Terapiya haqida umumiy tushuncha - Медицина - Рефераты

Terapiya haqida umumiy tushuncha

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

20.27734375 KB

Terapiya haqida umumiy tushuncha Reja: 1. Terapiya haqida umumiy tushuncha 2. Terapiyaning rivojlanish tarixi

Terapiya lotincha so’z bo’lib, ichki a’zolar degan ma’noni bildiradi. Terapiya fani ichki a’zolar kasalliklari haqidagi fandir. Kasallik — tashqi va ichki muhitning zararli ta’siri natijasida organizm hayot faoliyatining vaqtincha yoki butunlay pasayishi yoxud yo’qolishiga olib keluvchi jarayondir. Kasallik organizmga ma’lum bir turdagi mikroorganizmlar va bakteriyalar tushishi tufayli hamda bir necha boshqa sabablarning birgalikdagi ta’siri natijasida kelib chiqadi (me’da shilliq pardasining yallig’lanishi — gastrit, odatda, tartibsiz ovqatlnish, kundalik rejimga amal qilmaslik, chekish, ichish, shuningdek, boshqa a’zolarning kasalliklari tufayli kelib chiqadi). Kassallikning paydo bo’lishi va kechishiga qarshi kurashishda organizmning himoya qilish va moslashish xususiyati katta ahamyatga ega. Etiologiya deganda, kasallikning paydo bo’lish omillari tushuniladi. Bu sabablar tashqi va ichki bo’lishi mumkin. Tashqi omillar: mexanik (yaralanish, har xil jarohatlanish va boshqalar), fizik (organizmga elektr toki, yuqori va past harorat, yorug’lik ta’siri), kimyoviy (zaharli moddalar, oziq-ovqat mahsulotlari orqali va boshqalar), biologik (organizmga kirgan zambrug’lar va mikroblar), allergik omillar (allergen — gul changlari, bo’yoqlar, dori-darmonlar va boshqalar). Sotsial sharoit va salbiy hishayajonlar ham kasallik keltirib chiqaradi. Ichki omillarga, masalan, kuyish, anginani keltirish mumkin. Allergiya — organizm reaktivligi o’zgarib qolishi oqibatida uning turli moddalarga ortiqcha sezgir bo’lib qolishidir. Odam ilgari qaysi omilga duch kelgan bo’lsa, shu omilga ortiqcha sezuvchan bo’lib qoladi. Immunitet — organizmning ma’lum bir infeksion omilni o’ziga yuqtirmasligi, unga nisbatan qarshilik ko’rsata olishi. U tabiiy— tug’ma yoki orttirilgan va sun’iy bo’lishi mumkin. Kechishiga qarab o’tkir, yarim o’tkir va surunkali kasallik xillari bo’ladi. O’tkir kechadigan kasallik 4 bosqich (davr)da o’tadi: kasallikning yashirin (latent), prodromal (dastlabki), avj olish va tuzalish davri. Biroq, ko’pgina kasalliklarning avj olishi va o’tishida bunday davrlarni aniq ajratib bo’lmaydi. Har bir kasallik ma’lum belgilar, alomatlar bilan namoyon bo’ladi. Bu belgilar simptomlar deb

