Ғалла юклари билан ортиш-тушириш ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш - Транспорт - Рефераты

Ғалла юклари билан ортиш-тушириш ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

758.5 KB

Ғ алла юклари билан ортиш-тушириш ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш Режа: 1. Ғ алла юкларини тавсифи ва уларни ташиш шарт- шароитлари 2. Дон юкларини ортиш-туширишни ва сақлашни ташкил этиш

Ғ алла юкларига бошоқли , дуккакли экинларининг донлари ва мойли экинларнинг уруғлари ҳамда улардан қайта ишлаб чиқарилган махсулотлар мансуб бўлади. Бошоқли экинларнинг донларига: буғдой, жавдари буғдой, арпа, сули, шоли, маккажўхори, тариқ, гречка; дукаккли экинлар донларига: нўхат, ловия, соя, чечевица; мойли экинлар уруғларига: кунгабоқар, зиғир, канопуруғлари ва пахта чигитлари мансуб бўладилар. Ғ алла юкларидан қайта ишлаб чиқарилган махсулотларига - ун, барча турдаги ёрмалар, омихта емлар, кунжара, шўрха ва ҳ. к. мансуб бўладилар. Ғ алла юкларнинг асосий қисмини (60 % дан ортиқроғини) бошоқли экинларнинг донлари ташкил этади. Дон юкларини сақлашда ва ташишда, уларининг сочилувчанлиги, намлиги, етилиши, ўсиши ва бошқа биокимёвий хусусиятлари инобатга олинади. Доннинг натураси (асли), намлиги ва таркибидаги аралашмаларнинг мавжудлиги (тозалик даражаси) ҳамда ғалла зараркунандалари билан зарарланганлиги унинг асосий сифат кўрсаткичлари ҳисобланади. 1 л доннинг граммлардаги массаси унинг натураси ҳисобланади. Доннинг натураси, унинг намлигига, шаклига, ўлчамларига тўла - тўкислигига боғлиқ бўлади. Доннинг сочилувчанлиги вагонларнинг ва омбор биноларни тўлишига, ҳамда ортиш - тушириш воситаларини танлаб олишга таъсир этади. Тариқ, зиғир уруғи, нўхатлар энг катта; буғдой, жавдари буғдой, чечевица бироз камроқ; сули, шоли, кунгабоқар уруғлари эса энг кам сочилувчанликка эга бўладилар. Ғ алла юкларининг 37-45 ° дан (шоли, сули, кунгабоқар уруғи, маккажўхори дони, арпа) токи 20-28 ° гача (тариқ, зиғир уруғи) бўлган осойишталикдаги табиий нишаблик бурчаги , уларнинг сочилувчанлигини тавсифлайди. Юкларнинг табиий нишаблик бурчаги қанча кичик қийматларга эга бўлса, уларнинг сочилувчанлиги шунча юқори бўлади. Бошоқли ва дуккакли экинларнинг донлари таркибидаги намлик 14 % гача бўлганида ва мойли экинларнинг уруғлари таркибидаги намлик 11 % гача бўлганида, улар қуруқ деб эътироф этилади ва сақлаш ҳамда ташиш жараёнларида катта муаммоларни келтириб чиқармайди. Дон ва

уруғларнинг таркибидаги намлик бундан катта фоизларда бўлганида, улар нам ёки хом деб ҳисобланади. Бундай нам ва хом дон ҳамда уруғларни махсус кўчма ёки муқим қуритгичларда, уларни ташишда ва узоқ муддатли сақлашда асрашни таъминлайдиган намликкача қуритилади. Намлиги 15 % гача бўлган тариқ ва намлиги 16 % гача бўлган барча турдаги донлар бевосита тўғри темир йўл қатновларида, шунингдек бевосита аралаш темир йўл - сув қатновларида умумий асосларда ташилади. Намлиги 15 % юқори бўлган тариқ ва намлиги 16 % дан юқори бўлган барча донлар “Ўздонмаҳсулот” ОАЖ ва “Ўзбекистон темир йўллари” ДАТК нинг рухсати билан ташишга қабул қилинади. Барча бошоқли ва дуккакли экинларнинг донлари ва мойли экинларнинг уруғлари, Давлат ғалла назорати (Государственной хлебной инспексии)нинг сертификати ёки сифат ҳақидаги гувоҳномасини юк жўнатувчи тақдим этганидагина, ташишга қабул қилинади. 1 - расм. Ўз - ўзидан зичлашадиган эшик:

1 - қопқоқ; 2 - эксцентрик даста; 3 - резинали зичлагич; 4 - шток; 5 - пуржина; 6 - зулуф. Дон юклари дон ташувчи -махсус хоппер вагонларда ёки универсал тўрт ўқли ёпиқ вагонларда сочма ҳолатда (насыпю) ташилади. Ҳажми 120 м 3 ли универсал тўрт ўқли ёпиқ вагонлар ўз - ўзидан зичлашадиган эшиклар билан жиҳозланган бўлиб (2.15-расм), уларда дон юклар сочма ҳолатда ташилганида эшик ўймасига ғалла қалқонларини ўрнатиш талаб этилмайди. Барча реконструкция қилинган ҳажми 106 м 3 ли универсал тўрт ўқли ёпиқ вагонлар ажралмайдиган ғалла қалқанлари билан жиҳозланган (бу турдаги вагонлар оз қолган). Бошқа турдаги универсал тўрт ўқли ёпиқ вагонларга дон юкларини ортишдан аввал, уларнинг эшик уймасининг ички тарафидан ғалла қалқонлари ўрнатилади (2.16-расм). 2- расм. Ажралувчи ғалла қалқони Лекин бу турдаги вагонлар темир йўл транспортида жуда оз қолган. Ғ алла йиғим терими пайтида, вагонлар танқислиги боис ҳажми 120 м 3 ли, ўз -

ўзидан зичлашадиган эшиклари носоз универсал тўрт ўқли ёпиқ вагонларга ҳам ғалла қалқонлари ўрнатилиб, 2.17-расмда кўрсатилгандек дон ортиб ташишга ижозат берилади. 3-расм. Универсал тўрт ўқли вагонга ғалла ортиш чизмаси Янги турдаги дон ташувчи-махсус вагон ўтиш майдончаси билан жиҳозланганлиги боис ортиш - тушириш ишлари бажаришда меҳнат хавфсизлигини таъминлайди. Бундан ташқари юк тушириш туйниги вагонни пломбалаш учун зулф билан жиҳозланган. Ҳозирда 50 % дан зиёд дон юклари дон ташувчи-махсус хоппер вагонларда ташилмоқда. Келажакда эса барча дон юкларини дон ташувчи-махсус хоппер вагонларда ташишга саъй- ҳаракат қилмоқда. Бу эса ташилаётган юкларни асрашда тўла таъминлаши билан бир қаторда ортиш - тушириш ишларини жадаллаштиради ва вагонннинг ўртача статик юкламасини ўсиш ҳисобига транспорт харажатлари камайтиради. Омиҳта ем (комбикорм), шўрха ва кепакларни (отрубей) ларни ташишда универсал тўрт ўқли ёпиқ вагон эшикларига тўсиш учун картон (қалин қоғоз) дан ясалган қалқонлар ўрнатилади. Уларни тайёрлашни ва ўрнатишни юк жўнатувчилар амалга оширадилар. Омиҳта ем, шўрха ва кепакларни ташиш учун дон ташувчи-махсус хоппер вагонлардан ҳам фойдаланилади.

