Фаол харакат аппарати. Мускуллар - Медицина - Рефераты

Фаол харакат аппарати. Мускуллар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

61 KB

Ôàîë ùàðàêàò àïïàðàòè. Ìóñêóëëàð Ðåæà: 1. Ñêåëåò ìóñêóëëàðè. 2. Ìóñêóëëàðíèíã òóçèëèøè âà øàêëè. 3. Ìóñêóëëàðíèíã èøè. 4. Ìóñêóëëàðíèíã ¸ðäàì÷è îðãàíëàðè.

1. Ìóñêóëëàð ñèñòåìàñè ùàðàêàò îðãàíëàðíèíã ýíã àêòèâ к èñìèäèð. Ìóñêóëëàð ñóÿêëàð áèëàí ÷àìáàð÷àñ áîãëàíãàí áûëèá, óëàð õàð õèë к èñ к àðèá-¸çèëèøè íàòèæàñèäà òóðëè ùàðàêàòëàð âóæóäãà êåëàäè. Ìóñêóëëàð ùàðàêàòè íåðâ ñèñòåìàñè áèëàí áîãëèê, óëàðäà æóäà êóï ðåöåïòîð ( к àáóë ëèëóâ÷è) âà ýôôåêòîð (ùàðàêàòëàíòèðóâ÷è-æàâîá áåðóâ÷è) íåðâ òîëàëàðè áûëàäè. Ìóñêóëëàð èø áàæàðèøè âà òóçèëèøèãà êàðàá èêêè õèë: ñèëëè к âà êóíäàëàíã-òàðãèë áûëàäè. Ñèëëè к ìóñêóëëàð àñîñàí, óí÷à þêñàê äàðàæàäà ðèâîæëàíìàãàí (óìóðò к àñèç) ùàéâîíëàðäà, óìóðò к àëè ùàéâîíëàðíèíã ýñà ôà к àò è÷êè îðãàíëàðè (ùàçì îðãàíëàðè, êîí òîìèðëàðè)äåâîðèäà ó÷ðàéäè. Êóíäàëàíã-òàðãèë ìóñêóëëàð ñóÿêëàðãà áèðèêèá òóðèøè ñàáàáëè ñêåëåò ìóñêóëëàðè äåá ùàì àòàëàäè. Áó ìóñêóëëàð æóäà êó÷ëè èø áàæàðàäè. Êóíäàëàíã-òàðãèë ìóñêóëëàð к èñ к àðèøè âà ¸çèëèøè íàòèæàñèäà ùàéâîí òàíàñèäà îðãàíëàð õàð õèë ùàðàêàò áàæàðàäè. Ìàñàëàí, áîøäà æîéëàøãàí ìóñêóëëàð ¸ðäàìèäà îçè к ìîääàëàð ÷àéíàëàäè, íàôàñ îëãàíäà êûêðàê к àôàñè êåíãàÿäè âà õîêàçî. Êóíäàëàíã-òàðãèë ìóñêóëëàð êóðèíèøèäàí þìøîê âà òóê к èçèë ðàíãëè áûëàäè. Óëàðíèíã òàíàäà к àí÷à áûëèøè ùàéâîíëàðíèíã çîòèãà, ¸øèãà, ñîãëîìëèãèãà, ÿøàø øàðîèòèãà áîãëèê. Ð.Øìàëüö ìàúëóìîòèãà êóðà, òèðèê âàçíè 456 êã áûëãàí îòíèíã ùàììà ñêåëåò ìóñêóëëàðè 47,4% ãà ÿ к èí áûëàäè. Ìóñêóëëàð ñèñòåìàñè ìóñêóë èøè âà к òèäà òðàíñôîðìàòîðëèê âàçèôàñèíè áàæàðèá, ìîääàëàð àëìàøèíóâè íàòèæàñèäà ùîñèë áûëãàí èññèêëèê ýíåðãèÿñèíèíã 70% ãà÷à ñàêëàéäè. Øóíèíã ó÷óí èøëà¸òãàí îðãàíèçìíèíã àñîñèé ìàíáàè ùèñîáëàíàäè. Ñóÿê ìóñêóëëàðè ìîääàëàð àëìàøèíóâè íàòèæàñèäà ùîñèë áûëãàí îðòè к ÷à îçè к ìîääàëàðíè ñàêëàø ó÷óí ùàì êàòòà àùàìèÿòãà ýãà áûëàäè. Ìàñàëàí, ÿõøè ñåìèðãàí ùàéâîí ìóñêóëèíè êåñèá êàðàñàê, óíèíã îðàëèãèäà æîéëàøãàí ¨ã

