Transport vositalarini texnik ishlatish bo’yicha asosiy tushunchalar. - Транспорт - Рефераты

Transport vositalarini texnik ishlatish bo’yicha asosiy tushunchalar.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

64 KB

Transport vositalarini texnik ishlatish bo’yic h a asosiy tushunchalar . Reja: 1. Transport vositalarini texnik ishlatish mohiyati. 2. Transport vositalariga o’tkaziladigan texnik xizmat turlari. 3. Avtotransport korxonalarida texnik xizmat ko’rsatish ishlarini tashkil etish uslublari.

1. Transport vositalarini texnik ishlatish mohiyati. Mamlakatni avtomobillashtirish avtomobil transporti zimmasiga muhim vazifalar yuklaydi. Bulardan muhimi TXK va ta`mirlash ishlari texnologiyasi jarayonining tashkil etishning takomillashtirish, ish sifatini yaxshilash va ta`mirlashda to’xtab turishni qisqartirish, mehnat va material sarfini kamaytirish kabilardir. Shuning uchun ilmiy texnika tarakkiyotining muhim vazifalari: TXK va ta`mirlashdagi mehnat va material sarfini kamaytirish, shuningdek, harakatlanuvchi tarkibni ishlatishdagi mustahkamligini oshirish, ishlab chiqarishni tashkil etishni takomillashtirish, ATK ning ishlab chiqarish-texnika bazasini mustahkamlash, ishlab-chiqarishni avtomatlashtirish va mexanizatsiyalash, ishlab chiqarishni boshqarish usullarini takomillashtirish, avtomobil haydashning ilg’or usullaridan foydalanish va boshqa tadbirlardan iborat. Ishlab chiqarish-texnika bazasini takomillashtirish, ya ngi ATKlar qurish, ishlab chiqarishni jamlash va ixtisoslashtirish, ATKlarni ishlab chiqarish birlashmalari sifatida yiriklashtirish, avtokombinatlar va markazlashgan texnikaviy xizmat ko’rsatish bazasi (MTXKB) ni rivojlantirish kabilar hisoblanadi. ATKlarni yiriklashtirish kapital mablag’ni 50% tejashga olib keladi. Mexanizatsiya va avtomatizatsiyani ishlab chiqarish jarayonida keng ko’llash esa, ish bajarish muddatini kamaytirish, ish sifati va mehnat unumdorligini oshirish imkoniyatini beradi. MTXKBni tashkil etishda, ularning ish faoliyatiga texnik-iqtisodiy ko’rsatkichning ta`siri katta. Masalan, Rossiya transport vazirligi tajribasiga ko’ra, avtomobillarga TXK va JTning tannarxi 15-20% ga qisqaradi, ishchi kuchiga talab 10-15% ga, TXK ish hajmi ham 18-20% ga, JT ish hajmi esa 13-14% kamayishi ko’rsatib o’tilgan. Mehnat unumdorligini oshirish uchun ishlab chiqarish jaryonini avtomatlashtirish va mexanizatsiyalashtirish va har bir ish joyini jihozlar hamda kerakli asbob uskunalar majmuasi bilan to’la ta`minlash zarurdir.

