Odamning mushak sistemasi haqida umumiy ma’lumot - Медицина - Рефераты

Odamning mushak sistemasi haqida umumiy ma’lumot

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

184 KB

Odamning mushak sistemasi haqida umumiy ma’lumot Reja: 1 Mushaklar haqidagi umumiy ma‘lumot. 2.Mushaklar tuzilishi va shakli. 3. Mushaklar harakati. 4. Tashqi skelet mushaklari, ularning vazifalari.

1 Mushaklar haqidagi umumiy ma‘lumot Odamning tanasi skeletgagina emas, balki mushaklar sistemasiga va semizlikka, ya‘ni yog` qatlamlarining hajmiga ham bog`liq. Odam tanasida yuzlab mushaklar mavjud. Bularning ko`pchiligi juft mushaklardir.Mushaklarning umumiy massasi, butun tana umumiy massasini 36-42%ini tashkil qiladi. chaqaloqning umumiy mushaklar massasi esa umumiy massaning 22%ini tashkil qiladi. Mushaklarning turlari: 1) Ko`ndalang chiziqli; 2) Silliq. Ko`ndalang chiziqli mushaklar ipsimon tolalardan tuzilgan. Bu mushaklarni mikroskopda ko`rganda xuddi ko`ndalang chiziqlar bilan chizilganga o`xshaydi. Shuning uchun bu mushakni ko`ndalang chiziqli mushak deb ataydilar. Bu mushaklar skeletning tashqi tomonini qoplagani uchun ularni skelet mushaklari deymiz. Silliq mushaklar urchuqsimon shaklga ega bo`lgan hujayrasimon hujayralardan iboratdir. Biri ustiga joylashgan bo`lib, ikkinchisi ichki organlar, oshqozon, ichak, qon tomirlari va hokazolar devorlarini hosil qiladi. Skelet mushaklari mustaqil harakat qiladigan mushaklardir. Ularning harakati bizning irodamizga bog`liq. Silliq mushaklar haddan tashqari qon tomirlar va nervlar bilan ta‘minlangan. Ularning biri harakatchan (bosh miya qobig`idan ularga impulslar yuboriladi). Ikkinchisi – sezgir (undan bosh miya qobig`i tomon impulslar o`tadi). Har bir mushak paylar bilan boshlanib, paylar bilan tugaydi. Ular yordamida mushaklar skeletga, bo`g`imga yoki tana terisiga yopishadi. Har bir mushak yupqa parda bilan qoplangan. Bu esa mushaklarning bir- biriga ishqalanishidan saqlaydi. 2.Mushaklar tuzilishi va shakli. Mushaklar tuzilishiga qarab quyidagicha bo`lishi mumkin:

1) Uzun (odamning oyoq-qo`llarida joylashgan); 2) Kalta (barmoq bug`inlari orasida, umurtqa pog`onalari orasida); 3) Yumaloq (odam yuzida, og`zi va ko`z atrofida); 4) Keng (tana oldi, orqasi). Mushaklar qaerda joylashishiga qarab ham nomlanadi: bo`yin mushaklari, ko`krak, qorin, yelka mushaklari, tos mushaklari hamda oyoq-qo`llardagi mushaklar shakliga qarab quyidagilarga bo`linadi: 1) Trapetsiyasimon; 2) Deltasimon; 3) Tishsimon va hokazo. Mushaklar yo`nalishiga qarab to`g`ri, ko`ndalang, qiyalama, ikki boshli, uch boshli, to`rt boshli kabi turlarga bo`linadi: 1) Egiluvchi; 2) To`g`ri holatga keltiruvchi; 3) Keltiruvchi; 4) Chetlatuvchi.

