Ҳаракатланиш учун хавфли йўл бўлакларини аниқлаш усуллари. Хавфсизлик коэффициенти. - Транспорт - Рефераты

Ҳаракатланиш учун хавфли йўл бўлакларини аниқлаш усуллари. Хавфсизлик коэффициенти.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

229 KB

Ҳаракатланиш учун хавфли йўл бўлакларини аниқлаш усуллари. Хавфсизлик коэффициенти. Автомобил йўлининг ҳаракатланиш учун хавфлилик даражасини аниқлаш йўлдан фойдаланишда, ҳаракатни тўғри ташкил қилишда, шунингдек, ҳаракат хавфсизлигини ошириш юзасидан тавсиялар ишлаб чиқишда ёки йўлни таъмирлашда бирламчи асосий таянч маълумот бўлиб ҳисобланади. Ҳозирги пайтда автомобилнинг хавфли бўлакларини аниқлашда қуйидаги усуллардан фойдаланилади: хавфсизлик коэффициенти ; ҳалокатлилик коэффициенти ; ЙТҲ статистикаси ; зиддиятли вазият . Йўлнинг транспортдан фойдаланиш сифатини ва ҳаракат хавфсизлигини баҳолашда асосий вазифалардан бири ҳаракат тартиб- қоидаларига сезиларли таъсир қилувчи йўл қисмлари ёки унинг алоҳида бўлакларини аниқлашдан иборат. бундай жойларда асосан йўл-транспорт ҳодисалари тез-тез рўй бериб туради. Ҳаракат хавфсизлиги жиҳатидан йўл бўлакларини баҳолаш усулларидан бири проф. В.Ф.Бабков томонидан ишлаб чиқилган хавфсизлик коэффициентидир . хавфсизлик коэффициенти деб йўлнинг аниқ бир қисмидаги ҳаракат тезлигининг   КИСV шу қисмга кириб келишдаги энг юқори тезликка нисбатига айтилади, КИР V : КИР КИС Х V V К /  ; (1) хавфсизлик коэффициенти ёрдамида йўлнинг хавфли бўлагини аниқлаш учун хавфсизлик коэффициенти графиги қурилади. бунинг учун текширилаётган йўлдаги ҳаракат тезлигининг чизиқли ўзгариши чизилади. уни якка ҳолда ҳаракатланаётган енгил автомобилнинг назарий тезлигини ҳисоблаш ёки махсус жиҳозланган лаборатория автомобилини йўлдан тажрибавий ўтказиш орқали аниқланади. тезлик тўғрисидаги олинган

маълумотлар асосида текширилаётган йўлнинг хавфсизлик коэффициенти қийматининг ўзгариш графиги қурилади. Янги йўл лойиҳа қилинаётганда хавфсизлик коэффициенти қиймати 0,8 дан кичик бўлиши мумкин эмас. таъмирлаш ёки қайта таъмирлаш лойиҳаларида йўл бўлакларидаги кузатиладиган тезликка боғлиқ равишда 1-жадвалда келтирилган хавфсизлик коэффициентларининг қийматидан кам бўлмаслиги керак. 1-ЖАДВАЛ хавфсизлик коэффициентлари 0,4 0,4-0,6 0,6-0,8  0,8 йўл бўлагининг хавфлилик даражаси жуда хавфли хавфли кам хавфли амалда хавфсиз Автомобил йўлининг хавфли бўлакларини аниқлашда амалиётда кўпинча ҳалокатлилик коэффициенти қўлланади. Ҳалокатлилик коэффициенти деб йўл бўлагининг режа ва кесимидаги ҳар хил элементларидаги йтҳнинг сонини йўлнинг эталон қисмидаги ҳодисалар сонига нисбатига айтилади. Ҳаракат миқдори 5000 авт/суткадан ошмайдиган, иккита ҳаракат тасмали, қатнов кенглиги 7,5 м, йўл ёқасининг кенглиги 3,0 м, аҳоли яшайдиган пунктдан ўтмаган, кўтарманинг баландлиги 1,0 метрдан ошмайдиган, режада ва кесимда кўриниши таъминланган тўғри йўл бўлагини - эталон йўл қисми дейилади. бундай йўл бўлагида содир этилган йтҳ ҳайдовчининг, пиёданинг тартибсизлиги ёки транспорт воситасининг но- созлиги оқибатида содир этилган деб ҳисобланади. автомобил йўлининг хавфлилик даражаси бу усулда якуний ҳалокатлик коэффициенти - ЯК К орқали аниқланади. ЯК К - йўлнинг режа ва кесимидаги элементларнинг таъсири алоҳида- алоҳида хусусий ҳалокатлилик коэффициентлари кўпайтмасига тенг: п ЯК К К К К К ......3 2 1    ; (2) бу ерда: nК К К К ......3 2 1   - хусусий ҳалокатлилик коэффициентлари.

