Avtomobil generatorlari va kuchlanish rostlagichlari2 - Транспорт - Рефераты

Avtomobil generatorlari va kuchlanish rostlagichlari2

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

73.5 KB

Avtomobil generatorlari va kuchlanish rostlagichlari. Reja 1. Kontaktsiz uzgaruvchan tok generatorlari. 2. Generator kuchlanishini rostlashning asosiy tamoili 3. Rele-rostlagich turlari. Elektromagnit kuchlanish rostlagichi. 4. Elektromagnit kuchlanish rostlagichlarining asosiy tenglamasi.

Kontakt xalkalari va chutkalari bulmagan uzgaruvchan tok generatorlari boshka turdagi generatorlardan uzining ishonchlilik va chidamlilik darajasi yukoriligi bilan ajralib turadi. Bu turkumdagi generatorlarning xizmat muddati fakat podshipniklar yeyilishi va chulgamlar izolyatsiyasi eskirishi bilan cheklanadi. Kontaktsiz generatorlar ogir sharoitda, ya’ni chang - tuzon kup buladigan karer-larda, yulsizlik sharoitida ishlaydigan avtomobillar uchun ayniksa zarur. Kontaktsiz generatorlarning induktorli va kiskartirilgan tumshuksimon kutbli shakllari mavjud. Bu turkumdagi generatorlarning umumiy tomoni shundan iboratki, ularda uygotish chulgami kuzgalmas buladi, farki esa, uygotish chulgami urnatilgan joy bilan boglik. Masalan, induktorli generatorlarda (11-rasm) uygotish chulgami rotorning yon tomonida, kopkokka maxkamlangan vtulkaga urnatilgan bulsa, kiskartirilgan tumshuksimon kutbli generatorda (12-rasm), maxsus moslamalar yordamida, rotorning ikkita yarim uzagining urtasiga joylashtiriladi. Induktorli generatorlar kuyidagicha ishlaydi. Uygotish chulgami 1 dan uzgar- mas tok utishi natijasida xosil bulgan magnit okimi rotor aylanganda kattali-gini xam, yunalishini xam uzgartirmaydi.Bu okim vtulka 2 va val 3 orasidagi xavo-li tirkish, tishchalari yulduzcha kurinishida ishlangan rotor 4, rotor va stator ora- sidagi xavoli tirkish, stator uzagi 5, kopkok 6 orkali yana vtulka 2 ga tutashadi. Rotor aylanganda undagi tishchalarning stator tishchalariga nisbatan xolati uzgara-di va stator tishchalaridan utayotgan magnit okimi maksimal kiymatdan (rotor va stator tishchalarining uklari mos kelganda) minimal kiymatgacha (stator tishchalari bilan rotor arikchalarining uki mos kelganda) uzgaradi. Stator tishchalaridagi mag-nit okimining uzgarishi uning chulgamlarida uzgaruvchan EYUK induksiyalanishiga olib keladi. Kiskartirilgan tumshuksimon kutbli generatorlarda (12-rasm) uygotish chulgami 4 rotorning ikkita yarim uzagi 2, 3 orasidagi tirkishdan tushirilgan kuzgalmas nomagnit disk 1 ga urnatilgan. Uygotish chulgamidan tok utganda, uning atrofida xosil bulgan magnit maydoni ta’sirida rotorning tumshuksimon

kutbli yarim uzaklari magnitlanadi. Rotor aylanganda, uning atrofidagi magnit maydonining kuch chiziklari (magnit okimi) stator chulgamlarini kesib utadi va ularda uzgaruvchan EYUK induksiyalaydi. Bu generatorlar sodda tuzilishi bilan ajralib turadi. Ulchamlari nisbatan kattaligi va uygotish chulgamini bikr maxkamlash kiyinligi bu turdagi generatorlarning kamchiligi xisoblanadi. Generator kuchlanishini rostlashning asosiy tamoili. Avtomobil generatori uziga xos sharoitlarda ishlaydi. U xarakatni tasmali uzatma orkali dvigatelning tirsakli validan olganligi sababli, rotorining aylanishlar chastotasi va demak, ishlab chikargan kuchlanishi xam nisbatan keng doirada uzgarib turadi. Generatorning yuklamasi unga ulanayotgan iste’molchilar soni va ularning kuvvatiga karab uzgarib turadi. Yuklama tokining uzgarishi xam generatorning kuchlanishiga ta’sir kursatadi. Avtomobilga urnatilgan elektr toki iste’molchilari, kuchla-nishning ma’lum belgilangan (12 yoki 24 V), uzgarmas kiymatida ishlashga mul-jallangan. Yukorida keltirilgan sabablarga kura, generator ishlab chikkan kuch-lanishni rostlab, uni belgilangan darajada uzgarmas xolda saklash zarurati tugila-di. Bu vazifani kuchlanish rostlagichlari bajaradi. Ishlash prinsipiga kura rost-lagichlar kuyidagi guruxlarga bulinadi: kontaktli (vibratsiyali), kontakt-tranzis-torli, kontaktsiz-tranzistorli va integral kuchlanish rostlagichlari. Generator kuchlanishini rostlashning asosiy prinsipi kuyidagidan iborat. Ichki kismiga tugrilagich bloki urnatilgan uzgaruvchan tok generatorining kiskichlaridagi kuchlanishni kuyidagi boglanish orkali ifodalash mumkin: U G = YEG- U O - ZI G = S n  F - U O - ZI G , (6) Bu yerda, YEG = S n F - generatorning EYUK, S - generatorning tuzilishiga boglik bulgan uzgarmas koeffitsiyent, n - rotorning aylanishlar chastotasi, F - magnit

