Òåðè кîïëàìè òèçèìè - Медицина - Рефераты

Òåðè кîïëàìè òèçèìè

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

62.5 KB

Òåðè к îïëàìè òèçèìè Ðåæà: 1. Òåðè êîïëàìè òóçèëèøè. 2. Òåðè ùîñèëàëàðè. 3. Ñóò áåçëàðè, þìøîê òîâîí. 4. Áàðìîê ó÷è îðãàíè, øîõíèíã òóçèëèøè.

1. Òåðè êîïëàìè – ÿúíè òåðè ùàéâîíëàð òàíàñèíè òàø к è òîìîíäàí óðàá òóðàäèãàí, ìóðàêêàá òóçèëãàí ïàðäàäèð. Îðãàíèçìíè òàø к è ìóùèò áèëàí áîãëàíèøäà ùàì òåðè ìóùèì ðîëü óéíàéäè, ÷óíêè ùàéâîí îðãàíèçìè òàø к è ìóùèò òàúñèðëàðèíè ñåçàäè âà óíãà òåãèøëè æàâîá áåðàäè. Òåðè êîïëàìè îðãàíèçìíè õàð к àíäàé ìèêðîá, áàêòåðèÿ âà áîø к à íàðñàëàðäàí ñàêëàéäèãàí òóñèê ùèñîáëàíàäè. Òåðè ðåöåïòîð ( к àáóë к èëóâ÷è) íåðâ õóæàéðàëàðèíèíã ó÷ëàðè îð к àëè è÷êè îðãàíëàðíè òàø к è ìóùèò áèëàí áîãëàá, óëàðíèíã áèð áóòóíëèãèíè òàúìèíëàéäè. Òåðè êîïëàìè ôà к àò ùèìîÿ âàçèôàñèíè ýìàñ, áàëêè òàúñèðèíè ñåçèø âàçèôàñèíè ùàì áàæàðàäè. Òåðè êîïëàìè êóïãèíà ôèçèîëîãèê ôóíêöèÿëàðíè áàæàðèøè áèëàí áèð к àòîðäà îðãàíèçìíèíã ìóùèì ñèñòåìàëàðè: ìàñàëàí, ñèéäèê àéèðèø îðãàíëàðèãà ¸ðäàì áåðóâ÷è òåð áåçëàðè îð к àëè, êîí àéëàíèø ñèñòåìàñèá áèëàí óçèäàãè æóäà êóï êîí òîìèðëàðè îð к àëè íàôàñ îëèø îðãàíëàðè áèëàí ÷àìáàð÷àñ áîãëàíãàíäèð. Ñóâäà âà êóðóêäà ÿøîâ÷è ùàéâîíëàðíèíã ó÷äàí èêêè к èñìè òåðè îð к àëè íàôàñ îëàäè. Òåðè êîïëàìè òàíà òû к èìàëàðèíè êóðèá êîëèøäàí, õàð к àíäàé õèìèÿâèé òàúñèðäàí, ñîâóê âà èññèêäàí ñàêëàøäà ìóùèì âàçèôà áàæàðàäè. Òåðè ¸ãëàðíè âà çàïàñ êîííè ñàêëàøäà ùàì êàòòà ðîëü óéíàéäè. Òåðè òóðëè øàðîèòäà ÿøàéäèãàí ùàéâîíëàðäà õàð õèë òóçèëãàí âà øó øàðîèòãà ìîñëàøãàí áûëàäè. Ìàñàëàí, áàëè к ëàð òåðèñè êóøëàðíèêèäàí óëàðíèêè ýñà ñóò ýìèçóâ÷èëàðíèêèäàí áóòóíëàé ôàð к к èëàäè, ÷óíêè áàëè к ëàð òåðèñè ìóãóçëàíãàí òàíãà÷àëàð áèëàí êîïëàíãàí, ñóâäà ñóçãàíäà óëàð éèðòèëèá êåòìàéäè, êóøëàðíèíã òåðèñè õàð õèë ïàð áèëàí êîïëàíãàí áûëèá, ó÷èø ó÷óí ìîñëàøãàí áûëàäè. Ñóò ýìèçóâ÷èëàð òåðèñè ùàì õàð õèë – ìàéèí, äàãàë, íèíà øàêëèäàãè æóí áèëàí êîïëàíãàí. Õàð õèë ùàéâîíëàðíèíã òåðèñè òóðëè÷à áûëàäè. Áàúçè ùàéâîíëàð òåðèñè æóäà êàëèí, êóé âà ý÷êèëàð òåðèñè þïêà áûëàäè. Áèòòà ùàéâîííèíã

