Хирургик касалликлар - Медицина - Рефераты

Хирургик касалликлар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

20.703125 KB

Хирургик касалликлар Режа: 1. Хирургиянинг таърифи, турлари ва вазифалари. 2. Шикастланиш (травматизм) ва уларнинг классификацияси. 3. Ёпиқ шикастланишлар. Лат ейиш, гемотома, шикастлар,суяк синиши ва турли инфекциялар

Таянч иборалар: Хирургия таърифи, турлари, операция, шикастланиш турлари, яралар, лат ейиш, қўлни операцияга тайёрлаш, операция жойини тайёрлаш, десмургия, боғлаш усуллари, материаллари, асептика, антисептика, стерилизация. Хирургия - грек тилидан олинган бўлиб, сўзма - сўз таржима қилинганда "қўл ҳаракати" деган тушунчани беради. Илгари бу ном медицина касалликларини "қўл ҳаракати" билан даволашни ўз ичига оладиган бўлим деб тушунилган. Демак у ёки бу касалликларни даволашда қўл ёки механик таъсир (операциялар) талаб қилинган. Хирургия ҳозирги кунда 3 та фан бўлиб фарқланади. 1. Оператив хирургия - топогафик анатомия, ҳайвонларни боғлаш, маҳаллий ва умуий оғриқсизлантириш, асептика билан антисептика шунингдек махсус операция усулларини яратиш билан шуғуланади. 2. Умумий хирургия - ҳайвонларда учрайдиган хирургик касалликларнинг сабаблари, ривожланиш қонуниятлари, клиник белгилари, давом этиши, оқибати, даволаш ҳамда уларнинг олдини олишдаги умумий тадбирларини ишлаб чиқариш билан шуғулланади. 3. Хусусий хирургия - умумий хирургия шуғуланадиган масалаларни ўрганади, аммо у айрим орган ва тўқималарда учрайдиган касалликларнинг ривожланишини, бир-бири билан ўзвий боғланганлиги ҳамда муҳит ва организмининг бир бутун эканлигини ҳисобга олиб даволашни ўрганади. Маҳаллий ва умумий оғриқсизлантириш усулининг очилиши, асептика - антисептика тушунчасининг фанга кириб келиши, топографик анатомиянинг ривожланиши хирургия фани асос бўлган. А.Н.Яновский, В.А.Всеволодов, М.А.Мальцев, Л.С.Сапожников ва бошқалар ветеринария хирургиясининг асосчиларидир. Хирургияни ривожланишига оғриқсизлантириш, йиринглашни олдини олиш ва топографик анатомияни ривожланиши каби кашфиётлар асос бўлган.

Операция қилиш ҳозирги замон хирургиясининг асосидир. Операция икки хил бўлади. 1. Қонсиз операция (буғиндан чикиб кетган суякларни солиш, синиқни репозиция қилиш). 2. Қонли операциялар бунда асбоблар билан тери қоплами ва тўқималарнинг бутунлиги бузилади. Операция тўғрисида сўзлаганда, одатда қонли операциялар кўзда тутилади. Операция қилганда ҳосил бўлган яра ҳар қандай бошқа яра яъни иш вақтида юз берган яра сингари бир қатор жиддий хавф билан боғлиқдир. Яранинг пайдо бўлишида қаттиқ оғриқ сезилади. Периферик нерв тизимси орқали марказий нерв тизимсига келадиган бу оғриқ сезгилари жароҳатли шокни ҳосил қилиши мумкин. Ҳар қандай яраланишдан қон оқади ва яра тез инфекцияланади, яъни унга йиринг пайдо қилувчи микроблар тушиши мумкин. Бу ҳол зурайиб кетса касал ҳайвон ва одамларни ўлимга олиб келиши мумкин. Лекин ҳозирги замон фани бундай хавфни тамоман йуқотишга имкон берадиган чораларни ишлаб чиқди. Биринчидан, операция қилинадиган жойни оғриқсизлантириш, иккинчидан қон оқишни тўхтатиш (гемостаз) ва учинчидан асептика ва антисептика чоралари ишлаб чиқилди. Бу чораларнинг ҳаммасига профилактик хирургия дейилади. Хирургик профилактикани биз учунг энг муҳим бўлими яъни инфекциянинг олдини олишдир. Н.И.Пирогов йирингли жараёнлар пайдо бўлишининг олдини олиш мақсадида тозаликка риоя қилишни талаб этган ва антисептика чораси сифатида йод настойкасидан фойдаланган. Яраларнинг йиринглаб чириш жараёнлари микробларнинг ҳаёт фаолиятига боғлиқ эканлигини француз олими Л.Пастер аниқлаган. Бу ишларни инглиз олими Листер давом эттириб, яранинг яллиғланиши ва чириши, ҳаводан ёки унга тегиб турган буюмлардан кирадиган микробларга боғлиқ деган хулосага келган. Антисептик моддаларни қўллаб Листер ўз қоидаларининг гўғрилигини исботлаган. Яраларни антисептик даволаш тезликда тарқала бошлаган.

