Avtomobil va traktorlarning dvigateli va transmissiyasini elektron boshkarish tizimlari 2 - Транспорт - Рефераты

Avtomobil va traktorlarning dvigateli va transmissiyasini elektron boshkarish tizimlari 2

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

91.5 KB

Avtomobil va traktorlarning dvigateli va transmissiyasini elektron boshkarish tizimlari R eja: 1. Umumiy ma’lumotlar 2. Benzinli dvigatellarda yonilgi uzatilishini elektron boshkarish tizimi

Umumiy ma’lumotlar. XX asrning oxirida elektronika va mikroprotsessor texnikasini katta sur’atlar bilan rivojlanishi, ularni avtomobillarda keng joriy kilinishiga, xususan dvigatel, transmissiya va kushimcha jixozlarni ishini elektron boshkarish tizimlarinini (EBT) yaratilishiga olib keldi. Elektron boshkarish tizimlarni kullanilishi yonilgi sarfini va chikindi gazlarni zaxarliligini kamaytirish, dvigatel kuvvatini va avtomobil xavfsizlik darajasini oshirish, xaydovchini ishlash sharoitlarini yaxshilash imkoniyatini beradi. Oxirgi yillarda dunyoda sodir bulayotgan energetik va ekologik tanglik kup rivojlangan mamlakatlarda avtomobillarning chikindi gazlarining toksinligini va yonilgi sarfini cheklovchi meyoriy xujjatlarni kabul kilinishi EBT larni kengrok kullanilishiga kuchli turtki buldi. Chunki, bu meyoriy xujjatlarga kura, dvigatelning deyarli barcha ish rejimlarida yonilgi aralashmasi stexiometrik tarkibda ushlab turilishi, majburiy salt ishlash rejimida dvigatelga yonilgi uzatilishini tuxtatilishi, ut oldirish yoki yonilgi purkash dakikasini anik va optimal rostlanishi talab kilinadi. Utkazilgan kup ilmiy tadkikotlar yukoridagi talablarni elektron boshkarish tizimlarsiz bajarish mumkin emasligini kursatdi. Dvigatellarni elektron boshkarish tizimlaridan eng keng tatbik topganlari- yonilgi uzatish va ut oldirish(benzinli dvigatellarda) jarayonlarini boshkarishdir. Bu boshkarish tizimlari mustakil va birgalikda (masalan, Neksia avtomobilida) ishlashi mumkin. Benzinli dvigatellarga urnatilgan ut oldirishni elektron boshkarish tizimi ut oldirishni ilgarilatish burchagini katta aniklik bilan belgilash, xamda majburiy salt yurish ekonomayzer ishini boshkarish vazifasini bajaradi. Elektron antiblokirovka tizimi sirpanchik yulda avtomobilni tormozlanish masofasini deyarli ikki marta kiskartiradi va uni yoni bilan surilib ketishiga yul kuymaydi. Bu ogir obi-xavo sharoitlarida(yomgir, kor, yaxmalak) kup yul-transport xodisalarini oldini oladi.

Elektron boshkarish tizimi kushimcha jixozlardan oynatozalagich, burilish relesi, avtomobil darakchilari va konditsionerlarni ishini xam boshkaradi. Benzinli dvigatellarda yonilgi uzatilishini elektron boshkarish tizimi. Xo-zirgi kunda benzinli dvigatellarda tadbik topgan yonilgi uzatilishining elektron boshkarish tizimining ikki turi mavjud: yonilgini purkash (bevosita yonish kamerasiga yoki kiritish yuliga) va elektron boshkaruvli karbyuratorlar tizimi. Bu EBT lari maxsus dastur yordamida boshkarilishi yoki avtomatik moslashuv tamoillari asosida ishlashi mumkin. Yonilgini bevosita yonish kamerasiga purkash tizimi ishlatiladigan jixozlarni murakkabligi sababli amalda ishlatilmaydi. Xozirgi zamon avtomobillarida yonilgi uzatilishini elektron boshkarish tizimlaridan eng keng tarkalgani - yonilgini dvigatel silindrlarining kirish yuliga purkash tizimidir. Maxsus tuzilgan dastur yordamida yonilgini purkashni elektron boshkarish tizimining asosiy elementi - mikroprotsessor bulib, u oldindan belgilangan dastur buyicha injektorlarni ishini boshkaradi. Yonilgi purkashni elektron boshkarish tizimi kuyidagicha ishlaydi. Elektr yonilgi nasosi taksimlash kuvurida yonilgini taxminan 0,2 MP doimiy bosim bilan ushlab turganligi sababli, silindrlarga purkaladigan yonilgini mikdori elektromagnit forsunkani ochilib turish vakti bilan belgilanadi. Elektron boshkarish tizimi forsunkalarni ochilib - yopilishini, ya’ni yonilgini silindrlarga majburiy purkash impulsini davomiyligini drossel tusikchasini ochilish burchagi, tirsakli valning aylanish chastotasi, sovituvchi suyuklik xarorati va absolyut bosimga boglik ravishda boshkaradi. Purkalishi zarur bulgan yonilgi mikdori xakidagi ma’lumot ikki rakamli kodlar kurinishida doimiy xotira kurilmasida (DXK) saklanadi. Elektron boshkarish tizimi datchiklardan kelayotgan ma’lumotlar asosida, DXK dan zarur kodni tanlab olib, unga mos keladigan mikdordagi yonilgini dvigatelning kiritish klapanlari atrofiga purkalishini ta’minlaydi.

