Қуйиладиган юклар билан қуйиш - тўкиш ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш - Транспорт - Рефераты

Қуйиладиган юклар билан қуйиш - тўкиш ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

217 KB

Қуйиладиган юклар билан қуйиш - тўкиш ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш Режа: 1. Қуйиладиган юкларни ташиш ва сақлаш шарт - шароитлари 2. Суюқ юкларни қуйиш, тўкиш ва қуврлар орқали ҳайдашни комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш 3. Суюқ юкларни қуйиш ва тўкиш фронтларини ҳисоблаш 4. Хавфсизлик техникаси талаблари

Темир йўл транспортида цистерналарга, махсус идиш ва контейнерларга қуйиб ташиладиган суюқ юклар қуйиладиган юклар деб аталади. Уларга нефть ва нефть маҳсулотлари, кислоталар, спиртлар, минерал ва ўсимлик мойлари (ёғлар), суюқлантирилган газлар ва шунга ўхшаш суюқ юклар киради. Суюқ юкларнинг асосий қисмини нефть маҳсулотлари ташкил этади ва улар ўз навбатида равшан (рангсиз) ва тўқ нефть маҳсулотларига ҳамда битумларга бўлинадилар. Нефть ва нефть маҳсулотларининг ташишнинг энг самарали усули, нефтнинг қазиб олиш жойларидан насос станциялари ёрдамида қувур ўтказгичлар орқали уларни қайта ишлаш жойларига ва истеъмолчиларга ҳайдаб етказиб беришдир. 1 км нефть ўтказгич иншоотининг қиймати худди шундай ўтказиш қобилятига эга бўлган темир йўл линиясининг (ҳаракатдаги состав харажатларини ҳисобга олинмаганда) қийматидан икки маротаба кам бўлади. Нефть ва нефть маҳсулотларининг қувур ўтказгичлар орқали ташишнинг таннархи, уларни темир йўли орқали ташишни таннархидан икки ва ҳатто уч маротабадан зиёд пастдир. Қуйиладиган юкларнинг физика - кимёвий хусусиятлари уларни сақлаш, қайта қуйиш ва ташиш шарт - шароитларига қўйиладиган талабларни мужассамлаштиради. Қуйиладиган юклар хавфли ва хавфсиз турларга бўлинади Хавфли қуйиладиган юклар ўз навбатида уч гуруҳга бўлинадилар. Биринчи гуруҳга осон алангаланувчан суюқликларга: нефть маҳсулотлари, спиртлар, қатронлар ва бошқалар мансуб бўладилар. Иккинчи гуруҳни ўювчи ва заҳарли моддалар: барча турдаги кислоталар, суюқ каустиклар, хлорли рух ва бошқалар ташкил этади. Учинчи гуруҳни эса суюқлантирилган газлар (аммиак, суюқ хлор ва бошқалар) ташкил этади ва улар ўта хавфли ҳисобланадилар. Осон алангаланувчан суюқликлар оловдан хавфлилиги ва портлашдан хавфлилиги жиҳатидан уларнинг буғларини 760 мм босимида, чақнаш ҳароратига мувофиқ туркумларга гуруҳланадилар. Чақнаш ҳарорати 61 0 С гача бўлган суюқликлар осон алангаланувчан гуруҳга мансуб бўладилар.

Бензин, лигроин, керосин, бензоллар ва шунга ўхшашлар осон алангаланувчан нефть маҳсулотларини ташкил этадилар. 61 0 С дан юқори чақнаш ҳароратига эга бўлган суюқликлар эса ёнувчи маҳсулотларга мансуб бўладилар. 61 ° С ва унда юқори чақнаш ҳароратига эга бўлган ёнувчи нефть маҳсулотларига: мазутлар, дизель ёқилғиси, мойлар, битумлар, асфальтлар, парафинлар ва шунга ўхшашлар мансуб бўладилар. Осон алангаланувчан нефть маҳсулотларини ташишда, уларни цистерналарга қуйишда ва цистерналардан тўкишда ёнғин хавфсизлигини махсус чора - тадбирларига қатъий риоя қилиш керак бўлади. Ҳаво таркибида муайян фоиздаги нефть маҳсулотлари (бензин - 1,1 дан 6 % гача, лигроин - 1,5 дан 4,5 % гача, керосин - 2,0 дан 3 % гача, бензол - 1,4 дан 7,4 % гача) буғларининг мавжудлигида, бу минтақага очиқ алангани яқин олиб борилиши нефть маҳсулотларини портлашини юзага келтириб чиқариши мумкин. Шуни эсда тутиш керакки, ҳарорат қанча юқори бўлса суюқликнинг буғланиши шунча жадалликда кечади. 40 - 50 ° С ҳароратда бензин қайнай бошлайди. Нефть маҳсулотларининг қувур ва идиш деворлари билан ишқаланиш натижасида статик электрларнинг йиғилиши вужудга келади ва бу йиғилган статик электрларнинг зарядсизланишидаги учқунлари нефть маҳсулотларининг буғларини ёниб кетишини ёки портлашини келтириб чиқариши мумкин. Статик электрларнинг йиғилишини олдини олиш учун, қувур ўтказгичлар ва нефть маҳсулотларининг ташиш ва сақлашда ишлатиладиган барча қурилма ва иншоотлар узлуксиз заминланган занжир ҳосил қилиши керак. Кўпчилик суюқликларнинг буғлари заҳарли ва одам организми учун зарарлидир. Айниқса кучли заҳар ҳисобланган этилланган бензин билан муомала қилишда ниҳоятда эҳтиёткорлик талаб этилади. Нефть маҳсулотлари қовушқоқлиги уларнинг ташиш ва юк операцияларини бажариш усулларини танлаб олишга жиддий таъсир этади. Цистерналарда ташиладиган қуйиладиган юклар ноқовушқоқ (қовушқоқ бўлмаган), кам қовушқоқ ва ўта қовушқоқ турларга бўлинадилар. Ўта