Tajribalar shuni ko’rsatdiki, yuqoridagi talablarni amalga oshirish mehnat unumdorligining 15-20%ga oshishini ta`minlaydi. Ana shunday ijobiy natijalarga erishish uchun ishlab chiqarish jarayonini tashkil etishni muntazam takomillashtirib turishning ahamiyati katta. Mehnat unumdorligini oshirish, TXK va JT sifatini yaxshilanishida ishlab chiqarish jarayonida mehnatni ilmiy tashkil etishning (MITE-NOT) ahamiyati kattadir. Shularga asosan ish joyini toza-ozoda va did bilan jihozlash, ishni to’g’ri tashkil etish va xizmat ko’rsatishni yaxshilash, ish vaqtini me`yorida zamonaviy uslublar bilan tashkil etish kabi tadbirlarni amalga oshirish zarurdir. Izlanishlar shuni ko’rsatdiki, ish joyini me`yorida tabiiy yoritish ishchilarning mehnat unumdorligini 10%ga oshiradi. ATKlarni yiriklashtirish, avtokombinatlar va ishlab chiqarish birlashmalari hosil qilish TXK va JTdagi boshqarish usullarini takomillashtirishni taqozo etadi va MTXKB yaratishga imkoniyat yaratadi. MTXKB esa hisoblash texnikasi va avtomatlashtirish, aloqa vositalaridan keng foydalanib, ilmiy asosdagi diagnostikani qo’llab ishlashni talab etadi. 2. Transport vositalariga o’tkaziladigan texnik xizmat turlari. O’zbekistonda texnik xizmat ko’rsatish (TXK) va ta`mirlash (T) ishlari bo’yicha qabul qilingan «Nizom» (tartib qoida) tizimi, O’zavtosanoat uyushmasi roziligi bilan O’zavtotrans korporatsiyasi tomonidan tasdiqlangan, avtomobil transportiga TXK va T ishlari uchun chiqarilgan «Nizomga» asoslangan. Mavjud «Nizom» quydagilarni ko’zda tutadi: 1. Kundalik texnik xizmat ko’rsatish (KTXK- EO) 2. Birinchi texnik xizmat ko’rsatish (1-TXK- TO-1) 3. Ikkinchi texnik xizmat ko’rsatish (2-TXK- TO-2) 4. Mavsumiy texnik xizmat ko’rsatish (MTXK- SO). Bunday texnik xizmat ko’rsatishlar bir-biridan o’zining davriyligi va bajariladigan ish turlari (1-jadval) hamda hajmi farq qiladi.

KTXK (EO)- har kuni avtomobil ishdan qaytgandan so’ng bajarilib, bunda quydagi ishlar amalga oshiriladi: boshqarish mexanizimlari, yoritish uskunalari, kuzov, kabina, artish, tozalash, yuvish, quritish ishlari bo’yicha nazorat-ko’rik, shuningdek, yoqilg’i, moy sovitish suyuqliklari quyish, qisilgan havo bilan damlash. Avtomobillarni yuvish ehtiyojga qarab, ob-havo va iqlim sharoitiga, sanitariya va estetika talablariga mos holatda bajariladi. 1 – TXK(TO-1) – Avtomobilning hamma tashqi tomonini texnikaviy qarovdan o’tkazish ishlarini o’z ichiga oladi va belgilangan hajmdagi nazorat- tashxislash, mahkamlash, rostlash (sozlash), moylash, elektr jihozlari, dvigatelning ishlashini tekshirish, rul’ boshqa r masi, tormoz va mexanizimlarning ishchanligi tekshirilib, yonilg’i, moy, suyuqlik bilan ta`minlash ishlari bajariladi. 2 – TXK(TO-2) - Avtomobil, agregat, mexanizim uskunalarining texnikaviy holatini tarkibiy tashxislashdan o’tkazadi va belgilangan hajmdagi mahkamlash, rostlash, moylash ishlaridan tashqari, agregat, mexanizim, uskuna asboblarning qanday ishlayotganligini tekshiradi. MTXK – (SO) – Avtomobil turkumlarini (faslning sovuq va issiq oylarida) ishlatishga texnikaviy jihatdan tayyorlaydi, bu bir yilda 2 marta bajariladi hamda ko’pincha 1- TXK va 2- TXK ga qo’shib amalga oshiriladi. Joriy ta ` mirlash (JT) – avtomobilni (agregatni) ishlatish, TXK jarayonida hosil bo’luvchi to’xtash, buzilish va nosozliklarni bartaraf etadi va avtomobilni mukammal ta`mirlashgacha bosib o’tadigan yo’lni bosib o’tishini ta`minlaydi. 1-jadval 1 – toifali ishlatish sharoiti uchun, avtomobillarga TXK davriyligi Avtomobillar toifasi Davriyligi, km - da 1-TXK 2-TXK Engil avtomobillar 3600 14400 Avtobuslar 3150 12600 Yuk yoki yuk avtomobillari asosidagi avtobuslar 2700 10800