êàòëàìëàðèíè êóðàìèç. Ñóò ýìèçóâ÷è ùàéâîíëàðäà 200-300 òà æóôò âà áèð к àí÷à òîê ñóÿê ìóñêóëëàðè áûëàäè. Ñèëëè к ìóñêóëëàð òàíàíèíã 85íè òàøêèë ýòàäè. 2. Òàíà ìóñêóëëàðè êàòòà-êè÷èêëèãè âà øàêëè к àíäàé áûëèøèãà к àðàìàé, ìóñêóë òû к èìàëàðè éèãèíäèñèäàí ùîñèë áûëãàí. Ìóñêóë òû к èìàëàðè ïàðàëëåë òîëàëàðäàí òóçèëãàí áûëèá, õàð êàéñè òîëà áèðèêòèðóâ÷è òû к èìàëàð áèëàí áèðèêàäè. Ìóñêóë òû к èìàëàðèíèíã õàð êàéñè òóïëàìè òàø к è òîìîíäàí ãèëîô øàêëèäàãè áèðèêòèðóâ÷è òû к èìà ïàðäàñè áèëàí óðàëãàí áûëàäè. Áó ïàðäà òàø к è ïåðèìèçèé äåéèëàäè. Áó ïåðèìèçèéäà îçãèíà ¸ã òîì÷èëàðè òóïëàìè ùàì áûëàäè. Òàø к è ïåðèìèçèéäàí ìóñêóë òîëàëàðèíèíã è÷èãà ïàðäà óòèá, ó è÷êè ïåðèìèçèé øàêëèäà òàðêàëàäè. Áó ïàðäàëàð îð к àëè ìóñêóë òû к èìàëàðèãà êîí òîìèðëàðè âà íåðâëàð òàðêàëàäè. È÷êè ïåðèìèçèéäàí æóäà þïêà ïàðäà – ýíäîìèçèé òàðêàëèá, ó áåâîñèòà ìóñêóë òîëàëàðèíèíã è÷èãà óòàäè âà áèð к àí÷à ìàéäà к èñìëàðãà áûëèíàäè. Øóíèíã ó÷óí ùàì áèðîð ìóñêóë êåñèá êóðèëãàíäà áèð к àí÷à ìàéäà íóêòàëàð êóðèíàäè. Ìóñêóë òàðêèáèãà êè-ðóõ òîëàëàð òóïëàìè òåâàðàê-àòðîôäàãè к èñìëàðäà þìøîê õîëè÷à òóãàìàé, áàëêè ïàéãà àéëàíèá ñóÿêêà áèðëàøàäè. Ïàéëàð ýñà çè÷ áèðèêòèðóâ÷è òû к èìàëàðäàí èáîðàò áûëàäè. Òàíà ìóñêóëëàðèíèíã ðèâîæëàíèøè ùàéâîííèíã ¸øè, áàæàðàäèãàí èøè âà ÿøàø øàðîèòèãà êàðàá õàð õèë áûëàäè. Õàð áèð ìóñêóë òîëàìè áèð к àí÷à óçóí òîëàëàðäàí èáîðàò – ìèîôèáðèëëàðäàí ùîñèë áûëãàí. Áóëàð íåðâ òîëàëàðè òàúñèðèäà к èñ к àðèø õóñóñèÿòèãà ýãà. Ìóñêóë òîëàëàðè óçóíàñèãà 65-85% ãà÷à к èñ к àðèøè ìóìêèí. Þðàêíèíã ìóñêóë òîëàëàðè áèð-áèðèãà óðàëãàí áûëèá, óëàðíèíã õàð êàéñè òîëàñè óç òîìîíèãà к èñ к àðàäè. Òàí ìóñêóëëàðè õàð õèë øàêëäà áûëèøèãà к àðàìàé, èêêè íóêòà óðòàñèäà æîéëàøàäè. Áó íóêòàëàðíèíã áèðè ùàðàêàòëàíóâ÷è