қовушқоқ нефть маҳсулотлари - турли навдаги: мазутлар; гудрон; ярим гудрон; компрессор, кема ва авиация автоллари шунингдек зиғир, кунгабоқар ва баъзи бир бошқа ёғлар ҳатто ёзда ҳам қиздирилган ҳолда қуйиш ва тўкишни талаб этади. Кам қовушқоқ нефть маҳсулотлари (енгил ва оғир мотор ёқилғилари, флот мазутлари ва бошқалар) ни йилнинг иссиқ пайтларида қиздирмасдан қуйиш ва тўкиш мумкин. Парафинли нефть маҳсулотлари қуйиш ва тўкиш учун одатда уларнинг қотиб (совиб) қолиш ҳароратидан 10 ° С юқори даражада қизитилади. Суюқликнинг ҳарорати ошиб боргани сари унинг қовушқоқлиги камайиб боради. Суюқ юкларнинг зичлиги ҳам қувур ўтказгич орқали суюқликнинг оқиш тезлигига ва оқибат натижасида қуйиш ва тўкиш вақтига таъсир этади. Битумлар бункерли ярим очиқ вагонларда, цистерна - термосларда ва контейнерларда ташилади. Кислоталар темир йўлларда махсус цистерналарда ташилади. Қуйиладиган маҳсулотларининг концентрацияси (қуюқланиши) ва таркиби кислота ташишнинг техник шартлари талабларига мувофиқ бўлиши керак. Металларни емирувчан (еювчан, ўювчан) лигига мувофиқ суюқ юклар учта: ўта емирувчан, заиф емирувчан ва емирмайдиган гуруҳларга бўлинадилар. Ўта емирувчан суюқ юкларга азот кислотаси, хлор сульфид кислотаси ва бошқалар; заиф емирувчан суюқ юкларга тош кўмир қатрони, карболин ва сульфат кислоталар; емирмайдиганларга эса бошқа суюқ юклар мансуб бўладилар. Суюқ юкларни қуйиш учун тақдим этиладиган барча цистерналар астойдил яхшилаб тозаланиши ва ушбу юкларни ташиш учун тўлиқ тайёрланиши керак бўлади. Нефть маҳсулотларни қабул қилиш, сақлаш ва уларни истеъмолчиларга етказиб бериш учун муносиб қурилмалар комплексидан иборат нефть базалари хизмат кўрсатадилар. Бу нефть базалари икки гуруҳдан иборат бўладилар. Биринчи гуруҳга мансуб бўлган нефть базалари мустақил хўжалик юритувчи субъект бўлиб, улар нефть маҳсулотларини магистрал транспортдан қабул қилиб оладилар, сақлайдилар ва нефть маҳсулотлари билан турли истеъмолчиларни узлуксиз таъминлаб турадилар. Иккинчи

гуруҳга мансуб бўлган нефть базалари корхона, ташкилот ва муассасаларнинг тасарруфида бўлиб, фақат тегишли корхона, ташкилот ва муассасаларни нефть маҳсулотларни билан узлуксиз таъминлаб туришга мўлжалланганлар. Бу нефть базалари одатда тегишли корхона, ташкилот ва муассасаларнинг ҳудудида жойлашган бўладилар. Нефть базаларининг ҳудудларида нефть маҳсулотлари қабул қилиб олиш, сақлаш, истеъмолчиларга етказиб бериш ва бошқа эҳтиёжлар учун тегишли минтақа (зона) лар ажратилади: - нефть маҳсулотлари тўкиш, қуйиш ва тўкиш - қуйиш эстакадалари, резервуарлар, кўпик аккумляторлари ва кўпик реактив станциялари (кўпик ёнғин чиққанда ўчириш учун ишлатилади); - оператив - бу ердан нефть маҳсулотлари автоцистерналарда, контейнерларда, бочкаларда, бидонларда майда партиялаб истеъмолчиларга жўнатилади; - ёрдамчи техник иншоотлар - электр станцияси ёки трансформаторли нимстанция (подстация), қозонхона, насос (дам бергич), механик устахоналар, материал омбори ва бошқалар; - тозалаш иншоотлари – жала (сел) сувларни тозалаш ва тўкилган нефть маҳсулотларини йўғиш учун; - маъмурий ва хўжалик бинолари. Нефть омборлари жойлашиши бўйича ер усти, ярим ер ости ва ер ости; шакли бўйича эса: цилиндрсимон (тик ёки ёпиқ ҳолда) ва қурра (сфера) симон тузилишда бўладилар. Ер усти нефть омборлари резервуар (суюқлик ёки газ сақланадиган улкан идиш) ларнинг таг (туб) қисми ерни сатҳида ёки атроф ҳудуди юзасидан баландроқ жойлашган бўлади. Ярим ер ости нефть омборларининг таг қисми резервуар баландлигини ярмигача ерга кўмилган бўлади. Бунда резервуардаги нефть маҳсулотларининг максимал сатҳи ер сатҳидан 2 м дан зиёд бўлмаслиги керак. Ер ости омборларида нефть маҳсулотлари сақланадиган резервуар қопламасининг энг юқори нуқтаси 0,2 м ва унданда пастроқ чуқурликда жойлашган бўлади.