ataladi. Masalan, yo’tal bronxlar yallig’lanishi — bronxit simptomidir. Simptomlar subyektiv (masalan, gipertoniya kasalligida seziladigan bosh og’rig’i) va obyektiv bo’lishi mumkin (yurak parogida stetoskop yoki fonendoskop yordamida yurak eshitib ko’rilganda shovqin borligi ma’lum bo’ladi). Kasallik simptomlari laborator tekshiruv usullarida ham aniqlanadi. Kasallik xronik tarzda o’tayotganida ahvol yaxshilanib (davo ta’sirida), kasallik simptomlarining vaqtincha susayib qolishi yoki yo’qolib ketishi bilan boradigan jarayon remissiya, ya’ni kasallik takrorlanib turgan davr deb ataladi (masalan, xronik gastritda bo’ladigan remissiya). Retsidiv, ya’ni qo’zish — kasallik simptomlari bir qadar uzoq vaqt bosilib turgandan keyin yana paydo bo’lishiga aytiladi (meda yara kasalligining retsidivi). Sindrom — organizmning ma’lum patologik holatini xarakterlab beradigan va umumiy patogenez bilan birlashgan simptomlar majmuasi. Patogenez — kasallikning kelib chiqish sabablari va rivojlanishini o’rganadi. Patologiya — kasalliklar, organizmning kasallik holati to’g’risidagi fan. Hamshiralik jarayoni — hamshiraning bemorga nisbatan uning muammolari va qiyinchiliklarining oldini olish, yengillashtirish, kamaytirish va iloji boricha minimal darajaga tushirish maqsadida amalga oshiradigan ishlari ketma-ketligini bildiradi. Hamshiralik jarayoni beshta ketma-ket bosqichdan iborat: 1. bosqich. Bemor ahvolini baholash. Bemorning ahvolinibaholash uchun axborot olish yoki bemor salomatligi haqida obyektiv va subyektiv ma’lumotlarni to’plash hamda tahlil qilish. 2.bosqich. Ma’lumotlarni izohlab borish (hamshira tashxisi). Bemor holatini birlamchi baholab bo’lgach, olingan ma’lumot bemor hamshiralik bahosi varag’iga yozilgandan so’ng hamshira ularni umumlashtiradi, tahlil qiladi va alohida xulosalaydi. Hamshira xulosani hamkasblari va davolovchi shifokor bilan muhokama qilgani ma’qul. 3.bosqich. Parvarish qilishni rejalashtirish. Rejalashtirishxuddi bemor ahvolini baholash kabi hamshiralik ishining tanlangan andozasi bilan bog’liq.

4.bosqich . Parvarish rejasini amalga oshirish. Bosqichningmaqsadi tuzilgan reja asosida hamshira parvarishini amalga oshirish va bajarilgan ishlarni hujjatlashtirishdan iborat. 5.bosqich. Hamshiralik parvarishining samaradorligini baholash. Tekshirilayotgan kasallik harorati to ’ g ’ risidagi tibbiyot xulosasi tashxis deb ataladi . Tashxis qo ’ yilgandan keyin kompleks ravishda davolash muolajalari boshlanadi . U rejim asosidagi davo turlari (ambulatoriya, kasalxona yoki sanatoriyada davolanish) ni o’z ichiga oladi. Diyetoterapiya — parhez taomlar bilan davolash , parhez taom bemorning oziq moddalarga bo ’ lgan fiziologik ehtiyojlarini ta ’ minlab beradigan va kasallikning o ’ tishini yengillashtirib , shifo bo ’ ladigan ovqatdir . Parhez taomlar, asosan, 25 ta deb belgilangan. Bemorning tashxisiga ko’ra ma’lum parhez stol buyuriladi. Masalan, gastrit kasalligida parxez ¹1a yoki ¹1. Dori-darmonlar bilan davolash deganda, dori moddalarni turli yo’llar bilan organizmga kiritish, ya’ni ichirish, teri ostiga, muskullar orasiga, venadan, shuningdek, fizioterepevtik apparatlar yordamida, tushuniladi. Fizioterapiya usulida davolashga — ingalatsiyalar, ultrabinafsha nurlari, tubus, dorsanval, parafin va boshqalar yordamida davolash kiradi. Gerontologiya (yunoncha — gerotos — keksa, qari va logos — fan) odamning qarish jarayonini o’rganadigan fan. Qari organizm kasalliklarining xususiyatlari haqidagi ta’limot — geriatriya deb ataladi. Gerontologiya, asosan, barvaqt qarish sabablarini kishilarning yashash sharoitlariga bog’lab o’rganadi, keksaygan kishilarning mehnat qilishi, yurish- turishini maqsadga muvofiq tashkil etish, tibbiy yordam berishning oqilona usullarini izlash kabi ilmiy tadqiqotlar olib boriladi. Gerontologik tasnif bo’yicha 60 dan 74 yoshgacha — yoshi qaytgan kishilar; 75 dan 89 gacha — qarigan kishilar; 90 dan oshganlar — uzoq umr ko’ruvchilar hisoblanadi. Tibbiyot hamshirasining asosiy vazifasi —shifokorning aytganlarini aniq bajarish, juda keskin vaziyatda ham muloyim va vazmin bo’lish, kasallikning eson-

