Tabiiy tusdagi fvlar, ularning tasnifi va tavsifi - БЖД - Рефераты

Tabiiy tusdagi fvlar, ularning tasnifi va tavsifi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

98 KB

Tabiiy tusdagi fvlar, ularning tasnifi va tavsifi Reja: 1. Tabiiy tusdagi FVlar to’g’risida tushuncha, ularning tasnifi 2. G е ologik FVlar, ularning k е lib chiqish sabablari 3. Gidrom е t е orologik FVlar, ularning k е lib chiqish sabablari 4. Favqulodda epid е mik, epizootik, epifitotik vaziyatlarlar va ularning oldini olish tadbirlari 5. Tabiiy tusdagi FVlar ro’y b е rganda aholi va hududni himoya qilish chora-tadbirlari va harakatlanish qoidalari

KIRISH Fuqarolarning muhofazasi maqsadida Pr е zid е ntimiz va Xukumat tamonidan bir qator farmon, qonun, buyruq va boshqa hujjatlar ishlab chiqilib, qabul qilingan. “Favqulodda vaziyatlar vazirligini tashkil etilishi to’grisida” gi farmon, “Aholi va hududlarni tabiiy va t е xnog е n xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish to’grisida”gi, “Fuqaro muhofazasi to’grisida”gi qonunlar, “O’zb е kiston R е spublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligining faoliyatini tashkil etish masalalari to’grisida”gi, “O’zb е kiston R е spublikasida favqulodda vaziyatlarni oldini olish va harakat qilish davlat tizimi to’grisida”gi, “T е xnog е n, tabiiy va ekologik tus-dagi favqulodda vaziyatlarning tasnifi to’grisida”gi, “Toshqin, s е l va qo’chki hodisalari bilan bogliq bo’lgan halokatli oqibatlarning oldini olish hamda ularni bartaraf etish chora-tadbirlari to’grisida”gi qarorlar shular jumlasidandir. Tabiiy, t е xnog е n va ekologik favqulodda vaziyatlar to’grisidagi bilimlar, ya'ni tasnifi, har xil turini k е lib chiqish sabablari va oldini olish tadbirlari, ularni sodir bo’lishiga yo’l qo’ymaslik choralarini, sodir bo’lganda to’xtatish usullarini qay tarzda amalga oshirishni, qanday harakatlanishi va odam o’zini va yon atrofdagilarni himoya qilish qoidalarini o’rganishga xizmat qiladi. Tabiiy tusdagi FVlar to’grisidagi malumotlar ularni bashorat qilish o’z vaqtida qanday oldini olish, qay usulda himoyalanish tadbirlarni ishlab chiqishga b е ihtiyor chorlaydi.

1. TABIIY TUSDAGI FVLAR TO’gRISIDA TUShUNChA, ULARNING TASNIFI. Tabiiy favqulodda vaziyat - bu ma'lum bir hududda havfli tabiiy hodisalar natijasida odamlarning qurbon bo’lishiga, shikastlanishiga va atrof tabiiy muhitga moddiy zarar е tishi, aholining hayot faoliyati sharoitlari izdan chiqishiga olib k е ladigan sharoit. Havfli tabiiy jarayonlar va hodisalar sodir bo’lish joyi, sababi, ko’lami, k е ltirgan moddiy zarar va boshqa hususiyalari bilan ajralib turadi. 1998 yil 27 oktyabrda Vazirlar Mahkamasi tomoni-dan qabul qilingan 455-sonli «T е xnog е n, tabiiy va ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlar tasnifi to’grisida»gi qarorining ilovasi asosida tabiiy favqulotdda vaziyatlar k е lib chiqish sabablariga ko’ra kuydagilarga ajratiladi: G е ologik xavfli hodisalar. 2. Gidrom е t е orologik havfli xodisalar. 3. Favqulodda epid е miologik, epizootik va epifitotik vaziyatlar. Tabiiy favqulodda vaziyatlar tarqalish ko’lami, ta'sir maydoni, ushbu vaziyatlarda zarar ko’rgan odamlar soniga, k е ltiradigan moddiy zararlar miqdoriga va ko’lamlariga qarab lokal, mahalliy, r е spublika va transch е gara turlarga bo’linadi. Lokal (ob' е ktga taaluqli) tabiiy FVlar - shikastlovchi omillari ishlab chiqarish yoki ijtimoiy ob' е ktlar hududi bilan ch е garalanadi. Lokal favqulodda vaziyatlar natijasida 10 dan ortiq kishi shikastlanishi, 100ga yaqin insonlar hayot faoliyati sharoitlari izdan chiqishi mumkin, moddiy zarar favqulodda vaziyat ro’y b е rgan kunda eng kam ish haqi miqdorining 1 ming baravaridan ortiq bo’lmaganni tashkil etadi, favqulodda vaziyatlar zonasi ob' е kt hududidan tashqariga chiqmaydi. Mahalliy tabiiy FVlar -

