Kuchlanish rostlagichlari - Транспорт - Рефераты

Kuchlanish rostlagichlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

165 KB

Kuchlanish rostlagichlari Reja: 1. Elektromagnit kuchlanish rostlagichlarining ish jarayoni 2. Elektromagnitli kuchlanish rostlagichlarining tavsifnomasini yaxshilash: 3. -Rostlagich yakorchasining tebranish chastotasini oshirish 4. -Rostlagich kontaktlari orasidan chikadigan uchkunni kamaytirish 5. –Termokompensatsiya

Elektromagnitli rostlagichning generator aylanishlar chastotasi uzgargandagi ish jarayoni . Rostlagich kontaktlari tutash bulganda, generator kuchlanishi U G ning ortish va kontaktlar uzilganda kamayish tezliklari generatorning aylanish chastotasiga boglikdir. Uygotish chulgamining zanjiri ulangan xolda, generator kuchlanishi ma’lum chegaraviy kiymatgacha usib boradi, aylanishlar chastotasi kancha katta bulsa, bu chegaraviy kuchlanish kiymati xam yukori buladi (16-rasm). Aylanish chastotasi ortishi bilan generator kuchlanishining usishi xam tezlashadi va kuchlanish usishini ifodalovchi egri chizik shunchalik tik buladi. Rostlagich kontaktlari uzilganda, generator kuchlanishi asimptotik ravishda ma’- lum chegaraviy kiymatgacha kamayadi.Aylanish chastotasi kancha katta bulsa, kuchlanish-ning kamayish chegarasi xam shuncha yukori buladi. Generator rotorining katta, urtacha va kichik aylanishlar chastotasiga taallukli bulgan va kuchlanish uzgarishini ifodalovchi egri chiziklar 17a-rasmda kursatilgan. Ular 16-rasmdagi kuchlanishning usishi va kamayishini ifodaluvchi egri chiziklardan, tegishli kesmalarni ajratib olish yuli bilan tuzilgan. 17b -rasmda generator uygotish zanjirining rostlagich kontaktlari tutashgan xoldagi karshilik R UCH (uygotish chulgamining karshiligi) dan kontaktlar uzilgandagi karshilik R UCH + R K ( uygotish chulgami va unga ketma-ket ulangan rezistor R K ning umumiy karshiligi) gacha sakrash tarzda uzgarishi kursatilgan. Rostlagich kontaktlarining tutashish-uzilish chastotasi yukori bulganligi tufayli generatorning uygotish zanjiri karshiligining xakikiy kiymati R UCH va R UCH + R K orasida tebranib turadi va urtacha arifmetik kiymatiga ekvivalent buladi. Bu karshilik uygotish zanjirining urtacha yoki effektiv karshiligi deb yuritiladi

R R t R R t t t R t R t R t t t R t t R t t t R R ЭФ у m у к у т у у т у у ку т у у т у ку т у у у к                        ( ) ( )  Bu yerda, у у т у t t t   - kontaktlar uzilgan xolda turishining nisbiy vakti. 17v-rasmda yukorida keltirilgan urtacha kuchlanish va effektiv karshilik kiymatlariga mos ravishda uygotish tokining uzgarishi kursatilgan va uning urtacha kiymati kuyidagiga teng I U R U R R ут ут эф ут у у к р р р     , Demak, generator rotorining aylanishlar chastotasi ortishi bilan uygotish toki kamayadi, chunki bunda kontaktlar uzilib turish vakti t u , binobaran  u xam kamayadi. Rotor aylanishlar chastotasi kamayganda uy gotish tokining kiymati ortadi. Shun- day kilib, kuchlanish rostlagichining ishlash jarayonida uygotish tokining kiymati generator rotorining aylanish chastotasiga teskari proporsional ra- vishda uzgaradi va asosan, shuning xiso-biga kuchlanish belgilangan chegarada ush-lab turiladi (14-rasm). Bu jarayonni generator kuchlanish rostlagichi bilan birgalikda ishlagandagi ishchi-tezlik 18-rasm. Generator rostlagich bilan birgalikda ishlagandagi tavsifnoma

