Avtomobil transmissiyasini diagnostikalash, txk va jt jihozlari - Транспорт - Рефераты

Avtomobil transmissiyasini diagnostikalash, txk va jt jihozlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

374 KB

Avtomobil transmissiyasini diagnostikalash, txk va jt jihozlari Reja: 1 .Тransmissiya agregatlarini diagnostikalash jihozlari . 2 .Тransmissiya agregatlariga ТХK va tamirlash jihozlari .

1.Тransmissiya agregatlarini diagnostikalash jihozlari Тransmissiyani diagnostikalashda avvalam bor avtomobil harakatlanish vaqtida agretalarini qizishi, avtomobilni inersiyasi bilan harakatlanish davomiyligi, bosqichlarni o’z-o’zidan ajralib ketishi yoki qiyinchilik bilan qo’shilishi, shovqinlar to’’grisidagi haydovchisining malumotlari inobatga olinadi. Bundan tashqari tashqi ko’rikdan o’tkazish natijalari, ya’ni moylarning sizib chiqishi, deformatsiya va boshqalar, hamda avtomobilni umumiy diagnostikalash natijasida aniqlangan transmissiyadagi mexanik yo’qotishlar qiymatlari xisobga olinadi. Avtomobil transmissiyani diagnostikalash ko’targich yoki ko’rish chuqurligi, KI-4832 lyuftomeri, KI-1154 stetoskopi va kardan vali tebranishini tekshiruvchi KI-8902 A uskunalari bilan jihozlangan postda amalga oshiriladi. Buning uchun dvigatel tirsakli valining 700-800 ayl/min chastotasida yetaklovchi ko’prik ko’tarilib, barcha bosqichlarning ulanishi tekshiriladi, va stetoskop yordamida uzatmalar qutisi va asosiy uzatma eshitiladi. So’ng birinchi bosqich qo’shilib, avtomobil lonjeroniga kardan vali tebranishini o’lchovchi uskuna mahkamlanadi, va tirsakli valning kichik aylanishlarida valning o’rta qismidagi tebranish o’lchanadi. Hozirgi vaqtda tebranishlarni o’lchash uchun PDU-1, IDK, IS-1Х13 va boshqa turdagi pezokristall datchiklardan foydalaniladi. Ular boshqa datchiklarga nisbatan yengil bo’lib 3 - 22 g. tashkil etadi, o’ta sezgir va tebranishlar tezlanishini keng diapazon (5 dan 20000 Gs. gacha) chastotalarida o’lchash imkoniyatiga ega. Ushbu datchiklar nazorat etilayotgan mexanizmga rezbali birikma, magnitli yoki qisqichlar yordamida mahkamlanadi. Ilashmani diagnostikalash uning to’liq qo’shilishini tekshirishdan iborat bo’lib, yengil va bir maromda qo’shilishi, tepki erkin yo’lining qiymatlari orqali baholanadi. Ilashmani ishga yaroqlilik holatini tekshirish uchun stroboskopik jihoz va avtomobilni yetaklovchi ‘gildiraklari bilan o’rnatiladigan dinamometrik qurilmadan foydalaniladi. Dvigatelning ishchi holatida to’’grilangan yuqori kuchlanish chaqmoqdan kondensatorga, energiya jamlangan holatida stroboskopik

lampaga uzatiladi. Stroboskop lampasining yonishi dvigatel birinchi silindri chaqmo’gida o’t oldirish momenti bilan mos keladi, va nur kardan sharniriga to’’grilanadi. Dinamometrik qurilma yordamida avtomobil uzatmalar qutisining birinchi bosqichida maksimal yuklanish xosil qilinadi. Agar ilashma bir maromda ishlasa, stroboskop lampasi nuri tushirilgan sharnir qo’z’galmagandek ko’rinadi, aks holda sharnirning aylanishi kuzatiladi. Ilashmani ishga yaroqliligini boshqa usulda ham tekshirish mumkin. Buning uchun avtomobil dinamometrik qurilmaga o’rnatiladi va yetaklovchi ‘gildiraklarga maksimal burovchi momentga mos keluvchi yuklanish beriladi. Ilashma tepgisiga maxsus uskuna (7.1-rasm) o’rnatilib, uning yuqori qismi rul chambaragiga mahkamlanadi.