òåðèñè ùàì õàð õèë æîéäà òóðëè÷à êàëèíëèêäà, ìàñàëàí, áîø , åëêà, áóéèí òåðèñèãà êàðàãàíäà êóëòèê, ÷îâ òåðèñè àí÷à þïêà, óìóìàí ùàéâîí òàíàñèíèíã êàéñè к èñìè òàø к è ìóùèò áèëàí ÿ к èíäàí áîãëàíãàí áóëñà, óøà æîéíèíã òåðèñè êàëèí áûëàäè. Óìóðò к àëè ùàéâîíëàð òåðèñè ìóðàêêàá òóçèëãàí áûëèá, 3 êàòëàìäàí: 1) óñòêè – ýïèäåðìèñ 2) àñîñèé êàòëàì 3) òåðè îñòè êàòëàìèäàí èáîðàò. Òåðèíè óñòêè êàòëàìè ýïèòåëèé òû к èìàëàðäàí òóçèëãàí áûëèá, óíäàí ìóçëàøãàí áèð к àí÷à îðãàíëàð êåëèá ÷è к àäè. к îëãàí èêêèòà êàòëàì ýñà áèðèêòèðóâ÷è òû к èìàäàí èáîðàò áûëèá, ìåõàíèê àùàìèÿòãà ýãà. Ýïèäåðìèñ-òåðèíèíã ýíã ìóùèì âà ìóðàêêàá êàòëàìè áûëèá, òàíà ùàìäà àñîñèé òåðèíè òàø к è ìóùèòäàí ùèìîÿ к èëàäè. Ýïèäåðìèñ êàòëàìè äîèìî íîáóä áûëèá, ÿíà ßíãèëàíèá òóðàäè. Àñîñèé, ÿúíè ÷èí òåðè. Áóíäàé àòàëèøèãà ñàáàá øóêè, óíäà õàð õèë íåðâ âà êîí òîìèðëàðè, ëèìôà òîìèðëàðè æóäà êóï áûëàäè. Àñîñèé êàòëàìíèíã òàÿí÷è áèðèêòèðóâ÷è òû к èìàäèð. Áó êàòëàìíèíã êàëèíëèãè ùàéâîíëàðíèíã ñîãëèãèãà, ïàðâàðèø êèëèíèøèãà, ÿøàø øàðîèòèãà âà æèíñèãà áîãëèê. Óð г î÷è ùàéâîíëàðíèíã òåðèñè ýðêàêëàðíèêèãà êàðàãàíäà àí÷à þïêà áûëàäè. Òåðè îñòè êàòëàìè – àñîñèé òåðèíèíã îñòèäà æîéëàøãàí áûëèá, ñèéðàê áèðèêòèðóâ÷è òû к èìàäàí òóçèëãàí. Òåðèíèíã ùàðàêàòè, ÷óçèëóâ÷àíëèãè øó êàòëàìíèíã òóçèëèøèãà áîãëèê.Áóéèí òåðèñè ñåðùàðàêàò, ñóÿêêà ÿ к èí æîéäàãè òåðè êàì ùàðàêàò, ÷óíêè áó åðäà òåðè îñòè êàòëàìè æóäà þïêà áûëàäè. Ùàéâîíëàð ¸ç âà êóç âà к òèäà òåðè îñòèäà æóäà êóï ¸ã òóïëàá, êèø îéëàðèäà ñàðô к èëàäè. Æóí – к àòòè к øîõñèìîí îðãàí áûëèá ýïèäåðìèñíèíã ûçãàðèøèäàí Êåëèá ÷è кк àí ÷óçèëóâ÷àí âà ýãèëóâ÷àí òîëàëàðäàí òàøêèë òîïãàí áûëàäè.