Ун ва барча турдаги ёрмаларни одатда идишларда-асосан қопларда ташилади. Кўпинча бир қоп унни массаси 45 - 50 кг ни ташкил этади. Ун бегона ҳидларга, намликка ва турли ёғлар таъсирига сезгир бўлганлиги боис, унни полимер қопларда ташиш мақсадга мувофиқ бўлади. Қоплардаги ун ва ёрмаларни штабелларга тахлаб сақланади ва ташилади. Штабель баландлиги ҳарорат ва намликка боғлиқ бўлиб 8-12 қаватни ташкил этади. Гуруч якка ёки қўш қаватли қопларда ташилади. Гуруч катта миқдорда нам тўплаш (бўкиш), қўшимча нам ютиш қобилятига эгалиги билан ажралиб туради, аммо таркибидаги намлик осонликча буғланиб кетиши ҳам мумкин. Гуруч турли бегона хидларга сезгир бўлганлиги боис уни сақлашда омбор биноларини фаол шамоллатиб туриш керак бўлади. Маккажўхори ўз - ўзидан қизишга мойил, унинг таркибидан кўп миқдорда намлик ажралиб чиқиши ва бунинг оқибатида юк массасида ўсиш, чириш мағорлаш каби турли биокимёвий жараёнлар бошланиб кетишини олдини олиш учун маккажўхори сақланаётган омбор биноларини шамоллатиб туриш тавсия этилади. Маккажўхорининг тўкма солиштирма ортиш ҳажми 1,39 т/ м 3 , идишда эса-1,52 т/м 3 . Дуккакли экинлар дони тўкма ҳолатда ва қопларда универсал тўрт ўқли ёпиқ вагонларда ташилади. Қопларда ташиладиган дуккакли экинлар доннини солиштирма ортиш ҳажми 1,3 - 1,8 т/м 3 ташкил этади. Мойли экинлар уруғларидан озиқ - овқат саноатида халқ истеъмоли учун зарур бўлган ўсимлик мойлари ажратиб олинади. Бу гуруҳга ўзининг хусусияти билан дуккакли экинлар доннининг муайян бир қисми ҳам мансуб бўлади (соя, ерёнғоқ). Кунжара -турли уруғлар ва донлардан ўсимлик мойини сиқиб олишдан қолган ма ҳ сулот ҳисобланади. Чорвачилик учун тўйимли ем маҳсулоти. Кунжара ўз - ўзидан қизишга ва ўз - ўзидан ёнишга мойил, уни тўкма ҳолатда ва қопларда универсал тўрт ўқли ёпиқ вагонларда ташилади, солиштирма ортиш ҳажми 1,56 т/м 3 дан 1,73 т/м 3 гача ўзгариб туради.

2. Дон юкларини ортиш-туширишни ва сақлашни ташкил этиш Дон юкларини қабул қилиш, сақлаш ва ортиб жўнатиш сиғими, жиҳозлари ва ортиш - тушириш ишларини бажариш шароитлари турлича бўлган махсус дон омборларида амалга оширилади . Дон омборлари механизациялашмаган ва механизациялашган омборлардан ҳамда турли конструкциядаги элеваторларидан иборат бўлади. Механизациялашмаган дон омборлари одатда кичик иш ҳажмидаги омборлар бўлиб, бу жойларда ортиш - тушириш ишлари шу омборларга бириктириб қўйилмаган механизмлар ёрдамида бажарилади (бундай омборлар ҳозирги пайтларда умуман қурилмаяпти). Механизациялашган омборларда эса ортиш - тушириш ва омбор операциялари муқим ёки кўчма механизация воситаларида амалга оширилади. Катта сиғимли элеваторлар-энг мукаммал дон омборлари ҳисобланиб, уларда барча жараёнлар: ортиш - тушириш ишларини ва омбор операцияларини бажариш, донни қуритиш ва тозалаш механизациялашган. Элеваторлар донни сақлашда, қабул қилиш ва уни вагонга ортиб жўнатишда энг яхши эксплуатацион ва иқтисодий шарт - шароитларни таъминлайди. Донлар элеваторларнинг силослар и да сақланади. Ортиш-тушириш ишлари батамом комплекс механизациялашган ва бу ишларни бажариш учун энг кам вақт талаб этилади. Донни тортиш эса автоматик элеватор тарозиларида амалга оширилади. Элеваторларнинг тайёрловчи (линейные), тегирмон (ишлаб чиқариш) ва қайта юклаш (порт ва пристанлардаги, базис) турлари мавжуд. Тайёрловчи элеваторлар асосан ғалла етиштириладиган минтақаларда жойлашган бўлиб, улар донни бевосита ишлаб чиқарувчилардан (қишлоқ хўжалик ширкатларидан, фермерлардан) қабул қилиб оладилар, қуритадилар, тозалайдилар, маълум муддат сақлайдилар ва истеъмолчиларга ортиб жўнатадилар. Тегирмон элеваторлари катта шаҳарларда ва аҳоли пунктларида жойлашган бўлиб, бу элеваторларга