Антисептика - Механик, физик ва кимёвий омиллар билан яраларни касаллик қўзғатувчи микроблардан тозалаш (анти-қарши ва септиc- микроб) ҳамда яраларнинг йиринглаб зурайиб кетишининг олдини олишга антисептика дейилади. Ҳозирги кунда турли хилдаги антисептика мавжуд. 1. Механик антисептика - яраларни 1,5 - 3 кеча - кундуз ичида хирургик тозалашга механик антисептика дейилади. Бунга яраларни кесиб катталаштириш, қисман кесиб олиб ташлаш, томпонда тозалаш киради. 2. Физикавий антисептика - ўрта тузларнинг гигроскопик порошокларини ярага сепиш, 10-20% гипертоник эритмалани ишлатиш, яраларни очиқ усулда даволаганда шамоллатиб қуритиш, яра суюқликларини шимадиган боғлам ва дренажлар қўйиш киради. 3. Кимёвий антисептика - органик ва анорганик кимёвий бирикмалар ёрдамида юқумли микробларнинг ҳаёт фаолиятини, вирулентлигини кучсизлантириш, яра тўқималарининг реактивлигини кучайтириш, операция қилинадиган жой, хирургнинг қўли, тикиш материаллари, қўлқоп ва асбоб - жихозларни зарарсизлантиришга кимёвий антисептика дейилади. 4. Биологик антисептика - антибиотиклар, вакцина, специфик зардоб, антивирус, бактериофагларни ишлатиб яраларни зарасизлаштиришга биологик антисептика дейилади. Асептика - яраларни даволашда ишлатиладиган ҳамма асбобларни физикавий омиллар таъсирида зарарсизлантиришга асептика дейилади. Бунда асбоб-ускуналар қайнатилади ва буғ босими остида актоклавларда қиздирилади. Буғимларни йирингли яллиғланиши ( Артрит ) - Буғимлар шикастланганида тўқималардаги йирингли процесс буғимга ўтади ва камдан-кам ҳолларда гематоген йул билан манқа, сепсис ва эндометритларда ҳосил бўлади.

Клиник белгилари. Буғимларнинг йирингли яллиғланиши ҳар хил бўлади. 1. Йирингли синовит ва буғим эмпиемаси - шикастланган жойдан кўп миқдорда синовиал суюқлик аралашган йиринг оқиб туради. Ҳайвон тинч турганида ёки ётганида ўша буғимини ярим букиб туради, юрганида эса ўша оёғини жуда эхтиёт қилиб босади. 2. Капсулали флегмона - бу йирингли артритнинг иккинчи стадиясидир. Касаллик ўтганида шикастланиб, 6-10 кун ўтгач буғим эмпиемаси капсулали флегмонага айланади. Тўқималар текис шишиб кетадиган бўлгани учун буғим контурлари бирлашмай қолади, теридан ёпишқоқ сероз эксудат чиқиб туради: ҳайвон оёғини ярим буккан ҳолда тутади, қаттиқ оқсайди, ҳарорати жуда кўтарилиб кетади, иштаҳаси йўқолади. 3. Йирингли остеоартрит - бу шикастланиб 15-20 кун ўтгач бошланади. Жараён суякларга ўтиб буғимдаги тоғай ва суякларнинг буғим учларини зарарлайди. Оёқ бутунлай шишиб кетади, абцесслар ва шилимшиқ суюқлик пайдо бўлади. Сепсис туфайли ҳайвон температураси кўтарилади ва кейинчалик у озиб кетади. Даволаш - йирингли синовитда шикастланган жойдан узоқлаштирилиб буғим пункция қилинади ва игна билан антисептик дорилардан пенициллин 0,25-0,5% новокаинда тайёрланган эритмаси билан ювилади. Йирингни сўриб оладиган боғлам қўйилади ва сепсисга қарши дорилар қўлланилади. Қорамолларнинг туёқ буғимида йирингли остеоартрит бўлса, бармоклар ампутация қилиниб қисман ёки резекция қилиб олиб ташланади. Пайларнинг яллиғланиши ( Тендинит ) - Пайнинг чўзилишига сабабчи бўлган таъсирлар яллиғланишга ҳам сабаб бўлади. Касаллик белгилари - тендинитлар ўткир (асептик ва йирингли), сурункали формада ўтади. Ўткир тенденитда пайлар бироз йугонлашади, ушлаганда огрийди, уша жойи кизийди ва ҳайвон қаттиқ оксайди. Баъзан