Æóí òàíàíè òàø к è ìóùèòäàí áûëàäèãàí õàð õèë òàúñèðäàí ÷óíîí÷è, ñîâóê, èññèê âà ìåõàíèê òàúñèðäàí ñàêëàéäè. Æóí áûëìàãàí ùàéâîíëàðíèíã òåðèñè æóäà êàëèí áûëàäè. Æóí òåðèäà æîéëàøèøèãà êàðàá áèð íå÷à õèëãà áûëèíàäè: à) êîïëîâ÷è æóí ìàùñóëîò òàé¸ðëàø ó÷óí ôîéäàëàíèëìàéäè, ôà к àò ùàéâîíëàð òàíàñèíè êîïëàá òóðàäè. Îòëàð, êîðàìîë, ÷ó÷êàëàð æóíè àíà øóíäàé æóíäèð; á) äàãàë æóí òóçèëèøè æèõàòèäàí àí÷àãèíà éóãîí áûëàäè òàíàíèíã àéðèì æîéëàðèäà ó÷ðàéäè. Áóëàðãà áîøäàãè êîêèë, ¸ã, äóì, î¸êäàãè óçóí æóíëàð êèðàäè; â) ìàùñóëîò áåðóâ÷è æóí àí÷àãèíà èíãè÷êà áûëàäè, áóëàðãà êóé, ý÷êè âà òóÿëàð æóíè êèðàäè; ã) òàúñèðíè ñåçóâ÷è æóí æóäà ñèéðàê áûëèá, îãèç áóðóí âà êóç àòðîôèäà æîéëàøàäè. Æóí òàø к è òîìîíèäàí ÿññè õóæàéðàëàðäàí èáîðàò êóòèêóëà áèëàí êîïëàíãàí. Òåðèäàãè áåçëàð-òåðèäà áèð к àí÷à áåç áûëèá, óëàðíèíã òóçèëèøè âà ôèçèîëîãèê âàçèôàñè õàð õèëäèð. Áóëàðãà ¸ã, òåð áåçëàðè, ùàìäà ñóò áåçëàðè êèðàäè. ¨ã áåçëàðè àëüâåîëÿð òóçèëãàí áûëàäè. Áó áåçíèíã ÷èêàðèø éóëè æóí èëäèçèíèíã êèíèãà î÷èëàäè. Òåð áåçëàðè – êàëàâà øàêëèäà áûëèá, æóí èëäèçíèíã êèíèãà ¸êè òóãðè ýïèäåðìèñãà î÷èëàäè. Òåðèäà î к ñèë áîðëèãè ñàáàáëè ó êóïèðàäè. Òåð ÷è кк àíäà îðãàíèçì õàð õèë êåðàêñèç ìîääàëàðäàí Òîçàëàíàäè, îðãàíèçì ñîâèéäè. 3. Ñóò áåçëàðè æóäà ìóùèì îðãàí áûëèá, ôà к àò ñóò ýìèçóâ÷è ùàéâîíëàðäà ðèâîæëàíãàí. Ñóò áåçëàðè õàð èêêàëà æèíñäà ùàì áûëàäè, àììî óð г î÷è ùàéâîíëàðäà ÿõøè ðèâîæëàíãàí, ÷óíêè óëàð òóãèá, áîëàñèíè ñóò áèëàí áîêàäè. Ñóò áåçëàðè æèíñèé åòèëèøãà ÿ к èí ðèâîæëàíà áîøëàéäè. Áåçëàðíèíã ðèâîæëàíèøè òóõóìäîíäàí àæðàëàäèãàí æèíñèé ãîðìîíëàð òàúñèðèãà áîãëèê. Áèðèí÷è ìàðòà êóéèêèøäàí ñûíã, ñóò áåçëàðè àéíè к ñà ÿõøè ðèâîæëàíà áîøëàéäè. 2-3 ìàðòà òóêêàíäàí