магистрал транспортда дон етиб келади ва уларни қайта ишлаш натижасида турли ғалла маҳсулотлари олинади. Қайта юклаш элеваторлари эса бир турдаги транспортдан бошқа турдаги транспортга донларни қайта юклаш ва узоқ вақт сақлаш учун мўлжалланган. 2.18-расмда тайёрловчи элеваторнинг тарҳи, минорасини кесими ҳамда силослар ва минора орқали дон оқимининг ҳаракатни технологик чизмаси кўрсатилган. Лаборатория 1 да намлиги ва сифати текширилган ва автомобиль тарози 2 да масса бруттоси тортиб аниқланган автомобиллар донни тўкиш учун юк туширгич иншоот 3 даги автомобиль қиялатгични устига келиб тўхтайди. Автомобилни борти (орқа ёки ён томон) очилади. Автомобиль қиялатганида (орқасига ёки ёнига) уни ичидаги дон қиялатгичнинг поли остига ўрнатилган қабул қилиш бункер 4 ларидан (ҳар бирини сиғими 50 т) бирига тўкилиб тушади. 4 - расм. Тайёрловчи ғалла элеватори: 1 - лаборатория; 2 - автомобиль тарози; 3 - юк тушириш иншооти; 4 - қабул қилиш бункери; 5 - чиқиндилар омбори; 6 - чиқариш қувури; 7 -

махсус иншоот; 8 - силослар; 9 - силос усти конвейери; 10 - нория бошмоғи; 11 - силос ости конвейери; 12 - нория; 13 - юк туширгич аравача; 14 - элеватор торозисининг бункери; 15 - тозалаш ва қуритиш иншоотлари; 16 - элеватор минораси; 17 -термодатчиклар. Қабул қилиш бункерлари остига, донни элеватор минораси 16 га узлуксиз оқимда етказиб берувчи тасмали конвейер монтаж қилинган. Миноранинг ичида элеваторни турли қурилма ва жиҳозлари: нория (ковшли элеватор) 12, тозалаш ва қуритиш иншоотлари 15, автоматик элеватор тарози 14 ҳамда чиқариш қувури 6 монтаж қилинган. Қабул қилиш бункерларидан тасмали конвейер орқали узлуксиз оқимда элеватор минорасига етказиб берилаётган дон нориянинг бошмоғи 10 га келиб тушади. Нория эса донни тўхтовсиз оқимда юқорига кўтариб, уни автоматик элеватор тарози бункери орқали тозалашга, қуритишга ёки силос усти тасмали конвейер 9 ларидан бирига узатади. Бу силос усти тасмали конвейери рамасида ҳаракатланувчи юк туширгич аравача 13 орқали дон узлуксиз силос корпус 8 лардан бирига келиб тушади. Донни вагонларга ортиб жўнатиш учун силос корпусларида сақланаётган дон силос ости конвейери 11 га титратма таъминлагич ишлаганида муайян узлуксиз оқимда тўкилиб турилади. Силос ости конвейери эса донни узлуксиз оқимда нория бошмоғига етказиб беради. Нория донни узлуксиз оқимда юқорига кўтариб уни автоматик элеватор тарозисининг бункерига узатади. Автоматик элеватор тарозида тортилган дон элеваторнинг чиқариш қувури орқали вагонга ортилади. Силосларда сақланаётган донни ҳароратини назорат қилиб туриш учун силосни ичига унинг бутун баландлиги бўйича термодатчик 17 лар ўрнатилган махсус сим тортиб қўйилган. Силослар ичидаги донни ҳарорати термодатчиклар орқали узлуксиз ўлчаб (аниқланиб) турилади ва бошқариш пультидаги асбобларга узатилади.