Нефть маҳсулотларини идишларда сақлаш учун оловбардошли материаллардан (пишиқ ғиштдан, тошдан, темирбетондан) омборлар қурилади ва бу омборлар портлашдан ҳимояланган шамоллатгичлар билан жиҳозланади. Осон алангаланувчан суюқликлар сақланадиган омборларни электр чироқларда ёритиш фақат бино деворларига герметик ўрнатилган рефлекторли фонарлардан ва ташқи электр ўтказгичлардан фойдаланилган ҳолатда руҳсат этилади. Шунингдек бу омборларда шахта аккумулятор фонарларидан фойдаланишга ҳам ижозат берилади. Идишларда сақланадиган нефть маҳсулотларининг омбор бинолари ёнмайдиган деворлар ёрдамида алоҳида секцияларга ажратилади (бўлинади). Осон алангаланувчи нефть маҳсулотлари учун бу секцияларнинг сиғими 200 м 3 дан ва ёнувчи нефть маҳсулотлари учун эса 1000 м 3 дан ошмаслиги керак. Осон алангаланувчан ва ёнувчи нефть маҳсулотларини идишларда сақланадиган омборнинг умумий сиғими мувофиқ равишда 1200 ва 6000 м 3 дан ошмаслиги керак. 1 м 3 осон алангаланувчан ва 5 м 3 ёнувчи нефть маҳсулотлари ҳисобидан осон алангаланувчан ва ёнувчи нефть маҳсулотларини биргаликда сақлашга ижозат берилади. Идишларда сақланадиган нефть маҳсулотларининг омбор биноларини эшик уймаларини эни 2,1 м дан ва баландлиги 2,4 м дан кам бўлмаслиги, 0,15 м ли остона (бўсаға) ва пандус (силлиқ зинапоя) бўлиши керак. Тўкилган суюқликни махсус қабул қилувчи идишларга оқиб тушиб йиғилиши учун омбор поли нишаброқ қилиб ишланади. Нефть маҳсулотларини идишларда ташиш учун металлдан ясалган сиғими 75-500 л ли бочкалардан фойдаланилади. Бочкалар штабеллаб (устма- уст тахлаб) ва стеллаж (сўкичак, токчалар тизмаси) ларда сақланади. Нефть маҳсулотлари қуйилган бочкалар қўл кучи ёрдамида икки қават устма-уст тахланади. Механизациялашган усулда эса ёнувчи нефть маҳсулотлари қуйилган бочкалар 5 қаватгача, осон алангаланувчан нефть маҳсулотлари қуйилган бочкалар эса 3 қаватгача устма - уст тахланиш мумкин.

Бочкалар стеллажларнинг ҳар қаватида, нефть маҳсулотларининг туридан қатъий назар, баландлиги бўйича бир қатор қилиб териб қўйилади. Штабель (тахлов) ёки стеллажнинг кенглиги бўйича иккитадан ортиқча бочкалар жойлаштирилмаслиги керак. Бочкаларни ташиш учун ажратилган ўтиш йўлакчаларнинг кенглиги 1,4 м дан, қолган ўтиш йўлакчаларининг кенглиги эса 1,0 м дан кам бўлмаслиги керак. Идишларда ёнувчи нефть маҳсулотларини очиқ майдонларда ва шийпонларда сақлашга ижозат берилади. Очиқ майдонлар иҳоталовчи тупроқ кўтарма ёки баландлиги 0,5 м бўлган ёнмайдиган девор тўсиқлар билан ўраб қўйилган бўлиши керак. Бир майдонда кенглиги 15 м , узунлиги 25 м ва баландлиги 5,5 м бўлган штабеллардан (тахлаб қўйилган юк уюмларидан) олтитасини жойлаштириш мумкин. Идишларда ташиладиган нефть маҳсулотлари ва бошқа суюқ юклар билан ортиш-тушириш ишларида портлашдан ҳимояланган вилкали электр юклагичлардан фойдаланилади. Бунда майда идиш (фляга, канистра, бутил) ларни ясси ва яшикли тагликларга тахлаб сақлаш ва ортиш-тушириш ишларини бажариш мумкин. Осон аланганланувчан юклар учун оловбардошли тагликлардан фойдаланиш керак бўлади. Йирик идиш (бочкалар) ни стеллаж ва штабелларга тагликсиз тахлашга ижозат берилади. Бунда электр юклагичлар махсус қисқичли ўгиргичлар билан жиҳозланади. Цистерналарда ташиладиган нефть ва нефть маҳсулотларини сақлаш учун темир бетондан ва металлдан ясалган вертикал резервуарлардан фойдаланилади. Нефть ва нефть маҳсулотларини сақлаш учун қуйидаги хос ўлчамли темир бетон резервуарлардан фойдаланилади: - нефть ва тўқ нефть маҳсулотлари учун - 0,1; 0,2; 0,5; 1; 2; 3; 5; 10; 20; 30; ва 40; минг м 3 ; - равшан нефть маҳсулотлари учун - 0,1; 0,2; 0,5; 1; 2; 3; 5; 10; ва 20 минг м 3 . Нефть ва нефть маҳсулотларини сақлаш учун қуйидаги хос ўлчамли металлдан ясалган резервуарлардан фойдаланилади:

- газ фазосида ички босим 20,0 Па гача ёки 2,5 Па вакуумгача бўлган ер усти вертикал цилиндрик - 0,1; 0,2; 0,3; 0,4; 0,7; 1; 2; 3; 5; 10; 15; ва 20; минг м 3 ; - газ фазосида юқори босим ёки вакуум бўлган ер усти вертикал цилиндрик - 0,1; 0,2; 0,4; 0,7; 1; 2; 3; ва 5; минг м 3 ; - горизонтал цилиндрик - 3; 5; 10; 25; 50; 75; ва 100 м 3 ; Нефть омборларида резервуарларни биттадан ёки гуруҳлаб жойлаштириш, бунда гуруҳнинг умумий сиғими 40 минг м 3 дан ошиб кетмаслиги керак, гуруҳлар ўртасидаги масофа 50 м дан кам бўлмаслиги лозим. Нефть маҳсулотлари қуйиладиган резервуарларни баландлиги 1,5 м дан паст бўлмаган иҳоталовчи тупроқ кўтарма билан тўсиб қўйиш керак. Насос станциялари ва қуйиш иншоотлари ёнувчи нефть маҳсулотлари сақланадиган ер усти резервуарлардан 8 м масофада, осон аланганланувчан нефть маҳсулотлари сақланадиган ер усти резервуарлардан 10 м масофада жойлаштириш лозим бўлади. Идишларда ташиладиган битумларни совуқ омборларда ва шийпонларда сақлаш керак бўлади. Очиқ майдонларда вақтинчалик сақлашда тахлаб қўйилган битумли бочкаларни устини қора қоғоз ёки брезнт (сув ўтказмайдиган мато) билан ўраб қўйиш керак. Бочкалар икки қават қилиб тахланади. Цистерналарда ташиладиган ярим қаттиқ ва суюқ битумларни сиғими 100 - 3000 м 3 пар, газ, сув ёки электр билан иситиладиган битум омборларида сақланади. 2. Суюқ юкларни қуйиш, тўкиш ва қуврлар орқали ҳайдашни комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш Суюқ юкларни саноат корхоналарининг ва нефть базалари темир йўл шохобчаларида цистерналарга, идишларга ва контейнерларга қуйилади. Суюқ юклар цистерналарда ташилганида қуйиш ва тўкиш операциялари марказдан қочирма ёки поршенли насослар босимида ёҳуд омбор ва цистерна сатҳининг жойлашиш тафовути сабабидан амлга оширилади. Суюқ юкларни қуйиш учун унумдорлиги 150 м 3 /соат дан 720 м 3 /соат гача