JT talab - ehtiyojiga qarab bajariladi va ishdan tashqari vaqtda (ATK da) o’tkaziladi. Avtomobilning ishlashi TXK jarayonida yoki ishdan qaytgandan so’ng tekshirishlar natijasida JT ga talab ehtiyoj tug’iladi. JT da ajratish, chilangarlik, payvandlash, shuningdek, agregatlar alohida uzel va detallarni almashtirish amalga oshiriladi. JT ni haqiqiy davriyligicha bog’liq holda o’tkazilishi uning tez-tez takrorlanib turuvchi ko’rinishi majburiy bajariladigan ishlar tarkibiga kiradi. Bunday ta`mirlash TXK dan alohida bajariladi. Agarda TXK ga qo’shib bajarilsa, birgalikdagi joriy ta`mirlash deyiladi. Mukammal ta`mirlash avtomobilning texnikaviy holatini puxta o’rganish, texnikaviy ko’rik va bosib o’tgan yo’liga bog’liq holda tashxislash va ehtiyot qism sarfi natijalariga ko’ra o’tkaziladi. Mukammal ta`mirlashda agregatlar alohida echib olinadi, so’ngra uzel va detallarga ajratiladi, ular ta`mirlanib tiklanadi yoki almashtiriladi. 3. Avtotransport korxonalarida texnik xizmat ko’rsatish ishlarini tashkil etish uslublari. ATK dagi ishlab chiqarishni zimmasiga harakatlanuvchi takibga eng kam chiqim sarflab hamda postda avtomobillarni qisqa vaqt to’xtatib, TXK va T ishlarini bajarish hamda ishlab chiqarish (1) samaradorligini oshirish uchun hamma tadbirlarni amalga oshirish vazifasi yuklangan. Avtomobillarni va asosiy agregatlarni mukammal ta`mirlash, avtota`mirlash korxonalarida amalga oshiriladi. Ko’p avtotransport boshqarmalarida, o’z avtomobillarini agregat va bo’g’inlarini ta`mirlaydigan ustaxonalar tashkil etilgan. Bunday ATK boshqarmalaridagi ustaxonalarga agregatlar, bo’g’in va asboblarni ta`mirlashga topshiriladi. ATK dagi ishlab chiqarishda harakatlanuvchi tarkibga TXK va T o’tkazish uchun ro’yxatdagi ishchi va xizmatchilar, ishlab chiqarish binolari , texnologik jihoz-dastgohlar mavjud, ehtiyot qism va ashyolar bilan ta`minlangan. Ishlab chiqarishni tashkil etish ish vaqtidan, mehnat, ish vositalaridan, ehtiyot qism va ashyolardan, ishlab chiqarish bazasi hamda korxona ishlab chiqarish jamoasidan samarali foydalanishni taqozo etadi.