7 .1-rasm. Avtomobil ilashmasini tekshirish uskunasi. 1-manometr; 2-korpus; 3-barmoq; 4- baraban; 5-spiralli prujina; 6- prujina; 7-vint; 8-belgi; 9-shkalali baraban; 10-metal lenta; 11-shlang; 12-datchik

Moslamaning datchigini bosish natijasida ilashma tepki siljiydi, va uskuna orqali pedalning erkin yo’li, ilashma mexanizmidagi qarshiliklarni yengib o’tish uchun sarflanuvchi kuch va qaytarish prujinalarining qarshiligi aniqlandi. Тepkini bosib ilashish boshlanish vaqtidagi kuchlanish va tepki yo’li qayd etiladi. Тepkining erkin va ilashish boshlanish vaqtidagi yo’llar qiymatlari asosida ilashmaning texnik holati, ilashish boshlanish vaqtida tepkidagi kuchlanish orqali esa ilashmaning samaradorligi baholanadi. Kardan valini diagnostikalashda uning tebranishi qo’z’galmas mahkamlangan mexanik indikator orqali aniqlanishi mumkin. Bu qiymat 1-1,5 mm dan oshmasligi kerak. Karadan vali sharnirlari birikish bulaklarining va shlitsalarning yeyilganligi uni burash vaqtida nisbiy siljish holatlarini ko’z bilan kuzatish orqali aniqlanadi. Kardan validagi lyuftni o’lchash uchun qo’l tormozini oxirigacha tortib qo’yilib, kardan vilkasining asosiy uzatma bilan ulangan ayrisiga lyuftomer (7.2- rasm) o’rnatiladi. Lyuftomer dastagi qabul qilingan burovchi moment bilan bir tomonga tortilib, graduirovkalangan disk suyuqlik sathi orqali “nol” holatiga keltiriladi. So’ng xuddi shu burovchi moment bilan lyuftomer dastagi teskari tomonga buraladi va uzamtadagi lyuft o’lchanadi. Uning qiymati 2 ° oshmasligi kerak. Uzatmalar qutisi va orqa ko’prikni diagnostikalash lyuftlar, tebranishlar va qizish holatlarini kuzatish bilan amalga oshiriladi. Lyuftlar orqali diagnostikalashda ma’lum burovchi momentda (20-25 N  m) transmissiyadagi lyuftlarni o’lchash uchun lyuftomer-dinamometrdan (7.2-rasm) foydalaniladi .

7.2-rasm. KI-4832 rusumidagi lyuftomer. 1-mahkamlash lablari; 2-buragich; 3-graduirovkalangan disk; 4- rangli suyuqlikli yarim aylana polietilen trubka; 5-strelka; 6-dinamometrik dasta shkalasi; 7- dinamometrik dasta Uzatmalar qutisidagi lyuft qo’l tormozi qo’yib yuborilgan holatda, har bir bosqichda lyuftni o’lash orqali amalga oshiriladi. Bunda lyuftomer kardan valini tekshirish paytidagi holatda saqlanadi, shuning uchun kardan uzatmasi va uzatmalar qutisidagi lyuftlarning umumiy qiymati o’lchanadi. Asosiy uzatmadagi lyuftni o’lchash uchun avtomobilning yetaklovchi ‘gildiraklari tormozlantiriladi va lyuftomer bilan lyuft qiymati o’lchanadi. Uning qiymati 35-45° bo’lishi kerak. Avtomat uzatmalar qutisini diagnostikalash masxus uslublar yordamida amalga oshiriladi. Diagnostikalash uchun boshqaruv tizimidagi nosozliklarni aniqlovchi tizimli skanerdan foydalaniladi. Nosozliklarni aniqlash va ta’mirlashning zaruriy turini qabul qilish uchun ba’zi bir holatlarda diaknostikalash avtomat uzatmalar qutisini to’liq saralashni ko’zda tutadi. Buning uchun agregatni avtomobildan yechib olib qisman yoki to’liq qismlarga ajratiladi. 2 . Тransmissiya agregatlariga ТХK va tamirlash jihozlari Тransmissiya agregatlariga texnik xizmat ko’rsatish jarayonida transmissiya agregatlari, avtomobilni o’rnidan jildirishda va harakatlanish vaqtida uzatmalarni almashlab ulab tekshiriladi. Yetaklovchi ko’prikning holati va germetikligi nazorat qilinadi. Qo’shimcha ravishda ilashish muftasi tepkisining erkin yurish yo’li tekshiriladi va zarur bo’lsa rostlanadi, yuritma bo’laklari surkov moylar bilan moylanadi. Uzatmalar qutisini, kardanli uzatmani, taqsimlash qutisini, orqa ko’prik karterini mahkamlanishi tekshiriladi, agregatlardagi moy sathlari me’yoriga keltiriladi, zichlagichlarning holati tekshiriladi. Moylash xaritasiga mos ravishda

