Jarrohlik haqida tushuncha Aseptika va antiseptika - Медицина - Рефераты

Jarrohlik haqida tushuncha Aseptika va antiseptika

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

39.5 KB

Jarrohlik haqida tushuncha Aseptika va antiseptika Reja: 1) O`zbekiston respublikasida jarroxlik faninig tarixi va uning asoschisi. 2) Aseptika haqida ma`lumot. 3) Sterealizatsiyaning usullari. 4) Antiseptika va uning turlari. 5) Antiseptik vositalar haqida tushuncha.

“Xirurgiya’’( Jarroxlik) so`zi qo`lda bajarish , hunar mohirlik degan ma`noni bildiradi. Hozirgi kunda xirurgiya deganda bemorlaqrni konservativ va operatsiya usulida davolash tushuniladi. Hozirgi zamon xirurgiyasida faqat mexanik ta`sir k`orsatish vositalaridan emas, balki fizik , kimyoviy , biologik va tibbiyotninig nazariy fanlari ( anatomiya , fiziologiya , biologiya, mikrobiologi -ya,immunologya , farmokoliya) ning eng yangi yutuqlariga asoslangan turli boshqa usullardan foydalaniladi. Xirurgik operatsiya ko`p hollarda nihoyatda murakkab bo`ladi va u o`z ichiga faqat davolanishniga emas, balki selektiv diagnostikani ham qamrab oladi. Operatsiyalar paytida murakkab apparaturalardan foydalaniladi, ko`pincha ultratovush va lazer, magnit maydoni va mikrooptika , radiaktiv izotoplar va bo`yoq , kontrast moddalarni eritish bilan bir qatorda sun`iy qon aylanishi va gemodializ , gemosorbsiya va plazmoferez ususllari qo`llaniladi. Yunonistonning ulug` shoiri Gomer: “ bitta mohir shifokor ko`p sonli jangchilardan ustun turadi”-, deb yozgan edi. Eramizgacha bo`lgan kuxna 5 asrda Yunonistonning atoqli olimi Gippokrat ilmiy tibbiyotga va xirurgiyaga asos solgan. u yirirgli jarohatlarni davolash, qon to`xtatish usullarini ishlab chiqdi, operatsiyaga tayyorgarlik ko`rishga ozodallikka qat`iy rioya qilish, toza yomg`ir suvini ishlatishni tavsiya etadi. Suyak sinishlarni davolashda u shinalar, taxtakach ishlatadi, massaj, gimnastikani joriy etadi. Eramizning 2 asrida yashagan Galen o`zidan boy ilmiy meros qoldirdi. U fiziologiya, anatomiya, amaliy xirrurgiya doir talaydigan qimmatli ma`lumotlar qoldirdi. Buxorolik buyuk olim va vrach 100 dan ortiq ilmiy asarlar muallifi Abu Ali ibn Sino (980-1037) xirurgiyaninig rivojlanishiga katta hissa qo`shgan. Uning “Tib qonunlari”

“ Kitob-ash shifo” kabi olamshumul asarlari alohida diqqatga sazovordir. Sharq tabobatinnig ilmiy asoschilaridan biri bol`gan Abu Ali ibn Sino o`zininig ‘Tib qonunlari” kitobida og`riq va va og`riqsizlantirish, shikastlanishlar, yiringli, yallig`lanish jarayonlari soxasida o`zininf chuqur bilimlarini namoyish eta olgan. Tibbiyot tarixi bilimdoni olim V.D Petrovning e`rirof etishicha , “ Tib qonunlari” o`z davrida odamnig odamning soh`ligiga va kasallikalariga taaliqli bilimlarni tol`a to`kis o`ziga qamrab olgan butn bir tibbiy qomusdir,- deb ta`riflangan. Turkistonda 1 davolash muassasasi 1861 yilda Toshkentda ochilgan harbiy lazaret edi. 1872 yilda Samarqandda 20 o`rinli shahar kasalxonasi ochilgan . 1903 yilning 15 aprelida Toshkentda Qizil Krestninig xirurgik kasalxonasida, 1906 yilda esa Toshkent shahar kasalxonasi qoshida xirurgik bo`lim tashkil etilgan. 1917 yilninih sentyabrida hukumat dekreti b`oyicha Turkiston universiteti tarkibida tashkil qilingan tibbiyot fakulteti O`rta Osiyoda oluy tibbiy ta`limning vujudga kelishiga zamin xozirladi. 1930-40 yillarda Samarqandda, keyinchalik Andijon, Buxoro va Nukusda tibbiyot oliy uquv yurtlari tashkil etilgan. O`1zbekiston respublikasi xirurgiyasininig rivojiga katta xissa qo`shgan professorlar: M.Ostrov, I. Orlov, S. Ma`sudov, L, Vasilenko, P. Sitrovskiy, K. Tagirov A. Sulaymonov , M. Shamsiyev S. Raximov, V. Avakov va boshqalar.... ASEPTIKA xaqida ma`lumot . Aseptika deb , operatsion jaroxatga mikroblar tushishininig oldini olishninig ta`minlaydigan tadbirlar kompleksiga aytiladi. Shu maqsadda tashkiliy tadbirlar, fizik omillar, ayrim antiseptik va kimyoviy prepetarlardan foydalaniladi. Mikroblar va ularninig sporalarini yo`qotish sterelizatsiya deyiladi. Kuydirib sterelizatsiya qilish - kuydirishda sterelizatsiya yahshi bo`lmaydi va a sboblarni ishdan chiqaradi. Shu maqsadda sterelizator qopqog`iga yoki

