Лямблиоз - Медицина - Рефераты

Лямблиоз

Загружено в:

16.02.2024

Скачано:

0

Размер:

58 KB

Лямблиоз Режа: 1. Этиологияси . 2. Эпидемиологияси . 3. Патогенези . 4. Клиникаси. 5. Профилактикаси.

Лямблиоз-асосан нажас-оғиз механизми орқали юқувчи антропоноз протозой касалликдир. Лямблийлар асосан ингичка ичакнинг юқори қисмларида паразитлик қилади ва ичакда сўрилиш, ундаги девор олди ҳазм қилиш жараёнининг бузилиши, дуоденит, энтерит, энтероколит ҳамда кўпгина беморларда ошқозон, ўт ишлаб чиқариш тизими, ошқозон ости бези томонидан бўладиган иккиламчи асоратларга олиб келади. Этиологияси. Лямблиоз қўзғатувчиси- Lamblia intestinalis биринчи марта 1859 йилда олим Д.Ф.Лямбля номи билан аталган. Лямблийлар ривожланишида 2 та босқич вегетатив шакли ва циста кузатилади. Вегетатив шакли ноксимон формада бўлиб, ён томонидан кўрилганда қўштирноққа ўхшайди. Вегетатив шаклининг узунлиги 9-18 мкм, эни-5-10 мкм келади. Танасининг олдинги қисмидаги вентрал томонида сўрувчиси бўлиб, бўртиб туради. Шу бўртиб турган қисми билан ингичка ичак шиллиқ қаватига кириб олади ва ичак юзасида сақланиб туради. Ҳар бир трофозойда 4 жуфт хивчинлари бўлади. Хивчинлар ёрдамида улар ҳаракатланади. Марказий хивчинлари ҳаракатланганда насос ролини бажаради. Лямблийнинг вегетатив шакллари ташқи муҳит шароитига чидамсиз ва 5-10 минутдан кейин ҳалок бўлади. Цисталари чидамли бўлади. Хона ҳароратида 3-5 кундан 2 ҳафтагача сақланади, тупроқда-60 кун, сувда 35-80 кунгача сақланади. Қуритилганда ва юқори ҳароратда ҳалок бўлади. 70оCда 30-40 секунд, қуритилганда 1-2 минут, қайнатилганда ўша заҳотиёқ ўлади. Хлорамин ва бошқа хлор сақловчи дезинфекция воситалари лямблий цисталарига таъсир қилмайди. Эпидемиологияси. Лямблиоз инвазиясининг манбаи лямблий ташиб юрувчилар ва лямблиоз билан касалланган бемор ҳисобланади. Лямблийнинг юқиш йўли оғиз орқали лямблий цисталари тушгандан сўнг келиб чиқади. Зарарланган одам нажаси билан ташқарига 1 суткада 900000000 та циста чиқарилади. Цисталар 2 ойгача тупроқда, 1-3 ой сувда тирик сақланади. Лямблиоз маиший-мулоқот йўли ва сув орқали тарқалади. Ифлосланган қўллар, уй жиҳозлари, болалар ўйинчоқлари, мева ва сабзавотлар тарқалиш омили ҳисобланади. Маиший-мулоқот йўли орқали тарқалишида катталар орасида

лямблиоз инвазиясининг спорадик ҳоллари келиб чикади, ҳатто оилавий ўчоқлар пайдо бўлади. Болалар боғчаларида маиший-мулоқот йўли билан тарқалишида санитар-гигиеник режимни ҳисобга олганда, 18-20%дан 60-75%гача касаллик учрайди. Патогенези. Лямблийларнинг ингичка ичак шиллиқ қавати муҳитига мослашганлиги учун шу ерда девор олди ҳазм бўлган маҳсулотларнинг гидролизатлари билан озиқланадилар ва кўпаядилар. Бошқа аъзоларда лямблийлар кўпаймайди. Лямблийларнинг мембранада паразитлик қилиши девор олди ҳазм жараёнини ингичка ичакнинг сўрилиш ҳамда ҳаракат фаолиятларини издан чиқаради. Натижада стеаторея, ферментатив ва витамин етишмовчилиги келиб чиқади. Сўрилишнинг бузилиши лямблийнинг ингичка ичакдаги гликокаликсга таъсиридан келиб чиқади ва бу оғир синдром бўлиб ҳисобланади. Диареянинг механизми ҳозиргача ноаниқ. Ўн икки бармоқли ичак ва ингичка ичакнинг юқори қисмларидаги морфологик ўзгаришлар лямблиознинг субклиник кечишида ҳам юзага келади. Бу ўзгаришлар ўчоқли гиперемия, шиши, контакт қон кетишлар, шиллиқ қаватдаги эррозиялар кўринишида бўлади. Ўзгаришга учраган шиллиқ қаватлардан биоптатларни гистологик текширганда дуоденит ва еюнитга хос белгилар топилди. Лмблиоз билан оғриган беморларда иммунитетни ўрганишда специфик иммунитет борлиги аниқланган. Клиникаси. Лямблиоз инвазиясининг қуйидаги клиник-патогенетик шакллари мавжуд: 1) Лямблиоз ташиб юрувчилар (соғлом); 2) Лямблиознинг ичак шакли: а) субклиник лямблиоз; б) лямблиозли дуоденит; д) лямблиозли энтерит; c) лямблиозли энтероколит; 3) Лямблиоз билиар шакли:а) ўт чиқариш йўллари дискинезияси; б) ўткир холецистит; д) сурункали холецистит; c) сурункали холангиогепатит; 4) Асоратлари:

а) ошқозон томонидан бўладиган функционал бузилишлар; б) гастрит; д) ошқозон ости бези томонидан бўладиган функционал бузилишлар; c) панкреатит; 5) Лямблиоз қўшилиб келган касаллик сифатида (микстинфекция). Лямблиоз ташиб юрувчиларга (соғлом) қисқа вақт (1-2 хафта) лямблийлар нинг ингичка ичакнинг юқори қисмида туриши киради. Бунда ҳеч қандай функционал бузилишлар, иммунологик ўзгаришлар кузатилмайди. Бемор ўзини яхши ҳис қилади. Бу ҳол паразитликнинг компенсацион шакли дейилади ва даволанишни талаб қилмайди. Субклиник лямблиоз-функционал бузилишлар, иммунологик ўзгаришлар нинг бўлиши, касалликда яққол симптоматиканинг намоён бўлмаслиги ва бемор ўзини яхши ҳис қилиши билан характер л анади. Функционал бузилишлар жумласига ингичка ичакда углеводлар, ёғлар, айрим витаминларнинг (А, В 12 , C) сўрилишнинг бузилиши киради Лямблиозли дуоденит- юқоридаги симптомлар ва доимий, бир оз кучли эпигастриядаги оғриқга хос. Оғриқлар симилловчи характерда бўлиб, асосан кечаси, кўпроқ эрталабга яқин вақтда беморларни безовта қилади. Беморларда ошқозон секретор функциясининг пасайганлиги аниқланади. Рентгенологик текширганда 12 бармоқли ичак тонуси ва моторикасининг бузилиши билан бирга унинг шиллиқ каватининг релефи ўзгарган бўлади. Кўпинча дуоденал рефлюкс қайд килинади. Лямблиозли энтерит қулдираш, метеоризм ва қориндаги оғриқлардан ташқари диарея ривожланади. Нажас суюқ, кўп миқдорда, сувли ва кўпикли, патологик аралашмасиз, ҳиди одатдагидек, суткада 2-3 мартадан 4-5 мартагача бўлади. Копроцитограммада лямблийнинг вегетатив шакллари топилади, шаклланган нажасда цисталар бўлади. Беморда умумий ҳолсизлик, дармонсизлик, қорин дамлаши, иштаҳанинг пасайиши, кўнгил айниши бўлади. Иш қобилияти пасаяди. Касаллик узоқ кечганда беморнинг уйқуси бузилади, салга жаҳли чиқадиган бўлади. Умумий заҳарланиш белгилари, яъни қайд қилиш, тана ҳароратини кўтарилиши, қалтираш бўлмайди. Специфик даво олиб борилмаса

касаллик сурункалига ўтади, ремиссия даврлари қўзиш даврлари билан алмашиниб туради. Қўзиш даври 2-3 кундан 6-7 кунгача чўзилади. Лямблиозли энтероколит-йўғон ичакда оғриқ, нажас шиллик аралаш бўлади. Копроцитограммада-лейкоцитларнинг 12-18 тагача ошиши кузатилади. Сигмасимон ичак спазми, тенезмлар ва нажас қон бўлмайди. Қўзиш ва ремиссия даврлари алмашиниб туради, энтеритдан фарқи ремиссия даврида беморда қориндаги оғриқ ва метеоризм сақланиб келади. Лямблиознинг билиар шакли сурункали эндоген заҳарланиш белгилари (умумий ҳолсизлик, чарчаш, бош оғриғи, уйқунинг бузилиши, иштаҳа пастлиги, субфебрил ҳарорат), диспептик синдром: ўнг қовурға соҳаси ва эпигастрияда даврий оғриқ қайд қилиниши мумкин. Объектив кўрганда тили оқ караш билан қопланган, қорин қапчиган, ичак қулдираши, пайпаслаганда эпигастрияда, ўнг қовурға соҳасида оғриқ, гепато- спленомегалия, Ортнер-Греков белгиси каби белгилар аниқланади. Беморларнинг бир қисмида тери ва кўринарли шиллиқ қаватлари сариқлиги, сийдик қизариши тафовут қилинади. Касаллик сурункали тус олганда меъда-ичак тизими яллиғланишига хос бўлмаган белгилар: тошмалар, аллергодерматит, терида оқимтир доғлар ҳосил бўлиши, соч тўкилиши, уйқуда тиш қайраши, уйқуда оғиздан сўлак оқиши каби белгилар қайд қилиниши мумкин. Ташхисоти. Лямблиознинг ҳар бир клиник шаклини лямблийнинг вегетатив шаклларининг топилиши (дуоденал суюқликда, суюқ нажас) ёки шаклланган нажасда цисталарнинг топилиши тасдиқлаши керак. Қайта текшириш ўтказиб туриш керак. Лямблиозни сальмоннелёз, эшерихиоз, шигеллёзнинг енгил шакллари, амёбиаз, ротавирусли гастроэнтерит, гельминтозлардан қиёслаш керак. Давоси. Ляблиознинг специфик даволашда ҳозирги кунда метронидазол, тинидазол (фасижин), энтамизол, фуразолидон, макмирор, тиберал, экдистен, интетрекс препаратларидан фойдаланилади.