tavsifnomasida xam anik kurish mumkin (18-rasm). Rotorning aylanishlar chastotasi 0 dan n bosh gacha usganda, ya’ni ostlagich xali ishga tushmaganda (  u = 0) uygo-tish toki uzining maksimal kiymatiga . erishadi. I U R У Г у max   ; Aylanishlar chastotasi n bosh dan oshishi bilan , rostlagich ishga tushadi va kuch- lanishni belgilangan darajada ushlab turadi. Aylanishlar chastotasi n bosh dan n max gacha ortsa,  u 0 dan 1 gacha usadi, uygotish toki esa  u = 1 xoldagi (ya’ni rostlagich kontaktlari doimo uzilgan xolat) kiymatigacha kamayadi: I U R R У Г у к min   ; Agar rotorning aylanishlar chastotasi bundan keyin xam oshirilsa, u xolda generator kuchlanishi xam, uygotish toki xam usa boshlaydi, ya’ni bu nuktadan boshlab rostlagich ishlamaydi va generator kuchlanishi rostlanmaydi. Shunday kilib, uygotish zanjiriga ulangan kushimcha karshilik kiymati kuchlanishni rostlash mumkin bulgan maksimal aylanishlar chastotasining chegarasini belgilaydi.

Elektromagnitli kuchlanish rostlagichlarining tavsifnomasini yaxshilash. Rostlagich yakorchasining tebranish chastotasini oshirish . Yukorida kursatilgandek, rostlangan kuchlanishning tebranishi tok iste’molchilariga sezilmasligi uchun rostlagich yakorchasining tebranish chastotasi 30 gs dan kam bulmasligi kerak. Yakorchaning tebranish chastotasini oshirish uchun, avvalo, uning mexanik inersiyasi kamaytiriladi. Buning uchun u mumkin kadar yupka va yengil kilinadi va unga uchburchak yoki yarim doira shakli berib, ogirlik markazi aylanish ukiga yakinlashtiriladi. Ammo yakorchaning mexanik inersiyasini kamaytirish xisobiga tebranish chastotasini oshirish, kuvvati uncha katta bulmagan ( 100 Vt gacha) generatorlardagina samara beradi. Generatorning kuvvati ortishi bilan uning uzaklaridagi magnit okimi va uygotish chulgamidagi induktivlik xam oshadi va, natijada, rostlagich uzagining magnit inersiyasi kuchayishi xisobiga kuchlanishning usish va pasayish jarayonlari sekinlashadi. Rostlagichning magnit inersiyasini kamaytirish uchun kontaktlar tutash xolda uning uzagini sun’iy ravishda magnitlash va kontaktlar uzilganda esa, magnitsizlash zarur. Buni amalga oshirish uchun rostlagich uzagiga maxsus tezlatuvchi chulgam uraladi yoki rostlagich chulgami zanjiriga tezlatuvchi karshilik ulanadi. Xozirgi vaktda, ishlatishga kulay bulgan, rostlagichning tezlatuvchi karshilik ulangan sxemasi kengrok tatbik topgan (19-rasm). Bu sxemada rostlagich chulgami (RCH) generator bilan, kushimcha karshilik R K ga ketma-ket ulangan tezlatuvchi karshilik R T orkali boglangan. Yakorchani tebranish chastotasini tezlatish kuyidagicha amalga oshiriladi. Kontaktlar tutash bulganda, rostlagich chulgami RCH ga uzatilayotgan kuchlanish generatorning kuchlanish kiymatiga deyarlik teng buladi, chunki

tezlatuvchi karshilik R T orkali utayotgan rostlagich chulgamining toki i CH ning kiymati juda kichik va R T da (ya’ni "a" nuktada) kuchlanishning pasayishi xisobga olmaslik darajada kam buladi U RCH = U G - i CH  R T  U G , Kontaktlar uzilganda tezlatuvchi karshilik orkali i CH bilan birga-likda kiymati nisbatan katta bulgan uygotish toki I U xam uta boshlaydi, natijada "a" nuktada kuchlanishning pasayishi ancha sezilarli buladi va rostlagich chulgamiga uzatilayotgan kuch-lanish xam keskin kamayadi U RCH = U G - ( i CH + I U ) R T , xam sekin asta usib boradi. Bu kamchilik rostlagich sxemasiga baravarlashtiruvchi chulgamyoki baravarlashtiruvchi karshilik ulash yuli bilan bartaraf kilinadi. Rostlagich kontaktlarida uchkun chikishini kamaytirish . Rostlagich kontakt-lari uzilganda, uygotish toki uz kiymatini darxol uzgartira olmaydi va kontaktlar uzilgan birinchi dakikalarda uzining oldingi kiymati I U ni saklab koladi. Bu tok kushimcha karshilik orkali tutashib, unda kuchlanish pasayishi sodir buladi va u kontaktlar orasidagi kuchlanish U K ga teng buladi. U K = I U R K , (12) Uygotish tokining va uygotish zanjiridagi karshilik kiymatining ortishi, kontaktlar orasidagi kuchlanish oshishiga va demak ularda xosil bulayotgan uchkunning kuchayishiga olib keladi. Bu uchkun ta’sirida kontaktlarning oksidlanish va