ñûíã ùàéâîíëàðíèíã ñóò áåçëàðè æóäà ÿõøè ðèâîæëàíèá êåòàäè. Ñóò áåçëàðèíèíã òàø к è òîìîíè òåðè áèëàí, îñòè ýñà ôàñöèÿ áèëàí êîïëàíãàí. Áåçíèíã è÷êè к èñìè ïåðåíõèìà âà óïêàäàí òóçèëãàí. Áåç ïàðåíõèìàñè áèð к àí÷à áóëàê÷àäàí, áóëàê÷àëàð ýñà áèð êàòëàìëè êóá øàêëëè áåç òû к èìàëàðè âà ìèîýïèòåëèéäàí òóçèëãàí. Àëüâåîëÿð íàé÷àëàðäàí óòêàçóâ÷è íàé÷àëàð áîøëàíèá, ñóò êàíàëèíè ùîñèë к èëàäè, êåéèí óëàð ñóò éóëèãà êóøèëàäè. Ñóò éóëè ñóðãè÷äà î÷èëèá, ñóðãè÷ éóëèíè ùîñèë к èëàäè. Ñóò áåçè è÷èäàãè áèðèêòèðóâ÷è òû к èìàëàð ùîñèë áûëãàí óêëàð áåç áóëàê÷àëàðèíè áèð-áèðèäàí àæðàòèá òóðàäè, óëàðäàí êîí òîìèðëàðè âà íåðâëàð óòèá, ñóò áåçèíèíã è÷èãà òàðêàëàäè. Ñèãèðëàðíèíã ñóò áåçè æóäà ÿõøè ðèâîæëàíãàí. Áåçíèíã õàð êàéñè áóëàãè áèð-áèðèäàí àðèê÷àëàð îð к àëè àæðàëèá òóðàäè. Ñóò éóëëàðè ñóò öèñòåðíàñèãà î÷èëàäè. Ñóò áåçèíèíã õàð áèð áóëàãèäà ñóðãè÷ëàð (ýì÷àêëàð) áûëèá, óëàðíèíã óçóíóëèãè 6-9 ñì, øàêëè öèëèíäðñèìîíäèð. Õàð êàéñè ñóðãè÷íèíã áèòòàäàí òåøèãè áîð. Ñóò áåçèíè êîðèí äåâîðèãà êóøèëèá êóòàðèá òóðóâ÷è ïàé ùàì áûëàäè. ×ó÷êàëàðíèíã ñóòè áåçè 5-6 æóôò áûëèá õàð êàéñè ñóðãè÷ãà 1-3 òàãà÷à òåøèê î÷èëàäè. Êóé âà ý÷êèëàðíèíã ñóò áåçè áèð æóôò, ñóðãè÷ëàðè àí÷àãèíà óçóí, ñóò öèñòåðíàñè ÿõøè ðèâîæëàíãàí, ñóò òåøèãè 1-2 òà áûëàäè. Ñóò áåçëàðèíèíã ðèâîæëàíèøè ùàéâîíëàðíè ïàðâàðèø к èëèøãà, æèíñè, çîòèãà, èøëàòèëèøè âà æèíñèé öèêëãà áîãëèê. Ñóò áåçëàðè òåð áåçëàðè áèëàí ¸ã áåçëàðèíèíã òàêîìèëëàøèäàí êåëèá ÷è кк àí. Áèð òåøèêëè ñóò ýìèçóâ÷èëàðäà (åõèäíà, óðäàêáóðóíäà) ñóò áåçëàðè æóäà îääèé òóçèëãàí, óëàðíèíã ñóðãè÷è áóëìàéäè. Ñóò áåçëàðè ñèëëè к ìóñêóë òîëàëàðèãà óðàëãàí. Ñóðãè÷ëàð áèðèí÷è ìàðòà õàëòàëè ùàéâîíëàðäà (êåíãóðóäà) ïàéäî áûëãàí. Þìøîê òîâîí-î¸êëàðíèíã îð к à к èñìèäàãè òåðèíèíã ¸ñòèê÷à øàêëèäà êàëèíëàøóâèäàí èáîðàò.