nК К К К ......3 2 1   бирон-бир йўл элементи таъсирида содир бўлган йтҳ сонини нг эталон йўл қисмидаги ҳодисалар сонига нисбати билан аниқланади. КЎП ЙИЛЛИК ЙТҲНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ НАТИЖАСИДА УЛАРНИНГ ВУЖУДГА КЕЛИШИДА АВТОМОБИЛ ЙЎЛИНИНГ ҲАР ХИЛ ЭЛЕМЕНТЛАРИ ТАЪСИРИ АНИҚЛАНДИ. ҲОЗИРГИ ПАЙТДА ТЕЗ- ТЕЗ УЧРАБ ТУРАДИГАН ҲОЛЛАР УЧУН 18 ТА ХУСУСИЙ ҲАЛОКАТЛИЛИК КОЭФФИЦИЕНТИ АНИҚЛАНГАН БЎЛИБ, УЛАР ҚУЙИДАГИ ҚИЙМАТЛАРГА ЭГА: ҳаракат миқдори, минг/сутка 3 5 7 9 11 13 15 20 к 1 (икки тасмали йўлларда) 0,75 1,0 1,3 1,7 1,8 1,5 1,0 0,6 к 1 (уч тасмали йўлларда)* 0,65 0,75 0,9 0,96 1,25 1,5 1,3 1,0 к 1 (уч тасмали йўлларда)** 0,94 1,18 1,28 1,37 1,51 1,63 1,45 1,25 ҳаракат миқдори, минг авт/сутка 10 15 18 20 25 28 30 к 1 (тўрт тасмали ва ундан кўп ҳаракат тасмали бўлган йўлларда) 1,0 1,1 1,3 1,7 2,2 2,8 3,4 йўл қатнов қисмининг кенглиги . . . . . . . . . . .. . . 6 7 7,5 9 10,5 14-15*** 14**** к 2 йўл чеккаси мустаҳкамланган бўлса . . . 1,35 1,05 1,0 0,8 0,7 0,6 0,5 к 2 йўл чеккаси мустаҳкам- ланмаган бўлса . . . . . . . . . 2,5 1,75 1,5 1,0 0,9 0,8 0,7 изоҳ: * қатнов қисми 3 та тасмага йўл белги чизиғи билан бўлинганда; ** ўқ белги чизиғи билан бўлинганда; *** ажратувчи тасма йўқ; **** ажратувчи тасма бор. йўл ёқасининг кенглиги, м. 0,5 1,5 2,0 3,0 4,0 к 3 икки тасмали йўлларда 2,2 1,4 1,2 1,0 0,8 к 3 уч тасмали йўлларда 1,37 0,73 0,65 0,49 0,35 бўйлама қиялик, % 0 . . . . 20 30 50 70 80 к 4 . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 1,0 1,25 2,5 2,8 3,0