yemirilish jarayoni tezlashadi, natijada rostlagichning va umuman generator kurilmasining ishonchlilik darajasi keskin pasayadi. Kontaktlar orasida xosil buladigan uchkunning yemirish xususiyati, kontaktlar uzilishi oldidan ulardan utgan uygotish toki I U ni kontaktlar uzilgandan keyin ular orasida mavjud buladigan kuchlanish U K ning kupaytmasiga teng bulgan uzilish kuvvati R K bilan belgilanadi R K = U K I U (12) ni xisobga olsak R K = U K I U = I R У К2 , (13) Kontaktlar ishonchli ishlashi uchun, uzilish kuvvati 150-200 VA dan oshmasligi kerak. Avtomobildagi elektr tokining iste’molchilari tobora kupayib borishi, generator kuvvatini oshirishni takozo kiladi. Yukorida kursatilgandek, rost-lagichlardagi kushimcha karshilik kiymatini kamaytirib bulmaydi, chunki u kuchla-nishni rostlash mumkin bulgan maksimal aylanishlar chastotasining chegarasini belgilaydi. Uygotish tokining kiymatini kamaytirish, generator ulchamlarini va massasini ortishiga olib keladi. Bu muammoni xal kilish uchun, generatorning uygotish chulgami ikki paralel tarmokka bulinadi yoki ikki boskichli rostlagichlar kullaniladi. Misol tarikasida VAZ-2101, 21011, 2103, 2106 avtomobillarida tatbik kilingan va G221 generatori

bilan birga ishlaydigan RR380 belgili ikki boskichli elektromagnitli kuchlanish rostlagichini keltirish mumkin (20-rasm). Rostlagich «P» simon yarmo, uzak, termobimetall plastinaga urnashtirilgan yakorcha va prujina 1 dan iborat. Rostlagich ikki juft kumush kontaktlar K1 va K2 ga ega. a) kopkogi olingan xoldagi kurinishi: 1-asosi; 2-izolyatsiya kistirmasi (prokladka); 3-ustki kuzgalmas kontakt ustunchasi; 4-pastki kuzgalmas kontakt ustunchasi; 5-drossel galtagi. yotgan xolda, prujina birinchi boskich kontaktlari K1 ni tutashib turishini ta’minlaydi. Ikkinchi juft kontaktlar K2 yakorchani pastki tomonidagi kuzgaluvchi kontaktdan va ustuncha 4 ga urnatilgan pastki kuzgalmas kontaktdan iborat. Rostlagich ishlamaganda, ikkinchi boskich kontaktlari K2 uzilgan xolda buladi. Birinchi juft kontaktlar K1 ning ustki kuzgalmas kontakti rostlagichning (15) belgili kiskichiga ulangan. Xar ikkala kuzgaluvchi kontaktlar yakorcha va yarmo orkali rostlagichning (67) belgili kiskichiga ulangan. Ikkinchi juft kontaktlar K2 ning pastki kuzgalmas kontakti "massa" ga ulangan. Rostlagichning (15) va (67) belgili kiskichlari orasiga, birinchi juft kontaktlar K1 ga paralel ravishda drossel Dr va kushimcha karshilik R K dan iborat elektr zanjir ulangan. Drossel, pulat uzakga sirlangan mis simdan uralgan galtak bulib, ancha katta induktivlikga ega. Rostlagich, asos 1 ga izolyatsiya kistirmasi 2 orkali urnatilgan. Rostlagich kuyidagicha ishlaydi . Ut oldirish kaliti-UOK ulanganda uygotish toki kuyidagi zanjir buyicha utadi: generatorning musbat kiskichi (+) - UOK - rostlagichning (15) belgili kiskichi - drossel (Dr) ning uzagi - birinchi boskich kontaktlari K1 - yakorcha 2 - yarmo - rostlagichning va generatorning (67) belgili kiskichi - uygotish chulgami (UCH) - kobik - generatorning manfiy kiskichi (-).