tog`orachaga asboblarni qo`yib, ozroq miqdorda 96 % li spirt qo`yiladi va yoqiladi. Spirt yonib bo`lgandan so`ng asboblarni ishlatish mumkin. Quruq isssiq bilan ster-a qilish - metaldan yasalgan asboblarni ster-a qilishda birmuncha keng tarqalgan. Shu maqsadda quruq issiqlik beradigan shkafdan foydalaniladi. Shkaf bekitiladi va elektr tarmog`iga ulanadi, 10-15 daqiqa o`tkach shkafdagi harorat 120-140 % gacga ko`tariladi. ster-a muddati 30 minut. Bu usulda ster-a ishonchli bo`ladi va asboblar ishdan chiqmaydi. Avtokavlash - bosim ostida bug` bilan ster-a qilishdir. operatsiya uchun choyshablar , bog`lov materiallari , rezina qo`lqoplar asboblar, qon quyish uchun sistemalar va boshqalarni a vtokavlash mumkin. Avtokavlash tuzilishi va turi jihatidan har hil bol`adi. U odatda qo`sh devorli metall qozondan iborat bol`ib, devorlari oraqsiga suv qo`yiladi. Ster-a qilinadigan materiallar maxsus biksga solinib avtokavlavga qo`yiladi. Bosim bilan bug` harorati orasida uzviy fizikaviy bog`lanish mavjud: ! atm,da 120% gacha, 1.5 atm.da 127% ga, 2 atm.da 134% ga teng. 1 atm. bosimda ster-ya 1 soat , 1.5 atm.da 0.45 soat, 2 a tm.da 30 minut davom ettirilishi kerak. Qaynatib ster-sh- bu usul bilan odatdda metaldan yasalgan asboblar , shisha va rezina buyumlar ster-ya qilinadi Asboblar cho`tka va suv bilan tozalab yuvilgandan so`ng 2% li eritmasida suv qaynab chiqqan vaqtdan boshlab 45 minut davomida qaynatiladi. Kimyoviy ster-ya- kesadigan asboblar ishqorli suvda yuvilgandan so`ng , oqar suvda chayiladi, qaynab turgan suvda 5 daqiqa solib sterillanadi, keyin spirtda 30 daqiqa yoki tarkibida 3 xil modda bo`lgan eritmada 3 soat saqlanadi. turli maqsadlarda ishlatiladigan yariqatiiq kateterlar maxsus bug` formalinli sterelizatorlarda – sterillash formalin bug`lari bilan 2 sutka mobaynida bajariladi. Shu maqsadda sterelizator tubiga 2-3 ta formalin tabletkasi yoki 20-30 ml suyuq formalin quyiladi. bir qancha asboblarni

