Avtomobil va traktorlarning dvigateli va transmissiyasini elektron boshkarish tizimlari - Транспорт - Рефераты

Avtomobil va traktorlarning dvigateli va transmissiyasini elektron boshkarish tizimlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

161.5 KB

Avtomobil va traktorlarning dvigateli va transmissiyasini elektron boshkarish tizimlari R eja: 1. Majburiy salt ishlash ekonamayzerini elektron boshkarish 2. Elektron antiblokirovka tizimi Majburiy salt ishlash ekonomayzerining elektron boshkarish tizimi (MSIEEBT). Avtomobil shaxar sharoitida xarakatlanganda 18-25% vakt davomida dvigatel

majburiy salt ishlaydi. Masalan, avtomobil dvigatel yordamida tormozlanganda, uzatma uzgartirilayotgan vaktda, avtomobil uz inersiyasi bilan xarakatlanganda va xokazo. Bu xollarda karbyuratorni drossel tusikchasi tulik yopik (yonilgi uzatish boskich tulik kuyib yuborilgan), dvigatel tirsakli valining aylanishlar chastotasi esa salt ishlashdagidan yukori buladi. Majburiy salt ishlash rejimida dvigateldan kuvvat berish talab kilinmaydi, shuning uchun silindrlarga uzatilayotgan yonilgi foydali ishlatilmaydi va uni yonishi atrof muxitni yanada kuprok ifloslanishiga olib keladi. 143-rasm. MSIEEBTning tarkibiy sxemasi. MSIEEBT dvigatel majburiy salt ishlaganda yonilgini uzatilishini tuxtatish uchun xizmat kiladi. Bu tizim joriy kilinishi yonilgini 2...3% ga tejash va chikindi gazlardagi zaxarli moddalarni mikdorini 15...30% ga kamaytirish imkoniyatini beradi. МСИЭ ни бошљариш блоки Электромагнит клапан ИЁД Тирсакли валнинг айланиш частотаси датчиги Дроссель тњсиљчаси ќолати датчиги

MSIEEBT kuyidagicha ishlaydi (143-rasm). Majburiy salt ishlash rejimini aniklash uchun dvigatel tirsakli valini aylanish chastotasi, karbyurator drossel tusikchasining xolati datchiklari xizmat kiladi. MSIEEBTni ishlashi uchun kuyidagi shartlar bir vaktni uzida bajarilishi kerak: - dvigatel tirsakli valini aylanishlar chastotasi ma’lum belgilangan kiymatdan yukori bulishi kerak; - karbyurator drossel tusikchasi tula yopilgan bulishi kerak; - sovitish tizimidagi suyuklik temperaturasi 65 0 S dan yukori bulishi kerak. Oxirgi shart sovuk dvigatel kizdirilayotganda, uni salt ishlashdagi aylanishlar chastotasi belgilangan kiymatdan baland buladi va bu xol MSIEEBT tomonidan majburiy salt ishlash rejimi sifatida kabul kilinishi va yonilgi uzatilishini tuxtatib kuyilishi bilan boglik. Dvigatel tirsakli valini aylanish chastotasi xakidagi signal sifatida ut oldirish galtagining bilamchi chulgamidan olingan signal ishlatiladi. Drossel tusikchasining xolati datchigi sifatida karbyuratorga joylashtirilgan mikro almashlab-ulagich ishlatiladi. Agar drossel tusikchasi ochik bulsa almashlab-ulagich kontaktlari tutash, yopik bulsa - uzilgan buladi. Majburiy salt ishlash rejimi vujudga kelsa, elektron blok elektromagnit klapanga yopilish xakidagi boshkaruv signalini beradi va karbyuratorni salt ishlash tizimi orkali dvigatelga yonilgi uzatilishi tuxtatiladi. Majburiy salt ishlash rejimi tugab drossel tusikchasi ochilsa yoki tirsakli valning aylanish chastotasi ortib ma’lum kiymatga yetganda elektron blok elektromagnit klapanni ochadi va karbyuratorni salt ishlash tizimi orkali yana yonilgi uzatila boshlaydi.