okimi, U O - tugrilagich blokida kuchlanishning pasayishi, Z - stator chulgamlarining tula karshiligi, I G - tugrilangan tokning urtacha kiymati. Rotorda vujudga keladigan magnit okimi F ning kiymati F = I U ( a + b I U ) Bu yerda, I U - uygotish toki, a va b - generatorning tuzilishi va ishlatilgan materiallarning magnit xususiyatlariga boglik uzgarmas koefi-siyentlar. Magnit okimining bu ifodasini (6) ga kuysak, xamda tugrilagich blokidagi va stator chulgamlaridagi kuchlanish pasayishini xisobga olmasak U G  S n I U ( a + bI U ) , (7) Bu ifodadan kurinib turibdiki, generator rotorining aylanishlar chastotasini va yuklama uzgarganda generator kuchlanishini belgilangan darajada saklab turish uchun, fakat uygotish toki I U kiymatini uzgartirish yuli bilan amalga oshirish mumkin. Rotorning aylanishlar chastotasi ortishi bilan uygotish tokini kamaytirish va yuklama toki kupayishi bilan uygotish tokini xam oshirish zarur. langan rostlanish kuchlanishi U R orasidagi farkga proporsionaldir. Agar U E bilan U ulch orasida fark bulsa, solishtirma element 3 da U O signal xosil buladi. Bu signal rostlash elementi 4 ga keladi va natijada u uygotish toki kiymatini, va demak, generator kuchlanishi U G ni U O signal nolga, ya’ni U ulch signal U E ga, U G esa U R ga teng bulguncha uzgartiradi.

Amaliy rostlagichlarda etalon signal sifatida kuchlanish bilan bir katorda uzining kiymatini yetarli darajada barkaror saklab turadigan fizik kattalik, masalan prujinani tortish kuchi ishlatilishi mumkin. Elektromagnit kuchlanish rostlagichlari. Elektromagnitli kuchlanish rostla- gichining sxemasi 14-rasmda berilgan. Uning magnit tizimi U shaklidagi yarmo 8, chulgam 7 uralgan uzak 3 va yakorcha 4 dan iborat. Uzak, yarmo va yakorcha yukori mag-nit utkazuvchanlik xususiyatiga ega bulgan kam uglerodli pulatlardan tayyorlangan. Chulgam 7 generatorning tula kuchlanishiga ulangan. Prujina 6 yakorcha 4 ni tortib, kontaktlar 2 ni tutash xolda ushlab turadi. Rostlagichning volframdan tayyolangan kontaktlari 2 yakorcha va yarmo orkali generatorning uygotish chulgami UCH zanjiriga ketma-ket ulangan. Kontaktlarning biri yakorcha 4 ga, ikkinchisi esa kuzgalmas plastina 1 ga maxkamlangan. Kontaktlarga paralel, uygotish chulgamiga esa ketma-ket kushimcha karshilik R k ulangan. Yakorcha 4 termobimetall plastina (TBP) 5 ga urnashtirilgan. Rostlagichning ishlash prinsipi . Ut oldirish kaliti UOK ulan ganda tok akkumulyator batareyasidan tutash kontaktlar 2, yakorcha 4, yarmo 8, ya’ni karshiligi kam bulgan zanjir orkali uygotish chulgamiga keladi va uning atrofida magnit maydonini xosil kiladi. Ayni vaktda tok elektromagnitning chulgami 7 ga xam keladi va uzak 3 ni magnitlaydi. Generatorning kuchlanishi U G belgilangan rostlanish kuchlanishi U R dan kam bulganda (U G < U R ) , prujina 6 kontaktlar 2 ni tutash xolda ushlab turadi, chunki uzak 3 da xosil bulgan magnit maydonining yakorchani tortish kuchi, prujinani tortish kuchidan kam buladi. Rotorning aylanishlar chastotasi ortishi bilan generatorning kuchlanishi xam usib boradi. Generator kuchlanishining ortishi, rostlagichning chulgami 7 dagi tok kuchi xam ortishiga va uzak 3 kuchli magnitlanishiga olib keladi. Bu jarayon davom etib, generator kuchlanishi U G ning kiymati rostlanish kuchlanishi U R dan ( U G > U R ), oshgan, ya’ni uzak 3 magnit maydonining tortish kuchi, prujina 6 ning tortish