режадаги эгрилар радиуси, м . . . . . . . . . . . . . . . . .. . 100 150 200 - 300 400-500 1000- 2000  2000 к 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5,4 4,0 2,25 1,6 1,25 1,0 кўриш масофаси, м . . . . . 50 100 150 200 250 350 400 500 к 6 кесмада . . . . . . . . . . .. . 5,0 4,0 3,4 2,5 2,4 2,0 1,4 1,0 к 6 режада . . . . . . . . . . . . . 3,6 3,0 2,7 2,25 2,0 1,45 1,2 1,0 кўприклар қатнов қисмининг йўл қатнов қисмига нисбатан кенглиги 1метр баробар кичик 1 метр кенг 2 метр кенг йўл пойи кенглиги билан баробар к 7 . . . . . . . . . . . .. . . . . . . 6,0 3,0 2,0 1,5 1,0 йўлнинг тўғри қисмининг узунлиги, км . . . . . . . . . 3,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 к 8 . . . . . . . . . .. . . . . . . . . 1,0 1,1 1,4 1,6 1,9 2,0 йўлларнинг кесишиш турлари . . . . . . . . . . . . . . ҳар хил сатҳда айланма бир сатҳда кесишаётган йўлда кесишувдаги ҳаракат миқдори, умумий кесишмадаги дан, % 10 10-20 >20 К 9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,35 0,7 1,5 3,0 4,0 бир хил сатҳ кесишуви, асосий йўлдаги ҳаракат миқдори, авт/сутка 1600-3500 3500-5000 5000-7000 700 0 ва ундан кўп к 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,0 3,0 4,0 бир сатҳда кесишган жойдаги кўриш масофаси, м 60 60-40 40-30 30-20 20 к 11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 1,1 1,65 2,5 50 Тўғри ҳаракат йўналишида, асосий қатнов қисмидаги тасмалар сони, дона 2 3 йўл белги чизиғи йўқ 3 йўл бел ги чизи ғи бор 4 Ажра тувчи тасма йўқ 4 Ажра тувчи тасма бор к 12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 1,5 0,9 0,8 0,65 йўл қатнов қисмидан қури- лишгача бўлган масофа ва 50 1) 50- 50- 20- 10 4) 10 5)

унинг характеристикаси, м. 20 2) 20 3) 10 3) К 13 . . . . . . . . . . . . . . .. . .. 1,0 1,25 2,5 5,0 7,5 10,0 аҳоли яшаш жойларининг узунлиги, км . . . . . . . . . . . 0,5 1,0 2,0 3,0 5,0 6,0 к 14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 1,2 1,7 2,2 2,7 3,0 аҳоли яшаш жойларига кираверишдаги йўл қисмларининг узунлиги, м. 0-100 100- 200 200-400 к 15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,5 1,9 1,5 қоплама ҳолати Ифлос ва сирпанчиқ сир пан ч иқ тоза ва қуруқ эски ғадир будур янги ғадир будур тишлашиш коэффициенти 60 км/соат тезликда 0,2-0,3 0,4 0,6 0,7 0,75 к 16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,5 2,0 1,3 1,0 0,75 йўл қатнов қисмини ажра- тувчи тасма кенглиги, м .. . 1,0 2,0 3,0 5,0 10,0 15,0 к 17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,4 йўл қатнов қисми чеккасидан 5 м дан чуқур бўлган тик жаргача бўлган масофа, м*. 0,5 1,0 1,5 2,0 3,0 5,0 к 18 тўсиқсиз . . . . . . . . . . . . 4,3 3,7 3,2 2,7 5 2,0 1,0 к 18 тўсиқли . . . . . . . . . . . . 2,2 2,0 1,8 5 1,7 5 1,4 1,0 изоҳ: 1) аҳоли яшаш жойи йўлнинг бир тарафида; 2) шароит 1 - ҳолдагидек, фақат тротуар ёки пиёдалар йўлакчаси бор; 3) аҳоли яшаш жойи йўлнинг икки тарафида, тротуар ва маҳаллий транспорт ҳаракат тасмаси бор; 4) маҳаллий транспорт тасмаси йўқ, тротуар бор; 5) маҳаллий транспорт тасмаси ва тротуар йўқ; 6) агарда аҳоли яшаш жойлари йўлнинг бир тарафида бўлса, унда 3,4,5 изоҳлар учун к 13 қийматлари икки марта кам олинади; * жар чуқурлиги 5 м ва ундан кам бўлса , к 18 =1,0 деб олинади. якуний ҳалокатлилик коэффициенти графигини қуриш жараёнида турли йўл бўлаклари учун ҳалокатлилик коэффициенти қийматини интерполяция қилинмайди, балки келтирилган сонларнинг яқини олинади.