144-rasm. MSIEni elektron boshkarish blokining umumiy sxemasi: A1 va A2 - komparatorlar, S1- mikro uchirgich, 1- ut oldirish gal-tagi, 2 - pnevmoklapan, X1, X2, X4, X5, X6 - MSIEni boshkarish blokining chikish kiskichlari 144-rasmda majburiy salt ishlash ekonomayzeri elektron boshkarish blokining umumiy sxemasi keltirilgan. Elektron boshkarish bloki ikkita kuchlanish komparatori, teskari aloka zanjiri va nosimmetrik triggerdan iborat. Blok kuyidagicha ishlaydi. Ut oldirsh tizimidagi uzgichdan kelayotgan signal mikrosxema A1 kirish kiskichi 4 ga uzatiladi. Mikrosxema A1 ning chikish joyida (kiskich 3) davomiyligi doimiy bulgan impulslar shakllanib, ularni kaytarilish chastotasi kirish signalining chastotasiga mos buladi. VT1 va VT2 tranzistorlari kalit vazifasini bajarib, ular A1 mikrosxemaning chikish joyida impulslar vujudga kelganda vakt belgilovchi kondensator S1 ni zaryadsizlanishini ta’minlaydi. Impulslarni vujudga kelishi oraligidagi vakt davomida kondensator S1 - R1 va R2 rezistorlar orkali zaryadlanadi. Kirish signali chastotasi kamayishi bilan S1 kondensatorni zaryadlanishi mumkin bulgan kuchlanishning maksimal kiymati ortib boradi.

VT3 va VT4 tranzistorlar chegaraviy element vazifasini bajaradi. Kondensator S1 dagi kuchlanish 8 V dan (tayanch kuchlanish) ortishi bilan bu tranzistorlar ochiladi. Shunday kilib, kirish signal chastotasi ulanish chegarasidan kam bulganda, kondensator S1 chegaraviy elementning tayanch kuchlanishidan ortikrok kiymatga ega bulgan kuchlanishgacha zaryadlanib ulguradi. Bunda, VT3 va VT4 tranzistorlar ochiladi va mikrosxema A2 orkali VT6 tranzistor bazasiga yuborilgan signal ta’sirida VT6 tranzistor ochiladi. Bu esa, uz navbatida VT8 tranzistorini ochilishi va shtekker X6 orkali elektromagnit klapan 2 ga kuchlanish uzatilishini ta’minlaydi. Shtekker X5, drossel tusikchasi xolati datchigi S1 kontaktlari orkali, «massa» bilan ulanganda (ya’ni, drossel tusikchasi yopik xolat) elektromagnit klapanga uzatilayotgan kuchlanish kirish signali chastotasiga boglik ravishda uzgaradi. Shtekker X5 «massa» dan ajratilsa (ya’ni, drossel tusikchasi ochilsa) tranzistor VT7 yopiladi, VT5 tranzistor esa ochiladi. Bu chikish tranzistori VT8 ni ochilishiga va tok manbaini + kutbini (kirish signali chastotasidan kat’iy nazar) elektromagnit klapaniga ulanishiga va karbyuratorni salt ishlash naychasini ochilishiga olib keladi. Shunday kilib, majburiy salt ishlash rejimida, ya’ni tirsakli valning aylanishlar chastotasi, elektron boshkarish blokining komparatorini ishga tushish chegarasidan yukori bulganda elektromagnit klapanga tok kelmaydi va dvigatelga yonilgi uzatilmaydi. Aylanish chastotasi komparatorni ishga tushishi chegarasidan pasayganda elektromagnit klapan ochiladi va dvigatelga yonilgi uzatilish jarayoni tiklanadi. Agar drossel tusikchasi ochik bulsa, tirsakli valning aylanish chastotasi kiymatidan kat’iy nazar, dvigatelga yonilgi uzatilishi davom etadi. Majburiy salt ishlash rejimida dvigatel silindrlarida xavoni keskin siyraklanishi vujudga kelishi sababli moy sarfini ortishi - bu tizimning kamchiligi xisoblanadi. Elektron antiblokirovka tizimi. Tormozlanish jarayonida avtomobil gildiraklarini erkin gildirash xolatini saklab turish uchun gildirakka ta’sir kilayotgan tormoz momenti yulning reaktiv momenti bilan muvozanatga keltirilishi kerak. Reaktiv