omon o’tib ketishiga bemorda ishonch uyg’otish, unga mehribon bo’lish va davo rejimini buzuvchilarga nisbatan, zaruriyatga qarab, qattiqqo’l bo’lish, shifokorning hamma buyurganlarini bajarish zarurligini bemorga uqtirib turishdan iborat. Terapiyaning rivojlanish tarixi Terapiyaga qiziqish IX asrning oxiri X asrning boshlaridan boshlangan. Shu davrda Misr, Hindiston davlatlarida kasalliklar tana haroratiga, Xitoyda esa tomir urishiga qarab aniqlanar edi. Kasal a’zolarni aniqlash uchun eshitib va paypaslab ko’rish usullaridan foydalanganlar. Gippokrat — eramizdan avvalgi V asrda yashab o’tgan qadimgi yunon hakimi, tibbiyot asoschisi hisoblanadi. Gippokrat diagnostikasi bemorning o’zini qanday tutayotganini sinchiklab o’rganish, uni diqqat bilan kuzatish, uning ahvolini tartib bilan so’rab-surishtirish, shuningdek, bemor a’zo va sistemalarining holatini, badan terisi va shilliq pardalarini ko’zdan kechirish, paypaslab ko’rish, qisman dukkullatib ko’rishga asoslangan bo’lib, u, asosan, o’zining sezgisiga suyanardi, xolos. Gippokrat odamning orqa ichagini ko’rishda naychadan, ayollar bachadonini ko’rishda esa naychali uskunadan foydalangan. Gippokrat o’pka va yurak kasalliklarida uchraydigan tovushni, shuningdek, kasalliklarning o’ziga xos belgilarini o’rgangan. Abu Bakr al-Roziy (865 —925) sharqning mashhur tabibi, qomuschi olimi. Uning tabobat sohasidagi asarlari jahon tabobati rivojlanishida ulkan ahamyat kasb etadi. Roziyning tabobatga oid eng yirik asari „Kitob alhoviy“ („Qamrab oluvchi kitob“) deb ataladi. Bu kitob Roziygacha tib ilmi sohasida ma’lum bo’lgan barcha ma’lumotlarni o’z ichiga oladi va hajmi jihatdan Ibn Sinoning „Qonun“ kitobidan ham katta. Abu Bakr alRoziyning shogirdi Robi ibn Ahmad al-Ahavaniy al- Buxoriy „Hidoyat al- muta’lliminfi-t-tibb“ („Tabobatni o’rganuvchilar uchun qo’llanma“) nomli kitobini yaratib, Roziygacha bo’lgan va Roziy bayon etgan fikrlarni umumlashtirdi va mukammal asar — qo’llanma yaratdi. Abu Ali ibn Sino (980—1037) Buxoro shahri yaqinidagi Afshana qishlog’ida tug’ilgan. Ibn Sino adabiyot, musiqa, falsafa, matematika kabi fanlar ustida ko’p izlanishlar olib borgan. U Xorazm va Eronda saroy tabibi bo’lib xizmat qilgan,