Ишлаганида чанг - тўзон ҳосил бўлувчи элеваторнинг барча механизм ва агрегатларига сўриб олувчи шамолпарракларнинг қувур ўтказгичлари ўрнатилган бўлиб, дон чанглари ва донни қайта ишлашда ажратиб олинган чиқиндилар махсус қувур орқали чиқиндилар омбори 5 га ҳайдалади. Элеваторнинг силос корпуслари монолит ёки йиғма темир - бетон элементлардан қурилади. Тарҳда силослар квадрат ёки доира шаклида бўладилар. Тарҳдаги ўлчамлари 3х3 ва 4х4 м ва баландлиги 30 м бўлган квадрат силослар одатда тайёрловчи элеваторларда қурилади. Улар қалинлиги 25 см ли ҳажмий блоклардан ёки плиталардан йиғилади. Доира шаклидаги силосларнинг диаметри одатда 6 м бўлиб, баландлиги 30 м ни ва деворларининг қалинлиги эса 25-30 см ни ташкил этади. Намунавий лойиҳадаги қўш доира силос корпуслар сиғими: 2 х 11,0 минг т ; 2 х 25,0 минг т ва 2 х 50,0 минг т бўладилар. Тайёрловчи элеваторларнинг шартли белгилари Л2 х 100, Л3 х 175, ЛВ, ЛМ ёки ЛС кўринишида бўлиши мумкин. Л ҳарфи русча линейные сўзидан олинган бўлиб элеватор линейный (линиялардаги - тайёрлов жойларидаги) деган маънони билдиради. Л ҳарфидан кейинги биринчи рақам элеватордаги нориялар сонини билдиради, иккинчи рақам эса, уларнинг ҳар бирини техник унумдорлигини билдиради. Агар элеваторнинг шартли белгиси ЛВ бўлса, бу-“элеватор линейный для восточных районов” ёки ЛМ-“ линейный монолитный”; ЛС–“линейный из сборного железобетона” деган маънони билдиради ва ҳ. к. Тайёрловчи (линейных) элеваторларнинг ўртача суткалик қайта ишлаш қобилияти: автотранспортдан юкни қабул қилиб олиш бўйича 1500 т дан 5000 т гача; вагонларга юк ортиш бўйича 1500 т дан 2500 т гача; тозалаш бўйича 1500 т дан 5000 т гача ва қуритиш бўйича 175 т дан 2500 т гача бўлиши мумкин. Конвейерларнинг техник унумдорлиги элеватор минорасига ўрнатилган норияларнинг техник унумдорлигига мувофиқ бўлиши керак. Тегирмон элеваторларига асосан дон темир йўл транспорти орқали маршрутларда ёки алоҳида гуруҳ вагонларда ҳамда алоҳида вагонларда етиб келади. Бир неча турдаги тегирмон элеваторлари мавжуд. М2 х 100; M 3 х