бўлган марказдан қочирма насослардан ва унумдорлиги 100 м 3 /соат дан 350 м 3 /соат гача бўлган поршенли насослардан фойдаланилади. Омбор резервуаридаги суюқликнинг энг паст сатҳи қуйиш қурилмалари ва жиҳозларини юқори белгиларидан баландроқ жойлашганида цистерналарга суюқликни ўз - ўзидан оқизиб қуйилади (2.20-расм, а ). Резервуарлар кўрсатилган сатҳдан пастроқ жойлашганида суюқликни цистерналарга насослар ёрдамида мажбуран қуйилади (2.20-расм, б ). Бунда суюқликни резервуарлардан насослар ёрдамида бевосита цистерналарга қуйиш ҳам мумкин ёки насослар ёрдамида суюқлик билан оралиқ (буфер) резервуарни тўлдириб ва ундан эса суюқликни цистерналарга оқизиб қуйиш мумкин (2.20-расм, б ). Бундай усулда камроқ унумдорликка эга бўлган насослардан фойдаланиш мумкин ва цистерналарга суюқлик қуйиш жараёнини тезлаштиришга эришилади. Оралиқ қуйиш резервуарининг минималь сиғими қуйдагича аниқланади: V о.қ = m қ · q - Q э · T қ , м 3 бу ерда m қ - қуюш учун олиб кириб берилган цистерналар сони; q - цистерналарнинг ўртача сиғими, м 3 ; Q э - насоснинг эксплуатацион унумдорлиги, м 3 /соат; T қ - қуюш учун олиб кириб берилган цистерналарни тўлдириш учун сарифланган вақт.

1- расм. Суюқ юкларни қуюш ва тўкиш чизмалари: а - резервуардан ўз - ўзидан оқизиб тўкиш; б - насос ва оралиқ резер вуарлардан мажбуран қуюш; в - ўз-ўзидан оқизиб тўкиш: 1 - остки тўкиш асбоби; 2 - кўчма нов; 3 - йиғиш нови; 4 - четлатиш қувури; г - вакуум насосли сифонда тўкиш: 1 - тўкиш шлангаси; 2 - ва 3 - ишчи коллектор; 4 - ҳаво коллектори; 5 - ёрдамчи коллектор; 6 - асосий коллектор; 7 - вакуум насос; 8 - ишчи қувур ўтказгич; 9 - оралиқ тўкиш резервуари; 10 - ҳайдовчи насос; д - насос ёрдамида тўкиш: 1 -насос; 2 - ва 3 - қувур ўтказгич; 4 - резервуар. Агар цистерналар остки тўкиш асбоблари билан жиҳозланмаган бўлсалар, суюқликни устки қопқоқли туйник (люк) лари орқали сўриб (тўкиб) олинади. Агар цистерналар остки тўкиш асбоблари билан жиҳозланган бўлсалар улардаги суюқликни остки тўкиш асбоблари орқали ўз

- ўзидан тўкиб олиш ҳам мумкин ёки устки қопқоқли тўйниклар орқали сўриб (тўкиб) олиш ҳам мумкин.Суюқ юкларни очиқ ўз - ўзидан оқиб тўкилиши цистерналарнинг остки тўкиш асбоблари орқали амалга оширилади (2.20-расм, в ). Тўкиш фронтининг рельс йўли бўйлаб резервуар 5 томонга маълум нишабликда йиғиш нови 3 қурилган бўлиб, унга цистерналарнинг остки тўкиш асбобларидан қуйилаётган суюқлик қия ўрнатилган кўчма нов 2 орқали оқиб келади. Суюқлик йиғиш новида тўпланиб, четлатиш қувури 4 орқали резервуарларга келиб қуйилади. Мойлар, керосинлар ва баъзи бир нефть маҳсулотларига сув ва турли механик аралашмаларни (чанг, қум ва ҳ.к) аралашиб кетишига умуман йўл қўйилмайди, Шунинг учун бундай суюқ юкларни очиқ ўз -ўзидан оқизиб тўкиш мумкин эмас. Бундай юклар учун эса ёпиқ ўз -ўзидан оқизиб тўкиш тавсия этилади. Ёпиқ ўз - ўзидан оқизиб тўкишда цистернанинг остки тўкиш асбобларига эгилувчан шланг ёки телескопик қувурлар уланади ва улар орқали суюқ юклар омбор резервуарларга оқиб келади. Вакуум насосли сифонда цистерналардан суюқ юкларни тўкишнинг принципиал чизмаси 2.20-расм, г да кўрсатилган. Ҳаво коллектори 4 орқали вакуум насос 7 га уланган тўкиш шлангаси 1 суюқ юкли цистерна ичига тўлиқ туширилади. Вакуум насос ишлаганида ишчи коллектор 2 ва 3 ларда сийракланиш вужудга келади, суюқлик тўкиш шлангаси орқали кўтарилиб, ишчи коллекторлар орқали асосий коллектор 6 га келиб тушади ва ишчи қувур ўтказгич 8 орқали оралиқ қабул қилиш (тўкиш) резервуари 9 га келиб тушади ва ундан эса ҳайдовчи насос 10 ёрдамида омбор резервуарларига ҳайдаб етказилиб берилади. Асосий коллектор ишга тушиб кетганидан кейин эса ҳаво коллектори узиб қўйилади. Оралиқ қабул қилиш (тўкиш) резервуарларидан фойдаланиш ҳайдовчи насос ишини цистернадан суюқликни тўкиш режимига тобе бўлмаслигини таъминлаш билан бир қаторда, унинг заруриятли унумдорлигини ва юритмасидаги қувватини кескин камайтиришни таъминлайди. Кислоталарни қуйиш, тўкиш ва ҳайдаш ишлари ҳам худди шу тартибда амалга оширилади,