7-rasm. Gavda mushaklari: a) old tomondan ko’rinishi: 1-peshona mushagi;2-chakka mushagi;3-og’iz va ko’zning doiraviy mushagi;4-to’sh-o’mrov so’rg’ichsimon mushagi;5- deltasimon mushak;6-ko’krakning ktta mushagi;7-yelkaning ikki boshli mushagi;8-tirsakning qo’l panjasini yozuvchi mushagi;9-bilakning panjasini yozuvchi mushagi;10-qorinning tashqi qiya mushagi;11-qorinning to’g’ri mushagi;12-tikuvchilar mushagi;13-sonning to’rt boshli mushagi; b)ort tomondan ko’rinishi:1-ensa mushagi;2-trapetsiyasimon mushak;3- deltasimon mushak;4-yelkaning uchboshli mushagi;5-orqaning keng mushagi;6- barmoqlarniyozuvchi mushak;7-dumbaning katta mushagi;8-sonning ikki boshli

mushagi;9-yarim pay mushak;10-boldirning yuza ikki boshli mushagi;11- boldirning uch boshli mushakli payi. Mushaklarning asosiy funktsiyasi ularning qisqarishidir. Mushaklar qisqarib, skeletning ba‘zi organlari va qismlarini harakatga keltiradi. Mushaklar gruppa bo`lib harakatlanadi, lekin ba‘zan yakka-yakka bo`lib ham harakatlanishi mumkin. Mushaklar ikki turga bo`linadi: 1) Sinergist mushaklar; 2) Antogonist mushaklar. Birdaniga qisqarish vaqtida aniq bir harakatni vujudga keltiradigan mushaklarni sinergist mushaklar deyiladi. Masalan, bosh burilishi, egilishi. Qisqarish vaqtida teskari harakatni vujudga keltiradigan mushak antogonist mushak deb ataladi. Masalan, bitta mushak old yelkani egadi, boshqasi esa to`g`ri holatga keltiradi. 3 Mushaklar harakati. Bizning harakatimiz ko`pchilik harakatidan kelib chiqadi. Mushaklar nerv impulslari yordamida harakatga keladi. Bu nerv impulslari nervlar orqali mushaklarga o`tadi. Mushakning pay bilan suyakka yopishgan joyi mushak boshlanishi hisoblanadi. Mushakning pay harakati vaqtida bu suyak harakatsiz qoladi. Mushak pay bilan suyakka yopishgan qismi va mushak harakat qilganda suyakni harakatga keltiruvchi joyi mushakning oxiri hisoblanadi. Hamma mushaklar juft bo`lib, tananing o`ng va chap tomonidan joylashadi. 4 Tashqi skelet mushaklari, ularning vazifalari. 1) Bo`yin mushaklari; 2) Ko`krak mushaklari; 3) Qorin mushaklari; 4) Yelka kamari va erkin qismlarning mushaklari; 5) Tos va oyoq mushaklari.

Bo`yin mushaklari. Bo`yin mushaklari: bo`yin mushaklari katta bo`yin mushaklaridan iborat. Ularning funktsiyasi boshni harakatga keltirishdan iborat. 8-rasm 8-rasm. Bosh va bo’yin mushaklari . a) yuz mushaklari :1-og’iz mushaklari; 2-ko’z mushaklari;3- mimika mushak- lari;4-bosh mushaklari b)bosh va bo’yin mushaklari; 1-miya mushaklari; 2-yuz mushak- lari; 3-ko’z va og’iz mushaklari; 4-mimika mushaklari; 5-to’sh-o’mrov so’rg’ichsimon mushaklari; 6-trapetsiyasimon mushak Ko`krak mushaklari. Katta ko`krak mushaklari va old tishsimon mushaklari ko`krak mushaklari hisoblanadi. Bu mushaklar qo`lni pastga tushirishga yordam beradi. Katta ko`krak mushagi asosan ko`krak relefini va old qo`ltiq chuqurchasini aniqlaydi. Tishsimon mushak ko`krak qafasining yon devorida joylashgan bo`lib, uchburchak shaklidadir. Bu mushakning vazifasi va uning boshqa mushaklar bilan birgalikda qo`l gorizontal holatidan balandroq ko`tarilishiga imkon berishidir.

9- rasm.Ko’krak mushaklari. 10-rasm.Qorin mushaklari . 1-katta ko’krak mushaklari; 1-qorinning to’giri mushagi; 2-old tishsimon mushak; 2-qorinning qiya mushagi 3-yelkaning uch boshli mushagi. Qorin mushaklari. Bu mushaklar ikki tomondan simmetrik joylashgan. Barcha mushaklar nafas chiqarish vaqtida birdaniga qisqarishida hamda umurtqa pog`onasining egilishida ishtiroq etadi. bularga quyidagilar kiradi: 1. Qorinning to`g`ri mushagi enli mushak lenta ko`rinishida. U ko`krak qafasining pastga tushishida va tana suyaklarining egilishida xizmat qiladi. Tashqi qiya qorin mushagi. U qorinning yon ustki tomonini qoplaydi va tana skeletining burilishida xizmat qiladi. Birgalikdagi qisqarish vaqtida tananing oldingi egilishiga imkon beradi. Yelka mushaklari. 1. Trapetsiyasimon mushak. U uchburchak ko`rinishida bo`ladi. Bu mushakning tolalari har tomonga tarqalgan bo`lib, u bo`yin va boshni orqaga tashlash, ko`krakni orqaga va pastga cho`zish kabi har xil vazifalarni bajaradi.