íóêòà, èêêèí÷èñè ùàðàêàò íóêòà äåéèëàäè. Ùàðàêàòëàíòèðóâ÷è íóêòà ùàììà âà к ò òàíà òîìîíäà, ùàðàêàòñèç íóêòà ýñà äîèì ó÷êè к èñìäà æîéëàøàäè. Ìóñêóëëàðíèíã áîøëàíèø к èñìè âà òàìîì áûëèø к èñìè áîð. Õàð êàéñè ìóñêóëíèíã áîøè, òàíàñè ¸êè êîðíè âà äóìè áûëàäè. Ìóñêóëíèíã áîøëàíèø к èñìè- áîøè âà òàìîì áûëèø к èñìè-äóìè ïàéëàð ¸ðäàìèäà ñóÿêêà áèðèêàäè. Áó ïàéëàð ÷óçèëóâ÷àí áèðèêòèðóâ÷è òû к èìàëàðäàí èáîðàò. Ìóñêóë ïàéëàðè òåç ÷àð÷àìàéäèãàí òû к èìà òû к èìà áûëèá, ìóñêóëëàðùàðàêàòèäà ó æóäà êàòòà àùàìèÿòãà ýãà, áû г èìëàð ùàðàêàòè âà к òèäà ýñà àìîðòèçàòîðëèê âàçèôàñèíè áàæàðàäè. Ìóñêóëëàð àêòèâ ùàðàêàòëàíóâ÷è îðãàí áûëèá, óëàðäà êîí òîìèðëàðè æóäà çè÷ æîéëàøãàí. Ìàñàëàí, 10ã. ìóñêóë òèí÷ ùîëàòäà 1 ñåêóíä ìîáàéíèäà 1,2 ìì êîí óòêàçàäè, èøëàãàí âà к òäà óíèíã ùàæìè 4-5 ìàðòà îðòàäè. Þðàêíèíã 1 ìì ìóñêóë òîëàñèäà 5200- 5700 òàãà÷à êàïèëëÿð áûëàäè. Øóíèíã ó÷óí ùàì áó åðäà ìîääàëàð àëìàøèíóâè æàäàë áîðàäè. Ìóñêóëëàðíèíã æîéëàøèøèãà âà ôóíêöèÿñèãà êàðàá øàêëè õàð õèë áûëàäè. Ìóðàêêàá ìóñêóëëàð òîëàñè è÷èäà к ûøèì÷à ïàéëàð áûëàäè, óëàð áèð к àí÷à òîëàëàðãà áûëèíèá, ùàðàêàò âà к òèäà óðòà÷à ÷àð÷àìàéäè. Ñòàòèê ìóñêóëëàð è÷èäà êóï ìè к äîðäà ïàé òîëàëàðè áûëèá, óëàð õàð к àí÷à к èñ к àðñà ùàì êóï ÷àð÷àìàéäè. Áóíäàé ìóñêóëëàð î¸êëàðíèíã ïàñòêè к èñìèäà ó÷ðàéäè, áû г èìëàðíè òóòèá òóðèøäà óëàðíèíã õèçìàòè êàòòà áûëàäè. Êóï áûëèìëè ìóñêóëëàðíèíã òîëàñè áèð к àí÷à àéðèì ìóñêóë òóòàìëàðèäàí èáîðàò áûëàäè, óëàð êóøèëèá áèòòà ìóñêóë – êóï áûëèìëè Òàíà ìóñêóëèíè ñèë к èëàäè. Õàëêàñèìîí ìóñêóëëàð òåøèêëè îðãàíëàð, ìàñàëàí, îãèç òåøèãè, îð к à ÷èêàðèø òåøèãè âà áîø к àëàðíèííã¸ïêè÷è