лекин қуйиш, тўкиш ва ҳайдаш қурилмалари кислотага бардошли материаллардан ясалади ва бу қурилма линиялари кислота таъсиридан нейтраллаш (бетарафлаш) ва ювиш асбоб - ускуналари билан жиҳозланади. 1-расм д да цистернанинг устки қопқоқ тўйниклари орқали ботирилган (чўктирилган) насос 1 ёрдамида суюқ юкларни мажбуран тўкиш кўрсатилган. Насоснинг корпусига қувур ўтказгич 2 уланган. Насос корпусининг ичида герметик берк ғилофли электродвигатель жойлашган. Электрдвигатель валининг қуйи қисмига насоснинг ғилдираги ўрнатилган. Насос ишлаганида суюқлик насос корпусининг тубида жойлашган тешиклар орқали корпус ичига сўрилиб киради ва корпус билан электродвигатель ғилофи орасидаги ҳалқасимон тирқиш орқали эса қувур ўтказгичга ҳайдаб берилади ва ниҳоят асосий ишчи коллектор 3 орқали суюқлик резервуар 4 га келиб қуйилади. 1- расм. Икки томонллама тўкиш эстакадаси: 1 - оралиқ резервуар; 2 - қувур ўтказгич; 3 - панжара; 4 - йиғиш коллектори; 5 - эгилувчан шланг; 6 - қайтарма кўприкча; 7 - қувур ўтакзгич; 8 - тик турма; 9 -марказий буғ ўтказгич; 10 - тарқатувчи қувур; 11 - кронштейен; 12 - ажратма ўсимта; 13 - марказий коллектор. 1расмда нефть маҳсулотларини икки томонлама тўкиш эстакадасининг чизмаси кўрсатилган. Эстакада ишчиларни цистерналар устига ўтиб олишлар учун қайтарма (қайтариб қўйиладиган) кўприкча 6 ва марказий буғ

ўтказгич 9 билан жиҳозланган. Буғ марказий буғ ўтказгичдан тарқатувчи қувур 10 ва кронштейн 11 даги қувурнинг учта ажралма ўсимта 12 сига уланадиган эгилувчан шланглар орқали қизитиш мосламаларига етказиб берилади. Эстакаданинг тик турма 8 лари (стояки) ҳар 6 м га ўрнаштирилган бўлади. Сўриб олувчи айланма (бурилма) қувур ўтказгич 7 цистерналарнинг устки қопқоқли туйниклари орқали нефть маҳсулотларини тўкиш учун ишлатилади. Эгилувчан шланг 5 ни цистерна ичига ўрнатиш ва цистерна ичидан кўтариб олиш учун кўтариш стреласи ва электрталалар ишлатилади. Нефть маҳсулотларини цистерналарнинг остки тўкиш асбоблари орқали тўкиб олиш учун эса ишлатиладиган икки деворли марказий коллектор 13 ва йиғиш коллектори 4 мўлжалланган. Йиғиш коллекторининг панжараси 3 ва қувур 2 орқали нефть маҳсулотлари оралиқ резервуар 1 га келиб тушади ва у ердан насос ёрдамида омбор резервуарларига ҳайдаб етказиб берилади. Оралиқ тўкиш резервуарларнинг минимал сиғими қуйидагича аниқланади. V о.т = m т · q - Q э · T т , м 3 бу ерда m т - тўкиш учун олиб кириб берилган цистерналар сони; q - цистерниларнинг ўртача сиғими, м 3 ; Q э - насоснинг эксплуатацион унумдорлиги , м 3 /соат ; T т - тўкиш учун олиб кириб берилган цистерналар бўшатиш учун сарфланган вақт, соат. Мойларни қуйиш ва тўкиш учун икки томонлама ёпиқ эстакадалардан фойдаланилади. Бунда эстакадалар ишчиларнинг меҳнат шароитларини яхшилаш билан бир қаторда нефть маҳсулотларига ёғингарчилик пайтларида сув аралашиб кетмаслигини ва ифлосланиб қолмаслигини таъминлайди. Ўта қовушқоқ нефть маҳсулотларини тўкиш учун кичик габаритли ва юқори фойдали иш коэффициентига эга бўлган винтли насослардан фойдаланилади. Баъзида бундай ўта қовушқоқ нефть маҳсулотларини 0,05 МПа дан ортиқ бўлмаган босим остида ҳайдаб тўкилади. Бундай усул айрим типдаги цистерналар учун рухсат этилади.

Яроқсиз (бузуқ, шикастланган, нуқсонли) цистерналардан нефть маҳсулотларини яроқли цистерналарга ҳайдаб ўтказишш учун муқим ва кўчма қайта қуйиш (суюқликни бир жойдан иккинчи жойга ўтказиш) ускуналардан фойдаланилади. Муқим қайта қуйиш ускуналари қуйиладиган юк маршрутлари асосий йўналишларидаги таянч станцияларда жойлашган бўлади. Кўчма қайта қуйиш ускуналарида қуйиладиган юкли поездлар йўл сафаридаги станцияларга хизмат кўрсатилади. Кўчма қайта қуйиш ускунаси тўрт ўқли ёпиқ вагонга монтаж қилинган бўлиб, бу вагонда насосдан ташқари, электростанция ва хизмат кўрсатувчи ходимлар учун купе жойлашган. Муқим ва қайта қуйиш ускунаси ҳам равшан ва ҳам тўқ нефть маҳсулотларини ва кислоталарни яроқсиз цистернадан яроқли цистернага ҳайдаб ўтказиш (қайта қуйиш) учун хизмат қилади. Кислоталарни ҳайдаб ўтказиш жиҳозлари ва асбоб-ускуналари иккита мустақил линиялардан иборат бўлади. Булардан бири хлорид ва заиф сульфат кислотаси учун мўлжалланган бўлса, иккинчиси эса бойитилган сульфат кислотаси ва меланжлар учун мўлжалланган. Нефть маҳсулотларини ҳайдаб ўтказиш жиҳозлари ва асбоб-ускуналари равшан ва тўқ нефть маҳсулотлари учун мўлжалланган линиялардан иборат бўлади. Тўқ нефть маҳсулотлари учун мўлжалланган линия сўриб олувчи ва ҳайдовчи қувур ўтказгичлардан, ротацион тишли насосдан ва электродвигателдан иборат. Равшан нефть маҳсулотлари учун мўлжалланган линия эса бензинга бардошли сўриб олувчи ва ҳайдовчи қувур ўтказгичлардан, гирдобли (уюрма) насосдан ва электродвигателдан иборат. Эгилувчан шлангларни вагоннинг полига ёки рамаси остига тахлаб қўйилади. Кўчма қайта қуйиш ускунаси осма илгакли телескопик стрела ва икки дона чиғир (лебедка) билан жиҳозланган. Чиғирлардан бири телескопик стрелани, иккинчиси эса илгакни кўтариш ва тушириш учун хизмат қилади. Телескопик стрела ёрдамчи операцияларни (қувур ўтказгичларни ўрнатиш, йиғиш ва ҳ.к) бажариш учун мўлжалланган. Нефть маҳсулотларини ва кислоталарни яроқсиз цистерналардан яроқли цистерналарга ҳайдаб ўтказиш (қайта қуйиш) махсус ажратилган йўлларда

