Odamning tana mutanosibligi - Медицина - Рефераты

Odamning tana mutanosibligi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

87.5 KB

Odamning tana mutanosibligi. Reja: 1. Odam tanasining mutanosibligi haqida tushuncha.Odamning tana mutanosibligini belgilovchi asosiy belgilari. 2. Tana mutanosibligining asosiy tiplari. 3. Tana mutanosibligining yoshga qarab o`zgarishi.

1. Odam tanasining mutanosibligi haqida tushuncha. Odam tanasi bir qancha bo`linmalardan iborat: bosh, gavda, qo`l va oyoq. Bularning har biri o`z navbatida bir qancha qismlarga bo`linadi. Tananing har bir bo`limi har xil odamda yoshiga qarab va jinsiy gruppasiga qarab har xil kattaliklarda bo`ladi. Bu farq har xil yoshdagi va bir xil jinsiy gruppadagi odamlarni solishtirish natijasida seziladi. Alohida qismlarning razmerlarini munosabati proportsiya deb ataladi. Bu yerda tananing proportsiyalangan razmerlari nazarda tutiladi. Buning uchun razmerning mutanosibligini quyidagi uchta tekisliklarning biridan olish mumkin: frontal, sagetal va transversal. Mutanosiblig qadimdan o`rganilib kelinadi. Qadimgi yegipetliklar odam qomatini tasvirlashda proportsiya bilan bog`liq ravishda modul tanlangan va ajratilgan. Alohida uchraydigan har xil tipdagi mutanosibligi ni, qiymatlar konstruktsiyasida hisobga olish kerak. Tana mutanosibligi har xil bo`lganligi uchun markirovka qilishni bittadan bir xil emas, ikkita uchta asosiy ko`rsatkichlar: ko`krak aylanasi, bo`yi va to`lishganligi bo`yicha qilishni talab qildi. 2. Tana mutanosibligining asosiy tiplari. Zamonaviy antropologiya erkaklar va ayollar orasida tez-tez uchrab turadigan quyidagi asosiy proportsiya asoslari tiplarini ajratib ko`rsatadi. V.V.Bunakdan: dolixomorf, mezamorf va braximorf.

Dolixomorf tip – bu tipga mansub kishilarning oyoqlari uzun, tanasi qisqa va ixcham bo`ladi. Braximorf tip – bu tipga mansub kishilarning oyoqlari nisbatan qisqa, tanasi uzun va serbar bo`ladi. Mezamorf tipiga mansub kishilar oraliq tipdagi kishilar hisoblanadi. Odamlar bo`yining farqi ularning oyoqlari uzunliklariga bog`liq. Shuning uchun dolixomorf tip bo`yi uzun odamlarga mansub bo`lsa, braximorf tip bo`yi past odamlarga mansubdir. Bir xil tipdagi erkaklar va ayollarning razmerlari bir xil emas. Ulardagi farq asosan yelkaning kengligi va tos suyagining shakliga bog`liqdir. Erkaklarning jussasi asosi tepaga qaragan kesik qonus ko`rinishida bo`ladi. Ayollarniki esa asosi pastga qaragan kesik qonus shaklida bo`ladi. Erkaklarning tos suyaklari yelka suyaklaridan ancha kichkina, ayollarning yelkalari tos suyaklaridan katta bo`lishi mumkin, lekin erkaklarnikidan kichikroq. Ayollarning yelkalari tos suyaklaridan katta bo`ladi. Ayol va erkaklarning qo`l va oyoqlarini uzunligi taxminan bir.

13-rasm.Odam tanasining mutanosibligi. a-dolixomorf tip; b-mezamorf tip; d-braximorf tip. 3. Tana mutanosibligining yoshga qarab o`zgarishi. Tana mutanosiblig i ning o`zgarishi odam bo`yining o`sish davridan boshlanadi. Asosan bu o`zgarishlar kalla aylanasining kichrayishi, jussasining kichrayishi va tana o`lchamlarini o`sishi bilan farqlanadi. Masalan, chaqaloqning kalla balandligi tana uzunligini 25%ini tashkil qiladi, oyoq uzunligi 30%, kalla aylanasi, ko`krak aylanasiga teng. Katta yoshdagi odamlarda esa ko`krak balandligi kalla aylanasidan ikki baravar kichik. Katta yoshdagi odamlarda kalla balandligi 13%ni tana uzunligi 53%ni tashkil qiladi.

Odam yoshining o`zgarishi bir tomondan tananing bo`yi va alohida bo`limlarining o`sishi, boshqa tomondan esa alohida tana bo`limlarining protsent nisbatini keskin o`zgarishiga bog`liq. Masalan, katta yoshdagi kishining kallasi chaqaloqning kallasidan ikki baravar katta. Protsentli nisbatida esa ikki baravar kichrayadi. Tananing uzunligi – 3 baravar o`zayadi, qo`llar – 4 baravar, oyoqlar – 5 baravar, bo`yin – 2 baravar, kalla aylanasi – 1,5 baravar va ko`krak aylanasi – 3 baravar kattalashadi. Tananing alohida bo`limlari yiliga notekis o`zgaradi. 14-rasm. Tana mutanosibligining yoshga qarab o’zgarishi.

a-chaqaloq; b-2 yoshda; d-6 yoshda; e- 12 yoshda; f-25 yoshda Tana mutanosibligining gruppaviy farqi yetarli darajada o`rganilmagan. Dolixomorf tipi baland bo`yli aholiga tegishli (Afrika, Skandinaviya, Shimoliy Amerika aholilari). Braximorf tipi past bo`yli xalqlar uchun xarakterli, bu xalqlar chekka shimol xalqaridir (nemislar, eskimoslar, xantilar, yakutlar).

Adabiyotlar : 1.Дунаевская Г.Н., Коблякова В.Б. , Ивлева Г.С .Размерная типология населения с основами анатомии и морфологии , Москва, Легкая индустрия, 1975. 2. Синельников Р.Д. Учение о костях, суставах, связках и мыщцах. Атлас анатомии человека. , Москва, Госмедиздат, 1978 ; 3. Babayeva R . X “ Amaliy antropologiya asoslari va biomexaniqa ” fanidan darslik T . “ Voris - nashriyot ”2009

Похожие

Tana tuzilishi. Qomat

Odamning mushak sistemasi haqida umumiy ma’lumot

“Amaliy antrapologiya asoslari va biomеxanika” fanining maqsad va vazifalari. Odam harakat apparatining anatomik tuzilishi

Odam tanasining tashqi shaklini ta’riflovchi asosiy morfologik belgilar

Odam gavdasi antropometriyasi