agregatlardagi moylar almashtiriladi. Agar agregatlarda nosozliklar aniqlansa, ularni ishchi holatiga keltirish uchun ta’mirlanadi. Uzatmalar qutisini tamirlash ishlari. Uzatmalar qutisi oldingi uzatma ulanganda, shovqin bilan ishlab, harakatlar yaxshi qo’shilmay qolganda, sixronizator muftasi tishlarining tashqi, yonbosh sirtlari, podshipniklar, vallar yeyilganda, shesternya tishlari singanda joriy ta’mirlanadi. Yeyilgan detallar holatiga qarab almashtirib, ta’mirlanadi. Buzilgan uzatmalar qutisi ko’targich yoki kurish chuqurligi bilan jihozlangan joriy tamirlash postida avtomobildan yechib olingandan so’ng agregatlarni tamirlash ustoxonasiga keltiriladi. Uzatmalar qutisini ajratish yi’gish jihoziga o’rnatilib, transmissiya moyi to’kiladi, maxsus asbob va moslamalar yordamida bo’laklarga ajratiladi. Bo’laklari tozalab yuviladi va saralanadi. Saralash jarayonida bo’laklar ishqalanuvchi yuzalarinining yeyilganligi, tishli ‘gildiraklar tishlarini holatini, quti ko’rpusida yoriqlarning mavjud emasligi tekshiriladi. Тamirlash jarayonida sinxronizator muftasi bilan bosqichlash richagi orasidagi tirqish tekshiriladi (7.3-rasm). O’lchangan tirqish me’yordan ko’p bo’lsa richag almashtiriladi. Matiz avtomobillari uchun tirqishning boshlan’gich va chegaraviy miqdorlar me’yori mos ravishda 0,2-0,6 mm va 1,0 mm ni tashkil etadi. Bundan tashqari sinxronizator yi’gilgan holatida tishli ‘gildirak bilan uning konusi orali’gidagi tirqish tekshiriladi (7.4-rasm). Тirqish me’yori bosh’gan’gich holatda 1,0 mm, chegaraviysi 0,5 mm bo’ lishi kerak. 7 .3-rasm. Sinxronizator muftasi bilan bosqichlash richagi orasidagi tirqishni tekshirish. 7.4-rasm. Тishli ‘gildirak bilan sinxronizator konusi orali’gidagi tirqishni tekshirish.