ùèñîáëàíàäè. Áóëàðäàí òàø к àðè ó÷ áîøëè, òóðò áîøëè âà ìóðàêêàá ìóñêóëëàð ùàì áûëàäè. 3. Ìóñêóëëàð к èñ к àðèá – ¸çèëãàíäà àíè к áèð èø áàæàðèá, îðãàíèçìäà èññèêëèê ùîñèë к èëàäè. Òàíàäàãè èññèêëèêíèíã 2-3 к èñìèíè êóíäàëàíã òàðãèë ìóñêóëëàð, 1-3 к èñìèíè ýñà ñèëëè к ìóñêóëëàð ùîñèë к èëàäè. Òàíàäàãè êóëëàðíèíã êó÷è õàð õèë áûëàäè. 1 ìì óðòà÷à êóíäàëàíã ìóñêóëëàð 10 êã, 1 ñì ñèëëè к ìóñêóëëàð 1 êã þêíè êóòàðèøè ìóìêèí. Î¸êëàðíèíã ïàéëè ìóñêóëëàðè æóäà êó÷ëè áûëàäè. Õàð áèð ìóñêóë òîëàñè к èñ к àðãàíäà éóãîíëàøàäè, áèðèêêàí íóêòàëàðè áèð-áèðèãà ÿ к èíëàøèá êó÷è îðòàäè. Áèðèí÷è õèë ðè÷àê óí÷àëèê êóï áóëìàéäè. Óíäà òàÿí÷ íóêòàñè êó÷ òóïëàíàäèãàí íóêòà áèëàí к àðøèëèê íóêòàñè îðàñèäà áûëàäè. Áóíäàé ðè÷àê ìóâîçàíàò ðè÷àãè äåéèëàäè, áóíãà áîøíèíã ýíñà-àòëàíò áû г èìè ðè÷àêëàðè êèðàäè. Èêêèí÷è õèë ðè÷àêäà к àðøèëèê íóêòàñè òàÿí÷ íóêòàñè áèëàí êó÷ òóïëàíàäèãàí íóêòà îðàñèäà áûëàäè. Áóíäàé ðè÷àê îðãàíèçìäà æóäà êóï ó÷ðàéäè. Áóíãà î¸êíèíã áàðìîêëàðèíèíã áû г èì ðè÷àêëàðè ìèñîë áûëàäè. Áóíäàé ùîëàòäà êó÷ òóïëàíàäèãàí åëêà к àðøèëèê åëêàñèãà êàðàãàíäà óçóíðîê áûëàäè. Øóíèíã ó÷óí áó ðè÷àê êó÷ ðè÷àãè äåéèëàäè. Áèð åëêàëè ðè÷àêíèíã èêêèí÷è òóðèäà êó÷ òóïëàíàäèãàí íóêòà òàÿí÷ íóêòàñè áèëàí к àðøèëèê íóêòàñèíèíã îðàñèäà áûëàäè. Áóíäàé ðè÷àãè к àðøèëèê åëêàñè êó÷ òóïëàíàäèãàí åëêàãà êàðàãàíäà óçóíðîê áûëãàíëèãè ñàáàáëè îçãèíà к àðøèëèêíè åíãèø ó÷óí ùàì áèðìóí÷à êó÷ ñàðôëàøãà òóãðè êåëàäè, ëåêèí áó ðè÷àãäà éóëäàí þòêàçèëàäè âàòäàí þòèëàäè. Øóíèíã ó÷óí áó òåçëèê ðè÷àãè äåéèëàäè. Åëêà áèëàí òèðñàê áû г èìè ðè÷àêëàðè òåçëèê ðè÷àãèãà ìèñîë áûëàäè. Òàíà ìóñêóëëàðè èøëàøè íàòèæàñèäà áèð к àí÷à áèð õèë èø áàæàðàäè. Áóíäàé ìóñêóëëàð ñèíåðãåñò ìóñêóëëàð äåéèëàäè, ëåêèí к àðàìà- к àðøè æîéëàøãàí ìóñêóëëàð áèð-áèðèãà к àðøèòàúñèð êóðñàòàäè,