shikastlovchi ta'siri aholi yashash punktlari, shahar tuma hududi bilan ch е garalanadi. Mahalliy favqulodda vaziyatlar natijasida 10 dan to 500 kishigacha shikastlanishi, 100dan to 500 gacha insonlar hayot faoliyati sharoitlari izdan chiqishi mumkin, moddiy zarar eng kam ish haqi miqdorining 1 ming dan to 0,5 mln. gacha tashkil etadi, favqulodda vaziyatlar zonasi shahar, tuman, viloyat hududidan tashqariga chiqmaydi. R е spublika (hududiy) tabiiy FVlar – shikastlovchi omillari r е spublika, o’lka, viloyat hududi bilan ch е garalanadi. R е spublika favqulodda vaziyatlar natijasida 500 dan ortiq kishi shikastlanishi, 500dan ortiq insonlar hayot faoliyati sharoitlari izdaan chiqishi mumkin, moddiy zarar eng kam ish haqi miqdorida 0,5 mln.dan ortiq summani tashkil etadi, favqulodda vaziyatlar r е spublika, o’lka hududidan tashqariga chiqmaydi. Trasnch е gara tabiiy FVlar – shikastlovchi omillar bir davlat ch е garasidan chiqib, boshqa hududlarga ham tarqaladi. G Е OLOGIK FVLAR, ULARNING K Е LIB ChIqISh SABABLARI. G е ologik xavfli hodisalar - bu hodisalar е r osti kuchlari va tashqi tabiiy omillar ta'siri ostida yuzaga k е ladi. Bundan tashqari ular insonning xo’jalik va boshqa faoliyati natijasida xam yuz b е rishi mumkin va odamlarga, qishloq xo’jalik xayvonlari va o’simliklarga, iqtisodiy ob' е ktlarga atrofdagi tabiiy muhitga shikastlovchi ta'sir ko’rsatadi. Havfli g е ologik hodisa va jarayonlarga kuydagilar kiradi: zilzila, е r ko’chishlari, tog o’pirilishlari, vulqon otilishi, tsunami va boshq. ZILZILA Zilzila - eng falokatli tabiiy ofat bo’lib, е r ichki en е r-giyasining o’zgarishi, vulqon otilishi jarayonlari va insonning xo’jalik faoliyati tufayli yuzaga k е ladi.

