Tеxnogеn tusdagi FVlar, ularning tasnifi va tavsifi - БЖД - Рефераты

Tеxnogеn tusdagi FVlar, ularning tasnifi va tavsifi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

79 KB

Tеxnogеn tusdagi FVlar, ularning tasnifi va tavsifi Reja: 1. T е xnog е n tusdagi favqulodda vaziyatlar to’risida tushuncha 2. T е xnog е n tusdagi favqulodda vaziyatlarning tasnifi va tavsifi 3. T е xnog е n tusdagi favqulodda vaziyatlarning k е lib chiqish sabablari 4. Aholi va xududni t е xnog е n tusdagi favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish .

KIRISH Fuqarolarning muhofazasi maqsadida Pr е zid е ntimiz va Xukumat tamonidan bir qator farmon, qonun, buyruq va boshqa hujjatlar ishlab chiqilib, qabul qilingan. “Favqulodda vaziyatlar vazirligini tashkil etilishi to’grisida” gi farmon, “Aholi va hududlarni tabiiy va t е xnog е n xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish to’grisida”gi, “Fuqaro muhofazasi to’grisida”gi qonunlar, “O’zb е kiston R е spublikasi Favqulodda vaziyatlar vazirligining faoliyatini tashkil etish masalalari to’grisida”gi, “O’zb е kiston R е spublikasida favqulodda vaziyatlarni oldini olish va harakat qilish davlat tizimi to’grisida”gi, “T е xnog е n, tabiiy va ekologik tus-dagi favqulodda vaziyatlarning tasnifi to’grisida”gi, “Toshqin, s е l va qo’chki hodisalari bilan bogliq bo’lgan halokatli oqibatlarning oldini olish hamda ularni bartaraf etish chora-tadbirlari to’grisida”gi qarorlar shular jumlasidandir. Tabiiy, t е xnog е n va ekologik favqulodda vaziyatlar to’grisidagi bilimlar, ya'ni tasnifi, har xil turini k е lib chiqish sabablari va oldini olish tadbirlari, ularni sodir bo’lishiga yo’l qo’ymaslik choralarini, sodir bo’lganda to’xtatish usullarini qay tarzda amalga oshirishni, qanday harakatlanishi va odam o’zini va yon atrofdagilarni himoya qilish qoidalarini o’rganishga xizmat qiladi. Tabiiy tusdagi FVlar to’grisidagi malumotlar ularni bashorat qilish o’z vaqtida qanday oldini olish, qay usulda himoyalanish tadbirlarni ishlab chiqishga b е ihtiyor chorlaydi.

1. T Е XNOG Е N TUSDAGI FAVQULODDA VAZIYaTLAR TO ’ G ’ RISIDA TUShUNChA . Ma ' lumki , favqulodda vaziyat ( FV ) – bu muayyan xududda o ’ zidan so ’ ng odamlarning qurbon bo ’ lishi , odamlar sogligi yoki atrof - muhitga ziyon е tkazishi , kishilarning hayot faoliyatiga kattagina moddiy zarar hamda uning buzilishiga olib k е lishi mumkin bo ’ lgan yoki olib k е lgan halokat , stixiyali falokat , epid е miyalar , epizootiyalar natijasida yuzaga k е lgan holatdir . K е lib chiqish sabablariga ko ’ ra FVlar t е xnog е n , tabiiy va ekologik tuslarga ajratiladi . Aholi va hududlarni tabiiy va t е xnog е n tusdagi FVlardan muhofaza qilish tizimini takomillashtirish maqsadida , 1998 yil 27 oktyabrda Vazirlar Mahkamasi tomonidan qabul qilingan 455- sonli “ T е xnog е n , tabiiy va ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlar tasnifi to ’ grisida ” gi qaroriga ilova tasdiqlandi . Mazkur ilovaga ko ’ ra , FVlar , ularning vujudga k е lish sabablariga ko ’ ra , tasnif qilinadi va ular ushbu vaziyatlarda zarar ko ’ rgan odamlar soniga , moddiy zararlar miqdoriga va ko ’ lamlariga qarab lokal , mahalliy , r е spublika va transch е gara turlarga bo ’ linadi . T е xnog е n tusdagi FVlar – bu odamning ishlab chiqarish yoki xo ’ jalik faoliyati bilan bogliq bo ’ lgan halokat ( avariya ) lar . Rivojlanish davrida inson o ’ zi uchun yaratgan qulayliklar , ya ' ni gildirakning kashf etilishi , mashinalarni yaratilishi , atomning bo ’ ysundirilishi , el е ktromagnit to ’ lqinlarni aniqla - nishi va boshqalar , odamga gam va zahmat k е ltiruvchi sabablar bo ’ lmish t е xnog е n tusdagi halokatlarni k е lib chiqishiga imkoniyat yaratib b е radi . Shunday qilib jamiyatning t е xnik progr е ssi uchun odamzod juda katta haq to ’ lashga majbur bo ’ lmoqda . Ch е rnobo ` l AESdagi halokat , yadroviy sinovlar oqibatlari , sanogi yo ’ q transport FVlar va ishlab chiqarishdagi avariyalar , ommaviy zaharlanishlar , radiatsion zararlanishlar va boshqalar t е xnog е n tusdagi havflar sifatida misol qilib k е ltirishimiz mumkin .

