Протозой инфекциялар. Амёбиаз - Медицина - Рефераты

Протозой инфекциялар. Амёбиаз

Загружено в:

16.02.2024

Скачано:

0

Размер:

52 KB

Протозой инфекциялар . Амёбиаз Режа: 1. Этиологияси . 2. Эпидемиологияси . 3. Патогенези . 4. Клиникаси. 5. Ташхисоти.

Амёбиаз амёбалар қўзғатадиган беморнинг йўғон ичагида яралар пайдо бўлиши, баъзи аъзо ва тизимларда абцесслар ривожланиши билан таьрифланадиган ва кўпинча сурункали давом этадиган антропаноз протозой касалликдир. Этиологияси. Қўзғатувчиси оддий Entemo е ba hystolytica оиласи Entomoeba синфдаги Sarcona циста ва вегетатив - циста олди, оралиқ шакли катта ва тўқимали шакли тафовут қилинади. Вояга етган цисталар 4 ядроли бўлиб, вегетатив шаклининг 1 та ядроси бор. Вегетатив шакли катта (50 мкм боради) ва ҳаракатчан бўлиб, бемор нажаси билан ташқарига чиқарилади. Ent . hystolityca нинг цистаси думалоқ ва овал шаклида бўлиб, 1-4 ядроси бўлади. Улар амёбиаздан соғаяётган беморлар ва тухум ташиб юрувчилар нажасида бўлади. Эпидемиологияси. Касалликнинг асосий манбаи бўлиб, амёбасининг сурункали ва ўткир шакллари касалланган бемор реконвалесцент ва ташувчи. Эндемик ўчоқларда ташиб юрувчанлик тарқалган узоқ давом этадиган бўлиши мумкин ва бир неча йил давом этиши мумкин. Юқиш механизми - фекал-орал. Юқиш йўли одатда сув, алиментар, маиший мулоқот. Амёбиоз ҳам бошқа ичак юқумли касалликларига ўхшаш йўллар билан юқади ва тарқалади. Бемор ёки циста ташиб юрувчилар нажаси орқали ташқарига чиқарилган ent . hystolytica тухумлари санитария ва гигиена қоидалари бузилган шароитда осонгина сув, озиқ-овқат, турли буюмлар ва қўл орқали соғлом одамларга оғиз орқали юқади. Амёбиазнинг тарқалишида пашшаларнинг роли ҳам катта. Патогенези. Оғиз орқали кирган амёба цистасидан йўғон ичакда тўрт ядроли амёба чиқади ва у ичакда ва либеркюн безларида кўпая бошлайди ва протеолитик фермент чиқаради. Ҳалок бўлган тўқима парчалари ва чиқариладиган шилимшиқ модда либеркюн безларининг бўшлиғида йиғилади ва натижада безнинг ўрнида кичкина абцесс пайдо бўлади. Кейинчалик майда абцессчалар ривожланиб бир-бирлари билан қўшилиб катта бўлади. У ичакнинг мушак қаватигача чуқурлашиб боради.

Клиникаси. ЖССТ эксперт қўмитасининг тавсиясига кўра амёбиазнинг асосан 3 хили ажратилади: 1) ичак амёбиази; 2) амёбиазнинг ичакдан ташқи хили; 3) тери амёбиази. Турғунлик даври 1 ҳафтадан 2-3 ойгача давом этиши мумкин. Ичак амёбиази кўп ҳолларда (90%) симптомсиз кечади, баъзан қоринда дискамфорт ҳолатлари кузатилади. Енгил ҳолатларда метеоризм, қоринда хуружсимон оғриқлар, ич кетиши ва қабзиятнинг алмашиниб туриши билан кечади. Даволанмаганда бу ҳолат бир неча кундан бир неча ҳафтагача чўзилиши мумкин. Бемор аҳволи қониқарли, тана ҳарорати кўтарилмайди. Клиник кўриниши яққол намоён бўлган беморларда касалликнинг илк кунларида диарея кузатилиб, нажас бўтқасимон, кўп миқдорда, кўпинча 3-5 мартагача ич келади. Қоринда оғриқлар бошланишида оғриқлар локал тавсифли бўлиб, кўричак ва йўғон ичакнинг кўтарилувчи қисмида кузатилади. Умумий ҳолсизлик аста- секинлик билан кучая боради, иштаҳаси пасаяди, субфебрил ҳарорат кузатилади. Кейинчалик ич кетишлар сони кунига 7-10 мартагача кўпаяди. Келадиган нажас миқдори камайиб, шишасимон, рангсиз характерда айрим вақтларда қон аралаш (малина қиёмига ўхшаш) бўлади. Бу жараёнга чувалчангсимон ўсимта қўшилса, аппендицитга хос клиник белгилар кузатилади. Йўғон ичакнинг бошланғич ва дистал бўлимларининг бир вақтда зарарланишида тенезмлар безовта қилади. Кам ҳолларда нажас шиллиқ - қон аралаш бўлади. Даволаш чора тадбирлари олиб борилмаганда, касаллик қайталанувчи ва узлуксиз кечувчи сурункали шаклга ўтади. Ремиссия даврида беморларни аҳволи қониқарли бўлади. Касаллик узлуксиз кечганда беморларда витаминлар ва оқсилларни етишмаслиги ҳисобига тана массасининг камайиши кузатилади. Кучайиб борувчи ҳолсизлик, анемия, трофик ўзгаришлар, оқсилсиз шишлар ривожланади. Гемограммада анемия, эозинофилия, моноцитоз, лимфоцитоз, ЭЧТ ошиши кузатилади. Амёбиазнинг сурункали шаклига касаллик белгиларининг вақти-вақти билан зўриқиб ва қайталаниб туриши (рецидив) характерлидир. Беморларнинг гоҳо- гоҳо қорни дам бўлиб оғрийди, қулдираб туради. Дам ичи кетади, дам қабзият