moment gildirakka ta’sir kilayotgan normal yuklama P z va yul bilan buylama tishlashish koeffitsiyenti  b larni kupaytmasiga teng. Tishlashish koeffitsiyenti  b ning kattaligi yulning xolati, shina protektori shakli va uning ichki bosimiga boglik. Shu bilan birga  b ga gildirakni yul yuzasiga nisbatan sirpanish darajasi xam katta ta’sir kursatadi. Gildirakni sirpanish darajasi ulchamsiz koeffitsiyent S bilan baxolanadi va u kuyidagi ifoda bilan aniklanadi: S V V V a a   ( );  Bu yerda, V a - avtomobil tezligi, V  - gildirakni yul bilan tutashgan nuktasidagi tezligi. Sirpanish darajasi S ni 0 dan S kr . kiymatgacha oshganda  b xam ma’lum maksimum kiymatigacha ortib boradi (6.6-rasm). S kiymatini keyingi usishi  b kiymatini kamayishiga olib keladi. Avtomobilni optimal tormozlash , ya’ni uni maksimal sekinlashishi va minimal tormozlanish masofasini ta’minlash uchun tormozlanish vaktidagi gildiraklarni sirpanish darajasi S buylama tishlashish koeffitsiyenti  b ning maksimal kiymatiga mos kelishini ta’minlash za- 145-rasm. Avtomobil gildi- rur. Bu murakkab masalani antiblo- kirovkali tormozlash tizimlari xal kiladi. Avtomobil shoshilinch tarzda tormozlanganda oddiy tormoz tizimi gildiraklarni blokirovka chegarasigacha tormozlanishini ta’minlaydi. Antiblokirovkali tormozlash tizimlari yordamida amalga oshiriladigan optimal tormozlash, gildiraklarni

raklarini yul bilan buylama  b va kundalang  k yunalishdagi tishlashish koeffitsiyentla-rini sirpanish S ga boglik-ligi. - kuruk yul - xul yoki muzlagan yul blokirovka chegarasigacha tormozlash usuliga nisbatan avtomobilni tormozlanish masofasini kuruk yulda 20% gacha, xul va muz bilan koplangan yullarda 50...60% gacha kamaytiradi va bu kup yul-transport xodisalarni oldini olish imkoniyatini beradi. Optimal tormozlashda yul bilan kundalang yunalishdagi tishlashish koeffitsiyenti  k xam ancha katta kiymatlarga ega bulib (145-rasm), bu tormozla-nish jarayonida avtomobilni turgunlik va boshkarish darajasini oshiradi. . 146-rasm. Antiblokirovkali tizimning tarkibiy sxemasi.

Antiblokirovkali tormoz tizimini ishlash prinsipini pnevmo-yuritmali tormoz tizimiga ega bulgan avtomobillar uchun ishlab chikilgan sistema misolida kurib chikamiz. Antiblokirovka tizimi (146-rasm) gildirak tezligi datchigi, elektron boshkarish bloki (EBB) va ijro etuvchi elementlardan iborat. Gildirak tezligi datchigi gildirakni aylanish chastotasigi mos bulgan impulslar ishlab chikaradi. EBB gildirakni tezligi va uni uzgarishini taxlili asosida ijro etuvchi elementni boshkarish signallarini shakllantiradi. Ijro etuvchi element ikkita elektromagnit klapanidan iborat bulib, ular bosim modulyatori deb ataladigan bitta mexanizmga birlashtirilgan. Normal ochik xolda bulgan elektromagnit klapan (cheklash klapani) orkali tormoz kamerasiga sikilgan xavo uzatiladi. Normal yopik xolda bulgan elektromagnit klapan (chikarish klapani) tormoz kamerasini atmosfera bilan boglaydi. Elektron antiblokirovkali tormoz tizimi tormoz kamerasiga bosimni diskret (ya’ni uzuk-uzuk tarzda) ravishda boshkaradi. Bunda gildirakni tezligi xam davriy ravishda uzgarib turadi (147-rasm). Chastotani kuchlanishga aylantiradigan uzgartgich gildirak tezligi datchigi ishlab chikkan impulsli signalni gildirakni aylanish chastotasiga proporsional bulgan U z kuchlanishga uzgartirib beradi. Differensiatorning chikish joyida gildirak tezligidan olingan xosilaga mos keladigan signal shakllanadi. Maksimumni ajratish elementining chikish joyida gildirakning yul bilan buylama yunalishdagi tishlashash koeffitsiyenti  b ning maksimal kiymatiga mos keladigan signal shakllanadi. Maksimumni ajratish elementi tanlash-saklash elementi ishini boshkaradi. Maksimumni ajratish elementidan chikkan impuls signal tanlash-saklash elementi ishini tanlash rejimiga utkazadi. Bu rejimda tanlash-saklash elementining chikish joyidagi signal uning kirish joyidagi signalga mos keladi. Maksimumni ajratish elementining chikish joyida signal bulmasa, tanlash-saklash elementi saklash rejimiga utadi, ya’ni uning chikish joyida tanlash rejimida yozilgan signal saklab kolinadi. Shunday kilib, tanlash-