Benzinli dvigatellarda yonilgi purkalishini elektron boshkarish tizimining tarkibiy sxemasi 140-rasmda kursatilgan. 140-rasm. Benzinli dvigatellarda yonilgi purkalishini elektron boshkarish tizimining tarkibiy sxemasi Taksimlagich 2 ga urnatilgan kushimcha kontaktlar dvigatel tirsakli valining aylanish chastotasi xakidagi ma’lumotlarni impuls signal sifatida shakllantiradi. Bu signal analog-rakamli uzgartirgich (ARU) 5 ga uzatiladi va rakamli kod kurinishiga keltiriladi. Drossel tusikchasini xolatini belgilovchi datchik 1 dan kelgan signal ikkinchi ARU 4 yordamida rakamli kodga aylantiriladi. Takt generatori 3 ARU ishlashi uchun zarur bulgan doimiy chastotali impulslarni shakllantirib beradi. Rakamli kod shaklidagi aylanishlar chastotasi va drossel tusikchasini xolati xakidagi signallar EBT ning doimiy eslab kolish kurilmasi 6 ga uzatiladi. DXK da dvigatel aylanish chastotasi va drossel tusikchasini ochilish burchagiga boglik ravishda elektromagnit klapan ochilish vaktini belgilovchi rakamli signal xosil kilinadi va mikroprotsessor 7 ga uzatiladi. Mikroprotsessor 7 DXK dan kelgan signalni zarur yonilgi mikdoriga proporsional bulgan forsunkalarni ochilib turish vaktining davomiyligi kurinishiga uzgartiradi. 1 2 43 5 6 7 8 9 10 11 12 13

Taksimlagich 2 bilan boglik bulgan sinxronizatsiya moslamasi 10 yonilgini dvigatel ish jarayonining tegishli nuktasida purkalishini ta’minlaydi va kiritish kuvirining devorchalarida utirib kolayotgan yonilgi zarrachalari mikdorini kamaytiradi. Dvigatelning issiklik xolati va atrof muxit sharoitlarini xisobga olib forsunkalarni ochilib turish vaktiga tuzatish kiritish uchun sovitish suyukligi xarorati 11, absolyut bosim 12, surilayotgan xavo temperaturasi 13 datchiklaridan mikroprotsessorga kushimcha ma’lumot uzatadi. Yonilgi purkashning elektron boshkarish tizimi ut olish va yonish jarayoniga ta’sir kiluvchi kup omillarni xisobga oladi va yonilgi uzatilishini murakkab boglanishlar orkali amalga oshiradi. Bu dvigatelni ancha tejamli ishlashini ta’minlaydi. Shu bilan birga tuzilishining murakkabligi va unga xizmat kursatish uchun yukori malakali mutaxassislar zarurligi - bu tizimning kamchiligi xisoblanadi. Xozirgi vaktda yonilgi purkashni boshkarish tizimlarida optimal boshkarish prinsipiga asoslangan sistemalar keng joriy kilinmokda. Bu prinsipning mazmuni shundan iboratki, yonilgi purkash jarayoni mikroprotsessor shakllantirayotgan boshkaruv signalini dvigatelning ekspluatatsion tavsifnomasiga kursatayotgan ta’sirini baxolash asosida amalga oshiriladi. Optimallashtiruvchi omillar sifatida, odatda, yonilgi sarfi, chikindi gazlarning zaxarliligi va dvigatelning tortish tavsifnomalari ishlatiladi. Lekin bu parametrlarni bir vaktning uzida optimallashtirish imkoniyati yuk. Shuning uchun dvigatelning maksimal kuvvati yonilgi aralashmasini boyitish, tejamliligi esa suyiltirish yuli bilan amalga oshiriladi.

141-rasm. Yonilgi-xavo aralashmasini teskari aloka yordamida boshkarish tizimi. 1- xavo; 2-yonilgi; 3-tirsakli val aylanishlar chastotasi datchigi; 4-xavo sarfini ulchash datchigi; 5- aylanishlar chastotasi xakidagi signal; 6-xavo sarfi xakidagi signal; 7-sovituvchi suyuklik xarorati datchigi va boshka datchiklardan kelayotgan signallar; 8- dvigatel; 9-forsunkalar; 10- purkalanayotgan yonilgi mikdori; 11-EBB; 12- uch komponentli neytrallagich; 13-kislorod konsentratsiyasi datchigi.