ATK va ularning yuqori tashkilotlari ishlab chiqarishni tashkil etish borasida ishlab chiqarish strukturasi va texnologik jarayoni, mehnatni tashkil etish va unga xaq to’lash, ishlab chiqarishni hisobga olish, tahlil qilish va rivojlantirish, ishlab chiqarishni boshqarishni takomillashtiradilar, ishlab chiqarish samaradorligi va ishlar sifatini oshirish tadbirlarini ishlab chiqadilar va amalga oshiradilar. Ishlab chiqarish jarayonini tashkil etishni takomillashtirish, bevosita bir-biri bilan bog’liqdir. Shuning uchun bu ishlar amaldagi korxonada qanday bog’liqlikda bo’lsa, shunday o’rganiladi va amalga oshiriladi. Ishlab chiqarishda bajariladigan ishlarni hajmi va mazmuni sutkalik o’rtacha bosib o’tiladigan yo’l, sharoiti va uni «yoshi» o’zgarishi sababli o’zgaradi. Ishlab chiqarish o’zgaruvchan hajmdagi ishlarni bajarish uchun zarur resurslarga ega bo’lishi va ishlab chiqarish tegishlicha tashkil etilishi kerak. Ishlab chiqarishni shunday tashkil etish kerakki, shundan keyin avtomobillarga TXK va T o’tkazish qat`iy belgilangan vaqtda, sifatli amalga oshirilsin. Ishlarning o’z vaqtida bajarilmasligi natijasida avtomobillarning postda to’xtab turish vaqti uzayadi, ularni ishga chiqarish va tashish rejasini bajarishi pasayadi. Belgilangan vaqtda shu ishlarni bajarish, asosan, ishlab chiqarishni tashkil etish va mexanizatsiyalash darajasiga hamda avtomobillarni ta`mirlashlar soniga bog’liq. ATKda, avtomobillarni JTlar sonining kamayishi, asosan haydovchining avtomobildan ehtiyotkorlik bilan foydalanishiga va TXK va T sifati oshirilishiga bog’liq bo’ladi. Shuning uchun ishlab chiqarishni takomillashtirish bo’yicha ishlab chiqilgan barcha tadbirlar avvalo ishlab chiqarish xodimining va haydovchining avtomobillarni texnikaviy holatini sifatini tuzuk holda saqlashga ma`suliyatini oshirishni ta`minlashi kerak. Avtomobillarga TXK va T o’tkazish katta ish hajmiga ega bo’lib, ular turlicha mazmunda o’tkaziladi. Bu ishlarni sifatli bajarilishini nazorat qilish uchun ko’p vaqt sarflanadi va samaradorligi kam. Shuning uchun, haraktlanuvchi tarkibga TXK av T sifatini oshirishda faqat nazoratni kuchaytirib kolmay, balki ishlab chiqarish xodimini sifatli ish bajarishiga imkoniyat yaratib berish kerak.

Bu va boshqa muhim vazifalar ishlab chiqarish jarayonini tashkil etishni murakkablashtiradi va mutaxassislar malakasiga yuksak talablar qo’yadi. ATK da ishlab chiqarish samaradorligini oshirish xalq xo’jaligini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Bu esa ko’p hamda turli omillarga, shuningdek, xozirgi paytda, samaradorlikni oshirish ishlab chiqarishni tashkil etish darajasiga bog’liq bo’ladi.

Adabiyotlar: 1. "Barkamol avlod - O’zbekiston taraqqiyotining poydevori". Toshkent. 1998 y. 2. "Oliy ta`lim", Me`yoriy hujjatlar to’plami. II qism. Toshkent, "Sharq". 2001 y. 3. G.V. Kramarenko, I.V. Barashkov «Avtomobillarga texnikaviy xizmat ko’rsatish» T.:O’zbekiston, 1998 y. 4. E. Ul’man «Mashinalar remonti» T.: O’q ituvchi, 1979 y. 5. V.I. Karagodin, S.K. Shestopalov «Avtomobillar remonti slesari» T.:Ukituvchi, 1988 y, 98 b.

Похожие

Transport vositalarini ta`mirlash bo’yicha asosiy tushunchalar.

“Transport vositalarini ishlatish va ta`mirlash” yo’nalishi bo’yicha umumiy ma`lumot.

Transport vositalarida yuk va yo’lovchi tashish to’g’risida asosiy tushunchalar va avtotransport korxonasining texnik – iqtisodiy ko’rsatkichlari.

Transport vositalarini elektr jihozlariga texnik xizmat koprsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

Yuk tashuvchi transport vositalarini tanlash va ularni hisoblash