пай кариб қолади, ушлаганда унга огримайди ва гадир-будур бўлади. Кўпинча пай калта бўлиб қолади. Даволаш - б ундай касал ҳайвон подадан ажратилиб алоҳида боқилади. Дастлабки кунлари зарарланган жой қаттиқ богланади ва совуқ нарса қўйилади. кўпинча камфора спирти ёки 5% ихтиол спирти билан намланган боглам қўйилади. иситувчи компресслар қўйилади. Мараз ( язва) - Ҳужайраларнинг парчаланиши натижасида патологик грануляция ривожланиб, битишга мойил булмаслик, сурункали давом этадиган очиқ жой мараз дейилади. Мараз очиқ жароҳатларнинг оғирлашишидан ташқари, механик, физик, кимёвий омилларнинг таъсир этиши, қон алмашинув, нерв эндокрин тизимларининг бўзилиши, модда алмашинув патологияси, авитаминозлар, ҳайвоннинг ориклаб кетиши, умумий юқумли касаликлар таъсиридан ривожланиши мумкин. Маразлар тўқималарнинг ўсишига қараб қўйидагича бўлиши мумкин. 1. Оддий мараз - бу мараз жуда секин, соғайиши билан ажралиб туради. Маразнинг ичи пушти ранг грануляция билан қопланган. Оз миқдорда экссудат ажралиб чиқади ва у маразнинг устида кўриб пустлок ҳосил қилади. Огримайди, чандик ҳосил қилиб битади. 2. Кучаядиган мараз - касалланган жой атрофида яллиғланиш жарани кесқинлашади. Грануляция хира-кулранг парда билан копланади. Ажраладиган йиринг суюклашади. Мараз хажми катталаша боради. 3. Фунгозли мараз - бу маразда аксинча, грануляция ўлимига нисбатан тезрок пайдо бўлади. Мараз нотекис грануляция билан тўлади, хатто теридан кутарилиб, замбуруг шаклини эслатади. Грануляция юзаси чўзилувчан шилик аралашган йирингли экссудат билан копланади, атрофдаги тери ва тери ости тўқимасига сув тупланиб бир оз огрийди. 4. Атоник мараз - бу маразнинг ости ва четлари пушти рангли ката кадокланган бириктирувчи тўқимадан иборат. Грануляция ўсмайди, сўзевчанлиги салгина бўлади. 5. Эритик мараз - тўқ - қизил рангли, оғриқни сезувчан, осонлик

билан кони чиқадиган, грануляциянинг тез ўсиши билан характерланади. Барча маразлар сурункали давом этади. Даволаш - мараз пайдо қиладиган сабабларни тугатиш, жароҳатланган жойни тез даволаш ва ҳайвонни тинчлатиш керак. Шикастланишлар ( Травматизм ) - Механик, физик, кимёвий ҳамда биологик сабаблар таъсиридан пайдо жароҳатларни шикаст (травма) лар, уларнинг йигиндиси эса шикастланишлар (травматизм) деб аталади. Травматизм қишлоқ хўжалик ҳайвонларида тез-тез учраб туради, ўз вақтида олди олинмаса, даволанмаса касалланган ҳайвоннинг маҳсулдорлиги камайиши ва улар ҳалок бўлиши мумкин. Механик шикастланишлар - Жароҳатловчи сабаб кучли таъсир қилиб, орган ва тўқималарнинг босилиши, эзилиши, ўзилишидан пайдо бўлади. Механик жароҳатлар тез-тез учраб, ўткир ва сурункали куринишда ўтиши мумкин. ўткир утувчи жароҳатлар кутилмаганда бирданига пайдо бўлади. Механик шикастланишларлар ёпик ва очиқ бўлиши ҳам мумкин. Ёпик жароҳатларда тери ва бошқа копловчи тўқиманинг бутунлиги бўзилмайди. Ёпик жароҳатда, яъни лат ейиш, тўқиманинг чўзилиши, ўзилиши рўй берганда яллиғланиш микроб иштирокисиз ўтади. Очиқ жароҳатларда инфекция тутиб, яраларнинг йиринглаши кузатилади. Физикавий шикастланишлар - Тўқима ва орган юқори даражали иссиқ, совуқ, электр токи, еуп энергиясининг ортиқча миқдордаги рентген нурлари таъсиридан пайдо бўлади. Кимёвий шикастланишлар - Тўқима ва орган, кислота, ишкор, айрим илон, ҳашарот ва шу кабиларнинг заҳарлари таъсиридан ривожланади. Биологик шикастланишлар - Тўқима, орган ва организмга патогенли бактерия, вирус, замбуруг, гельминт ва протозооа токсинлари, шунингдек модда алмашинувида пайдо бўладиган индол, скатол, крезол, пептид каби заҳарлар таъсиридан пайдо бўлади.

Адабиётлар: 1. Шопўлатов Ж. "Ветеринария асослари" Тошкент 1993 йил. 2. Шопўлатов Ж. Бурхонова Х., Жиянов Я. «Эпизоотология ва микробиология асослари» Тошкент «Мехнат» 1991 й 3. Конопаткин А.А. «Эпизоотология и инфекционные болезни сельхоз животных». Учебник, Москва, изд. «Колос» 1984 г 4. Данилевский В.М. «Внутренние незаразные болезни сельхоз животных». Учебник, Москва «Агропромиздат» 1991 г 5.Ветеринария қонунчилиги. «Ёзувчи» нашриёти. Т. 1998 й

Похожие

Геморрагик касалликлар

Ички юқумсиз касалликлар

Юқумли касалликлар тарихи

Папилломавирус инфектсияси. Прекансероз касалликлар

Юқумли касалликлар тарихи. Эпидемиология асослари