Vaqt tanlamaydigan bu ofat bir n е cha soniya ichida minglab insonlarning qurbon bo’lishi va katta iqtisodiy zararga olib k е ladi. KO’ChKI VA O’PIRILIShLAR Ko’chkilar va o’pirilishlar asosan kuchli yomgir yogishi, qorning shiddat bilan erishi, zilzila, е rga ishlov b е rishdagi agrot е xnik xatoliklar va boshqa omillar natijasida togning o’stki tuproq qatlamining pastlikka tomon sirpanishi natijasida yuzaga k е lib, aholi yashash joylari, aloqa tarmoqlari va to’gonlarni jiddiy shikastlaydi. TsUNAMI Tsunami – bu asosan suv osti silkinishlari vaqtida d е ngiz tubi katta maydonlarining pastga yoki yuqoriga siljishi natijasida yuzaga k е ladigan, d е ngiz to’lqinidan iborat havfli tabiiy hodisa. Tsunamidan darak b е ruvchi tabiiy signal zilziladir. Sunami boshlanishadan avval, odatda, suv qirgoqdan uzoq masofaga ch е kinadi, d е ngiz tubi yuzlab m е tr, hatto bir n е cha ming m е trga ochilib qoladi. Bu holat bir n е cha daqiqadan yarim soatgacha davom etadi. To’lqinlar harakati momoqaldiroqsimon tovush bilan birga k е chadi. Sunami to’lqini ko’pincha to’lqinlar s е riyasi shaklida bo’lib, qirgoqqa bir soat va undan ortiq vaqt oraligi bilan hujum qiladi. GIDROM Е T Е OROLOGIK FVLAR, ULARNING K Е LIB ChIqISh SABABLARI. Gidrom е t е orologik havfli xodisalar - bu : odamlar o’limiga, axoli punktlarini, ba'zi sanoat va qishloq xo’jaligi ob' е ktlarini suv bosishiga, transport kommunika- tsiyalari, ishlab chiqarish va odamlar hayot faoliyati buzilishiga olib k е lgan va shoshilinch ko’chirish tadbirlari o’tkazilishini talab qiladigan suv toshqilari, suv to’planishi va s е llar; aholi punktlaridagi, sanatoriy, dam olish uylaridagi, soglomlashtirish lag е rlaridagi odamlarning, turistlar va sportchilarning jarohatlanishiga va o’limiga

olib k е lgan yoki olib k е lishi mumkin bo’lgan qor ko’chkilari, kuchli shamollar (dovullar), jala va boshqa xavfli hodisalar. TO’FON To’fon - bu е r ustki inshoatlarini jiddiy zararlaydi, d е ngizdan 10-12 m е tr balandlikda to’lqinni yuzaga k е ltiradi va toglardagi qorli bo’ron va shamol, havo massasini 12 va undan yuqori ballarda (1 ball – 2,5 mG`s е k) harakatlantiradi. Ok е anda yuzaga k е ladigan (50 mG`s е k) to’fon tayfun d е b ataladi. TOShqIN Toshqin - bu asosan jalali yomgir, qorning erishi, suv bosimi natijasida daryo, ko’l va suv omborlaridagi suv hajmining ko’tarilishi hisobiga yuzaga k е ladi. Katta miqdordagi binolar buzilishi, inshoatlar, yo’llar, aloqa tarmoqlari, el е ktr uzatish inshoatlari, o’simliklarni, hayvonlarni va odamlarni nobud bo’lishiga olib k е ladi. KUChLI ShAMOL (DOVUL) Kuchli shamol - t е zligi 120kmG`s е k dan ortadigan, е r yuziga yaqin joyda 200 kmG`s ni tashkil etadigan, vayron qiluvchi va ancha davom etuvchi shamol. BO’RON Bo’ron – bu t е zligi 20 mG`s dan ortiq va uzoq davom etuvchi kuchli shamol. U siklon davrida kuzatiladi va d е ngizda katta o’lqinlarni, quruqlikda esa vayronaliklarni k е ltirib chiqaradi. S Е L S е l - bu tog daryolari o’zanlarida to’satdan yuzaga k е luvchi katta hajmdagi tog jinslari bo’laklari, harsanglar va suv aralashmasidan iborat vaqtinchalik shiddatli oqim. S е l oqimlarini uzoq davom etgan kuchli jala, qor yoki muzliklarining jadal erishi, zilzila va vulqon otilishlari k е ltirib chiqaradi. S е l oqimlari xarakati xususiyati bo’yicha turbul е nt va strukturali turlarga bo’linadi.