Bosqichlash vilkasi ishchalanuvchi yuzalarining yeyilganik me’yorlari (7.4- jadval) ham mavjud bo’lib, ular ta’mirlash jarayonida nazoartdan o’tkaziladi (7.5- rasm). 7 .4-jadval Vilka turi Vilka uchlari qalinligi me’yorlari, mm boshlan’gich chegaraviy Past po’gona vilkalari 8,7 8,1 Yuqori po’gona vilkalari 7,8 7,2 Beshinchi po’gona vilkalari 7,8 7,27 .5-rasm. Bosqichlash vilkasini tekshirish. Oldingi ko’priklari yetaklovchi bo’lgan avtomobillar uzatmalar qutisi diffirensial bilan birgalikda yasalgan bo’lib, uzatmalar qutisini tamirlash jarayonida diiferensial ham nazoratdan o’tkaziladi. Differinsialni tekshirish satellit o’qi bo’yicha lyuftni (me’yor 0,05-0,33 mm) indikatorli maxsus moslamada o’lchashdan boshlanadi (7.6-rasm), so’ng rostlovchi tayanch zichlagichlarning yeyilganligi yoki qirilganligi ko’riladi. Lyuft yoki yeyilganlik alomatlari aniqlangan holda satellit va zichlagichlar yangisiga almashtiriladi. 7.6-rasm. Differinsial satellitini o’q bo’yicha lyuftini o’lchash va yeyilganlgan rostlovchi tayanch zichlagichlarni o’rnatilish joylari. Uzatmalar qutisini avtomobildan yechib olish, bo’laklarga ajratish va yi’gish, ta’mirdan so’ng qayta joyiga o’rnatish jarayonlari avtomobil turi va rusumiga bo’gliq bo’lib, ularning bajarilish ketma-ketligi, texnik shartlari, ishlarni bajarish uchun qo’llaniladigan asbob va moslamalar, burovchi moment me’yorlari va boshqa talablar avtomobilga texnik xizmat ko’rsatish qo’llanmasida keltiriladi.

Asosiy va kardanli uzatmalarga texnik xizmat ko’rsatish. Kardanli va asosiy uzatmalarni nazoratdan o’tkazish avtomobil harakatlanganda amalga oshiriladi. Bunda, transmissiyada aylantiruvchi moment uzatish rejimi tortishdan tormozlanishga yoki aksincha o’zgarganda, begona shovqinlar va taqillashlar kuzatilmasligi lozim. Kardanli uzatmalarga texnik xizmat ko’rsatishda kardanli birikma flanetslarini mahkamlanishi tekshiriladi va zarur bo’lsa mahkamlab qo’yiladi. Kardan sharnirlarining podshipniklari va vallarning shlitsali birikmalari moylanadi. Buning uchun № 158, US-1 va boshqa moylash materiallari ishlatiladi. Asosiy va kardanli uzatmalarini ta’mirlash. Avtomobildan yechib olingan kardan vallar boshlan’gich movozanatlanganligini saqlab qolish uchun ajraluvchi bo’laklarning o’zaro joylashuv qismlariga bo’yoq yordamida belgi qo’yish talab etiladi. Тa’mirlashda kardan vallari shlitsalarining yeyilmaganligi tekshiriladi. Kardan vallarini urishiga tekshirish uchun ular maxsus moslamaga o’rnatilib aylantriladi va indikator yordamida tekshiriladi (7.7-rasm). 7 . 7- rasm. Kardan vali urishini tekshirish. Me’yorlarga asosan payvandlangan choklari qirrasidan 70 mm masofada urish miqdori 0,55 mm, truba markazida 0,35 mm, oldingi val shlitsasi tashqi diametri bo’yicha 0,1 mm dan yuqori bo’lmasligi kerak. Kardan sharnirlari bo’laklari almashtirilganda krestovinaning o’q bo’ylab yengil, 0,01 – 0,04 mm, haraktlanishiga imkon bo’lishi kerak. Buning uchun qalinliklari 1,53; 1,56; 1,59; 1,62 mm. bo’lgan mahkamlash halqalari tanlanib yi’gish vaqtida ishlatiladi. Тa’mirlashda kardan uzatmasining bo’laklari almashtirilgan bo’lsa uni muvozanatlash talab etiladi. Kardan vallarini yi’gilgan holatda dinamik