безовта қилади. Нажасда вақти-вақти билан шилимшиқ ва қон кўринади. Касаллик турли муддат оралаб зўриқиб ва қайталаниб туради. Зўриқиш баъзан аралаш-қуралаш ҳар хил овқатларни истеъмол қилиш оқибатида юз беради. Бошқа вақтларда сурункали амёбиаз сабабсиз зўриқиши ҳам мумкин. Сурункали амёбиаз баъзан беморни кам безовта қилади. Бошқа беморларда эса касаллик оғир ўтади, бемор азоб чекади, озиб кетади, камқонлик юз беради ва бошқа органларнинг фаолияти ҳам бузилади. Ичакдан ташқари амёбиоз жигар абсцессларининг шаклланиши, кам ҳолларда ўпка ва бошқа органлар зарарланиши билан кечади. Жигар абсцесси. Ичак амёбиази пайдо бўлгандан 1-3 ойдан, баъзан бир неча ой ёки бир неча йилдан кейин ривожланаши мумкин. Касаллик тана ҳароратининг кўтарилиши, ўнг қовурға остида оғриқлар билан ўткир бошланади. Иситма доимий ёки қалтираш билан кечувчи нотўғри типда бўлиши мумкин. Оғриқлар йўталганда, ҳаракатланганда кучаяди. Шу сабабли беморлар юрганда қўлни ўнг қовурға остида ушлаб юради. Ўпка абсцесси - субфебрил тана ҳароратининг даврий равишда юқори даражага кўтарилиши, кўкрак қафасида оғриқлар, йўтал, қон тупириш, кўп миқдордаги ўткир жигарранг балғам ажралиши билан намоён бўлади. Рентгенограммада суюқлик сатҳли айлана ўчоқлар кўринади. Тери амёбиази- оралиқ, анал соҳаси, думба соҳаларида эрозиялар ва кам оғриқли чуқур яраларни пайдо бўлиши кечади. Ташхисоти. Клиник-эпидемиологик ташхисланади ва лаборатор тасдиқланади. Паразитоскопияда амёбиазнинг вегетатив шаклларининг топилиши ташхисни тасдиқлайди. Йирик вегетатив шаклини аниқланиши ичак амёбиазини тасдиқлайди. Ичак бўшлиқларида жойлашган циста олди ва циста шаклини аниқланиши ташувчанликдан далолат беради. Амёбиазнинг ичакдан ташқари шаклларида серологик реакциялардан РНГА, ИФА, 80% ҳолларда мусбат натижа беради. Ташхис қўйишда УЗИ, рентгенография, КТ каби инструментал усуллардан фойдаланилади. Охирги

йилларда текшириладиган материалда амёба ДНКсини аниқловчи ЗПР лаборатор текширувлари ўтқазилмоқда. Даволаш. Одатда амбулатор шароитда даволанади. Оғир ҳолларда ва ичакдан ташқари шаклларида стационар даволанади. Касалликнинг оғирлик даражаси ва зарарланган соҳани жойлашган жойга қараб ётоқ режими тавсия қилинади. Парҳез индувидал равишда танланади. Сув электролитлар мувозанатини сақлаб туриш муҳим. Амёбиазнинг ноинвазив шакли ва симптомсиз кечишида дилоксанид фуроат 500 мг 3 марта кунига буюрилади. 10 кун давомида йодохинол 650 мг дан 3 марта кунига 20 кун мобайнида буюрилади. Ичак амёбиаздан инвазив шакли клиник симптомлар билан кечганда метронидазол 750 мг 3 марта 5-10 кун (болаларга 40 мг/кг кунига 3 марта) тайинланади. Амёбали абсцессларда консерватив даволаш натижа бермаганда, абсцесслар ўлчами 2 смдан катта бўлса ва йирингли асоратлар берса, жарроҳлик йўли билан даволанади. Профилактикаси. Циста ажратувчилар ва амёба ташувчилари аниқлаш ва даволаш, касалликни юқиш йўлини қирқишдан иборат.

Адабиётлар: 1. Ахмедова М.Д., Облокулов А.Р., Мирзажонова Д.Б. Юқумли касалликларда ҳамширалик иши. Тошкент. 2018. 2. Бажора Ю. И., Тимченко А. Д., Чеснокова М. М.Атлас: медицинская паразитология. Учебное пособие — Одеса: Одес. держ. мед.ун-т, 2001. - 110 с. 3. Богомолов Б.П. Инфекционные болезни. -М.: Издательство Московского унивеситета, 2006. – 583 с. 4. Даминов Т.А. Инфекционные болезни с детскими инфекциями.1-2 часть. Тошкент 2011. 5. Даминов Т.А., Туйчиев Л.Н., Таджиева Н.У. Инфекционные болезни в деятельности врача общей практики Тошкент-2007. 6. Жаворонок С.В., Мицура В.М., Красавцев Е.Л и др. Тропические и паразитарные болезни. Учебное пособиеЛитагент Вышэйшая школа год 2014.

Похожие

Ўткир респиратор инфекциялар

Бактериологик ўчоқ. Ўта ҳавфли инфекциялар ўчоғи

Ўта хавфли инфекциялар ўлат, куйдирги. Ўлат

Лямблиоз

Безгак 2