АВТОМОБИЛ ЙЎЛИ ТОҒЛИК ҲУДУДЛАРДАН ЎТГАНДА К 1 , К 5 , К 6 , К 10 ҲАЛОКАТЛИЛИК КОЭФФИЦИЕНТИ КЎРСАТКИЧЛАРИ ҚУЙИДАГИЧА ҚАБУЛ ҚИЛИНИШИ КЕРАК: ҳаракат миқдори, минг авт/сутка. . . . . . . . . . . . . 0,5 1,0 2,0 3,0 5,0 7,0 9,0 10,0 к 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 0,1 0,3 0,6 0,75 1,0 1,4 1,8 1,9 режадаги эгри радиуси, м. . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 ва кичик 40 50 100 150 к 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,7 2,2 2,0 1,3 1,0 кўриш масофаси, м 30 ва кичик 50 100 150 к 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,0 1,5 1,2 1,0 йўлларнинг бир хил сатҳда кесишган жойи, асосий йўлдаги ҳаракат миқдори, авт/сутка 20 ва ундан кам 200- 1000 1000- 3000 3000- 7000 7000 К 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1,0 1,5 2,0 3,0 4,5 ТОҒЛИК ЖОЙЛАРДА ЙЎЛЛАР УЧУН ҚЎШИМЧА ТОҒЛИК ЙЎЛ ҲАРАКАТИНИНГ АҲАМИЯТИНИ БЕЛГИЛОВЧИ К 19 ВА К 20 ҲАЛОКАТЛИЛИК КОЭФФИЦИЕНТЛАРИ КИРИТИЛАДИ: йўлнинг ҳаракат қисми чеккасидан ёнбошдаги тўсиқлар гача бўлган масофа, м. 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 к 19 . . . . . . . . . . . . . . . . . 2,0 1,75 1,4 1,2 1,0 эгри-бугрилик (1 км масофага тўғри келувчи режадаги эгрилар сони) йўқ 1 2-3 4 5 6 7-8 9- 10 к 20 эгри радиуси 20-80 м учун 0,5 2,5 2,0 3,0 3,5 3,0 2,0 1,0 к 20 эгри радиуси 80 м катта . . .. . . . . . . 0,5 1,0 1,2 2,0 3,5 4,4 - - Ўзбекистон ҳудудидаги сунъий суғориладиган ерлардан ўтган автомобил йўлидаги хавфли жойлар даражасини аниқлашда қўшимча ҳалокатлилик коэффициентини ҳисобга олиш керак.[18]

к 21 - ҳаракат оқими таркибида неча фоиз трактор борлигини ҳисобга олувчи ҳалокатлилик коэффициенти (2-жадвал). 2-ЖАДВАЛ оқим таркибидаги тракторлар, % ҳаракат миқдори, авт/сутка 500 1000 2000 3000 4000 5000 6000 К 21 қиймати 0-5 1,1 1.1 1,2 1,2 1,25 1,25 1.3 5-10 1,2 1,4 1,5 1,55 1,6 1,6 1,65 10-20 1,5 1,6 1,8 1,9 2,0 2,0 2,1 к 22 қўшимча коэффициент, суғориш ариқлари ва заҳкаш таъсирини ҳисобга олади (3-жадвал). 3-ЖАДВАЛ йўл чеккасидан заҳкашгача бўлган масофа, м . ва унинг тавсифи 12-16 маҳаллий транспорт ҳаракати учун тасма мавжуд 8-12 тротуар мавжуд 4-8 маҳаллий транспорт ҳаракати учун тасма йўқ 4-8 кичик маҳаллий транспорт ҳаракати учун тасма ва тротуар йўқ К 22 2 5 10 15 бир сатҳдаги кесишувнинг жойлашуви (планировкаси») ва жиҳозланганлик даражасини ҳисобга олиш учун к 9 коэффициентини олишда қуйидаги қўшимча аниқликлар киритилган (4-жадвал). транспорт воситасининг ҳаракатига ҳ алақит берувчи ҳар бир йўл элементи маълум масофа минтақасида таъсир этади. шунинг учун якуний ҳалокатлилик графигини чизишда ҳар бир хусусий ҳалокатлилик коэффициенти таъсир минтақасини қуйидаги 4.6-жадвалдан олинади. 4-ЖАДВАЛ йўлларнинг кесишув турлари кесишувнинг жиҳозланиш даражаси бир сатҳда кесишаётган йўлдаги ҳаракат миқдорининг умумий кесишмадан, % 10 10-20 20 бир сатҳдаги кесишув йўллар тўлиқ жиҳозланган 1,2 1,5 2 қисман жиҳозланган 1,5 3,0 4,0 жиҳозланмаган 3,1 6,1 8,2 жиҳозланмаган 2,7 4,0 6,2

