’tkaziladi. Dezobarer ustiga soyabon qilinadi. Sanitariya so’yish punkti - Bu yerda kasal mollar suyiladi, o’lganlari yoriladi va puchak qilinadi. Bu katta fermalarda va parrandaxonalarda quriladi. Unda suyish xonasi 15-20 m 2 va 10 m 2 lik vaqtincha go’shtni saqlash xonasi bo’ladi. O’til qilish bo’limida 15 m 2 lik yorish va 20 m 2 puchak qilish xonasi bo’ladi. Hayvon o’liklarini zararsizlantirish - o’lgan hayvon o’liklari har xil kasalliklar tarqatuvchi mikroblar manbai hisoblanadi. Shuning uchun o’liklar kuyidagiusullar bilan zararsizlantiriladi. 1. Maxsus qabristonlarda zararsizlantirish - bu qabriston aholi yashaydigan punktlardan 1,5 km uzoklikda baland joylarga quriladi. 2. Ko’ydirish usuli – zooantroponoz kasalliklar uchragan paytda qullaniladi. 3. Chiqindi zavodlarida zararsizlantirish – hayvon o’liklari xo’jaliklardan maxsus avtomashinalarda olib kelinib, zavodda yuqori harorat va bosimda qayta ishlash natijasida ulardan hayvonlar uchun ozuqa - suyak uni, go’sht va suyak uni tayyorlanadi. 4. Bekker quduqlari yoki biotermik usul – bu quduqlar fermadan kamida 2 km uzoqlikda 10-12 m chuqurlikda qilinib diametri 3

www.arxiv.uz m, devorlari suv o’tkazmaydigan materialdan qilinadi. Usti ikki qatorli qopqoq bilan yopilib, atrofi 2 metrlik devor bilan uraladi. Dezinfeksiya - kasallik tarqatuvchi mikroblarga qarshi kurash chora tadbirlaridir. Bu profilaktik, majburiy va yakuniy turlarga bo’linadi. Dezinfeksiyadan oldin molxona mexanik tozalanadi. Agar yuqumli kasallik bilan kasallangan mol turgan bo’lsa 10-15 % lik ishqor bilan hullab, keyin ishga kirishiladi. Profilaktik dezinfeksiya ko’z va bahorda o’tkaziladi. Majburiy dezinfeksiya yuqumli kasalliklar tarqalganda har kuni to kasallik yo’qolguncha o’tkaziladi. Yakuniy dezinfeksiya xo’jalikdan karantin olib tashlansa qilinadi. Dezinfeksiya qilish uchun maxsus apparatlar DUK – maxsus mashina bo’lib 1000 l eritma oladi, VMOK – Koryakovning mexanizasiyalashgan vetpurkagichi, dush ustanovkalari va gidropultlar qo’llaniladi. Dezinfeksiya uchun har xil ximiyaviy moddalar ishlatiladi. Virus tarqatuvchi kasallik bo’lsa 3-5 % li KOH va NaOH, formalin spora hosil qiluvchi mikroblarga qarshi, kuydirgi kasalligida 2-5 % li sulfat fenol kislota aralashmasi va mishyak karbol aralashmasi, 5 % li kreolin va tozalangan karbol kislotasi va boshqalar ishlatiladi. Dezinseksiya – hasharotlarga qarshi kurash choralaridir. Hashoratlarni o’ldirish uchun 1-3 % li xlorofos, neosidol, ektomin, karate va maxsus hid tarqatuvchi malhamlar ishlatiladi. Deratizasiya – kemiruvchilarga qarshi kurash chora tadbirlaridir. Deratizasiya mexanik, biologik va kimyoviy usullarda o’tkaziladi. Mexanik deratizasiyada qopqonlar qo’llanilsa, biologik usulda faqat kemiruvchilarga xos bo’lgan mikroblar yuqtiriladi. Kimyoviy deratizasiyada esa – baktokumarin, zookumarin kabi maxsus moddalar ishlatiladi

www.arxiv.uz Asosiy adabiyotlar: 1. Suvonkulov Y.A. «Qishloq xo’jalik hayvonlari gigiyenasi» Toshkent, 1994. 1. Kuznesov A.F., Demchuk M.V. – «Gigiyena selskoxozyaystvenn ы x jivotnыx» Moskva, 1991 1. Medvedskiy V.I. «Soderjaniye, kormleniye i uxod za jivotnыmi». Minsk, 2007 2. Kochish I.I., Kolyujnыy N.S., Volchkova L.A., Nesterov V.V. «Zoogigiyena», Moskva, 2008

Похожие

Quslar go’shtın’ ha’m máyeginin’ veterinariya sanitariya ekspertizası

Záhárlengen haywanlardan alıng’an ónimlerdi veterinariya-sanitariya ekspertizası

Molxonalar gigiyenasi

Zoogigiyena

Ma’jbu’riy soyılg’an haywanlardan alıng’an ónimlerdin’ vse ha’m go‘shti saqlawda júz beretug’ın o’zgerisler