142-rasm. Neksia avtomobil dvigatellaridagi kup nuktali yonilgi purkash tizimining umumiy sxemasi. Chikindi gazlarning zaxarliligini eng past kiymati yonilgi tarkibi - stexiometrik tarkibga, ya’ni yonilgi va xavoning nisbati 1:14,7 ga yakin bulganda ta’minlanadi. Shuning uchun amalda ishlatilayotgan va optimal boshkarish prinsipiga asoslangan yonilgi purkash tizimlarida teskari aloka parametri sifatida chikindi gazlarning kimyoviy tarkibi olinadi. Chikindi gazlarning tarkibini aniklash uchun kislorod datchigi (  -zond) ishlatiladi. Bu datchik dvigatelni chikarish kollektoriga urnatilib, u chikindi gazlar tarkibidagi kislorodning mikdoridan ta’sirlanadi. Kislorod mikdorini xavoning ortiklik koeffitsiyentiga proporsionalligidan foydalanib yonilgi- xavo aralashmasining xolati aniklanadi. Yonilgi-xavo aralashmasini tarkibini teskari aloka yordamida boshkarish tizimining sxemasi 141-rasmda keltirilgan. 3 komponentli katalitik neytrallagich 12 yordamida chikindi gazlardagi zaxarli moddalar SO, NS va NO dan yukori darajada

tozalanishini ta’minlash uchun dvigatelni turli rejimlarida xavoni ortiklik koeffitsiyentini anik rostlab, yonilgi aralashmasini tarkibini stexiometrik nisbatga maksimal yakinlashtirish zarur. Chikarish kollektoriga urnatilgan kislorod datchigi 13 ( - zond) yordamida chikindi gazlar tarkibidagi kislorod mikdori aniklanadi va bu signal elektron boshkarish blokiga (EBB) uzatiladi. Agar yonilgi aralashmasining tarkibi stexiometrik nisbatdan fark kilsa, EBB dvigatelga uzatilayotgan yonilgi mikdorini uzgartirish xisobiga yonilgi aralashmasi tarkibini stexiometrik tarkibga yakinlashtiradi. UzDEUavto kushma korxonasining Neksia rusumli avtomobil dvigatellarida xam silindrlarga yonilgi uzatishning optimal boshkarish tizimi ishlatilgan bulib u kup nuktali yonilgi purkash tizimi nomi bilan yuritiladi(142-rasm). Kup nuktali yonilgi purkash tizimi dvigatelni xamma ish rejimlarida uni yonilgi bilan ta’minlash vazifasini bajaradi. Yonilgi dvigatelga kiritish kuvirida xar bir silindr ruparasiga joylashtirilgan forsunkalar orkali uzatiladi. Bu tizim uchun xam asosiy datchik sifatida kislorod konsentratsiyasi datchigi ishlatiladi. Chikish kollektoriga urnatilgan kislorod datchigidan kelgan signal asosida EBB dvigatelga uzatilayotgan yonilgi - xavo aralashmasi tarkibini rostlaydi, ya’ni uni stexiometrik nisbatga yakinlashtiradi. Nazorat savollari: 1. Avtomobillarni konstruksiyasini rivojlanishida elektron boshkarish tizimlari kanday urin tutadi? 2. IYOD lariga yonilgi uzatilishini elektron boshkarish tizimlari kanday afzalliklari ega?

3. Dvigatelni yonilgining stexiometrik tarkibida ishlashini ta’minlash kanday amalga oshiriladi?

ADABIYOTLAR 1. Ютт В.Е. "Электрооборудование автомобилей". М., Транспорт, 1995. -304с. 2. Теория, конструкция и расчет автотракторного электрооборудованиЙ. Л.В.Копилов, В.И.Коротков, В.Е. Красилников и др. Под редаксией М.Н. Фесенко. М., Машиностроение, 1979. - 344с. 2. Банников С.П. "Электрооборудование автомобилей". М., Транспорт, 1977. - 288с. 3. Галкин Й.М. "Электрооборудование автомобилей и тракторов". М., Машиностроение. 1968. - 280с. 4. Резник А.М. "Электрооборудование автомобилей". М., Транспорт, 1990. - 256с. 5. Илин Н.М., Ваняев В.Й., Тимофеев Й.Л. "Электрооборудование авто- мобилей". М.Транспорт, 1982. - 262с. 6. Акимов С.В., Боровских Й.И., Чижков Й.П. Электрическое и элек-тронное оборудование автомобилей. М., Машиностроение, 1988. - 280с. 7. Васильевский В.И., Купеев Й.А. Автомобилние генератори.М., Транс порт, 1978. - 160с. 7. Боровских Й.И., Мелников А.Ф., Прудников И.П. Автомобилние контролно- измерителние прибори.М,. « Транспорт » 1976 . - 168с.

Похожие

Avtomobil va traktorlarning dvigateli va transmissiyasini elektron boshkarish tizimlari

Avtomobil transmissiyasini diagnostikalash, txk va jt jihozlari

Avtomobil elektr va elektron jihozlarini diagnozlash

Avtomobil sanoati va transporti

Avtomobil generatorlari va kuchlanish rostlagichlari2