áóíäàé Ìóñêóëëàð àíòàãîíèñò ìóñêóëëàð äåéèëàäè. Ìàñàëàí, áèð òîìîíäà æîéëàøãàí ìóñêóëëàðãà к àðøèëèê êóðñàòàäè. Ìóñêóëëàð áàæàðàäèãàí ôóíêöèÿñèãà êàðàá к óéèäàãè: 1) áóêóâ÷è, ¸çóâ÷è; 2) éèãóâ÷è, óçàòóâ÷è; 3) àéëàíòèðóâ÷è, òàø к è òîìîíãà âà è÷êè òîìîíãà àéëàíòèðóâ÷è; 4) êóòàðóâ÷è, òóøèðóâ÷è; 5) òîðàéòèðóâ÷è, êåíãàéòèðóâ÷è; 6) êèñóâ÷è ìóñêóëëàðãà áûëèíàäè. Òàíà ìóñêóëëàðè ôà к àò áèð ýìàñ, áàëêè áèð íå÷à áû г èìíè ùàðàêàòãà êåëòèðèøè ìóìêèí. Ìàñàëàí, åëêàíèíã èêêè áîøëè ìóñêóëè åëêà áû г èìèíè ¸çàäè, òèðñàê áû г èìèíè áóêàäè. Ìóñêóë òîëàëàðè îðãàíèçìíèíã ¸øèãà êàðàá óçãàðèá áîðàäè. Ìàñàëàí, 30 ¸øäà êó÷ëè áûëàäè, 40 ¸øäà ýñà àñòà-ñåêèí êó÷ êàìàéèá áîðàäè, áóíèíã íàòèæàñèäà êîðèí îñèëèøè áóê÷àéèá êîëèø õîëëàðè ðóé áåðàäè. Îãèðëèê ìàðêàçè ùàììà ùàéâîíëàðäà áèð õèë áóëìàéäè. Îòëàðäà îãèðëèê ìàðêàçè òàíàíèíã óðòà к èñìèãà, êóðàêñèìîí ûñèìòàíèíã îð к à òîìîíèãà êûêðàê к àôàñèíèíã ïàñòêè, óðòà âà þ к îðè к èñìèãà òóãðè êåëàäè. 4.Ìóñêóëëàðíèíã ùàðàêàò âà к òèäàãè ôóíêöèÿñèíè åíãèëëàøòèðäà áèð к àí÷à îðãàíëàð æóäà êàòòà èø áàæàðàäè. Áóíäàé îðãàíëàðãà: ôàñöèÿëàð (ïèøèê ïàðäàëàð) øèëèìøèê õàëòà÷àëàð (ôèáðîçëè âà ïàéëàðíèíã øèëèìøèê êèíëàðè) âà ñóÿê òóïèêëàðè (êóíæóòñèìîí ìóÿêëàð) êèðàäè. Ôàñöèÿëàð- àéðèì ìóñêóëëàð âà ìóñêóë òóïëàìëàðèíè ñèðòäàí óðàá òóðàäèãàí áèðèêòèðóâ÷è òû к èìà ïëàñòèíêàëàðäàí èáîðàò áûëàäè. Óëàð áåâîñèòà òåðè îñòèäà æîéëàøñà, þçà ôàñöèÿ, ìóñêóëëàðíè îñòêè òîìîíäàí ùàì óðàá îëñà, ÷óêóð ôàñöèÿ äåéèëàäè. Ôàñöèÿëàð ìóñêóëëàðíè ñóÿêëàðãà áîãëàøäà ùàì ìóùèì ðîëü óéíàéäè. ßõøè ðèâîæëàíãàí àéðèì ôàñöèÿëàð ìàñàëàí, áåë, ¸í, êûêðàê, êîðèí ôàñöèÿëàðè äåãàí ìàõñóñ íîì îëãàí. Ôàñöèÿëàðíèíã àùàìèÿòè êàòòà, óëàð ãèëîô ñèôàòèäà ìóñêóëëàðíè óðàá òóðàäè. Ìóñêóëëàðíè îãèð èø áàæàðèø âà к òèäà óçèëèá êåòèøèäàí