бир сатҳдаги кесишувда чапга бурилиш жойи кесишувдан узоқлаш- тирилган тўхташни кўзда тутиб жиҳозланган 1,25 1,9 3,0 тўхтамасдан ҳаракат қилишни кўзда тутиб жиҳозланган 1,1 1,8 1,5 якуний ҳалокатлилик коэффициентини аниқлаш учун махсус чизиқли график қурилади , қурилган якуний ҳалокатлилик коэффициенти графиги асосида қуйидаги тавсиялар қабул қилинади. 1. янги автомобил йўли лойиҳаланганда ва таъмирланган йўл лойиҳасида жойлардаги якуний ҳалокатлилик коэффициенти қиймати 15-20 дан ошмаслиги керак . 2. баланд-пастлик ер-рельеф шароитида таъмирлаш лойиҳаларида ҳалокатлилик коэффициенти қиймати 25-40 дан ошган йўл қисмлари қайта қурилади. 3. ҳалокатлилик коэффициенти 10-20 дан ошган йўл қисмларига ҳаракат қисмини иккига ажратувчи ва қарама-қарши ҳаракат тасмасига қувиб ўтиш пайтида транспорт ўтишини тақиқловчи горизонтал йўл белги чизиғи чизилади. 4. ҳаракат шароитини капитал маблағни кўп сарфламасдан яхшилашнинг иложи бўлмаса, ҳалокатлилик коэффициенти 20-40 дан ошган йўл қисмларига қувиб ўтишни тақиқловчи ва тезликни чегараловчи йўл белгилари қўйилади. 5-ЖАДВАЛ № йўл бўлаклари таъсир минтақаси 1. кўтарилиш ва тушишлар 100 м кўтарилиш чўққисидан кейин, 150 м тушиш этагидан кейин 2. бир сатҳдаги кесишиш жойларида 50 метрдан ҳар икки тарафга 3. режадаги кўриниш таъминланган эгриликларда r  400 м 50 метрдан ҳар икки тарафга 4. режадаги кўриниш 100 метрдан ҳар икки тарафга

таъминланмаган эгриликларда r  400 м 5. кўприклар ва йўл ўтказгичлар 75 метрдан ҳар икки тарафга 6. заҳкашлар, коллекторлар, каналлар 100 метрдан ҳар икки тарафга 7. чуқур жарлик, ён тўсиқли жойлар 50 метрдан ҳар икки тарафга 8. ҳар хил сатҳдаги кесишиш жойлари тезлашиш ва секинлашиш тасмаси чегарасида 9. тоннелларга яқинлашиш 150 метрдан ҳар икки тарафга Автомобил йўлининг хавфли бўлагини аниқлашда тезкор усуллардан бири ЙТҲнинг статистика маълумотларидан кенг фойдаланилади, бунинг учун қуйида келтириладиган мезонлардан фойдаланиш тавсия этилади. 1. бирор-бир йўл бўлагида (300 метргача) ҳисобот даврида (5 йилгача) 3 та ва ундан кўп йтҳ қайд қилинса, унда бундай йўл бўлаги статистика маълумотига кўра хавфли ҳисобланади. 2. ЙТҲнинг минимал сонига ва йўл бўлагининг узунлигига асосланиб, йтҳнинг кўп йиллик маълумотларини таҳлил қилиш натижасида йўл ҳаракати хавфсизлиги илмий-тадқиқот институтида [3] хавфли йўл бўлакларини топиш бўйича қуйидаги (6-жадвал) кўрсаткичлар аниқланди. 6-ЖАДВАЛ 1 км йўлга тўғри келадиган 3 йил даврдаги ЙТҲнинг ўртача сони йўл бўлагини хавфли дейиш учун минимал ЙТҲ сони, йўл бўлагининг узунлиги, км 1 км йўлга тўғри келадиган 3 йил давр- даги ЙТҲнинг ўртача сони йўл бўлагини хавфли дейиш учун минимал ЙТҲ сони, йўл бўлагининг узунлиги, км 2 гача 0,2- 0,5 0,5-1 2 гача 0,2- 0,5 0,5- 1  1 - 2 3 8-10 5 7 12 1-2 2 3 4 11-13 6 9 17 3-4 3 5 6 14-16 7 10 22 5-7 4 6 8