tibbiyotdagi beqiyos xizmatlari, kashfiyotlari uni butun dunyoga mashhur qildi. „Tib qonunlari“ Ibn Sinoning shoh asari hisoblanib, beshta kitobni o’z ichiga olgan. Birinchi kitobida tabobatning nazariy hamda amaliy masalalari, tabobat ilmining ta’rifi, uning vazifalari, mijoz haqiadagi ta’limotlar yoritilgan. Ikkinchi kitobida o’sha davrda qo’llanilgan dori-darmonlar haqida ma’lumot berilgan. Uchinchi kitob inson tanasining barcha a’zolarida yuz beradigan „xususiy“ yoki „mahalliy“ kasalliklarda, ya’ni xususiy patologiya va terapiyaga bag’ishlangan. To’rtinchi kitobda inson a’zolarining birontasiga xos bo’lmagan „umumiy“ kasalliklar ta’riflanadi. Beshinchi kitob farmokoterapiyaga bag’ishlangan bo’lib, unda murakkab tarkibli dori-darmonlar tayorlash va ulardan foydalanish usullari bayon qilingan. M.Y. Mudrov (1776—1831) Moskva universiteti professori. U bemorni tekshirish sxemasini yaratdi va bemor to’g’risidagi ma’lumotlarni tartib bilan qayd qilib borish imkonini beradigan hujjat — kasallik tarixini amaliyotga joriy etdi. U tibbiyotda profilaktik yo’nalishning asoschisi hisoblanib, parhezning muhumligini ta’kidlab o’tgan, kasallikning vujudga kelishida tashqi muhitning ta’sirini aniqlagan. M. Y. Mudrov Peterburgdagi vabo epidemiyasi paytida shu kasallikka qarshi kurashda faol ishtirok etib, o’zi shu kasallikdan halok bo’lgan. G.A.Zaharin (1829—1897) — Moskva universiteti professori, iste’dodli klinitsist va pedagog. U kasalliklarni aniqlashda xastalik tarixiga alohida e’tibor bergan, turmush tarzini o’rganish metodini ishlab chiqqan G. A. Zaharin kasalliklarni davolashda tabiiy omillar (mineral suvlar, shifobaxsh balchiqlar va boshqalar) dan foydalanish to’g’risidagi ta’limot — kurortalogiyani rivojlantirishda ko’p foydali ishlar qilgan. O’zbekistonlik olimlardan professor A.N.Kryukov, uning shogirdlari Z.I.Umidova, A. N. Nazarova , N.I.Ismoilov, T.X.Najmiddinov, professor E.I.Otaxonov va boshqalar terapiyani o’rganishga katta hissa qoshdilar.

Hozirgi kunda respublikamizda terapiya bo’yicha mutaxassislar barakali ijod qilib, yangicha davolash usullarini kashf qilmoqdalar. Bulardan professor K.Y.Yo’ldoshev, A.B.Bohodirov, A.M.Ubaydullayev, I.R.Fatxullayev, U.K.Vahobova, S.Y.Tursunovlar yurak-qon tomirlari va o’pka kasalliklarining oldini olish hamda davolash yo’llari ustida, R.A. Abdullayev, A.J.Jalolov, K.B.Bahodirov, U.A. Asqarov, U.I.Yo’ldoshev, N.M.Kamolov va boshqalar hazm a’zolari kasalliklarining kelib chiqish sabablari, xastaliklarni zamonaviy usullarda aniqlash hamda davolash ustida ishlamoqdalar.

Adabiyotlar : 1. O’. B. Sharapov. Ichki kasalliklar. Abu Ali ibn Sino. T., 1994. 2. K. Bahodirov. Ichki kasalliklarda tashxis va diagnostika. T., 1993. 3. L.S. Zalikina. Bemorlarning umumiy parvarishi. T., 1995. 4. N.M. Kamolov. Ichki kasalliklar. T., 1996. 5. V.A. Galkin. Ichki kasalliklar. T., 1989.

Похожие

Giyohvandlik haqida tushuncha

Jarrohlik haqida tushuncha

Onalik haqida tushuncha

Kasallik xaqida umumiy tushuncha

Jarrohlik haqida tushuncha Aseptika va antiseptika