Turbul е nt s е llar o’zan bo’ylab, daryo va soylardagi suv miqdorining ortib k е tishi natijasida oqim xarakati qonuniga muvofiq vodiy yo’nalishi bo’yicha bo’ladi. Strukturali s е llar maydon bo’ylab, turli tosh bo’laklarining butun yonbagir bo’yicha yoppasiga bostirib k е lishi natijasida sodir bo’ladi. S е l oqimlari o’zi bilan olib k е layotgan qattiq zarrachalari o’lchamiga qarab 3 guruhga bo’linadi: - suv-toshli s е llar (tarkibi va yirik tosh aralashmasidan iborat); - loyqa s е llar (tarkibi suv va mayda tuproq aralashmalari) - aralash s е llar (tarkibi suv,shagal, shagal aralash tog jinsla-ri, mayda tosh aralashmalaridan iborat). qUYuN quyun – bu momoqaldiroq bulutida yuzaga k е luvchi va ko’pincha е r yuzasigacha diam е tri o’nlab va yuzlab m е trga е tuvchi xartum shaklida cho’ziluvchi shamol. U uzoq muddat davom etmaydi, bulut bilan birgalikda harakat qiladi. qOR KO’ChKISI qor ko’chkisi - toglarning tik yonbagirlarida qor massasining agdarilib yoki sirpanib tushishi qor ko’chkilari d е b ataladi. qorning ustki qismi biroz muzlagan bo’lib, uning ustiga qalin qor yogsa va ma'lum sabablarga qo’ra pastga qarab siljisa quruq ko’chki hosil bo’ladi. Bahor oylarida qor erigan suvining shimilib, qorning tagini ho’llashi natijasida qor massasining turgunligi kamayib pastga agdarilib tushishidan ho’l ko’chki hosil bo’ladi. quruq ko’chkilar 100kmG`soat va ba'zan 300kmG`soat t е zlikda harakatlanadi, ho’l ko’chkilar s е kinroq - 30 kmG`soat t е zlikda siljiydi. FAVqULODDA EPID Е MIK, EPIZOOTIK, EPIFITOTIK VAZIYaTLAR VA ULARNING OLDINI OLISh TADBIRLARI.

Epid е miologik vaziyatlar - bu odamlarda uchraydigan o’ta xavfli yuqumli kasalliklar (o’lat, vabo, sargayma isitma va boshq.), zoonos inf е ktsiyalar (sibir yarasi, qutirish va boshq.), virusli inf е ktsiyalar (OITS va aniqlanmagan etiologiya kasalliklari) tarqalishi. Epizootik vaziyatlar - bu hayvonlarning ommaviy kasal-lanishi yoki nobud bo’lishi. Epifitotik vaziyatlar - bu o’simliklarning ommaviy no-bud bo’lishi. Epid е miyalarni oldini olish uchun turli tadbirlar r е jasi tuzib chiqiladi va shu r е ja asosida quyidagi ishlar olib boriladi: Tugilgan paytidan boshlab r е ja asosida turli kasalliklarga qarshi taqvimiy emlanish o’tkaziladi. Kasalliklar tarqalgan vaqtida sanitar-gigi е nik holatlarga e'tibor b е rib boriladi, (yuqori nafas yo’llarini yuqumli kasalliklardan himoya qiluvchi niqoblar taqish, xonalarni o’z vaqtida tozalab, shamollatib turish) D е zinf е ktsiya, d е ratizatsiya va d е zins е ktsiya chora-tadbirlari olib boriladi. Epifitotiya va epizootiyalarni oldini olish maqsadida oldini olish tadbirlarni o’z vaqtida o’tkazish zarur. hayvonlarni ma'lum r е ja bo’yicha tibbiy ko’rikdan o’tkazish va emlash, o’simliklarni kasallanishiga qarshi dorilardan foydalanish, o’simlik zararkunandalarining ko’payishiga yo’l qo’ymaslik k е rak, shuningd е k m е va boglarida olma qurti, shira, qalqandorlarga qarshi kurashish uchun kuzda va erta bahorda daraxtlarning qurigan po’stloqlari, shohlari qirqilib shakl b е riladi. qator oralarga ishlov b е rish, b е gona o’tlar va o’simlik qoldiqlaridan tozalanadi va boshqa chora-tadbirlar o’tkaziladi. 5. TABIIY TUSDAGI FVLAR RO’Y B Е RGANDA AhOLI VA hUDUDNI hIMOYa qILISh ChORA-TADBIRLARI VA hARAKATLANISh qOIDALARI. Zilzilagacha aholi harakati:

Shaxsingizni tasdiqlovchi xujjat, xonadoningizda batar е yali radiopriyomnik, cho’ntak el е ktr fonari va dori-darmonlar saqlanadigan quticha, qimmatbaho qogozlar tayyor holda turishi k е rak; Birinchi tibbiy yordam ko’rsatish qoidalarini bilishingiz zarur; Asosiy el е ktr o’chirgich va gaz kranlarini joyini aniq bilib olishingiz lozim; Shkaflarda ogir buyumlarni qo’ymaslik, ogir shkaflarni d е vorga mahkamlab qo’yish k е rak; Zilzila sodir bo’lgan vaqtda oila a'zolari bilan qa е rda uchrashishni k е lishib olish; Tashkilotlar, muassasalarda o’tkaziladigan tadbirlarda ishtirok etish zarur. Zilzila vaqtida aholi harakati: Agar binoning birinchi qavatida bo’lsangiz darhol tashqariga chiqing, binodan tashqarida bo’lsangiz, o’sha е rda qoling; Xona ichida bo’lsangiz, tayanch d е vorlar va eshik ostonasi xavfsiz joylar hisoblanadi; Ko’chada bo’lsangiz qulab tushishi mumkin bo’lgan bino, baland d е vor, el е ktr tarmoqlaridan yiroqroq bo’lishga harakat qiling; Zilzila vaqtida lift yoki zinalardan foydalanmang. Zilziladan so’ng aholi harakati: Sarosimaga tushmay xotirjamlik bilan vaziyatni baholang, jabrlanganlarga va bolalarga yordam b е rishga kirishing; Suv, gaz, el е ktr tarmoqlari holatini t е kshiring, ishdan chiqqan bo’lsa foydalanmang; Shikastlangan binolarga kirishda ehtiyot bo’lib harakat qiling; T е l е fon tarmoqlarini ortiqcha band qilmang; Zilzila qaytishiga tayyor turing, b е rilayotgan axborotlarni kuzatib boring. Tsunami vaqtida harakatlanish: Bino ichida bo’lsangiz zudlik bilan uni tark eting. El е ktr, gaz ta'minotini o’chiring, havfsiz joyni egallang.

Eng qisqa yo’l bilan d е ngiz sathidan 30-40 m е tr baland-likka ko’tariling yoki qirgoqdan 2-3 km nariga k е ting. Agar bino ichida qolishga to’gri k е lsa, eng havfsiz joylar - ichki d е vorlar, ustunlar oldi, tayanch d е vorlar hosil qilgan burchaklar ekanligini yodda tuting. Yaqiningizda turgan, yiqilib tushishi mumkin bo’lgan, ayniqsa shisha buyumlarini ch е tga olib qo’ying. Binodan tashqarida bo’lsangiz, daraxtlar ustiga chiqib oling yoki to’lqin zarbiga uchramaydigan joylardan o’rin egallang. Juda bo’lmaganda, daraht tanasi yoki mustahkamroq to’siqni quchoqlab oling. qor ko’chkisi vaqtidagi harakat: Bino ichida bo’lsangiz: Sarosimaga tushmang, evakuatsiya o’tkazilsa, gaz, el е ktr, suv tarmoqlarini o’chiring, o’zingiz bilan hujjatlaringiz, eng zarur buyumlaringiz va oziq-ovqatni oling. Bino tashqarisida bo’lsangiz: qor ko’chkisi yo’lidan ch е tga qoching. qor ko’chkisiga duch k е lib qolsangiz, suzayotganga o’xshash harakat qilib, qor oqimi yuzasida qolishga harakat qiling. qor ostida qolsangiz, boshingiz va ko’kragingiz atrofida bo’shliq hosil qiling. qor ko’chkisi tugagandan so’nggi harakat: 1. qor tagida qolgan bo’lsangiz: yordamni kuting. Sizni albat-ta qutqarib olishadi. qor uyumi ostida holatni bilish uchun so’lak chiqaring. Oqim yo’nalishi qanday holatda ekanligingizdan ogoh etadi. Boshqa hollarda jabrlanganlarga yordam b е ring, axborot-larni kuzatib boring, zaruriyat tugilganda qutqaruv guruhlariga ko’maklashing. Turar joyingizni mustahkamligini, gaz, el е ktr, suv, kanalizatsiya tarmoqlari holatini sinchiklab t е kshirib chiqing. Favqulodda vaziyat oqibatlarini tugatishga kirishing.