100; М2 х 175 ва М3 х 175 тегирмон элеваторларнинг минораси: техник унумдорлиги 100 ёки 175 т/соат бўлган иккита ёки учта нория; техник унумдорлиги 100 т/соат бўлган иккита ёки учта сепаратор (донни тозалаш учун) ва 20 тоннали иккита ёки учта ковшли автоматик элеватор тарозилар билан жиҳозланади. М2 х 100 ва М3 х 100 элеваторларнинг силос корпусларига 8000-16000 т , М2 х 175 элеваторларининг силос корпусларига 16000 т ва М3 х 175 элеваторларининг силос корпусларига 33400 т дан сиғади. Юқорида кўрсатилган тўртта турдаги тегирмон элеваторлари суткасига мувофиқ равишда 1500; 2000; 2500 ва 3000 т донни вагондан тушириб қабул қилиб олади. Донни вагонлардан тушириб олиш учун тушириш йўли остига қурилган қабул қилиш бункерлар хизмат қилади. Техник унумдорлиги 100 т/соат бўлган нориялар учун 2 та бункер, техник унумдорлиги 175 т/соат бўлган нориялар учун тўртта қабул қилиш бункери тушириш йўли остига қурилади. Қабул қилиш бункерлари остида тасмали конвейерлар жойлашган бўлиб, улар донни қабул қилиш бункеридан нориянинг бошмоғига узлуксиз оқимда етказиб туради. Қабул қилиш бункерига тушириш учун қўйилган навбатдаги вагондаги донни, аввалги вагондан туширилган дондан шу қабул қилиш бункери батамом бўшатиб олинганидан сўнг, тушириш бошланади. Вагонлардаги донни тушириш шундай ташкил этилиши керакки, улар қабул қилиш бункерларини бўшатиб олинишини кутиб тўхтаб турмаликлари лозим, тасмали конвейерлар ва нориялар эса вагонларни ўринларини алмаштириш ва уларни тушириш пайтида салт ишламаликлари керак. Шунинг учун қабул қилиш бункерларини бўшаш даври, вагонларнинг тушириш ва ўрнини алмаштириш даврига тенг бўлиши керак. Қабул қилиш бункерини юкдан бўшаш вақти: T б = n · t б , дақ бу ерда n - қабул қилиш бункерларининг сони;

t б - битта қабул қилиш бункерини бўшаш вақти, қуйидаги йиғиндига тенг: t б = t 1 + t 2 + t 3 , дақ t 1 - нориянинг эксплуатацион унумдорлигига ва қабул қилиш бункердаги юк миқдорига (вагоннинг статик юкламасига) боғлиқ бўлган қабул қилиш бункерини бўшашини тоза вақти; t 2 - қабул қилиш бункеридан дон қолдиқларини батамом оқиб чиқиш вақти ( t 2  1 дақ) ; t 3 - биринчи қабул қилиш бункеридан донни оқиб чиқиши тугаганидан иккинчи қабул қилиш бункеридан донни оқиб чиқишини бошлангунгача бўлган вақт ( t 3  0,5- 1 дақ). Битта вагонни тушириш вақти t т ҳамда вагонларни (бўшаган ва юкли) ўрнини алмаштириш вақти t а маълум бўлса, қуйидагига эга бўламиз: T б = t т + t а , дақ ёки n · t б = t т + t а , дақ бу ерда эса қабул қилиш бункерини заруриятли сонини аниқлаймиз: n = ( t т + t а ) / t б , дақ Битта нория ва бункер ости конвейер линиясида тушириладиган вагонлар сонини қуйидагича аниқлаш мумкин: n в = (60 · T т.т ) / t б , дақ бу ерда T т.т - вагонни туширишда тўхтаб туриш вақти, соат Барча олиб кириб берилган вагонларни (маршрутни) n м тушириш учун нория ва бункер ости конвейер линияси сонини қуйидагича аниқлаш мумкин:

Z л = n м / n в , дона Дон ташувчи-махсус хоппер вагонлардан донни тушириш учун унинг остида жойлашган юк тушириш туйниги очилади ва дон ўз - ўзидан оқиб қабул қилиш бункерларига тушади. Махсус хоппер вагондан донни ўз - ўзидан оқиб тушиш вақти 6 - 8 дақиқани ташкил этади. Универсал тўрт ўқли ёпиқ вагонлардан донни тушириш учун механик кураклар ёки ИРМ-7 турдаги инерцияли юк тушириш машинасидан фойдаланилади. Универсал тўрт ўқли ёпиқ вагондан донни механик кураклардан тушириш учун 40 - 55 дақиқа вақт сарфланади. ИРМ-7 турдаги инерцияли юк тушириш машинасида универсал тўрт ўқли ёпиқ вагондан донни тушириш учун эса 10 - 12 дақиқа вақт сарфланади. Суткалик юк тушириш ҳажми 20 ва ундан ортиқ вагонни ташкил этганида ИРМ-7 турдаги инерцияли юк тушириш машинасидан фойдаланиш иқтисодий жиҳатдан самарали ҳисобланади. Қайта юклаш элеватори , тайёрловчи элеватордан фарқли ўлароқ, дастлабки ишловдан ўтган - тозаланган ва қуритилган донларни қабул қилиб олади. Лекин бу элеваторларда донни узоқ муддатларда сақлаш учун уларнинг сифатини янада яхшилаш борасида ишлар олиб борилади. Бу элеваторларнинг жиҳоз ва қурилмаларнинг унумдорлигини 350 - 500 т/соат ва ундан кўпроқ бўлиши мумкин. Сиғими эса 50 - 150 минг т ни ташкил этади. Уруғлик юкларни сақлашга мўлжалланган элеватор силосларини шамоллатиб туриш керак. Барча элеваторларнинг машина, жиҳоз, ускуна ва қурилмаларни электр юритмалари автоматлашган ва масофадан туриб бошқарилади. Биринчи қаватдаги диспетчерлик хонасида бошқариш пульти ва мнемосхема, автоматик ишоралаш (сигнализация) ва назорат қилиш нур қалқони жойлаштирилган бўлади. Бошқариш пультида электр маршрутлаш схемасини созлашнинг универсал алмашлаб улагичлари ва ишга тушириш тугма (кнопка) лари жойлаштирилган. Мнемосхемада доннинг ҳаракат маршрутларини қайд қилиш белгилари ўрнатилган бўлиб, дон оқимининг

имконияти мавжуд йўналишлари, машина, жиҳоз, бункерлар ва ҳ.к. ларни тасвирлари турли ранглар кўрсатилган. Бункер ва силосларнинг чиқарувчи туйниги электр юритма билан жиҳозланган. Уларни оператор пультдан бошқаради. Силос ости шибер тамбалари электр пневматик юритмага эга. Дон оқимининг йўналишини ўзгартириш учун дон ўтказказгичларга электр юритмали оширма (перекидной) клапан монтаж қилинган. Оширма клапанни бошқариш автоматлашган. Бункер ва силослардаги донни ҳаракатини ва унинг ҳароратини кузатиб туриш учун мнемосхемага сигнал берувчи мембранали датчиклар ва электр термометрлар хизмат қилади. Силос усти конвейерларнинг юк туширгич аравачаларини оператор пультдан бошқаради. Бу аравачалар белгиланган силоснинг устига келиб, автоматик четки улаб-узгич ёрдамида тўхтайди. Дон оқими ҳаракати маршрутини мнемосхемада алмашлаб улагичлар ёрдамида териб чиқилади, кейин эса тугмани босиб машина ва механизмлар ишга туширилади. Операторнинг янглишишидан ва авариялардан холос бўлиш учун, кетма - кет ишга туширишни ва иш режимини тартибга солишни таъминловчи автомуҳосара назарда тутилган. Элеватор радио ва телефон алоқаси билан жиҳозланган. Донни сақлаш учун элеваторлар билан бир қаторда дон омборларидан кенг фойдаланилади. Бу дон омборлари Донсаноатлойиҳа институтида ишлаб чиқилган намунавий лойиҳа асосида қурилади. Сиғими 5500 т ли йиғма темир - бетон элеменлардан қурилган дон омборлари амалиётда кенгроқ тарқалган (2.19-расм, а ). Омборни бўйланма девори қиррали панелдан иборат бўлади. Бундай омборларни деворлари йиғма темир - бетондан ташқари ғиштдан, йирик шлакобетонлардан ёки бетон блоклардан ва бошқа девор қуриш материалларидан қурилган бўлиши мумкин. Донни босимидан бериладиган кўндаланг силжиш кучига бардош бера олиш учун деворни анкерли (енгиллаштирувчи) плиталар билан маҳкамланади. Анкерли плита ташқи фундамент тагигача чуқурликка тупроққа кўмилади. Омборнинг поли