Generator kuchlanishi belgilangan rostlanish kiymatiga yetganda, rostlagich chulgami RCH uzagida xosil bulgan magnit maydonining tortish kuchi prujinani tortish kuchini yengib, K1 kontaktlarni uzadi. Kontaktlar uzilganda , uygotish toki K1 kontaktlarga paralel ulangan drossel Dr chulgami va kushimcha karshilik R K orkali utishga majbur buladi va uning kiymati keskin kamayadi. Uygotish tokining kamayishi generator kuchlanishi, demak rostlagich chulgamiga uzatilayotgankuchlanish pasayishiga olib keladi. Natijada, rostlagich uzagidagi magnit maydoni kuchsizlanadi va K1 kontaktlar prujinani tortish kuchi ta’sirida yana tutashadi, generatorning kuchlanishi usa boshlaydi. Bu jarayon uzluksiz davom etadi. Xullas, birinchi boskichda ikki boskichli rostlagich oddiy bir juft kontaktli rostlagich kabi ishlaydi. Birinchi boskich kontaktlari K1 ning ishlash chegarasi, generatorning aylanishlar chastotasi doirasining taxminan yarmini egallaydi (21 -rasm). Rotorning aylanishlar chastotasi bundan keyin yanada oshib, ma’lum kiymatga yetganda (masalan n urt ) uygotish zanjiridagi kushimcha karshilik R K ning kiymati uygotish tokini pasaytirishga yetmay koladi. Chunki, kontaktlar orasidagi uchkun kuchini kamaytirish maksadida (13 ifodaga karang) uygotish zanjiriga ataylab kiymati 10-15 marta kamaytirilgan karshilik ulanadi. Natijada rotorning aylanishlar chastotasi n urt dan oshganda K1 kontaktlar butunlay ochilib koladi va generatorning kuchlanishi usa boshlaydi. Generatorning kuchlanishi birinchi boskichda rostlangan kuchlanish kiymatidan 0,4 - 0,7 V ga oshganda, tabiiy ravishda rostlagich chulgamida xam kuchlanish kiymati ortadi, uzakdagi magnit maydoni yanada zurayadi va yakorchani pastga kuchlirok tortib, ikkinchi juft kontaktlar K2 tutashtiradi. K2 kontaktlar tutashishi uygotish tokini birdaniga nolgacha kamayishiga olib keladi, chunki uygotish chulgamining ikkinchi uchi xam yarmo, yakorcha va K2 kontaktlar orkali "massa" ga ulanib koladi. Uygotish tokining nolga tushib kolishi, generator kuchlanishi xam keskin kamayishiga olib keladi, natijada rostlagich chulgamidagi kuchlanish xam kamayadi va K2 kontaktlar yana uziladi. Uygotish