3. бирон - бир йўл бўлагида (100 м - 1000 м масофагача) 4 йил ичида 10 ва ундан кўп йтҳ қайд қилинган бўлса, унда бундай йўл бўлаги хавфли деб ҳисобланади. Статистика усулини амалда қўллаш учун ЙТҲ ҳисобга олганда содир бўлган йўл бўлагининг аниқ масофаси кўрсатилиши зарур. Афсуски, аксарият ЙТҲ таҳлил қилинганда уларнинг қандай километрда содир этилгани кўрсатилади. масалан, Т ошкент- Қ ўқон автомобил йўлининг 22 кмда деб кўрсатилади ёки бирон бир жамоа хўжалиги ҳудудида бўлганлиги қайд қилинади. лекин йўлнинг аниқ қайси пикетида бўлганлиги кўрсатилмайди. шу сабабли ЙТҲ содир этилган жой тўғрисида аниқ маълумотга эга бўлинмайди, натижада йўлнинг хавфли бўлакларини статистик усул билан аниқлаб бўлмайди. бундан ташқари статистик усулни қўллашда қуйидаги камчиликлар мавжуд: - лойиҳаланаётган йўлнинг хавфли бўлагини баҳолаб бўлмайди; - ҳаракат хавфсизлиги таҳлили йтҳнинг ўртача сони ҳисобидан ўтказилади; - ЙТҲ вақт бўйича нотекис бўлинади, айрим ҳолларда хавфли йўл бўлакларида ҳодисалар қайд қилинмайди ва аксинча, кам хавфли жойларда ҳодисалар кўп содир этилади. шунинг учун ҳаракат хавфсизлигини тўғри таҳлил қилишда камида 3 йиллик ЙТҲ маълумотидан фойдаланиш зарур; Ҳаракат қатнашчилари орасида маълум йўл шароитида ЙТҲ вужудга келаётган хавфли вазиятда улар ўз ҳаракатларини давом эттиришлари зиддиятли вазият деб тушунилади [4]. зиддиятли вазият усули кўпроқ бир сатҳдаги чорраҳаларни, йўлнинг режадаги ва бўйлама қирқимдаги эгри бўлакларини, шунингдек, тўсатдан тормоз бериш жойларининг хавфлилик даражасини аниқлашда қўлланилади. кузатишни ҳаракат миқдори энг катта қийматга эга бўлган соатда қуйидаги усуллардан фойдаланган ҳолда олиб борилади: - транспорт оқимига қўшилиб ҳаракатланувчи автомобил лабораторияда кўп маротаба (6-10 марта) текширилаётган автомобил

йўлининг бўлагидан ўтиш. бунда кузатувчилар ҳайдовчининг кескин тормоз бериш, ҳаракат йўналишини ўзгартириш ва бошқа йтҳни нг олдини олиш учун бажарган ҳаракатларининг жойларини ҳисобга олиб борадилар; - ЙТҲнинг вужудга келиш эҳтимоли бор жойларда (бир сатҳдаги кесишмалар, темир йўл кесишмалари , режадаги кичик радиусли эгриликлар ва ҳ.к. яқинида), йўл бўйича жойлашган постларда кузатувчилар ёрдамида ҳаракатдаги кескин ўзгаришларни ўлчаб бориш; - ҳаракатланувчи лаборатория автомобилида ўрнатилган датчиклар ёрдамида йўл бўйича тезликнинг ва йўналишларнинг ўзгаришини «самописец»ларда ёзиб бориш. Кўпчилик бажарилган тадқиқотлар кўрсатадики, ЙТҲнинг асосий қисми ҳаракат қатнашчилари йўналишларининг кесишиш жойида «зиддиятли нуқта» вужудга келар экан. Зиддиятли нуқталарни олдиндан аниқлаш натижасида ЙТҲ нинг олдини олиш имконияти пайдо бўлади ва бу имконият йўл ҳаракатини ташкил этиш схемасини тузиш даврида амалга оширилади. зиддиятли нуқталар бир сатҳдаги чорраҳаларда транспорт ва пиёдалар ҳар хил ҳаракат йўналишларининг кесиши- шидан ҳосил бўлади. мисол сифатида икки тасмали йўл- ларнинг кесишишидан ҳосил бўлган чорраҳадаги транспорт воситаларининг ҳаракатини кўрадиган бўлсак (4.4-расм), унда транспорт воситаларининг ҳаракат оқимидан ажралиш ҳаракат оқимига қўшилиш ва ҳаракат оқимини кесиб ўтиш нуқталарини кўрсатиб ўтиш мумкин. икки тасмалик йўлларнинг кесишувидаги зиддиятлик нуқталар: - ажралиш; - қ ўшилиш; -кесишиш. зиддиятли нуқталарда ҳаракат йўналишидаги транспорт воситаларининг ўзаро ёки пиёдалар билан тўқнашув хавфигина эмас, балки