sterillashda ularni dezinfeksiyalaydigan 1:5000 nisbatdagi diotsit eritmasiga ( 5 l suvga 100 gr. soda ) 3-4 soatga solib qo`yladi. Rezina qo`lqoplarni ‘Sovuq usulda sterillash qo` yidagilardan iborat: a) tarkibida 3 xil modda bo`lgan eritmada 3 soat mobaynida ster-yalash b) 2% li xloramin eritmasida 1 soat mobaynida ster-sh. g) 1:1000 sulema eritmasida 1 soat mobaynida ster-sh. g) 1:1000 diotsit eritmasida 3 min. sterillash. Nur bilan sterillash. mikrob tushishininig oldini olish uchun gamma nurlari izotoplari kuchli bo`lishi , ya`ni 2.5 mlrd ga teng bo`lishi kerak. Bu usul katta energetik kuchga ega bo`lib, ster-yaninig kuchi materiallarninig hamma chuqurligiga etib boradi. Ama liyotda beta va gamma nurlanish qo`llaniladi. ultratovush bilan sterillash bu usulda ster-torlar kuchli antiseptik bilan tol`diriladi va ultratovush tol`qinlari ta`sirida xirurgik asboblar plastmassa buyumlar ster-ya qilinadi. So`nggi vaqtlarda asboblar, rezina ashyolar va optik buyumlarni sterillashda maxsus apparatlar ham qo`llaniladi. ANTISEPTIKA va uning turlari Antiseptika deganda jaroxatdagi mikroblarni yuqotish yoki sonini kamaytirishga qaratilgan tadbirlar tushuniladi.Antiseptikaning fizik, mexanik, kimyoviy, biologik va aralash turlari farqlanadi. Fizikaviy antiseptika – vositalariga drenaj, sterial tampon, sharchalar, qizdiruvchi ultrabinavsha lampalar va infraqizil lazer apparatlari kiradi. Bundan fizikaviy vositaviy yordamidajaroxatdagi zahar va yiringlar o`z vaqtida sorish va oqim yo`nalish hosil qilish usullari yordamida chiqarib tashlanadi.

Mexanik ant-ka jaroxat va uning atrofini mexanik yo`l bilan tozalash , yot jismlarini olib tashlash, nekrozga uchrashgan va ulishi muqarrar bo`lgan to`qimalarni kesib olib tashlash, jaroxatga birlamchi ishlov berish va tikish kiradi. kimyoviy ant-kada mikroblarni yo`qotish yoki jarohatda uning rivojlanishini to`xtatish xususiyatiga ega bolgan turli kimyoviy yo`l bilan olinadigan turli antiseptik moddalarni ishlatish kuzda tutiladi.Bunda malhamlar,kukunlar, emulsiyalar, yod, spirt, kimyoviy tarkibga ega bo`lgan va tibbiyot amaliyotiga ishlatiladigan barcha dorilar kiradi. biologik ant-kaga turli biologik dori moddalarni kiradi. Bulardan maxsus vaksinalar , immun glabulinlar,qon plazma va anatoksinlar bemor organizmga kiritilganida uning umumiy immuniteti hamda mikroorganizmlarga bo`lgan kurashuvchanlik qobiliyati ortadi va natijada mikroblar organizmdan yo`qoladi. Antibiotiklar , bakteriofaglar va anatoksinlar va anatoksinlar mikroblar to`qimasiga ta`sir qilib qilib uni yo`q qiladi yoki neytrallanadi. Aralash ant-ka-yuqorida keltirilgan ant-ka turlarini tibbiyot amaliyotida qullashning foydasi va imkoniyati kamligi tufayli ular doimo birgalikda kompleks holatida ishlatiladi. Shuning uchun aralash ant-ka amaliyotida juda ko`p ishlatiladi. ANTISEPTIK VOSITALAR Hozirgi vaqtda sonli antiseptiklar qo`llaniladi: 1.GALLOIDLAR.Xloridlar 0.5 % eritmasi xirurg qulini zararsizlantirish, rezina qo`lqoplar ,katetarlar drenajlar ster-ya qilish, inf-ya tushgan jaroxatlarni tozalash va davolash , yiringli bo`shliqlarni yuvish uchun ishlatiladi. Xloramin “B”- 2% li eritmasi xuiddi shu maqsadda ish—di. Yodning spirtdagi eritmasi -5% li, opretsiya maydoniga , jarohat chetlariga surtish uchun dezinfeksiya qiladigan vositadir.