амалга оширилиши керак. Қайта қуйиш ускунасига электромеханик ва иккита чилангар хизмат кўрсатадилар. Улар хавфсизлик техникаси ва ёнғинга қарши ҳимоя чора - тадбирлари бўйича йўриқномаларни яхши билишлари керак. Нефть маҳсулотларини қуйиш ва тўкиш жараёнини жадаллаштириш усуллари турлича: иситиш, босим остида тўкиш, титратиш (вибро) тузилмалардан фойдаланиш ва тайёрлаш ҳамда тугатиш операцияларини механизациялаш. Нефть маҳсулотларини иситиш учун сув буғидан, иссиқ нефть, нефть маҳсулотларидан, эвтектикавий аралашмалардан ва электр иситгичлардан фойдаланилади. Сув буғлари юқори иссиқлик сақлаш қобилиятга ва катта иссиқлик бериш коэффициентига эга. Сув буғларининг цистернанинг юқори ички бўшлиғига 0,7-0,8 МПа босим остида ҳайдаб берилади. Электр иситгичлар ёнғин чиқиш жиҳатидан хавфли ҳисобланиб, уларни фақат юқори чақнаш ҳароратига эга бўлган нефть маҳсулотларини иситиш учун ишлатилади. Қозонининг остки қисми буғ ғилофли ВНИИЖТ цистерналаридан (2.22-расм) қовушқоқ ва қотиб қоладиган нефть маҳсулотлари ташилганида уларни тўкиб олишни анчагина тезлаштиришга эришилади. 2 - расм. Буғ ғилофли цистерна Цистерна қозонидаги буғ ғилофини сирти 28 м 2 ташкил этади. Ўта қовушқоқ ва қотиб қолган юкни тўкиб олиш, иссиқ қозон сирти бўйлаб эриган юкни

сирпаниб тушишига асосланган. Цистерна қозонинг буғ ғилофига қисқа қувур (патрубок) орқали сув буғи 0,2 - 0,3 МПа босими остида ҳайдаб берилади. Қозоннинг ҳар икки этак томонидаги ғилоф қисмининг остки тешикларидан конденсат чиқиб кетади. Цистернанинг остки тўкиш асбобининг диаметри 200 мм га катталаштирилган. У ҳам буғ ғилофига эга. Бундай цистерналардан ўта қовушқоқ ва қотиб қоладиган нефть маҳсулотларини тўкиб олиш учун одатдаги цистерналарга қараганда 2 - 4 маротабадан камроқ вақт сарфланади, нефть маҳсулотларига сув аралашиб қолиши батамом бартараф этилади, цистернадаги нефть маҳсулотларининг қолдиқлари 8-10 маротабагача камайтирилади. Тўкиш новлари ва тўкиш қурилмалари ҳам буғли ғилоф билан жиҳозланади. Уларнинг корпуслари икки деворли бўлиб, девор орасидан ўткир сув буғи ўтказиб турилади. Корпуснинг бир штуцери буғ шлангасини бирлаштириш учун мўлжалланган бўлса, иккинчиси конденсат йиғиш шлангасини бирлаштириш учун мўлжалланган. Битум ва қатрон (смола) лар тўнтариладиган (ағдариладиган) ярим очиқ вагон - бункерларда ташилади. Бункерларнинг қўш девори буғли ғилофни ҳосил қилади. Битта ярим очиқ вагон бункерни иситиш ва тўкиш учун қиш пайтларда 30 - 40 минут вақт сарфланади, чунки юкни суюқ ҳолатгача иситиш учун зарурият талаб этилмайди, фақат юкни бункер ички девори билан туташиш сиртини эритишгина етарли бўлади. 3 Суюқ юкларни қуйиш ва тўкиш фронтларини ҳисоблаш Қуйиш ва тўкиш қурилма ва иншоотлари, темир йўллар ва автойўллаклар билан биргаликда қуйиш ва тўкиш фронти деб аталади. Эстакада қурилмасидаги қуйиш ва тўкиш фронти қуйидаги формула орқали аниқланади: L қ.т = n 4 · ℓ 4 + n 8 · ℓ 8 , м