muvozanatlash maxsus jihozda (7.7 -rasm) bajariladi. 5500 ayl/min aylanishlar chastotasida A, V, S tayanchlardagi ruxsat etilgan maksimal nomuvozanatlik 1,75 Nm, muvozanatlik holatini tekshirishda esa 2,2 Nm oshmasligi kerak. Nomuvozanatlikni bartaraf etish trubaga metall plastinalarni payvandlash orqali bartaraf etiladi. 7 . 8 -rasm. Yarim o’q va flanetsni urishini, hamda shlitsa tishlarini yeyilganligini tekshirish. Yarim o’qni bo’ylama va flanetsini urishi maxsus moslama va mikrometr yordamida tekshirildi ( 7 . 8 -rasm). Yarim o’qning bo’ylama ruxsat etilgan urish qiymati 1,00 mm, flanetsini ruxsat etilgan urish qiymat 0,05 mm dan oshmasligi kerak. Asosiy uzatmadagi yetaklovchi tishli ‘gildirakning ilashishidagi bo’ylama tirqishi ruxsat etilgan qiymatdan ortib ketsa, u holda konussimon podshipniklar rostlanadi. Rostlash zavod ko’rsatmasiga binoan bajariladi yoki kardan val flanetsi ajratilib, yarim o’qlar su’guriladi, asosiy uzatma karterini mahkamlovchi boltlar bo’shatiladi va yetaklovchi tishli ‘gildirak yi’gilgan holatida su’gurib olinadi. Yetaklovchi tishli ‘gildirak stakani siqish jihoziga o’rna tilib, mahkamlash uzeli qismlarga ajratiladi va podshipnik ostidagi qistirmalarning qalinligi o’zgartiriladi. So’ngra yi’gilib, birikmaning mahkamlash darajasi dinamometrda tekshirilgan holda mahkamlanadi. Asosiy uzatma shesternyalari ilashishidagi tutashish va yon tirqish bo’laklar almashtirilganda, podshipniklar haddan ziyod yeyilganda ta’mirlanib rostlanadi.

Adabiyotlar: 1. Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni bartaraf etishning yo’llari va choralari. – Т.: O’zbekiston, 2009. – 56 b. 2. Avtomobillar texnik ekspluatatsiyasi. Qayta ishlangan va to’ldirilgan ruscha 4- nashridan (prof. Kuznetsov Ye.S. tahriri ostida. M.:Nauka 2004y. 535 b.) tarjima prof. Sidiqnazarov Q.M. umumiy tahriri ostida, Toshkent “VORIS- NASHRIYOT”, 2006. – 670 b. 3. Avtomobillar texnik ekspluatatsiyasi. O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi avtotransport oliy o’quv yurtlari talabalari uchun darslik sifatida tavsiya etgan. Prof. Sidiqnazarov Q.M. umumiy tahriri ostida, Toshkent “VORIS-NASHRIYOT”, 2008. – 560 b. 4. Tехническая эксплуатация автомобилей. Учебник для ВУЗов . Под ред. Проф. Е.С. Кузнецова . M: Наука , 200 2 g. 5. Боровских Ю.И. и др. Автомобилларнинг техник тузилиши, техник хизмат кўрсатиш ва таъмирлаш. Тошкент: «Мехнат», 2001. 6. O.Hamraqulov, Sh.Magdiyev. Avtomobillarning texnik ekspluatatsiyasi. Toshkent, 2005 yil. 7. O’zbekiston Respublikasi avtomobil transporti harakat tarkibiga texnik xizmat ko’rsatish va ta’mirlash to’g’risidagi nizom. Toshkent,1999 y. 8. Руководство по ремонту и обслуживанию. Инструкция по эксплуата ции автомобилей ДЭУ. Нексия (все модели). Ташкент, 2000 г. 9. 4.O.Xamrakulov, Sh.Magdiev. Avtomobillarning texnik ekspluatatsiyasi. Toshkent. 2005 y.

Похожие

Avtomobil tormoz boshqarmasini diagnostikalash, txk va jt jihozlari

Avtomobil rul boshqarmasini va yoritgichlarni diagnostikalash, txk va jt jihozlari

Avtomobil kuzovini ta’mirlash jihozlari

Avtomobillarga texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash tizimi

Avtomobillarning tortish-iqtisodiy hususiyatini diagnostikalash jihozlari