Þìøîê òîâîí î¸êíè åðãà áîñãàíäà êàòòà çàðáäàí ñàêëàéäè. Þìøîê òîâîí òóçèëèøè âà æîéëàøèøèãà êàðàá к óéèäàãèëàðãà áûëèíàäè. Áàðìîê þìøîãè ùàììà áàðìîêëè ùàéâîíëàðäà ó÷ðàéäè, ïàíæàëè ùàéâîíëàðäà àéíè к ñà ÿõøè ðèâîæëàíãàí áûëèá, 2-3 áàðìîêëàðäà æîéëàøàäè. Áèëàêóçóê þìøîãè áèð òó¸êëèëàðäà âà èòëàðäà ÿõøè ðèâîæëàíãàí. Òîâîí áû г èì þìøîãè ùàì êàøòàí äåéèëàäè, ëåêèí ó êåéèíãè î¸êëàð Òîâîí áû г èìèíèíã ïàñòêè к èñìèäà æîéëàøàäè. Þìøîê òîâîí к óéèäàãè÷à òóçèëãàí: þìøîê òîâîí ýïèäåðìàñè þìøîê òîââîííèíã óñòêè þçàñèíè êîïëàá îëàäè. Óíäà æóí âà áåçëàð áóëìàéäè. Þìøîê òîâîííèíã àñîñèé òåðèñè áèðìóí÷à óçóí ñóðãè÷ñèìîí øàêëäà áûëàäè. Þìøîê òîâîí îñòè êàòëàìè ¸ñòèêñèìîí áûëèá, óíäà ¸ã âà åëèì áåðóâ÷è, ÷óçèëóâ÷è òîëàëàð êóï áûëàäè. Þìøîê òîâîí òîãàéè òó¸êêà áèðëàøãàíëèãè ó÷óí òó¸ê òîãàéè ùàì äåéèëàäè. Áó òîãàé 1-Ï áû г èìëàð âà ìîêèñèìîí ñóÿê áèëàí áèðëàøàäè. Òó¸ê òîãàéè íîòóãðè òóðòáóð÷àê øàêëäà áûëèá, þìøîê òîâîííèíã òåðè îñòè к àâàòèíè óðàá îëàäè. Ùàéâîíëàð êàðèãàíäà áó òîãàé ñóÿêêà àéëàíèá êåòèøè ìóìêèí. 1. Ùàììà ñóò ýìèçóâ÷è ùàéâîíëàðíèíã î¸ãè ó÷èäà к àòòè к øîõ ìîääàãà àéëàíãàí îðãàí áîð. Ó ùàì òåðèíèíã ûçãàðèøèäàí êåëèá ÷è кк àí. Áó îðãàí ùàììà ùàéâîíëàðäà õàð õèë òóçèëãàí. Áó îðãàí éèðòêè÷ ùàéâîíëàðäà ÷àíãàë, îäàì âà ìàéìóíëàðäà òèðíîê, æóôòòó¸êëèëàðäà òó¸ê÷à,áèð òó¸êëèëàðäà ýñà òó¸ê äåéèëàäè. Òèðíîê к óéèäàãè÷à òóçèëãàí: Òèðíîê àéëàíàñè òåðèíèíã òèðíîêêà óòàäèãàí æîéè. Òèðíîê äåâîðè ÿúíè òèðíîê þçè õàð õèë ùàéâîíëàðäà òóðëè÷à áûëàäè. Òó¸êñèìîí îðãàíëàðíèíã àñîñèé òåðè к èñìè óçèäàí òó¸êíèíã âàðàê к àâàòèíè ùîñèë к èëàäè, áó åðäà æóäà êóï êîí âà íåðâ