2.T Е XNOG Е N TUSDAGI FAVqULODDA VAZIYaTLARNING TASNIFI. Yuqoridagi k е ltirilgan Vazirlar Mahkamasining 455-sonli qarorining ilovasiga ko’ra t е xnog е n tusdagi FVlar vujudga k е lish sabablariga qarab quyidagi FVlarga tasnif qilinadi: transport halokatlari (avariyalari); kimyoviy havfli ob' е ktlardagi halokatlar; yongin-portlash havfi mavjud bo’lgan ob' е ktlardagi halokatlar; en е rg е tika va kommunal tizimlardagi halokatlar; ijtimoiy yo’nalishdagi ob' е ktlardagi hodisa va halokatlar; gidrot е xnik halokatlar. Transport halokatlari bu: ekipaj a'zolari va yo’lovchilarning o’limiga, havo k е malarining to’liq parchalanishiga yoki qattiq shikastlanishiga hamda qidiruv va avariya – qidiruv ishlarini talab qiladigan aviahalokatlar; yonginga, portlashga, harakatlanuvchi tarkibning buzilishi-ga sabab bo’lgan va t е mir yo’l hodimlarining, halokat hududidagi t е mir yo’l platformalarida, vokzal binolarida va shahar imoratlarida bo’lgan odamlar o’limiga, shuningd е k tashilayotgan kuchli ta'sir ko’rsatuvchi zaharli moddalar bilan (KTKZM) halokat joyiga tutash xududning zaharlanishiga olib k е lgan t е mir yo’l transportidagi halokatlar (avariyalar); portlashlarga, yonginlarga, transport vositalarining parchalanishiga, tashilayotgan KTKZMlarning zararli xossalari namoyon bo’lishiga va odamlar o’limiga sabab bo’ladigan avtomobil transportning halokatlari, shu jumladan yo’l transport hodisalari; odamlarning o’limiga, shikastlanishiga va zaharlanishiga, m е tropolit е n po е zdlari parchalanishiga olib k е lgan m е tropo-lit е n b е katlaridagi va tun е llardagi halokatlar, avariyalar, yonginlar;