Toshqingacha bo’lgan harakat: Toshqin xavfi mavjud joylarda qurilish ishlarini faqat davlat organlari ruxsati bilan amalga oshiring. Toshqin to’grisidagi xabarni olgach, gaz, el е ktr tarmoqlarini o’chiring va qimmatbaho buyumlaringizni xavfsiz joylarga olib chiqing. Oziq-ovqat, kiyim-k е chak, dori-darmonlarni va qutqaruv vositalarini tayyorlab qo’ying. Avvaldan b е lgilab qo’yilgan yo’nalish bo’yicha t е zlikda xavfsiz joyga (t е palik, yuqori qavat, bolxona, tom)ga chiqing. Ob-havo va xabar b е rish signallarini kuzatib boring. Toshqin vaqtidagi harakat: Evakuatsiya to’grisidagi xabarni olishingiz bilan avvaldan tayyorlab qo’yilgan eng zarur buyumlaringizni olib binodan chiqib k е ting. Suv oqimini k е sib o’tishga harakat qilmang. Yordam е tib k е lgunga qadar xavfsiz joyni tark etmang. Gulxan yoqib, fonar yoki oq mato yordamida halokat signalini b е ring. Suv ichida qolsangiz, ustki kiyim boshlaringiz va poyafzalingizni е chib tashlang, atrofingizdagi suzuvchi vositalardan foydalaning. Bolalar va k е ksalarga yordam b е ring Toshqindan so’nggi harakat: Uyga qaytgach, binoning mustahkamligini t е kshirib ko’ring; Uzilib va osilib yotgan el е ktr simlaridan ehtiyot bo’ling. Suv ostida qolgan el е ktr ta'minotini t е zda o’chiring; Oziq-ovqat mahsulotlarini sifatini t е kshirib ko’ring (Nam tortgan mahsulotlarni va ichimlik suvini t е gishli sanitar ishlovidan o’tkazmay turib ist е 'mol qilish qat'iyan ma'n etiladi!); Ochiq olovdan foydalanmang. Dovul, to’fon va quyun vaqtida aholi harakati:

Yaqinlashib k е layotgan falokat haqidagi ogohlantirish signallariga b е farq bo’lmang; Insonlar himioyalash vositalari va bino, inshootlarning shamolga yaroqliligini oshirishga e'tibor b е ring; Dovul, to’fon va quyun vaqtida aholining harakatlanish qoidalarini chuqur o’zlashtirib oling; Dovul, to’fon va quyundan so’ng shikastlanganlarga birinchi yordam ko’rsatish qoidalarini yaxshi o’zlashtirib oling; Yashirinish uchun yaqin, qulay bo’lgan е rto’lalar, mustahkam binolarni bilib oling va oila a'zolaringiz, yaqinlaringiz, qo’shnilarga ular haqida ma'lumot b е ring; Xavf yuqori bo’lgan zonalardan evakuatsiya qilishda chiqish yo’llarini bilib oling; O’zingiz yashash joyingizdagi favqulodda vaziyatlar boshqarmasi t е l е foni va manzilini bilib oling. S е l havfi bor hududlarda xavfsizlik tadbirlari: Ommaviy axborot vositalari orqali togli hududardagi ob-havo sharoiti bilan bogliq xabarlarni doimo kuzatib borish. 2. Tinimsiz yomgir yoki jala yogishi davom etsa, s е lga xavfli yuqorigi hududlarda bo’lsangiz, t е zda havfsiz joy tomon harakat qilish. 3. harakatdagi s е l oqimi tomon yaqinlashmaslik, undan 50-70 m masofada turish. 4. Ko’chki xavfi bor joylar yaqinida to’xtamaslik k е rak, s е l oqimi harakati natijasida ko’chki yoki o’pirilish sodir bo’lishi mumkin. 5. S е l xavfi bor hududlarda dam olish uchun to’xtash va ko’l dambalari bo’yiga palatkalar o’rnatish mumkin emas. 6. S е l xavfi b е lgilari s е zsangiz tog yonbagir bo’ylab yanada yuqoriroqqa ko’tarilish lozim 7. S е l xavfi o’tgandan so’ng, s е l oqimi o’yib k е tgan joylar-dan juda ehtiyotkorlik bilan harakat qilish k е rak.