toki uygotish chulgamiga, drossel Dr chulgami va kushimcha karshilik R K orkali uta boshlaydi. Demak, ikkinchi boskichda tok uygotish chulgamiga bir gal butunlay bormaydi (kontaktlar K2 tutash) yoki drossel chulgami Dr va kushimcha kar-shilik R K orkali boradi (kontaktlar K2 uzilgan). Ikki boskichli kuchlanish rost- lagichlarini tatbik kilish birdaniga ikkita muammoni xal kilish imkonini beradi. Birinchidan, kushimcha karshilik kiymati kam bulganligi tufayli kon-taktlar orasidagi kuchlanish kiymati kes-kin kamayadi, xosil bulayotgan uchkunlarning uzilish kuvvati ancha pasayadi. Ikkinchidan, uzilish kuvvatini pasayishi uygotish tokini kiymatini 2,6-2,7 A gacha oshirishga, demak generatorning kuvvatini oshirish imkonini beradi. Chulgam temperaturasini oshishini, rostlagich ishiga ta’sirini kamaytirish maksadida rostlagich chulgamiga ketma-ket nixrom yoki konstantandan tayyorlangan karshilik R TK ulanadi. Bu materiallarning karshiligi temperatura ta’sirida deyarli uzgarmaydi, shuning uchun rostlagich chulgami zanjiridagi umumiy karshilikning temperatura ta’sirida ortishi bir necha bor kamayadi. Masalan, chulgam temperaturasi +80 O S kutarilganda R TK ulangan chulgam zanjirining karshiligi, asosan mis chulgamning kizishi xisobiga 12,5 % ga ortadi, demak generatorning rostlanilayotgan kuchlanishi xam taxminan 12,5 % ga oshadi. Shunday kilib, termokompensatsiya karshiligi - R TK xisobiga, temperatura ta’siridan generator kuchlanishini ortishi kisman cheklash mumkin. Rostlagich chulgami temperaturasi uzgarganda generator kuchlanishini mumkin kadar belgilangan kiymatda ushlab turish uchun R TK karshiligini ulash bilan birga, rostlagich yakorchasi termobimetall plastinaga (TBP) urnashtiriladi. TBP bir- biriga kavsharlangan ikkita plastinadan iborat bulib, plastinalarning biri issiklikdan kengayish koeffitsiyenti juda kichik bulgan invar-36 dan (tarkibida 63% temir, 36% nikel va boshka metallar bulgan kotishma) va ikkinchisi issiklikdan kengayish koeffitsiyenti yukori bulgan materialdan, masalan xrom-nikelli, yoki molibden- nikelli pulatlardan tayyorlanadi.

TBP ning issiklikdan kengayish koeffitsiyenti kichik bulgan plastinasi rostlagichning uzagiga karatib ( ya’ni pastga ), kengayish koeffitsiyenti katta bulgan plastina esa yakorchaga ( ya’ni yukoriga ) karatib urnashtiriladi. Rostlagich chulgamining xarorati oshganda TBP xam kiziydi va plastinalarning issiklikdan kengayish koeffitsiyenti xar-xil bulganligi tufayli u rostlagichning uzagi tomonga egilib, yakorchani prujinaning tortish kuchiga karama-karshi tomonga tortadi va shuning uchun temperatura oshganligi sababli uzakdagi magnit okimi kuchsizlansa xam kontaktlar generatorning belgilangan kuchlanish kiymatida uziladi. YA’ni uzakdagi magnit maydonining susayishi yakorchani uzak tomonga egib, ular orasidagi tirkishcha  ni kamaytirish yuli bilan kompensatsiya kilinadi. ADABIYOTLAR 1. Ютт В.Е. "Электрооборудование автомобилей". М., Транспорт, 1995. -304с. 2. Теория, конструкция и расчет автотракторного электрооборудованиЙ. Л.В.Копилов, В.И.Коротков, В.Е. Красилников и др. Под редаксией М.Н. Фесенко. М., Машиностроение, 1979. - 344с.

2. Банников С.П. "Электрооборудование автомобилей". М., Транспорт, 1977. - 288с. 3. Галкин Й.М. "Электрооборудование автомобилей и тракторов". М., Машиностроение. 1968. - 280с. 4. Резник А.М. "Электрооборудование автомобилей". М., Транспорт, 1990. - 256с. 5. Илин Н.М., Ваняев В.Й., Тимофеев Й.Л. "Электрооборудование авто- мобилей". М.Транспорт, 1982. - 262с. 6. Акимов С.В., Боровских Й.И., Чижков Й.П. Электрическое и элек-тронное оборудование автомобилей. М., Машиностроение, 1988. - 280с. 7. Васильевский В.И., Купеев Й.А. Автомобилние генератори.М., Транс порт, 1978. - 160с. 7. Боровских Й.И., Мелников А.Ф., Прудников И.П. Автомобилние контролно- измерителние прибори.М,. « Транспорт » 1976 . - 168с.

Похожие

Avtomobil generatorlari va kuchlanish rostlagichlari

Avtomobil generatorlari va kuchlanish rostlagichlari2

Transport vositalarini elektr jihozlariga texnik xizmat koprsatish va ta`mirlash ishlari texnologiyasi

To’sinli temirbeton ko’priklar oraliq qurilmalarini xisoblash asoslari

Avtomobil elektr jihozlariga txk va ta'mirlash ishlari texnologiyasi