kuchidan oshgan dakikada kontakt 2 lar uziladi. Kontaktlar uzilishi bilan generatorning uygotish chulgami zanjiriga ketma-ket kushimcha karshilik R K ulanadi, natijada uygotish chulgamidan utayotgan tok mikdori keskin kamayadi Tok uygotish chulgamiga yana karshiligi kam bulgan zanjir, ya’ni yakorcha va yarmo orkali uzatiladi, uygotish chulgamidan utayotgan tok ortadi, uning atrofida xosil bulayotgan magnit okim kuchayadi va, demak, generatorning kuchlanishi yana usadi. Generator kuchlanishining usishi rostlagich chulgamidan utayotgan tok kuchini oshiradi, uzakning magnitlanishi kuchayadi va u yana yakorchani uziga tortib, kontaktlarni uzadi. Shunday kilib, elektromagnit rostlagich ishlayotganda uning kontaktlari davriy ravishda tutashib-uzilib turadi va rotorning aylanishlar chastotasiga boglik xolda, uygotish tokining kiymatini uzgartirib turadi. Generatorning kuchlanishi esa uzining urtacha kiymati atrofida uzgaradi (14b-rasm). U U U утр max min ( )   2 , Agar kontaktlarning tutashish-uzilish chastotasi bir sekundda 30 martadan kam bulmasa, kuchlanishning tebranishi amalda sezilmaydi va u belgilangan uzgarmas kiymatga ega, degan tasavvur xosil kilsa buladi. Generator kuchlanishining urtacha kiymati U urt ni kontaktlarni uzilish sharti, ya’ni uzakning magnit kuchi F m bilan, prujinaning tortish kuchi F pr larning tengligi asosida aniklash mumkin: F m = F pr , (8)

Uzakning magnit tortish kuchi F m = s 1 F 2 Bu yerda, s 1 -proporsionallik koeffitsiyenti, F -rostlagich uzagidagi magnit okimi. Magnit zanjiriga taalukli Om konuniga kura Ф R C М     2 Bu yerda,  - rostlagich chulgamining uzakni magnitlovchi magnityurgizuvchi kuchi , R M = s 2  rostlagich uzagi va yakorcha orasidagi tirkish  ga proporsional bulgan magnit karshilik, s 2 proporsionallik koeffitsiyenti. Demak, F F c Ф с Ф сп мр    1 2 1 2 2 2 2  ; с с с  2 1 belgilash kiritib, rostlagichning asosiy tenglamasini kuyidagi kurinishga keltiramiz :

  с Fп  р , (9) Yukorida aytilgandek, rostlagich chulgami generatorga paralel ulangan va unga generatorning rostlanayotgan kuchlanishi uzatiladi. Demak, rostlagich chulgamininng magnit yurgizuvchi kuchi    i U r о о ут о o   р , Bu yerda, i o - chulgamdan utayotgan tok ,  o - chulgamdagi uramlar soni, r o - chulgam karshiligi. Endi  ifodasini (9 ga kuysak U r c F ут o o п р р       Bu tenglamani U urt ga nisbatan yechsak, generatorning rostlanayotgan kuchlanishining asosiy tenglamasini xosil kilamiz. U cr F o o п      р , (10) Bu ifodadan kurinib turibdiki, agar rostlagich chulgami karshiligi r o ni temperatura ta’sirida uzgarishi xisobga olinmasa, generatorning rostlanayotgan kuchlanishi fakat uzak bilan yakorcha orasidagi tirkish  va prujinaning tortish kuchi F pr ga boglik buladi.

Demak, generatorning rostlanayotgan kuchlanish kiymatini uzgartirish uchun yo prujinani tortish kuchi F pr ni (asosiy usul), yoki xavoli tirkish  ni uzgartirish zarur.

ADABIYOTLAR 1. Ютт В.Е. "Электрооборудование автомобилей". М., Транспорт, 1995. -304с. 2. Теория, конструкция и расчет автотракторного электрооборудованиЙ. Л.В.Копилов, В.И.Коротков, В.Е. Красилников и др. Под редаксией М.Н. Фесенко. М., Машиностроение, 1979. - 344с. 2. Банников С.П. "Электрооборудование автомобилей". М., Транспорт, 1977. - 288с. 3. Галкин Й.М. "Электрооборудование автомобилей и тракторов". М., Машиностроение. 1968. - 280с. 4. Резник А.М. "Электрооборудование автомобилей". М., Транспорт, 1990. - 256с. 5. Илин Н.М., Ваняев В.Й., Тимофеев Й.Л. "Электрооборудование авто- мобилей". М.Транспорт, 1982. - 262с. 6. Акимов С.В., Боровских Й.И., Чижков Й.П. Электрическое и элек-тронное оборудование автомобилей. М., Машиностроение, 1988. - 280с. 7. Васильевский В.И., Купеев Й.А. Автомобилние генератори.М., Транс порт, 1978. - 160с. 7. Боровских Й.И., Мелников А.Ф., Прудников И.П. Автомобилние контролно- измерителние прибори.М,. « Транспорт » 1976 . - 168с.

Похожие

Avtomobil generatorlari va kuchlanish rostlagichlari

Kuchlanish rostlagichlari

Avtomobil sanoati va transporti

Avtomobil transportida menejment

Avtomobil elektr va elektron jihozlarini diagnozlash