асфальто - бетон қопламали қилиб қурилади. Омборнинг асбест - цементли томи, горизонтга нисбаттан донни табиий нишаблик бурчагига тенг бўлган 25 ° қияликда қурилади. Бу эса омбор ҳажмидан энг яхши фойдаланиш билан бир қаторда омбор устунлари устки саррофларига ва ферма тортқичларига ташловчи (сбрасывающий) аравачали штабель усти тасмали конвейер ўрнатиш имкониятини яратади. 2.19-расм, в да механизациялашган омборда донни ҳаракатланиш технологик схемаси кўрсатилган. Омбор 6 нинг этак қисмида ишчи минора жойлашган бўлиб, бу ишчи минора донни автотранспортлардан қабул қилиб олишга, тозалаб ҳамда қуритиб сақлаб қўйишга ва темир йўли вагонларига ортиб жўнатишга хизмат қилади. Ишчи миноранинг ён қисмида жойлашган автомобиль кўтаргич автомобиль ва тиркамаларни қиялатиб донни бункер 1 га тўкиб беради. Бункердаги дон нория 2 га узатилади ва нория орқали юқорига кўтарилиб тозалаб - қуритиш қурилмаларига етказиб берилади. Тозаланган ва қуритилган дон нория 4 орқали юқорига кўтарилади ва штабель усти тасмали конвейер 5 га узатади. Штабель усти тасмали конвейерини ташловчи арвачаси ёрдамида донни омбор ичига бир текисда жойлаштириб чиқади. Донни темир йўл вагонларига ортиб жўнатиш учун омбор полининг остида, омборни бутун бўйланма ўқи бўйича тоннель қурилган бўлиб, тоннель ичига эса штабель ости тасмали конвейери монтаж қилинган. Тоннель қопқоғига титратма таъминлагич 7 ўрнатилган. Титратма таъминлагич ишга тушганида муайян (конвейер унумдорлигига тенг) миқдордаги донни омбордан штабель ости тасмали конвейерига ўтказиб бериб туради. Штабель ости тасмали конвейери эса донни тўхтовсиз оқимда нория 4 нинг бошмоғига етказиб бериб туради. Нория эса донни тўхтовсиз оқимда юқорига кўтариб, элеватор тарозисига етказиб беради. Тарозида тортилган дон ишчи миноранинг чиқариш қувури орқали вагонга ортилади. Ишчи минорани жиҳозлари: унумдорлиги 100 т/соат бўлган сепаратордан; иккита нориядан, 10 т юкламали иккита тарозидан; автомобиль ва тиркамалардан юкни тўкиш учун автомобиль кўтаргичдан;

вагон туширувчи тасмали конвейердан ва унумдорлиги 50 т/соат бўлган қуритиш агрегатидан иборат. Бу механизациялашган омборларда донни темир йўл вагонларидан қабул қилиш учун ҳам мўлжалланган. Гидрогеологик шароитлари яхши минтақалар учун кўтарилма тупроқ тепа деворли омборлар тавсия этилади (2.19-расм, б ). Бу омборларни деворларини муайян қисмини баландлиги 2,5 м ли кўтарилма тупроқ тепа ташкил этади, поли эса 1 м га чуқурлаштирилган. Доннинг ёнлама босимини тупроқ тепа қабул қилади.

5 - расм. Механизациялашган дон омбори: а - йиғма темир бетонли; б - йиғма темир бетонли, кўтарилма тупроқ тепа деворли, в - механизациялашган омборда донни ҳаракатланиш технологик чизмаси; 1 - қабул қилиш бункери; 2 - ва 4 - нория; 3 - қуритиш–тозалаш қурилмаси; 5 - штабель усти тасмали конвейери; 6 - омбор; 7 - титратма таъминлагич; 8 -штабель ости тасмали конвейери; 9 - чиқариш қувури.

Похожие

Ўрмон юклари билан ортиш-тушириш ишлари ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш

Кўмир ва маъданлар билан ортиш-тушириш ишларини ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш

Минерал қурилиш материаллари билан ортиш-тушириш ишларини ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш

Қуйиладиган юклар билан қуйиш - тўкиш ва омбор операцияларини комплекс механизациялаш ва автоматизациялаш

Автомобил транспортида ортиш-тушириш ишларини ташкил этиш ва механизациялаш.