Фуразолидон- катталарга 100 мг суткага 4 марта, овқатдан сўнг 5 кун мобайнида, болаларга 10мг/кг кунига 3-4 марта 5 кун берилади. Ўт ишлаб чиқариш тизимида асоратлар бўлганда препарат берилмайди. Аминохинол- 150 мг кунига 3 марта овқатдан кейин 5 кун берилади. Орнидазол беморларнинг ёши, вазнига эътибор берган ҳолда буюрилади. Унинг бир неча даволаш тизмаси мавжуд бўлиб, амалиётда уч кунлик кечки пайтда буюрилиши юқори самара бермоқда. Интетрекс бўлса катталарга 2 капсуладан кунига 2 маҳал 7-10 кун мобайнида берилади. Болаларда учрайдиган ичак лямблиозини даволашда макмирорнинг салмоғи юқоридир. Препарат 1таблеткадан 3 маҳал 7 кун мобайнида буюрилади. Патогенетик даво ўз ичига парҳез, кўпроқ суюқликлар истеъмоли ва дори- дармон билан даволашни ўз ичига олади. Лямблиозда юзага келадиган овқат-ҳазм қилишнинг бузилишини бартараф қилиш мақсадида таркибида амилаза сақлаган препаратлар (панкреатин, мезим-форте, панзинорм ва креон) буюрилади. Бу препаратлардан креоннинг ўрни ўзгача. Бу препарат капсула ичида жойлашган микросфералардан иборат бўлиб, ўзгармаган ҳолда овқат маҳсулотлари билан ингичка ичакка ўтиб, ҳазм қилишнинг бузилишини бартараф қилишда юқори самара беради. Касаллик туфайли юзага келадиган ичак дисбиоценозини тиклаш мақсадида эубиотиклар (бифидумбактерин, колибактерин, хилак-форте) буюрилади. Профилактикаси. Лямблиознинг олдини олиш ва эпидемияга қарши чора- тадбирларни ўтказиш бошқа ичак инфекцияларидек олиб борилади. Шуни ёдда тутиш лозимки, лямблий цисталарини хлор сақловчи дезинфекция эритмалари парчалай олмайди. 3%ли лизол эритмаси ва қайноқ сув цисталарни йўқотишда муҳим аҳамият касб этади.

Адабиётлар: 1. Ахмедова М.Д., Облокулов А.Р., Мирзажонова Д.Б. Юқумли касалликларда ҳамширалик иши. Тошкент. 2018. 2. Бажора Ю. И., Тимченко А. Д., Чеснокова М. М.Атлас: медицинская паразитология. Учебное пособие — Одеса: Одес. держ. мед.ун-т, 2001. - 110 с. 3. Богомолов Б.П. Инфекционные болезни. -М.: Издательство Московского унивеситета, 2006. – 583 с. 4. Даминов Т.А. Инфекционные болезни с детскими инфекциями.1-2 часть. Тошкент 2011. 5. Даминов Т.А., Туйчиев Л.Н., Таджиева Н.У. Инфекционные болезни в деятельности врача общей практики Тошкент-2007. 6. Жаворонок С.В., Мицура В.М., Красавцев Е.Л и др. Тропические и паразитарные болезни. Учебное пособиеЛитагент Вышэйшая школа год 2014.

Похожие

Паразитларга қарши препаратлар ва уларнинг тавсифи

Гижжаларга қарши воситалар

Гижжаларга карши дори воситаларнинг фармакологияси

Овқат ҳазм қилиш органлари касалликлари

Эрта ёшдаги болалар касалликлари диатезлар