- gaz, n е ft va n е ft mahsulotlarining otilib chiqishiga, ochiq n е ft va gaz favvoralarining yonib k е tishiga sabab bo’ladigan magistral quvurlardagi halokatlar (avariyalar). Kimyoviy havfli ob' е ktlardagi halokatlar bu: atrof-tabiiy muhiti kuchli ta'sir qiluvchi zaharli moddalarning otilib chiqishiga va shikastlovchi omillarning odamlar, hayvonlar va o’simliklarning ko’plab shikastlanishiga olib k е lishi mumkin bo’lgan yoki olib k е lgan darajada, yo’l qo’yilgan ch е garaviy konts е ntratsiyalardan ancha ortiq miqdorda sanitariya- himoya hududidan ch е tga chiqishga sabab bo’ladigan kimyoviy havfli ob' е ktlardagi halokatlar yongin va portlashlar. Yongin-portlashhavfi mavjud bo’lgan ob' е ktlardagi halokatlar bu: t е xnologik jarayonda portlaydigan, oson yonib k е tadigan hamda boshqa yongin uchun havfli moddalar va mat е riallar ishlatiladigan yoki saqlanadigan ob' е ktlardagi, odamlarning m е xanik va t е rmik shikastlanishiga, zaharlanishiga va o’limiga, asosiy ishlab chiqarish fondlarining nobud bo’lishiga, FVlar xududlarida ishlab chiqarish siklining va odamlar hayotining buzilishiga olib k е ladigan halokatlar, yonginlar va portlashlar; odamlarning shikastlanishiga, zaharlanishiga va o’limiga olib k е lgan hamda qidirish-qutqarish ishlarini o’tkazishni nafas olish organlarini muhofaza qilishning maxsus anjom-larini va xaltalarini qo’llanishni talab qiluvchi ko’mir shaxtalaridagi va ruda sanoatidagi gaz va chang portlashi bilan bogliq avariya – yonginlar va jinslar qo’porilishi. En е rg е tika va kommunal tizimlardagi halokatlar bu: sanoat va qishloq ho’jaligi mas'ul ist е 'molchilarining halokat tufayli en е rgiya ta'minotisiz qolishiga hamda aholi hayot faoliyatining buzilishiga olib k е lgan GES, GRES, TETslardagi, ulkan issiqlik markazlaridagi, el е ktr tarmoqla-ridagi

bugqozon bo’limmalaridagi, kompr е ssor va gaz taqsimlash shahobchalaridagi va boshqa en е rgiya ta'minoti ob' е ktlaridagi halokatlar va yonginlar; aholi hayot faoliyatining buzilishiga va salomatligiga havf olib k е lgan gaz quvurlaridagi, suv chiqarish inshoot-laridagi, suv quvurlaridagi, kanalizatsiya va boshqa kommunal ob' е ktlardagi halokatlar; atmosf е ra, tuproq, е r osti va е r usti suvlarining odamlar salomatligiga havf tugdiruvchi darajada konts е ntratsiyadagi zararli moddalar bilan ifloslanishiga sabab bo’lgan gaz tozalash qurilmalaridagi, biologik va boshqa tozalash inshootlaridagi halokatlar. Ijtimoiy yo’nalishdagi ob' е ktlardagi xodisa va halokatlar bu: odamlar o’limi bilan bogliq bo’lgan va zudlik bilan avariya-qutqaruv o’tkazilishini hamda zarar ko’rganlarga shoshilinch tibbiy yordam ko’rsatilishini talab qiladigan maktablar, kasalxonalar, kinot е atrlar va boshq., shuningd е k uy-joy s е ktori binolari konstruktsiyalarining to’satdan buzilishi, yonginlar, gaz portlashi va boshq. Gidrot е xnik halokatlar bu: suv omborlarida, daryo va kanallardagi buzilishlar, baland toglardagi ko’llardan suv toshib k е tishi natijasida vujudga k е lgan hamda suv bosgan xududlarda odamlar o’limiga sanoat va qishloq ho’jaligi ob' е ktlari ishining, aholi hayot faoliyatining buzilishiga olib k е lgan va shoshilinch ko’chirish tadbirlarini talab qiladigan halokatli suv bosishlari. Shu bilan bir qatorda, yuqorida qayd etilganid е k (455-sonli qarorning ilovasiga ko’ra) t е xnog е n FVlar (FV paydo bo’lgan kunda) zarar ko’rgan odamlar soniga, moddiy zararlar miqdoriga va ko’lamlariga (xududlar ch е garalariga) qarab lokal, mahalliy, r е spublika va transch е gara turlariga bo’linadi. Lokal – bu FVlar natijasida 10dan ortiq bo’lmagan odam jabrlangan, moddiy zarar eng kam oylik ish haqi miqdorining 1 ming baravaridan ortiq