бу ерда n 4 , n 8 - мувофиқ равишда қуйиш (тўкиш) учун бир вақтнинг ўзида олиб кириб берилган тўрт ва саккиз ўқли бўш (юкли) цистерналар сони; ℓ 4 , ℓ 8 - мувофиқ равишда тўрт ва саккиз ўқли цистерналарнинг автоулагич ўқлари бўйича узунлиги, м. Агар нефть маҳсулотларини қуйиш (тўкиш) фақат маршрутларда амалга оширилса, нефть базасидаги эстакадалар сони қуйидаги формула орқали аниқланиди: M э = N м · T / (24 · 60) , дона бу ерда N м - бир суткадаги қуйиладиган юкли маршрутлар сони; T - олиб кириб бериш ва олиб чиқишни инобатга олган ҳолда, битта маршрут эстакадани банд қилиб турган вақти, дақ . Нефть базасининг йиллик юк айланмаси (нефть маҳсулотларини қуйиш ва тўкиш) бўйича қўйиладиган юкли маршрутлар сони қуйидаги формула орқали аниқланади: N м = k 1 · k 2 · Q й / (365 · G м ) , бу ерда Q й - нефть базасининг йиллик юк айланмаси, т; G м - битта маршрутдаги юк массаси, т; k 1 , k 2 - мувофиқ равишда нефть маҳсулотларини келиши (жўнаши)- нинг ва цистерналарнинг олиб кириб беришнинг суткалик номунтазамлик коэффициенти. Эстакадани битта маршрут банд қилиб турган вақти қуйидагича аниқланади: T = t окб + t у + t оч , дақ бу ерда t окб , t оч - мувофиқ равишда цистерналарни эстакадага олиб кириб бериш ва олиб чиқиш вақти, дақ ; t у - тайёрлаш ва тугатиш операцияларини инобатга олган ҳолда қуйиш ёки тўкиш учун умумий сарфлаган вақт,

дақ . Қуйиш ва тўкиш учун умумий сарфланган вақт қуйидагича аниқланади: t у = t тай + t қ.т + t туг , дақ бу ерда t тай - тайёрлаш операцияси (туйник қопқоқларини очиш, қуйиш шлангини цистерна ичига жойлаштириш) вақти, битта цистернага 2 - дақ . ҳисобида қабул қилинади; t туг - тугатиш операцияси (шлангни цистерна ичидан тортиб олиш, цистернани ичига қуйилган суюқликнинг баландли- гини ўлчаш, намуна олиш, туйник қопқоғини беркитиш ва ҳ.к.) вақти, битта цистернага 1- 2 дақ. ҳисобидан қабул қилинади; t қ.т - цистернага(дан) бевосита маҳсулот қуйиш (тўкиш) вақти, дақ . Цистернага(дан) бевосита нефть маҳсулотини қуйиш (тўкиш) вақти қуйидаги формула орқали ҳисобланади: t қ.т = n · q / (60 · υ · F · Z · γ ) , дақ. бу ерда n - қуйиш (тўкиш) учун олиб кириб берилган цистерналар сони; q - хос цистернанинг ўртача сиғими, т; υ - нефть маҳсулотини қувур ўтказгич ичидаги ўртача тезлиги ( 1-2 м/с ), гидравлик ҳисоблар асосида аниқланади; F - қувур ўтказгич кўндаланг кесимини юзаси, м 2 ; Z - параллел фойдаланиладиган қувур ўтказгичлар сони; γ - нефть маҳсулотининг зичлиги, т/м 3 . Олдиндан иситиш талаб этилмайдиган тўқ нефть маҳсулотларини цистернанинг остки тўкиш асбоблари орқали оқизиб тўкиб олиш вақти қуйидаги формула ёрдамида аниқланади: t о.т = q ц / (60 · ψ · F с · υ 0 · γ ) + t т.т , дақ. бу ерда q ц - цистерна сиғими, т ;

ψ - оқимни сиқилиш коэффициенти (0,6 атрофида); F с - цистернанинг остки тўкиш асбобининг кўндаланг кесимини юзаси, м 2 ; γ - нефть маҳсулотининг зичлиги, т/м 3 ; υ 0 - цистернанинг остки тўкиш асбоби туйнигидан нефть маҳсулотини оқиб чиқиш тезлиги, м/с; t т.т - тайёрлаш ва тугатиш операцияларининг вақти, дақ. Цистернанинг остки тўкиш асбоби тўйнигидан нефть маҳсулотини оқиб чиқиш тезлиги қуйидаги формула ёрдамида аниқланади; υ 0 = φ · √2 · g · h / 2 , м/с бу ерда h - цистернадаги нефть маҳсулотининг баландлиги, м; g - эркин тушиш тезлиги, м/с 2 φ - ўртача тезлик коэффициенти ( φ = 0,95 - 0,97) Цистерналарга(дан) нефть маҳсулотларини қуйиш (тўкиш) вақти маълум бўлса, қуйиш (тўкиш) қурилмасининг ўтказиш қобилятини аниқлаш мумкин: n ц = 24 ·60 · n / T , цис/сут. 4. Хавфсизлик техникаси талаблари Суюқ ҳолатда ташиладиган нефть маҳсулотларини ҳамда заҳарли ва ўювчи моддаларни қуйиш ва тўкишни алоҳида эҳтиёткорлик билан амалга ошириш керак. Қуйиш ва тўкиш жойларида чекиш ва олов ёндириш қатъий тақиқланади. Кислоталар билан ишлаш фақат махсус кийимларда рухсат этилади. Махсус кийимлар: дағал жун мовутли костюм, резинали қўлқоп ва этик, жунли бош кийим, фартук (этак), респираторлар ҳамда ҳимоя кўз ойнакдан иборат бўлиши керак . Заҳирада эса танлаб мослаб олинган ва текшириб кўрилган шахсий противогазлар (газга қарши ҳимоя асбоби) бўлиши керак. Сульфат ва хлорид кислота, меланж ва каустик сода эритмаси тананинг очиқ қисмига тушганида даволаш имконияти ниҳоятда кам бўлган