òîìèðëàðèíèíã ó÷ëàðè æîéëàøàäè. Òó¸ê к óéèäàãè÷à òóçèëãàí: êàïñóëà âà àñîñèé òåðè к èñìäàí èáîðàò. Òó¸ê êàïñóëàñèíèíã øîõñèìîí äåâîðè âà êàôò к èñìè áûëàäè. Òó¸ê êàïñóëàñèíèíã äåâîðè îëäèíãè âà èêêêèòà ¸í ùàì òîâîí к èñìëàðãà áûëèíàäè. Òó¸ê äåâîðèíèíã òàø к è þçàñè ÿëòèðîê, àñîñèé îñòêè âàðàêñèìîí øîõ êàòëàìëàðäàí èáîðàò. ßëòèðîê к àâàò ñóâãà òåãñà øèøàäè, ÷óíêè ó ýëàñòèê áûëàäè. È÷êè âàðàêñèìîí к àâàò þìøîê âà êóðèíèøè îêèø âàðàê÷àëàðãà ûõøàø áûëàäè. Òó¸ê êàïñóëàñèíèíã êàôò к èñìè íàé÷àñèìîí øîõ к àâàòäàí èáîðàò áûëèá, ó òó¸êíèíã äåâîð к èñìè áèëàí êóøèëàäè. Òó¸ê Òåðèñèíèíã àñîñè – òó¸êíèíã òóçèëèøèãà êàðàá òåðè æèÿãè, òåðèíèíã òó¸êêà óòàäèãàí к èñìèäàãè 0,5 ñì êåëàäèãàí æóíñèç æîéäèð. Óíèíã îð к à к èñìè òó¸ê þìøîãèãà êóøèëàäè. Òó¸ê æèÿãèíèíã óñòêè к èñìè íèñáàòàí Þïêà, ÿëòèðîê ìîääà áèëàí êîïëàíãàí áûëàäè. Òó¸ê àéëàíàñè òåðèñèíèíã àñîñè òó¸ê æèÿãèäà ïàñòðîê к èñìèäà æîéëàøèá, êàëèíëàøãàí ¸ñòèêñèìîí àéëàíìàëàðäàí èáîðàò. Òó¸ê àéëàíàñèäà æóäà òèãèç þïêà ãóääàëàð áîð. Òó¸ê àéëàíàñèíèíã òàø к è þçàñè Òó¸êíèíã øîõ êàïñóëàñèãà êóøèëãàí áûëàäè. Òó¸êíèíã òåðè îñòè к àâàòè – ôà к àò òó¸ê æèÿãèãà àéëàíàñèäà áûëàäè. Æóôò òó¸êëè ùàéâîíëàð òó¸ãèíèíã òóçèëèøè ùàì áèð òó¸êëèëàðíèêèãà ûõøàø áûëàäè, ëåêèí óíäà òó¸ê ñòðåëêàñè áóëìàéäè. Òó¸êíèíã íîðìàë ûñèøè ùàéâîíëàðíèíã к àíäàé áî к èëèøèãà âà ñîãëèãèãà áîãëèê. Òó¸ê èññèê âà к òäà àí÷à òåç óñàäè. Øîõ – ìóãóçëàøãàí îðãàí áûëèá, ïåøîíà ñóÿãèíèíã ó÷èäà ûñèìòà øàêëèäà æîéëàøàäè. Øîõ ùàììà ùàéâîíëàðäà õàð õèë øàêëäà áûëàäè. Øîõ

õóêèç âà êó÷êîðëàðäà æóäà ÿõøè ðèâîæëàíãàí. Øîõ òóçèëèøèãà êàðàá øîõ ó÷è òàíàñè âà èëäèçèãà áûëèíàäè. Èëäèç-òåðèãà ÿ к èí, òàíàñè éóãîíëàøãàí áûëàäè âà èíãè÷êà òîðòèá ó÷èíè ùîñèë к èëàäè. Êîðàêóë к ûéëàð âà ý÷êèëàð- íèíã øîõè ÿõøè ðèâîæëàíãàí âà áóðàëãàí øèìîë áóãóñèíèíã øîõè ýñà òàðìîêëàíãàí áûëàäè. Óð г î÷è ùàéâîíëàð øîõè áèð îç íîçè к ðîêäèð.

Адабиётлар : 1. Нарзиев Д.Х. Хайвонлар анатомияси, Т.: “Мехнат”1986 2. Кодиров Э. “Гистология” Т.: “Укитувчи” 1994 3. Алимов Д.А. Гистология ва Эмбриология. Т. “Укитувчи” 4. Вракин В.Ф. “Морфология сельскохозяйственных животных” М.: “Колос” 1984. 5. Сидорова М.В. М.: ВО “Агропромиздат” 1991 6. Акаевский А.И. Анатомия домашных животных М.: ”Колос” 1975 7. Сидорова М.В. Давидова Практикум по анатомии с основами гистологии Л.: “Сельхозиздат” 1985 8. Вракин В.Ф. и эмбриологии сельскохозяйственнух животнух М. “Колос” 1982.

Похожие

Купайиш органлари тизими

Фаол харакат аппарати. Мускуллар

Асосий аъзоларининг анатомияси ва физиологияси

Ички юқумсиз касалликлар

Хирургик касалликлар