уларнинг ушланиб қолиш эҳтимоли ҳам мавжуд. чорраҳадаги хавфлилик вазияти ҳаракат миқдори ва тасмалар сони ортиб бориши билан мураккаблашиб боради. келтирилган мисолдаги чорраҳада жами 32 та зиддиятли нуқта мавжуд бўлиб, улар 8 та ажралиш, 8 та қўшилиш ва 16 та кесишиш нуқталаридан иборат. чорраҳанинг ҳаракатланиш мураккаблик даражаси қуйидагича баҳоланади: агарда м  40 бўлса, чорраҳа оддий, м=40  80 ўрта мураккаб, м=80  150 мураккаб ва м  150 жуда мураккаб. чорраҳада ҳаракатланиш мураккаблик даражасини баҳолашда қуйидаги формуладан фойдаланиш мумкин :к к а П П П М 5 3    ; (3) бу ерда: а П - ажралиш зиддиятли нуқталар сони; к П - қўшилиш зиддиятли нуқталар сони; к П - кесишиш зиддиятли нуқталар сони. келтирилган (3) формуладан мавжуд, яъни фойдаланилаётган автомобил йўлларидаги чорраҳаларда ҳаракатланишнинг мураккаблик даражасини баҳолашда қўлланилади.

Адабиётлар. 1. Каримов И.А. Жаҳон молиявий инқирози, Ўзбекистон шароитида уни бартараф этишнинг йўллари ва чоралари” . Тошкент: Ўзбекистон, 2009. -56 б. 2. Бабков В.Ф. Дорожные условия и безопасность движения: Учебник для вузов. М.: Транспорт, 1993-271 с. 3. Рябчинский А.И. и др. Динамика автомобиля и безопасность дорожного движения. Учеб. пособие МАДИ (ГТУ) М.: 2002. - 131 с. 4. Сильянов В.В. Транспортно-эксплуатационные качества автомобильных дорог и городских улиц: учебник для студ. высш. учеб. заведений. Сильянов В.В., Домке Э.Р. М.: Академия, 2007. - 352 с. 5. Рябчинский А.И. Устойчивость и управляемость автомобиля и безопасность дорожного движения: учеб.пособие/А.И.Рябчинский, В.З.Русаков и др. Шахты издательство ЮРГУЭС, 2003. - 177 с. 6 . Кременец Ю.А., Печерский М.П., Афанасьев М.Б. Технические средства организации дорожного движения: учебник для вузов. М.: ИКЦ Академкнига, 2005. - 279 с. 1 7 . 7. Азизов Қ. Х. Ҳаракат хавфсизлигини ташкил этиш асослари. Тошкент: Фан, 2009. - 239 б. 8. Азизов Қ. Х. Ҳаракат хавфсизлигини ташкил этиш асослари. Тошкент: Ёзувчи, 2002. - 182 б. 9. Бозоров Б.И. Экологическая безопа сность автотранспортных средств. Т ашкент: ТАДИ, 2005. - 104 с.

Похожие

Йўл шароитини тавсифловчи кўрсаткичлар ва уларнинг ҳаракат хавфсизлигига таъсири

Йўл транспорт ҳодисалари таърифи, турлари ва уларнинг миқдори хақида маълумотлар. ЙТҲ таҳлил қилишнинг асосий вазифалари ва усуллари.

Йўл-транспорт ҳодисалари ва уларнинг кўрсаткичлари

Йўл ва йўл хўжалиги

Ҳаракатни бошқаришнинг техник воситалари