ўта кучли куйишни келтириб чиқаради. Ишқорли эритма кўзга тушганида эса кўр бўлишга олиб келувчи кўз хасталигини келтириб чиқаради. Нефть маҳсулотларини ва заҳарли суюқ юкларни қуйиш ва тўкиш ишларини бажаришда, хавфсизлик талабларига риоя қилмаслик, уларнинг заҳарли буғлар билан заҳарланишига сабаб бўлади, заҳарли суюқликлар ва улар буғлари конденсатларини ишлаётган хизматчилар тери қопламига тушганида кимёвий қуйишни ва оловдан хавфли моддалар алангаланганидан эса иссиқликдан қуйишдан келтириб чиқаради. Ёнувчи суюқликлардан бўшаган цистерна, бочка ва бошқа идишлар билан ниҳоятда эҳтиёткорликда бўлиб муомала қилиш талаб этилади, чунки уларнинг ичида ёнувчи суюқликларнинг буғлари йиғилиб қолган бўлади. Ёнувчи суюқликдан бўшаган бочка ва идишлар, улар билан тўлдирилган бочка ва идишларданда хавфлидирлар. Ёнувчи суюқлик билан тўлдирилган бочка ёки идиш ёнғин келиб чиққанида ёнади, шу суюқликдан бўшаган бочка ёки идиш эса ёнғиндан портлайди. Хавфли юкларни тўкиб олишда меҳнат шароитлари хавфсизлигини таъминлаш учун қуйидаги талабларни бажариш керак бўлади. Суюқ юкларни тўкиб олишдан аввал, улар заҳарли ёки алангаланувчан эканлигини аниқ билиб олиш, цистернани кўрикдан ўтказиш ҳамда тўкиш қурилма ва мосламаларни созлигини ва бузилмасдан ишлашини текшириб чиқиш керак бўлади. Қувур ўтказгич мосламалари зич беркитиладиган (герметик) бўлиши лозим. Қопқоқлар, жўмраклар ва бошқа баъзи бир беркитиш қурилмалари ҳамда мосламалари соз, яроқли ва шай бўлиши керак, чунки ҳар қандай вазиятда қувур ўтказгични қопқоқ билан ажратиб қўйиладиган қисмини беркитиб қўйишни имконияти мавжуд бўлиши лозим. Баъзи бир носозликлар масалан, қувур ўтказгичнинг зичлаш ҳалқа (сальник) ларининг ва қистирмаларнинг зичлашиши етарли даражада бўлмаса ёки цистернадан суюқликнинг сизиб оқиши аниқланиб қолинса, уларни дарҳол бартараф этишни ва оқиб чиққан суюқликларни йиғиб олиш, бетарафлаш (нейтраллаш) ёки бехатар жойга четлашиб ўтказишни чора-тадбирлари кўриш керак бўлади. Резервуарларни тўлиб-тошиб кетишдан ва қувур

ўтказгичларни узилиб кетишдан холос бўлиши учун насосларни ўз вақтида ишга туширишга ва тўхтатишга, шунингдек қопқоқларни ва ҳамда жўмракларни ҳам ўз вақтида очиш ва ёпишга алоҳида аҳамият бериш керак. Цистерналарни устки туйник қопқоқларни ва остки тўкиш асбобларини очишда ишчилар шамол эсаётган тарафда туриб ишлашлари лозим. Бу ишлари бажарилаётганида беркитиш мосламаларини асбоблар билан уриб очиш қатъиян тақиқланади. Суюқлик цистернадан тўкиб олинганидан ва қувур ўтказгичлар ажратилганидан сўнг барча тешик, туйник ва дарча батамом тўлиқ ва зичлаб беркитилиши керак. Цистернани эса тозалаш, буғлаш ва ювиш учун ювиш - буғлаш станцияларига жўнатилади. Ювиш ва буғлаш станцияларида цистернани тозалаш, буғлаш ва ювиш ишларини бажаришда қуйидаги хавфсизлик чора - тадбирларига риоя қилиш керак бўлади. Кислота ва аммиак қолдиқларининг тутунларини бартараф қлинмагунча ва ажралиб чиқаётган газлар батамом тўхтамагунгача цистерна ичига тушишга ижозат берилмайди. Тўкиб олинган цистернанинг остки қисмида тўпланиб қолган бензол, бензин, олтингугурт карбон ва бошқа суюқликларнинг буғлари цистерна ичига муҳофазалаш мосламаларисиз тушган ишчиларнинг заҳарланишини келтириб чиқариши мумкин. Врач кўригида батамом соғлом деб эътироф этилган, хавфсизлик техникаси Қоидаларини биладиган ва биринчи тиббий ёрдам кўрсата оладиган, шлангали нафас бериш асбобларидан ва барча қутқариш мосламаларидан фойдалана олиш маҳоратига эга бўлган шахсларга (одамларга) цистерна ичида ишлашга рухсат берилади. Ёши 18 дан кам шахсларга ҳамда аёлларга цистерналарни тозалашга ва таъмирлашга рухсат берилмайди. Кислотадан, креозотдан бўшаган цистерналарни тозалашда ишчилар (ювувчилар) юзларини, қўлларини ва бўйинларини қуйишдан сақловчи профилактик пасталардан фойдаланиш зарур. Ювувчилар тозаланаётган цистерналарда ташилган кимёвий маҳсулотнинг турига мос келадиган махсус кийимда бўлишлари керак.

Нефть маҳсулотлардан бўшаган цистерналарни иссиқ сув билан ювишда ювувчи нам тортмайдиган брезент костюм, брезент қалпоқ ва қўлқоп, ости ёқоч шпилькали чарм этик кийиб олиш лозим. Терини ўювчи, қичитувчи (бензол, ацетон, анилин, навшадил спирт, этилланган бензин) маҳсулотлардан бўшаган цистерналарни тозалашда ювувчи ҳимояловчи хлорвинили комбензонда, резина этикда, резина қўлқопда бўлиши керак. Айниқса шлангали нафас бериш асбобларини синчиклаб текшириб чиқиш зарур. Барча тўкиб олиш қурилма ва механизмларининг ҳимоялаш мосламаларининг, асбоб - ускуналарининг ва ёритиш жиҳозларининг соз ва шай ҳолатни таъминлаб туришни ҳамда ҳайдаб ўтказиш эстакаларида ва қуйиш пунктларида хавфсизлик техникаси қоидаларига риоя қилиш мажбурияти иш бажарувчи зиммасига юклатилади.

Похожие

Ғалла юклари билан ортиш-тушириш ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш

Ўрмон юклари билан ортиш-тушириш ишлари ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш

Кўмир ва маъданлар билан ортиш-тушириш ишларини ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш

Минерал қурилиш материаллари билан ортиш-тушириш ишларини ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш

Оғир вазинли ва узун бўйли юклар