ñàêëàéäè, ìóñêóëëàðãà êåëàäèãàí êîí, ëèìôà âà íåðâ òîìèðëàðèíèíã òàðòèáëè ðàâèøäà òàðêàëèøèíè òàúìèíëàéäè. Ôàñöèÿëàð ¸íìà-¸í òóðãàí ìóñêóëëàðíèíã áèð-áèðèãà èøêàëàíèøèíè êàìàéòèðàäè. Áàúçè óòõóð ùàéâîíëàðíèíã к îðíèäàãè ñàðè к ïàé æóäà êó÷ëè áûëèá, áóòóí è÷êè îðãàíëàðíè êóòàðèá òóðàäè. Øèëèìøèê õàëòà÷à – êûï ùàðàêàò к èëàäèãàí âà ùàðàêàò âà к òèäà èøêàëàíàäèãàí ìóñêóëëàð îñòèäà áèðèêòèðóâ÷è òû к èìàëàðäàí èáîðàò õàëòà÷àëàð áûëàäè. Õàëòà÷à è÷èäà ñèíîâèàë ñóþ к ëèê áûëèá, ó ìóñêóëëàð èøêàëàíèøøèíè êàìàéòèðàäè. Õàëòà÷àëàð æîéëàøèøèãà êàðàá áèð íå÷à õèë: ÷àíäèð îñòè, ìóñêóë îñòè ïàé îñòè âà òåðè îñòè õàëòà÷àëàðè áûëàäè. Òóçèëèøèãà êûðà õàëòà÷àëàð îääèé – áèð õàëòà÷àëè âà ìóðàêêàá êóï õàëòà÷àëè áûëàäè. Ïàéñèìîí ñèíîâèàë êèí – î¸ê ìóñêóëëàðíèíã ïàéñèìîí к èñìèíè óðàá îëèá ìóñêóëëàðíèíã îñîí èøëàøèíè òàúìèíëàéäè. Ïàéñèìîí êèí èêêè õèë áûëàäè: 1) ïàéëàðíèíã ôèáðîç êèíè –îääèé ìóñêóë ïàéëàðèíè óðàá îëàäèâà óíèíã òàø к è þçàñèíè ïàðäà÷à áèëàí êîïëàá, ãèëîô ùîñèë к èëàäè. 2) ïàéêèíëàðèíèíã ùèëèìøèê õàëòà÷àñè øèëèìøèê õàëòà÷àíèíã óçãàðãàí øàêëè áûëèá, àí÷àãèíà ìóðàêêàá òóçèëãàí. Áó ìóñêóë ïàéíèíã ùàììà æîéèíè óðàá îëèá, óçóí÷îê õàëòà÷à ùîñèë к èëàäè, óíèíã è÷èäà ïàé áåìàëîë ùàðàêàò к èëàäè. Áóíäàé õàëòà÷àëàð ñåðõàðêàò áû г èìëàðè áûëàäè, ìàñàëàí, áèëàêóçóêâà òîâîí áû г èìëàðè óñòèäà æîéëàøàäè.

Адабиётлар : 1. Нарзиев Д.Х. Хайвонлар анатомияси, Т.: “Мехнат”1986 2. Кодиров Э. “Гистология” Т.: “Укитувчи” 1994 3. Алимов Д.А. Гистология ва Эмбриология. Т. “Укитувчи” 4. Вракин В.Ф. “Морфология сельскохозяйственных животных” М.: “Колос” 1984. 5. Сидорова М.В. М.: ВО “Агропромиздат” 1991 6. Акаевский А.И. Анатомия домашных животных М.: ”Колос” 1975 7. Сидорова М.В. Давидова Практикум по анатомии с основами гистологии Л.: “Сельхозиздат” 1985 8. Вракин В.Ф. и эмбриологии сельскохозяйственнух животнух М. “Колос” 1982.

Похожие

Мускул ва нерв тузилиши

Табиий хом ашёлардан биологик фаол моддаларни экстракциялаб олиш

Эркин харакат органлари тизими, скелет ва унинг бирикиши

Нерв системасининг функционал ҳолати

Таянч ҳаракат тизимининг ёшга боғлиқ хусусиятлари ва гигиенаси