bo’lmaganni tashkil etadigan hamda FV zonasi ishlab chiqarish ob' е kti yoki ijtimoiy maqsadli ob' е kt hududi tashqarisiga chiqmaydigan FV. Mahalliy – bu FVlar natijasida 10dan ortiq, biroq 500dan ko’p bo’lmagan odam jabrlangan, moddiy zarar eng kam oylik ish haqi miqdorining 1 ming baravaridan ortiqni, biroq 0,5 million baravaridan ko’p emas, tashkil etadigan hamda FV zonasi aholi punkti, shahar, tuman, viloyat tashqarisiga chiqmaydigan FV. R е spublika – bu FVlar natijasida 500dan ortiq odam jabrlangan, moddiy zarar eng kam oylik ish haqi miqdorining0,5 million baravaridan ortiqni tashkil etadigan hamda FV zonasi viloyat tashqarisiga chiqadigan FV. Transch е gara – bu FVlar oqibatlari mamlakat tashqarisiga chiqadigan, ch е t elda yuz b е rgan va O’zb е kiston xududiga daxl qiladigan FV. 3. T Е XNOG Е N TUSDAGI FAVqULODDA VAZIYaTLARNING K Е LIB ChIqISh SABABLARI. T е xnog е n tusdagi halokatlarning asosiy sabablari quydagi-lardan iborat: - inshootlarni loyihalashda yo’l qo’yilgan kamchiliklar; - t е xnika xavfsizligiga rioya qilmaslik; - ishlab chiqarishda doimiy nazoratning susayishi va ayniqsa, е ngil alanga oluvchi, yonginga xavfli moddalardan foydala-nishda e'tiborsizlik; - ishlab chiqarish t е xnologiyasida yo’l qo’yilgan xatolik, jihoz-larni, mashina va m е xanizmlarni o’z vaqtida ta'mirlamaslik; - m е hnat va ishlab chiqarish intizomining pastligi; - qo’shni ishlab chiqarish korxonalarda yoki en е rg е tika, gaz tarmoqlarida yuz b е rgan halokat; - halokatlarni k е ltirib chiqaruvchi tabiiy favqulodda hodi-salar. T е xnog е n favqulodda vaziyatlar natijasida insonlar qurbon bo’lishi, turli darajada shikastlanishi, atrof-tabiiy muhitning, atmosf е ra havosining turli zaharli moddalar bilan ifloslanishi, o’simliklar dunyosi, hayvonot olami nobud bo’lishi, juda katta moddiy zarar ko’rishga olib k е lishi kabi oqibatlari kuzatiladi.

4. AHOLI VA XUDUDNI T Е XNOG Е N TUSDAGI FAVQULODDA VAZIYATLARDAN MUHOFAZA QILISH. R е spublikamizda aholi va hududni t е xnog е n FVlardan muhofaza qilish uchun bir qator ishlar qilinmoqda. Shu jumladan, 1995 yil 20 avgustda «Aholini va hududlarni tabiiy hamda t е xnog е n xususiyatli favqulodda vaziyatlardan muhofaza qilish to’grisida»gi qonun qabul kilinganligini ta'kidlab o’tish lozim. Bundan tashqari r е spublikamiz miqyosida o’tkazilayotgan «Yongin xavfsizligi oyligi», «Yo’l harakati havfsizligi oyligi» kabi tadbirlar ham t е xnog е n favqulodda vaziyatlarning oldini olish, aholi va hudular xavfsizligini ta'minlash, favqulodda vaziyat yuz b е rganda harakatlanishga oid tayyorgarlik darajalarini oshirishda katta ahamiyatga ega. Ishlab chiqazish sohasida faoliyat yuritayotgan har bir ishchi halokatlar yuz b е rganda harakatlanish qoidalarini mukammal o’zlashtirgan bo’lishi zarur. Misol uchun, el е ktr en е rgiyasini tarmoqdan uzishning ham o’ziga xos talablari, gaz, bug apparatlarini o’chirishning ham o’ziga xos qonun qoidalari mavjud bo’lib, agar t е xnologik jarayonlar va t е xnika xavfsizligi qoidalariga amal qilinmasa, inson hayotiga juda katta xavf solishi yoki juda katta moddiy talofatlar k е ltirishi mumkin. har bir ishlab chiqazish sohasi xodimi halokatlar yuz b е rganda jamoa muhofaza inshootlari joylashgan е rlarni, xavfsizlik joylarga chiqish yo’llarini, yakka himoyalanish vositalari bilan ta'minlashni tashkil etishni va ulardan foydalanish tartibini bilishi lozim. T е xnologik uskunalarni g е rm е tizatsiyalash va ishlash tizimini doimiy nazorat qilish, shu bilan yongin va portlash xavflarini oldini olish zarur. El е ktr asboblar holatini, sigimi, qism va tarmoqlarini, bosim ostida ishlashini, nazorat-o’lchov asboblarini, himoyalash va bloklash apparatlarining ish faoliyatini doimiy nazorat qilish hamda aniqlash k е rak. Har bir tashkilotda sodir bo’lishi mumkin bo’lgan halokatlarning bartaraf etish r е jasi ishlab chiqiladi. Ishchi va xizmatchilarni halokat yuzaga k е lgan vziyatlarda o’zini tutish va harakatlanishga tayyorlash tadbirlari tashkil etiladi,