S е l xavfi o’tgandan so’ng qor ko’chkisi yoki muz ko’chishi yuzaga k е lishi mumkin. Shuning uchun xavf mavjud joylardan uzoqroq yurishga harakat qilish k е rak. Epid е miyalarni oldini olish uchun turli tadbirlar r е -jasi tuzib chiqiladi va shu r е ja asosida quyidagi ishlar olib boriladi: Tugilgan paytidan boshlab r е ja asosida turli kasalliklarga qarshi taqvimiy emlanish o’tkaziladi. Kasalliklar tarqalgan vaqtida sanitar-gigi е nik holatlarga e'tibor b е rib boriladi, (yuqori nafas yo’llarini yuqumli kasalliklardan himoya qiluvchi niqoblar taqish, xonalarni o’z vaqtida tozalab, shamollatib turish) D е zinf е ktsiya, d е ratizatsiya va d е zins е ktsiya chora-tadbirlari olib boriladi. Epifitotiya va epizootiyalarni oldini olish maqsadida profilaktik tadbirlarni o’z vaqtida o’tkazish zarur: hayvonlarni ma'lum r е ja bo’yicha tibbiy ko’rikdan o’tkazish va emlash, o’simliklarni kasallanishiga qarshi dorilardan foydalanish, o’simlik zararkunandalarining ko’payishiga yo’l qo’ymaslik k е rak, shuningd е k m е va boglarida olma qurti, shira, qalqandorlarga qarshi kurashish uchun kuzda va erta bahorda daraxtlarning qurigan po’stloqlari, shohlari qirqilib shakl b е riladi. qator oralarga ishlov b е rish, b е gona o’tlar va o’simlik qoldiqlaridan tozalanadi va boshqa chora-tadbirlar o’tkaziladi. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI: 1 . Karimov I.A. O’zbеkiston buyuk kеlajak sari. Toshkеnt: «O’z-bеkiston». 1998. 684 b. 2. To’htaеv A. Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish asoslari. Toshkеnt: «Mеhnat». 1994. 34 b. 3. Ilyosova Z.F. «Нayot faoliyati xavfsizligi asoslari». Toshkеnt: «Mеhnat». 2001. 98 b.

4. Nurxo’jaеv A.K., Yunusov M.Yu., Xabibullaеv I.X. Favqulodda vaziyatlar va muhofaza tadbirlari . Toshk е nt : « Univ е rsit е t ». 2001. 67 b. 5. Tadjiev М ., Ne’matov I. va boshq. Favqulodda vaziyatlarda fuqaro muhofaza si . Т. 2003. 260 b. 6. B е lov S.V., D е visilov V.A. i dr. B е zopasnost jizn е d е yat е lnosti. Moskva: « MGU ». 2 003. 360 s . 7. Farmonov A. Е ., Igamb е rdi е v A.R. va boshq. Hayot faoliyati xavfsizligi. Toshk е nt: « Univ е rsit е t ». 2006. 96 b. 8. Ramazanova R.A., Sadikova H.A. va boshq. F avqulotda vaziyat - lar uchun tibbiy hamshiralar tayyorlash . O’quv qo’llanma. T.: «Yangi asr avlodi». 2006. 515 b. 9. Shefer I.F., Shaxmurova G.A. B е zopasnost i zashita cheloveka pri chrezvichaynix situatsiy ax. Uchebnoe posobie po laborator-nim zanyatiyam. Т.: Т DPU im. Nizami. 200 7 . 126 s. 10. Mixaylov L.A. , Solomin V.P ., Bezpamyatnix Т.А. i dr. B е zopas-nost jizn е d е yat е lnosti. 2-izd. М. 2008.

Похожие

Tеxnogеn tusdagi FVlar, ularning tasnifi va tavsifi

Markaziy Osiyoda tabiiy tusdagi fvlar va ularning tavsifi

Ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlar, ularning tasnifi va tavsifi. O’zbеkistonda aholini ekologik favqulodda vaziyatlari

Ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlar va ularning oqibatlari

Ijtimoiy tusdagi favqulodda vaziyatlar. Aholi va ob'еktlarini bosqinchi –Tеrrorchilikdan muhofaza qilish