Trapetsiyasimon mushaklarning qisqarishi vaqtida mushaklarning qanchalik rivojlanishiga bog`liq. Yelkaning eng enli mushagi. U uchburchak shaklida bo`lib, yelkaning pastki qismini egallaydi. Katta ko`krak mushagi bilan birga yuqoriga ko`tarilgan qo`lni pastga tushirish hamda qo`lni orqaga ko`tarish uchun xizmat qiladi. 11-rasm. Yelka kamari mushaklari. 1-deltasimon mushak; 2-yelka uch boshli mushagi 3-tishsimon mushak; 4-trapetsiyasimon mushak; 5-ikki boshli mushak. Yelka kamari va qo`llar mushaklari. 1. Deltasimon mushak, quvvatli mushakning vazifasi qo`lni gorizontal holatga keltirishdir. Yelkaning old tomonida ikki boshli mushaklar joylashgan. Funktsiyasi u old yelkani tirsak bug`inida hamda tashqariga qaytarishga xizmat qiladi. 3. Yelka suyagi ostida joylashgan uch boshli yelka mushagi. Funktsiyasi old yelkani to`g`ri holatga keltirishdan iborat. Tos va oyoq mushaklari. Bularga quyidagilar kiradi: 1. Katta dumba mushagi. Funktsiyasi: qisqarish vaqtida egilib turgan tana skeletini va boldirni to`g`ri holatga keltiradi.

Paytavasimon mushak eng uzun mushak hisoblanadi. Bu mushak bir oyoqni – ikkinchi oyoq ustiga o`tkazishi uchun shunday deb nomlanadi. Funktsiyasi: son va tizzani egishga xizmat qiladi. 12-rasm. a) Tos va oyoq mushaklari ; 1-sonning to’rt boshli mushagi; 2-tikuvchilar mushagi;3-boldir uch boshli mushagi;4-sonning ikki boshli mushagi;5-ild katta boldir mushagi. b) boldir mushaklari : 1-sonning to’rt boshlimushagi;2-boldir- ning uch boshli mushagi;3-kambalasi- mon mushak;4-ikki boshli mushak; 5-old katta boldir mushagi . 3. Son to`rt boshli mushagi. Funktsiyasi: qisqarish vaqtida oyoqni to`g`ri holatga keltiradi. U sonning egilishida ham qatnashadi. 4. Boldirning uch boshli mushagi. U ikki boshli va kambalasimon mushakdir. Boldir mushagi boldirning tashqi tomoni massasini tashkil qiladi. Kambalasimon mushak boldir mushagi ostiga joylashgan. Funktsiyasi: tovonlarni ko`tarish, oyoq kaftlarini egishda xizmat qiladi. Bulardan tashqari quyidagilar mavjud: 1. Sonning ikki boshli mushagi;

2.Boldir mushagi; 3. Katta son mushagi; 4. Tovonni eguvchi mushak. Adabiyotlar : 1.Дунаевская Г.Н., Коблякова В.Б. , Ивлева Г.С .Размерная типология населения с основами анатомии и морфологии , Москва, Легкая индустрия, 1975. 2. Синельников Р.Д. Учение о костях, суставах, связках и мыщцах. Атлас анатомии человека. , Москва, Госмедиздат, 1978 ; 3. Babayeva R . X “ Amaliy antropologiya asoslari va biomexaniqa ” fanidan darslik T . “ Voris - nashriyot ”2009

Похожие

Suyaklar haqida umumiy ma’lumot (osteologia)

Mushak to'qimasi

Odamning tana mutanosibligi

Terapiya haqida umumiy tushuncha

Mushaklar (gyologia) Mushaklar haqida umumiy ma`lumot