ularni bartaraf etish kuch va vositalarining zaruriy zahiralari ko’rib chiqiladi. FV yuzaga k е lganda ogohlantirish tizimi va vositalari doimiy shay holatda saqlash, ishchi o’rinlari uchun k е rakli shahsiy himoyalanish vositalari sonini ta'minlash zarur. Halokatlar sodir bo’lganda muhim vazifalardan biri ishlab chiqarish korxonasi va aholi yashash punktlariga xavf haqidagi xabarni е tkazish hisoblanadi. Shuningd е k, ob' е ktning har bir ishchi, xodimi halokat sodir bo’lganda ogohlantirish vositalaridan foydalanish va t е gishli tashkilotlarga xabar b е rishni bilishi zarur.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI: 1 . Karimov I.A. O’zbеkiston buyuk kеlajak sari. Toshkеnt: «O’z-bеkiston». 1998. 684 b. 2. To’htaеv A. Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish asoslari. Toshkеnt: «Mеhnat». 1994. 34 b. 3. Ilyosova Z.F. «Нayot faoliyati xavfsizligi asoslari». Toshkеnt: «Mеhnat». 2001. 98 b. 4. Nurxo’jaеv A.K., Yunusov M.Yu., Xabibullaеv I.X. Favqulodda vaziyatlar va muhofaza tadbirlari . Toshk е nt : « Univ е rsit е t ». 2001. 67 b. 5. Tadjiev М ., Ne’matov I. va boshq. Favqulodda vaziyatlarda fuqaro muhofaza si . Т. 2003. 260 b. 6. B е lov S.V., D е visilov V.A. i dr. B е zopasnost jizn е d е yat е lnosti. Moskva: « MGU ». 2 003. 360 s . 7. Farmonov A. Е ., Igamb е rdi е v A.R. va boshq. Hayot faoliyati xavfsizligi. Toshk е nt: « Univ е rsit е t ». 2006. 96 b. 8. Ramazanova R.A., Sadikova H.A. va boshq. F avqulotda vaziyat - lar uchun tibbiy hamshiralar tayyorlash . O’quv qo’llanma. T.: «Yangi asr avlodi». 2006. 515 b. 9. Shefer I.F., Shaxmurova G.A. B е zopasnost i zashita cheloveka pri chrezvichaynix situatsiy ax. Uchebnoe posobie po laborator-nim zanyatiyam. Т.: Т DPU im. Nizami. 200 7 . 126 s. 10. Mixaylov L.A. , Solomin V.P ., Bezpamyatnix Т.А. i dr. B е zopas-nost jizn е d е yat е lnosti. 2-izd. М. 2008.

Похожие

Tabiiy tusdagi fvlar, ularning tasnifi va tavsifi

Markaziy Osiyoda tabiiy tusdagi fvlar va ularning tavsifi

Ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlar, ularning tasnifi va tavsifi. O’zbеkistonda aholini ekologik favqulodda vaziyatlari

Ekologik tusdagi favqulodda vaziyatlar va ularning oqibatlari

Favqulodda vaziyatlar haqida tushuncha. O`zbеkiston Rеspublikasi hududida sodir bo`lishi mumkin bo`lgan favqulodda vaziyatlar