saklash elementining chikish joyidagi U b signal (belgilangan tezlik) gildirakni tezli- giga mos kelib, u yul bilan tishlashishi koeffitsiyentining maksimal kiymatiga tugri keladi va xar bir sikl tugashi (gildirak tezligini uzga-rish davri) bilan unga tegishli tuzatish kiritiladi. «Cheklash» komandasini shakllantirgichi gil-dirakni mavjud tezligini belgi-langan tezlik bilan solishtiradi va tegishli signal ishlab chikaradi. Agar gildirakni mavjud tezligi belgilangandan kichik bulsa cheklash klapani ishga tushib xavoni tormoz kamerasiga uzatilishini tuxtatadi. «Cheklash» komandasini shakllantirgichining chikish joyida signal mavjud va differensiatorning kirish joyidagi signal manfiy kiymatga ega bulsa «chikarish» komandasini shakllantirgichi chikish signalini ishlab chi-kadi. Shunday kilib, gildirakning tezli 147-rasm. ABT lardagi davriy jarayonlar gi belgilangan kiymatdan kamayganda «cheklash» va «chikarish» klapanlari ishga tushadi va natijada tormoz kamerasidagi bosim kamayaboshlaydi. Gildirakning tezligi orta boshlaydi va uning kiymati belgilangandan oshganda tormoz kamerasiga yana xavo uzatila boshlaydi, ya’ni «cheklash» klapani ochiladi, «chikarish» klapani esa yopiladi. Ma’lum vakt utgandan keyin gildirak tezligi

belgilangan kiymatdan kamayadi va bu jarayon avtomobil tormozlanishi tugaguncha davom etadi. Antiblokirovkali tormoz tizimi bilan ta’minlangan avtomobillarda oddiy tormoz tizimi xam saklanib koladi. Lekin, antiblokirovka tizimli avtomobillarni ishlatish tajribasi, bu tizimli avtomobillarni ma’lum muddat davomida boshkargan xaydovchilarda tormozlanish jarayonini boshkarishning yangi kunikmalari vujudga kelishini kursatdi. Shuning uchun antiblokirovka tizimini tusatdan ishlamay kolish xollari yuzaga kelganda, xaydovchi avtomobilni zarur samara bilan tormozlanishini ta’minlay olmasligi mumkin. Bu antiblokirovkali tizimlar va shu tizimlardagi EBB larning ishonchli ishlash darajasiga juda yukori talablar kuyilishini takozo kiladi.

ADABIYOTLAR 1. Ютт В.Е. "Электрооборудование автомобилей". М., Транспорт, 1995. -304с. 2. Теория, конструкция и расчет автотракторного электрооборудованиЙ. Л.В.Копилов, В.И.Коротков, В.Е. Красилников и др. Под редаксией М.Н. Фесенко. М., Машиностроение, 1979. - 344с. 2. Банников С.П. "Электрооборудование автомобилей". М., Транспорт, 1977. - 288с. 3. Галкин Й.М. "Электрооборудование автомобилей и тракторов". М., Машиностроение. 1968. - 280с. 4. Резник А.М. "Электрооборудование автомобилей". М., Транспорт, 1990. - 256с. 5. Илин Н.М., Ваняев В.Й., Тимофеев Й.Л. "Электрооборудование авто- мобилей". М.Транспорт, 1982. - 262с. 6. Акимов С.В., Боровских Й.И., Чижков Й.П. Электрическое и элек-тронное оборудование автомобилей. М., Машиностроение, 1988. - 280с. 7. Васильевский В.И., Купеев Й.А. Автомобилние генератори.М., Транс порт, 1978. - 160с. 7. Боровских Й.И., Мелников А.Ф., Прудников И.П. Автомобилние контролно- измерителние прибори.М,. « Транспорт » 1976 . - 168с.

Похожие

Avtomobil va traktorlarning dvigateli va transmissiyasini elektron boshkarish tizimlari 2

Avtomobil transmissiyasini diagnostikalash, txk va jt jihozlari

Avtomobil elektr va elektron jihozlarini diagnozlash

Avtomobil sanoati va transporti

Avtomobil generatorlari va kuchlanish rostlagichlari2