Yodanat – yodning suvdagi 1% li eritmasi sifatida operatsiya maydonini mikrobsizlantirish uchun ishlatiladi. Lyugol eritmasi – yod va kaliy yodninig spirt yoki suvdagi eritmasi, ketgutni ster-ya qilish va shilliq pardalarga surtish uchun ishlatiladi. 2.OKSIDLOVCHILAR: Vodorod peroksid eritmasi-3-5% li yiringli jarohatlarni yuvish , yoqimsiz hidni yo`qotadigan vosita sifatida ishlatiladi. KALIY PERMANGANATning 0.1-0.05 % li eritmasi jarohat, tomoq va og`izni chayish 2-5% li eritmasi yara va kuygan yuzalarga surtish uchun ishlatiladi. Borat kislotasi- ko`k yiring tayoqchasidan zararlantirish jarohatlarni yuvish uchun 2-3 % li eritmasi qo`llaniladi. 3. Og`ir metall tuzlari. Simob dixlorid – simob ning 1:1000 eritmasi parvarish buyumlari, qo`lqoplarni dezinfeksiya qilish uchun qo`lllaniladi. (sulama eritmasi) Diotsid- kuchli antiseptik ta`siri bor. Qo`l yuvishda asboblarni materiallarni (chok) ster-ya qilishda ishlatiladi. PROTARGOL ning 1-3 % li erit-si qovuq yallig`langanda unga yuborish uchun bitiruvchi , antiseptik va yallig`lanishga qarshi vosita sifatida qo`llaniladi. kollargol 0.2 5 e-si yiringli jarohatlarni yuvish uchun dez-ya va yallig`lanishga qarshi vosita sifatida ishlatiladi. 4.Spirt Etil spirti dez-chi va oshlovchi ta`siri bor. 70 va 96 % li eritmalari qo`lga va oper-ya maydoniga surtish uchun ishlatiladi. 5. FORMALDEGIT –Formalin – formaldegidning suvdagi 36.5-37.5 li eritmasi –asboblarni zararsizlantirish uchun 0.5 % li e-si qo`lllaniladi. Uch xil moddadan tashkil topgan eritma tarkibiga kiradi. 6.FENOL yoki karbol k- k-ta 2-3 % li e-si parvarish buyumlarini zararsizlantirish , asboblar , rezina qo`lqoplarni sterillash uchuin qo`llaniladi. 7.Buyoq moddalar. Rivanol- yiringli jarohatlarni davolash, yiringli bo`shliqlarni yuvish uchun ishlatiladi.

Brilliant yashili spirtdagi 0.1-0.2 % li e-si kuyishda va terinnig yiringli kasalliklarda antiseptik vosita sifatida ishlatiladi. 8. NITROFURAN preparatlari Furatsilin 1:1000 e-si yiringli jarohatlarni davolash , bo`shliqlarni yuvish uchun qo`llaniladi. Anaerob floraga faol ta`sir etadi. Furagin 0.1% li e-si jarohatni va og`iz bo`shligini yuvishda kuchli antiseptik eritma hisoblanadi. 9.SULFANIAMID preparatlar . Streptosid- yallig`lanish jarayonlarida ishlatiladi. Kuniga 4-5 marta 0.5-1 gr. ichiladi. Sulfadimetoksin -0.5 gr. tabl. ichish uchun buyuriladi. 10.ANTIBIOTIKLAR ular mikroblar , o`simliklar, hayvon to`qimalaridan va sintetik yo`l bilan olinadi. - Pennitsilin guruhi – bitsillin, ampitsilin -sefalosporinlar –sefaloridin , sefazolin,sefamizin - tetratsiklin guruhi – morfoisiklin, sigmomitsin,... - srteptomitsin guruhi- srteptomitsillin... - makrolidlar guruhi- eritromitsin, kanamitsin, gen-n - aminoglikozitlar g-hi- monomitsin, neomitsin, kolimitsin, -Levomitsitin g-hi-sintomitsin, levomitsitin.. -Zamburug`larga qarshi antibiotiklar- nistatin, levorin, amfoteritsin.

Похожие

Jarrohlik haqida tushuncha

ANTISEPTIKA. ASEPTIKA. SHIKASTLANISH, JAROHATLANISH.

Aseptika va antiseptika. Desmurgiya va transport immobilizasiyasi

Giyohvandlik haqida tushuncha

Onalik haqida tushuncha